آشنایی با فرش نایین

صنعت قالی در نایین رواج نداشت تا اینكه میرزا جلال خان پیرزاده كه از سال 1296 هجری شمسی تا سال 1307 سمت نظامت مدرسه نایین را داشت چون جدی و ساعی بود ملاحضه كرد كه برخی از شاگردان پس از اتمام تحصیلات ابتدایی قادر به ادامه نحصیل نیستند و به لحاظ نبود بازار اشتغال كافی در منطقه و صرفا به جهت تامین معاش زندگانی خود و خانواده كه در محرومیت و فقر بسر می بردند ، ناچار به ترك دیار و كاشانه خود هستند. از این رو تصمیم گرفت تا حرفه ای برای این دسته از افراد فراهم كند .

لذا در سال 1302 با هزینه خود مبادرت به دائر نمودن كلاس فنی كرد و در این رابطه از وجود دو نفر از استادان قالی بافی نایینی به نامهای میرزا حسن و میرزا جواد سجادی كه از سادات نایین بودند و مراحل آموزش قالی بافی را قبلا در سلطان آباد اراك آموخته بودند بهره گرفته و به مدت دو سال در اولین كارگاه قالی بافی نایین به آن عده از افرادی كه ذوقی به این كار داشتند ، حرفه بافت قالی را آموختند.

طولی نكشید كه مرحوم حاج ملا قاسم صادقی نیز با جدیت خود كارگاه قالی بافی دیگری را در محله چهل دختران نایین دایر نمود و آوازه طرز كار و بافته دست آنان كه یك پدیده جدید محسوب می شد در بین همه پخش گردید و عده ای دیگر را جذب فعالیت در زمینه رونق این حرفه نمود كه جا دارد از جمله آنان از كوشش بی دریغ برادران حبیبیان كه طرح فرش نایین را با الهام از طبیعت كویر و فرهنگ غنی مردم منطقه و طرحهای دوران صفوی به عرضه وجود آوردند بعنوان بانیان توسعه و ترویج فرش نایین نام برده شود . از آنجایی كه سطح درآمد حاصله از قالی بافی نسبت به سایر هنرهای دستی از رشد قابل توجهی برخودار بود ، طولی نكشید كه این هنر از رونق چشمگیری برخوردار گردید .

فرشی كه امروز به نام فرش نایین به شایستگی و غرور ارزشی والا به فرش ایران در بازارهای جهانی بخشیده است حاصل سر پنجه مردمانی هنرمند و كم ادعا است كه طبیعت كویری نهایت خست و تنگی را بر شرایط زندگی آنها روا داشته است.

فرش نایین
طرح و نقشه های قالی نایین متفاوت است و انواع زیادی دارد كه بیشتر به صورت نقش گل مرغی ـ پیچ در پیچ اسلیمی ـ شكارگاه ـ محرابی جوشقانی ـ لچك ترنج ـ طرحهای غلط ( قابی ، قابی درختی ، قاب محتشم ) و در اندازه های مختـلف چون پشتی به ابعاد 80 * 120 سانتیمتر . ذرع و نیم به ابعاد130*200 سانتیمتر . قالیچه یا پرده ای به ابعاد 170 * 270 سانتیمتر . 300 * 200 . 300 * 400 و ... .

 قالی های نایین به شكل گره زدن از نوع گره فارسی باف می باشد كه این گره زدن گاهی به صورت یك جفتی یا دو جفتی انجام می شود.
 قالی نایین معمولا بصورت 6 لا یا 9 لا و یك خفتی و دو خفتی بافته می شود كه می توان قالی های 6 لا و یك خفت را ریزبافی و ظریف و با كیفیت بالا و قالی ها 9 لا و دو خفتی را با ظرافت و كیفیت پایینتر دانست.

حفظ و نگهداری فرش دستبافت
در این بخش دستوالعملهای ساده ای که با رعایت آنها، فرش دستبافت شما از گزند صدمات در امان می ماند بیان می کنیم.

این دستوالعمل ها در مورد فرشهای مصرفی می باشند و لازم است در مورد فرش های عتیقه با کارشناسان خبره مشورت شود:
1- سطحی که فرش بر روی آن گسترده می شود باید صاف، خشک و عاری از گرد و خاک باشد.

2- فرش بر روی سطح گچی یا خاکی یا آهکی نباید گسترده شود.

3- بهتر است فرش روی موکت یا لاستیک و یا فرش دیگری پهن نگردد.

