فرهنگ و هنر
2 دقیقه پیش | تشریفات بهبود | تشریفات و خدمات مجالستشریفات بهبود | تشریفات و خدمات مجالس | برگزاری مراسم عروسی | باغ عروسی تشریفات ۵ ستاره بهبود با مدیریت بهبود اصلانی صاحب سبک در اجرای دیزاین های ژورنالی و فانتزی ، اجرا ... |
2 دقیقه پیش | خواندنی ها با برترین ها (81)در این شماره از خواندنی ها با کتاب جدید دکتر صادق زیباکلام، اثری درباره طنز در آثار صادق هدایت، تاریخ فلسفه یونان و... آشنا شوید. برترین ها - محمودرضا حائری: در این شماره ... |
آداب و رسوم مردم اردبیل
مراسم عروسى
پس از آنکه دخترى مورد پسند واقع مىشد مراسم خواستگارى انجام مىگرفت. نشانه ٔ قبول چاى شیرین بود. در این مجلس مهریه و شرایط طرفین و تاریخ عقد معین مىشد . مراسم عقد پس از مراسم 'شال اوزوک' انجام مىگرفت. اوزوک بهمعنى انگشترى است .
دعوت براى عقد از مردان مسن و میانسال صورت مىگرفت و عقدخوانى در خانه دختر بهعمل مىآمد، اما مخارج آنرا خانواده پسر برعهده داشت. پیش از بردن عروس به خانه بخت جشنى مختص زنها برپا مىشد که هدف از آن دوخت لباسهاى عروس بود، که نمایش لباسها و زینتآلات نیز در طى آن صورت مىگرفت. خوانندگان و نوازندگان زن در این مجلس دعوت مىشدند و پذیرائى گرمى صورت مىگرفت . فرداى آن روز کسانى از خانواده داماد بههمراه خیاط به خانه عروس رفته و قسمتى از پارچهها را بریده براى روز عروسى لباس مىدوختند. شبى که فرداى آن عروس به خانه داماد برده مىشد، حنا گجه گفته مىشد، که مخصوص دختران و زنان جوان بود، که دعوت مىشدند و با او به حمام مىرفتند و غروب برگشته در خانه عروس جشن مىگرفتند و به دستهاى عروس حنا مىبستند. جشن خانه داماد هم با شرکت پسران جوان برپا مىشد .
بردن عروس به خانه داماد بعد از غروب صورت مىگیرد. جهیزیه بعداظهر همان روز به خانه ٔ او برده مىشد و عروس را آرایش کرده و هنگام رفتن چادر به سرش مىکردند . یک نفر 'ینگه' همراه آنها مىشد تا آداب و مراسم حجله رفتن را به عروس بیاموزد و از او مراقبت کند. در خانه داماد شام تهیه مىشد و از بستگان دعوت بهعمل مىآمد. داماد سه تا سیب به پشت عروس مىزد و به سر او نقل و نبات مىریخت و پول نثار مىکرد. در مدخل راهرو طشت مسین گذاشته تا عروس از روى آن بگذرد و مثل مس محکم بماند .
فرداى شب عروسى مادر عروس براى ناهار 'قویماق' مىفرستاد و براى شام از خانه پدرش ترکپلو مىآوردند، که داراى تشریفاتى بود و دراین مراسم جمعى از نزدیکان دعوت مىشدند .
عروس از ساعت ورود روى خود را از دیگران مىپوشانید و روز اول هر یک از کسان داماد چیزى بهوى هدیه مىدادند تا چادر از سر بردارند. آنرا 'وزآشدی' یعنى رونما مىگفتند. پس از پایان مراسم عروس و داماد بهقصد بازدید به خانههاى دوستان و کسان خود مىرفتند. و سپس نوبت ایاغ آشوى بود که عبارت بود از مهمانىهائى که خویشان به افتخار آنها ترتیب داده و از خانوادههاى طرفین نیز دعوت مىکردند .
آئین نوروز
تشریفات جشنهاى نوروز در این منطقه نسبت به مناطق دیگر ایران، تاحدى وسیع و مفصل بوده است .
تکم و تکمچى
تکم شیطانکى است بهشکل حیوان از تخته که با پارچههاى رنگین و تکههاى آینه آنرا زیبا مىکردند و از زیر شکم بر انتهاى چوب نازکى متصل کرده و این چوب را از سوراخى در وسط صفحه تختهاى عبور مىدادند و به آسانى در آن سوراخ بالا و پائین مىرفت .
تکمچى یعنى صاحب تکم آنرا بهحرکت درآورد. و در نتیجه صدائى بهوجود مىآورد که خوشآیند است و بههمراه آن تصانیفى نیز مىخواند که درباره عید و بهار است . تکمچىها از حدود یک ماه به عید مانده پیدا مىشوند و به در خانهها رفته و رسیدن بهار را مژده مىدادند .