4- هنگام نظافت فرش بهتر است پنجره ها باز باشد تا گرد و خاک ناشی از نظافت دوباره روی فرش ننشیند.

5- درز های لابه لای سنگ فرش، سرامیک و یا موزاییک سطحی که فرش بر روی آن پهن می شود نباید خالی باشد زیرا مخفیگاه خوبی برای رشد بید خواهد بود.

6- برای جلوگیری از بید خوردگی پشت فرش می توانید از مقداری پودر نفتالین یا نگزالت و یا مواد گیاهی مانند تنباکو استفاده کنید. دقت کنید که از این مواد در حد متعارف استفاده شود.

7- چنانچه فرش دچار بید خوردگی شد. ابتدا باید سطحی که فرش روی آن قرار دارد را کنترل و تمیز نمود سپس نقاط بید خورده حتما باید ترمیم گردند تا هنگام شستشو قسمتهای کنار بید خوردگی آسیب نبینند.

8- عامل بید خوردگی پشمهای ضد عفونی نشده، هوای شرجی و مرطوب ، و نگهداری فرش در محل های سربسته و متروک و یا عدم توجه ونظافت فرش می باشد. در صورتیکه فرش در محل های سربسته و متروک قرار دارد، باید هر ماه یکبار درب ها باز گردند و فرشها مورد بارزسی قرار گیرند.

9- فرش در طول زمان استفاده باید شستشو گردد.

10- در صورتیکه خودتان در نظر دارید فرش را شستشو کنید، اول آنرا کاملا تکان داده و گرد و غبار آنرا بگیرید و بعد شستشو را شروع کنید.

11- شستشوی فرش با مواد پاک کننده دارای خاصیت اسیدی مانند کلروهیدروسولفیتها باعث کم دوامی و از بین رفتن تارهای فرش می شود. بهترین شوینده برای فرش صابونهای کم اسید می باشند.

12- تنها فرشهای شرکت سهامی فرش است که امکان شستشو با آب و صابون را دارد، اگر فرشی که در آن از رنگهای شیمیایی استفاده شده است را می شویید امکان مخلوط شدن رنگها وجود دارد. لذا در مورد اینگونه فرشها با فروشنده خود مشورت کنید.

13- روشویی فرش با هر نوع شامپو باعث پوسیدگی فرش می گردد. تبلیغاتی که در این مورد در مورد شامپوهای فرش می شود واقعیت ندارد.

14- چنانچه آب روی فرش ریخت باید از فرش گرفته شود و آن قسمت کاملا خشک شود.

15- اگر نوشابه و یا شربت یا غذا روی فرش ریخت آن قسمت باید به سرعت شستشو و خشک گردد.

16- چنانچه رنگهای ساختمانی یا انواع چسبهای مایع روی فرش ریخت باید قبل از خشک شدن، آن قسمت کاملا شستشو و خشک گردد. در صورت وقوع این اتفاقات باید برای شستشو از اهل فن کمک گرفت.

17- از گذاردن مستقیم نوک تیز پایه صندلی، مبل و یا میز بر روی فرش خودداری کنید. در این موارد از زیر پایه های چوبی و یا پلاستیکی ساخته شده استفاده کنید.

18- از تابش نور مستقیم آفتاب بر روی فرش جلوگیری کنید.

19- برای یکنواخت ماندن سطوح فرش بهتر است هر شش ماه یک بار فرش سروته شود.

20- از گذاردن گلدان و یا درختچه بر روی فرش یا کنار آن خودداری کنید. اغلب پوسیدگی فرشها ناشی از آبهای اضافی پای گلدانها می باشد.

21- در نقاطی که آب و هوای آن گرم و مرطوب می باشد بهتر است از فرشهای تمام پشم استفاده شود. چرا که این فرشها رطوبت کمی جذب می کنند.

22- فرشهایی که مورد استفاده قرار می گیرند باید قبل از فرسوده و نخ نما شدن مرمت شوند.
منبع:shahrenaein.com

آشنایی با رشته کارشناسی فرش

دانشجوی رشته کارشناسی فرش باید فردی خلاق و علاقه‎مند به هنر و صنعت فرش باشد

معرفی رشته کارشناسی فرش

- رشته کارشناسی فرش

دوره آموزشی رشته کارشناسی فرش یکی از دوره های آموزش عالی ست که هدف از برگزاری این دوره تربیت افراد متخصص و آشنا به مبانی عملی و نظری فرش، که مظهری از فرهنگ اسلامی و هنر ملی کشور ماست، می باشد.

وجود رشته کارشناسی فرش در دانشگاه به فرشی بر می‌گردد که این روزها قالب‌های صنعتی و اقتصادی وسیعی را به خود اختصاص داده است. خیلی‌ها استقلال اقتصادی و کسب در آمدهای غیر متکی به نفت را در لابلای تار و پودهای فرش جستجو می‌کنند. دهها سال است که اشتغال روستائیان و امرار معاششان به فرش وابسته بوده و هنوز هم وابسته است. قرار است کارشناسان فرش با ارزیابی و کنترل کیفیت تولید فرش جلوی سقوط رتبه جهانی فرش ایران را گرفته و فرش ایرانی را با نگاهی علمی به بازارهای جهانی معرفی نمایند.

داشتن ذوق هنری و علاقه به پدیده‌های هنری از جمله فرش و داشتن اطلاعات عمومی هنری، خصوصا در زمینه شناخت رنگ، و همچنین داشتن پایه قوی در درس شیمی برای گرایش رنگرزی می‌تواند دانش‌آموزی را که این رشته را انتخاب می‌کند از لحاظ موفقیت مددکار باشد.

اهمیت و ضرورت رشته کارشناسی فرش:

1- از دلایل اهمیت رشته کارشناسی فرش، حفظ و تقویت فرهنگ بومی و ملی با توجه به اصالت های نقش – رنگ و بافت هر منطقه است.

2- حفاظت و صیانت از فرش، این صنعت و هنر ملی با توجه به نقش اقتصادی، فرهنگی و سیاسی آن از دلایل اهمیت رشته کارشناسی فرش است.

3- از دیگر دلایل اهمیت رشته کارشناسی فرش، شناخت فرش به عنوان یکی از مهمترین هنرهای صناعی و مواریث و ودایع معنوی ایران و شناخت سیر تحول و تطور آن در ادوار مختلف است.

توانایی‎های لازم  برای رشته کارشناسی فرش:
دانشجوی رشته کارشناسی فرش باید فردی خلاق، نوآور و علاقه‎مند به هنر و صنعت فرش باشد. دانشجویی که بدون هدف رشته کارشناسی فرش را انتخاب کرده باشد، پس از فارغ‎التحصیلی جـایـگاهی در صـنعت فـرش نـخواهـد داشت، در نقطه مـقابل نـیز دانشجویانی هستند که با علاقه و پشتکار بسیار به رشته کارشناسی فرش آمده‎اند و به دنبال آموزش و بهبود کیفیت هنر فرش هستند و قدم‎های موثری نیز در این زمینه برداشته‎اند.

همچنین کارشناس فرش باید از تاریخ هنرهای دستی و بومی، بخصوص هنر فرش‌بافی آگاهی داشته باشد و به یاری ذوق هنری، طرح‎هایی ارائه دهد که هم از اصالت بومی و هم از نوآوری برخوردار باشد.

تعداد واحد های رشته کارشناسی فرش

تعداد کل واحدهای  رشته کارشناسی فرش 140 واحد می باشد که به تفکیک عبارتند از:
- دروس تخصصی رشته کارشناسی فرش : 34 واحد

- دروس پایه رشته کارشناسی فرش: 39 واحد

- دروس اصلی در کارشناسی فرش: 38 واحد

- دروس  اختیاری رشته کارشناسی فرش: 8 واحد

- دروس عمومی رشته فرش: 21 واحد

درس‌های رشته کارشناسی فرش در طول تحصیل :
دروس مشترک در گرایش‌های مختلف رشته کارشناسی فرش :
شیمی عمومی، هندسه نقوش در هنرهای سنتی ایران، هنر در تمدن اسلامی، آشنایی باهنر در تاریخ، کارگاه طراحی پایه، تاریخ فرش، عکاسی، جامعه‌شناسی فرش، آشنایی با هنرهای سنتی ایران، کارگاه بافت قالی، شناخت و ارزیابی فرش دست‌بافت، اصول رنگرزی، کارگاه طراحی سنتی، آشنایی با مواد اولیه و ابزار، کارگاه مرمت و نگهداری قالی، کنترل کیفی استانداردهای فرش، پژوهش در فرش ایران، جغرافیای فرش، سیر تحول و تطور نقوش و نمادها در هنرهای سنتی، علوم الیاف، ریسندگی، زیبایی‌شناسی فرش ایران، اقتصاد فرش ایران.