با یرام پائى
با یرام پائى یعنى سهم و حصه عید، از طرف کسان دخترى که تازه ازدواج کرده فرستاده مىشد. شام در مجموعههاى مسى بزرگ چیده مىشد و هر غذا در ظرف جداگانه قرار مىگرفت. بر روى آن سرپوش مسى و روى آن روپوش مخملى یا ترمه یا زرى بسیار زیبائى قرار مىدادند و حمال غذاها را در خانه موردنظر مىگذاشت و مجموعه و روپوش و سرپوش را با خود برمىگرداند .
مراسم نوروز
در ساعت تحویل سال همه افراد خانواده سر سفره نشسته، در این سفره علاوه بر هفتسین، میوه و شیرینى و آجیل و خشکبار نیز مىگذاشتند. اولین چیز که در سفره قرار مىگرفت قرآن بود. آینه و سکه طلا یا نقره و برنج گندم نیز از لوازم این سفره بهشمار مىآمد. قبل از تحویل سال همه وضو مىگرفتند و در لحظه تحویل سال سکوت مىکردند. اولین کار پس از تحویل سال نگاه کردن و بوسیدن قرآن مجید بود. سپس کوچکترین فرد گلوبدان در دست گرفته و بههمه گلوب مىداد و سپس دید و بازدیدهاى عید شروع مىشد و بزرگترها به کوچکترها عیدى مىدادند .
چهارشنبهسورى
در اردبیل سابقاً چهارشنبهسورى را 'گل چهارشنبه' مىگفتند، زیرا همه خانهها مثل گل تمیز گشته بود. با گذشت ظهر سهشنبه آخر سال در کوچه و بازار صداى ترمه و بمب آغاز مىشد و اندکى پس از غروب خورشید، بوتههاى گون و خار در حیاط یا پشتبام آتش زده مىشد و بعد از صرف شام سفره چهارشنبهسورى گسترده مىگشت. شب چهارشنبهسورى فالگیرى نیز دیده مىشد و دخترها در اوایل شب بر پشت در خانههاى خود ایستاده و سخنان رهگذران را گوش کرده و تعبیر و تفسیر مىکردند. پسران جوان کمربندهاى پارچهاى یا دستمال خود را از پنجره اتاق همسایه یا کسان خود به درون انداخته و صاحبخانه مقدارى آجیل یا شیرینى در گوشه آن قرار داده و بهطرف صاحب او مىانداخت .
اعیاد مذهبى
عید فطر و عید قربان
در اردبیل عید فطر و عید قربان بدون تشریفات است و دید و بازدیدها در این ایام مخصوص مصیبتدیدگان مىباشد. اگر در مسجد یا محل دیگرى نماز سید برگزار شود کسانى در آن شرکت مىنمایند، معمولاً این نماز در بیابان یا جاى بىسقف خوانده مىشود. رسم قربانى کردن در روز عید قربان نیز مانند مناطق دیگر سرزمین ایران در اردبیل انجام مىشود .
مبعث و عید غدیر
در این روز که روز سادات گفته مىشود، بهروى احترام و عرض تبریک به خانه سادات مىروند
سوم شعبان
این روز که روز ولادت حضرت حسینبنعلى است از جمله اعیاد مذهبى در اردبیل است. در این روز دیگر اعیاد مذهبى مهم بازار و مغازهها آذینبندى مىشود .
نیمه شعبان
در این روز یعنى روز میلاد حضرت حجةبنالحسن امام دوازدهم چراغانى و آذینبندى مفصل در بازار و خیابانها صورت مىگیرد .
سوگوارىهاى مذهبى
شاخسه ٔ
یک ماه پیش از فرا رسیدن ماه محرم با تشکیل دستههاى شاهحسینی، که در محل بهشکل ' شاخسه ٔ ' عنوان مىشد، مراسم آغاز مىگشت. حدود یک ساعت از شب گذشته، با دستور رئیس شاه حسینىها صف تشکیل مىشد و حاضرین چوبدستى را مثل شمشیر در دست راست مىگرفتند و دست چپ را از پشت بر کمر نفر سمت راست قرار مىدادند و صف مرتب و فشردهاى بهوجود مىآوردند. صف مردان بهشکل دایره بزرگى درآمده و در جواب اشعار و ابیات رئیس دسته که با آهنگ خوانده مىشد، همه که شاهحسین را بهصورت 'شاخسه ٔ ' ادا مىکردند. اشعار که جنبه حماسى داشت آمادگى حاضرین را براى فداکارى در راه حضرت حسین (ع) بیان مىداشت . این مراسم امروزه در اردبیل منسوخ شده است .