دروس تخصصی رشته فرش، گرایش طراحی :

درس های تخصصی رشته کارشناسی فرش گرایش طراحی عبارتند از: کارگاه طراحی گلیم و سایر زیراندازها، بررسی طرح‌ها و نقوش قالی ایران، کارگاه طراحی قالی، کارگاه نگارگری، کارگاه رنگ و نقطه، شناخت انواع مختلف نقوش قالی‌های ایرانی.

دانشجوی رشته کارشناسی فرش باید به یاری ذوق هنری، طرح‎هایی نو و خلاقانه ارائه دهد

 دروس تخصصی رشته کارشناسی فرش، گرایش مرمت و تکمیل :
دروس تخصصی رشته کارشناسی فرش گرایش مرمت و تکمیل عبارتند از: آشنایی با اصول غبارگیری و شستشوی فرش، بررسی طرح‌ها و نقوش قالی ایران، کارگاه بافت گلیم، کارگاه بافت قالی، مرمت و نگهداری گلیم و سایر زیراندازها، مرمت قالی، شناخت مواد ویژه مرمت قالی، کارگاه رنگرزی سنتی، کارگاه رنگرزی شیمیایی.

دروس تخصصی رشته فرش، گرایش رنگرزی:
دروس تخصصی رشته کارشناسی فرش گرایش رنگرزی عبارتند از: کارگاه رنگرزی سنتی، کارگاه رنگرزی شیمایی، شیمی تجزیه و آزمایشگاه، شیمی و تکنولوژی مواد رنگرزی و آزمایشگاه تکنولوژی رنگ، فیزیک الیاف و آزمایشگاه.

دروس تخصصی رشته کارشناسی فرش، گرایش سایر زیراندازها:
کارگاه بافت گلیم،‌کارگاه بافت سوماک، کارگاه بافت زیلو، کارگاه بافت گلیم‌های یک رو، کارگاه بافت گبه‌ و سایر قالی‌های ایلیاتی، کارگاه بافت طراحی گلیم و سایر زیراندازها، کارگاه مرمت و تکمیل انواع گلیم و سایر زیراندازها، جغرافیای گلیم و سایر زیراندازها، بررسی نقوش ونمادها در گلیم و سایر زیراندازهای سنتی ایران، پژوهش در نقش و رنگ گلیم و سایر زیراندازهای ایران؛ از دروس تخصصی رشته کارشناسی فرش، گرایش زیر انداز ها هستند.

صنعت و بازارکار رشته کارشناسی فرش
از موقعیت های شغلی رشته کارشناسی فرش می توان به موارد زیر اشاره کرد:

اجرای مراحل مختلف تولید فرش، شامل مهارت در طراحی و رنگ آمیزی فرش، شناخت مواد اولیه مصرفی و آشنایی با نحوه فراهم آوردن آن (مراحل تهیه نخ و رنگرزی)، همراه با شناخت انواع بافت و رفع عیوب با بهره‌گیری از روشهای مناسب.

• شناخت ابزار، وسائل، تجهیزات و توانائی بهینه سازی هرچه بیشتر آنها از وظایف کارشناس فرش می باشد.

• شناخت هرچه بیشتر مبانی نظری و عملی هنر فرش در جهت حفظ و تقویت فرهنگ بومی با توجه به اصالتهای نقش، رنگ، و بافت بر منطقه نیز از وظایف کارشناس فرش می باشد.

• پژوهش مبانی عملی و نظری هنر فرش ملل مختلف بویژه ملل اسلامی.

• ارزیابی و ارزشیابی و کارشناسی فرش.

• بررسی، تحلیل و شناخت طرحها و نقوش اصیل و نسبت آنها با فرهنگ و تفکر نیز در حوزه کاری فارغ التحصیلان رشته کارشناسی فرش می باشد.

•  از وظایف دیگر فارغ التحصیلان رشته کارشناسی فرش، کنترل کیفی فرش در هنگام بافت و رفع معایب فرش پس از خاتمه آن است.

• کارشناسان فرش می توانند به تدریس مبانی نظری و عملی فرش بپردازند.

• فارغ التحصیلان رشته کارشناسی فرش می توانند به همکاری با واحد‌های دولتی و خصوصی نظیر سازمان صنایع دستی ایران، سازمان میراث فرهنگی، شرکت ملی فرش ایران. وزارت جهاد کشاورزی، کارگاههای خصوصی و... بپردازند.

• کارشناس فرش می تواند به بررسی شناخت اقتصاد و بازار جهانی فرش همراه با توانائی تحلیل به منظور شناختن شرایط و بهینه سازی صادرات فرش بپردازد.

گردآوری: بخش علمی صبح بخیر

منابع:
roshd.ir

tebyan.net