طشتگذارى
یکى از مراسم سوگوارى در اردبیل طشتگذارى در مساجد و تکایا است، که سه روز به آغاز محرم آغاز مىشد. هر یک از محلات چند روز پیش دعوتنامهاى براى علما و بزرگان مىفرستادند و از آنها براى شرکت در این مراسم دعوت مىکردند . طشتها را در جائى آماده مىکردند. دسته ٔ سینهزنان و زنجیرزنان به محلى که طشتهاى محله در آنجا بود مىرفتند و آنها که حامل طشتها بودند آنها را بر دوش گرفته و جلوى دسته حرکت مىکردند و زمانىکه به مسجد مىرسیدند، آنها در محل مخصوص خود که معمولاً طاقچه بزرگ یا سقف ضربى بود مىگذاشتند و پر از آب مىکردند. قرائت فاتحه کنار طشت صورت مىگرفت که تشریفات خاصى داشت. این سنت امروز نیز معمول است .
مراسم شمعگذارى
این مراسم روز نهم محرم یعنى تاسوعا اجراءِ مىشود و اردبیلیان در ۴۱ مسجد شمع روشن مىکنند. این شمعها نذرى است. وقتى آفتاب غروب مىکند در بیشتر مساجد مردم و دستههاى شمعگذار، کنار طشت گرد آمده و فاتحه مىخوانند .
عاشورا
در روز عاشورا دستهها با ترتیب خاصى قرار مىگیرند که در گذشته اجزاى دستهها بیش از امروز بود. اسرا را که دختر بچههائى با لباس سیاه بودند، بر شترها که فرش روى آنها قرار داشت. سوار مىکردند و خاطره اسیران کربلا را زنده مىنمودند. قمهزنها نیز، از دیگر افرادى بودند که براى برآورده شدن حاجات خود بر سر قمه مىزدند. شبیهگردانها نیز در آن روز با پوشیدن لباسهاى مخصوص صحنههائى را در میدانگاههاى جلوى مساجد ترتیب مىدادند . در پایان مراسم قمهزنها عاشورا ساعت یک بعد از ظهر پایان مىیافت و شب یازدهم، شب شام غریبان خوانده مىشد که مردم در مساجد جمع مىشدند و چراغها را خاموش مىکردند و عزادارى مىکردند .
ویدیو مرتبط :
آداب و رسوم ماه رمضان در اردبیل
خواندن این مطلب را به شما پیشنهاد میکنیم :
آداب و رسوم - عروسی شیراز
٭ تهیه جهاز :
خانواده عروس در خلال عقد تا عروسی دست اندر کار تهیه جهیزیه دختر هستند. اگر چه ممکن است از زمان کودکی دختر، چیزهایی برای او به مرور ایام خریده و تهیه کرده باشند ولی خرید درست جهیزیه در فاصله عقد و عروسی صورت می گیرد. معمولاًجهیزیه شامل :
اسباب سفره که خود شامل : سفره, یک دست بشقاب، کارد و چنگال و ....
اسباب آشپزخانه که شامل : قابلمه، جارو، و ....
اسباب حمام که شامل : حوله، بقچه و سوزنی، لگنچه و تاس و ....
وسایل خانه شامل : یخچال، پنکه، قالی و ...
لوازم آرایش که شامل همه لوازم و وسایل آرایش خود عروس است به علاوه خلعت برای داماد که شامل : یک قواره کت و شلوار، جوراب و ...
تهیه وسایل عروسی نیز به عهده داماد است که در خلال عقد و عروسی به فکر تهیه وسایل پذیرایی برای برگزاری عروسی است. برای برگزاری مجلس عروسی ساعت را خوب می کنند. بعد از طرف خانواده داماد محل و مکان و روز و ساعت برگزاری به اطلاع خانواده عروس می رسد و ضمناً تعداد مهمانانی که می آیند، دقیقاً تعیین و روشن می شود. دراین مراسم از مطرب ها نیز دعوت می شود.
خانه داماد نیز برای مراسم عروسی آذین بندی می شود چراغانی می کنند و حصین (گلدان های سفالی) که معمولاً دارای گل شمعدانی است دور حوض می گذارند کف حیاط فرش می گسترند بعد از حضور همه مدعوین و گرم شدن مجلس به دنبال عروس می روند. موقع بردن عروس به خانه داماد واسونک هایی خوانده می شود که این گونه است :
اومدیم و اومدیم و می گویین خوش اومدین
گل به دس دسمال به جیب و شاد و خرم اومدیم
گل و خی چادر به سرکن گل هوای رفتنه
قوم و خویشونش خبر کن وخت رخصت دادنه
معمولاً زنان هنگام ورود به خانه عروس کل می زنند و زنانی که در خانه عروس یعنی از یاران نزدیک او هستند با کل KEL جواب می دهند بعد بزرگتری که همراه داماد است از پدر و مادر عروس اجازه می خواهند که او را با خود ببرند عروس دست پدر و مادر خود را می بوسد و خداحافظی می کند بعد عروس را از زیر قرآن می گذرانند . هنگامی که عروس به خانه داماد وارد می شود یک نفر ظرفی را که درآن عسل است جلو عروس می آورند عروس انگشتش را کمی درآن زده به در خانه می کشد و وارد می شود.
سینی دیگری که یک جلد قرآن مجید و یک ظرف و یک کاسه آب که برگ سبز یا شاخه گل در آن می افکنده اند و یا نارنجی که روی آب کاسه افتاده جلوش آورده می شود. عروس قرآن را می بوسد و از زیر آن می گذرد و دیگران ظرف نقل را روی سرش می پاشند. بعد کاسه آب را که نارنج یا برگ سبز یا شاخه گل در آن شناور است پیش پایش می گذارند تا عروس از روی آن رد شود. عروس باید طوری عبور کند که پایش به ظرف اصابت کند و ظرف واژگون شود. ممکن است گوسفندی را هم جلو پایش سرببرند و در این هنگام نقل و سکه روی سر عروس و داماد می ریزند و این واسونک ها خوانده می شود:
یی عروسی ما آوردیم ده دوازه سالشه
سوریا گویین مبارک هرچی می خواین جازشه
٭ پاانداز :
صبح عروسی داماد با یکی دو تن از بستگان نزدیکش به دست بوسی مادر زن می رود و از سوی مادرزن هدیه ای چون ساعت و یا چیز دیگری دریافت می کند.
٭ بردن جهاز :
جهیزیه را که معمولاً جاز یا جهاز یا جهیز یا جیز می گویند پیش از ظهر یعنی بعد از بازگشت داماد به خانه برای عروس می فرستند و مادر عروس به دیدن او می آید و عروس دست مادر را می بوسد و در این دیدار از طرف عروس و داماد از مادر زن به گرمی پذیرایی می شود. جهیزیه که سینی های بزرگ متعددی گذاشته شده و روی سر چند نفر است، وارد خانه می شود و همه را در اطاق می گذارند بعد نام تک تک وسایل خوانده می شود و یکی صورت بر می دارد و در آخر داماد آن را امضاء می کند.
٭ گل عروسی :
کسانی که می خواهند برای عروس و داماد هدیه ای بفرستند هدیه خود را که گل عروسی خوانده می شود در همین روز می فرستند. هدایا معمولاً وسایل خانه و یا سکه طلا و یا اشیاء لوکس و گرانقیمت است .
٭ پاگشا :
بعد از یکی دو هفته پدر و مادر عروس، عروس و داماد و بستگان نزدیک آنها و خود را به افتخار و شادمانی زندگی عروس و داماد و به عنوان پاگشا دعوت می کنند مراد از پاگشا گشوده شدن پای عروس و داماد در زندگی مشترک برای رفتن به خانه بستگان است که از آن جمله اند پدر و مادر هریک از آنان و به ترتیب بقیه اقوام نیز آنها را پا گشا می کنند و در آخر هم عروس و داماد نیز همه آنها را دعوت می کنند که به این دعوت دست بوسان می گویند.
٭ آب چله زنی :
از مراسمی که باید در روز عروسی انجام گیرد آداب آب چله زنی است و آن بدین طریق است که عروس را می نشانند و بعد در یک شیردان یک دسته کلید و یک شانه و مقداری اسپند می ریزند و آن را از آّب پرمی کنند بعد مجمعه ای به وسیله یک یا دو نفر روی سر عروس گرفته می شود و آن وقت یکی از زنان کارآمد و مسن و با تجربه چهل و یک مشت آب از شیردان برداشته و درمجمعه می ریزد و چهل قل می خواند ضمناً هنگام برداشتن و پاشیدن آب نام پری زادها را می برد.
عقائدی نیز درباره عروسی وجود دارد که از آن جمله اند:
ساعت عقد و عروسی را باید خوب کرد. شب شنبه نباید عروسی کرد. شب دوشنبه برای عروسی بسیار خوب است و یمن دارد. قدم عروس ممکن است برای داماد خوب یا بد باشد. اگر خوب است برای داماد و خانواده اش خوشی و بهروزی به همراه دارد و الا برعکس. زمین زیر پای آدم عزب می لرزد. عقد و عروسی سنت پیغمبری است .