سعید مدرس: فراستی از کارهایم تعریف کرد

ماهنامه تبار - افشین پویان پور: خواننده قطعاتی مثل «زندگی ادامه دارد»، «عشق ایرانی»، «دنیای وارونه» و تعداد زیادی از آهنگ هایی که حالا تقریبا ده سال از زمان پخش شان می گذرد؛ سعید مدرس از سال 84 فعالیت خودش را مثل خیلی های دیگر از زیرزمین شروع کرد. تنها تفاوت او با بسیاری از خوانندگان هم دوره اش این بود که علاوه بر خوانندگی وظیفه تنظیم، آهنگ سازی و کارگردانی موزیک ویدئوها هم بر عهده خودش بود.

موزیک ویدئوهای او در آن سال ها آنقدر مورد استقبال قرار گرفته بود که باعث شد برای اولین بار در ایران یک خواننده برای خواننده های دیگر هم کلیپ بسازد! اما کمی بعد مدرس از ایران خارج شد و بعد از یک سال به ایران بازگشت و چند سالی را در ممنوع الکاری گذراند تا بالاخره توانست با گرفتن مجوز به جمع خوانندگان رسمی بپیوندد و فعالیت های خود را از سر بگیرد. این بار به سراغ او رفتیم تا ماجراهایی که از سر گذرانده را از زبان خودش بشنویم.


چه شد که تصمیم گرفتید سراغ ساخت موزیک ویدئو بروید؟

من رشته تحصیلی ام ریاضی بود و در دانشگاه عمران خوانده ام. اما چون به نقاشی علاقه مند بودم زیر نظر استاد رویین پاکباز مبانی هنرهای تجسمی خواندم و تاریخ هنر و طراحی را هم زیر نظر استاد علیزاده کار کردم. همه اینها باعث شد تا سواد بصری ام در همان مقطع نوجوانی بهتر شود. سال 84 هم که تازه شبکه هایی مثل مهاجر و ایران موزیک و... تاسیس شده بودند از این پشتوانه برای ساخت موزیک ویدئوهایم استفاده کردم و خوشبختانه خیلی هم مورد استقبال قرار گرفت و خواننده های دیگری هم به من مراجعه کردند تا برایشان موزیک ویدئو بسازم.

موزیک ویدئوهایتان از ابتدا متفاوت با دیگر ویدئوهایی بود که از شبکه های ماهواره ای پخش می شد.

آن زمان خیلی از کارها ضعیف بود و اصلا چنین چیزی هنوز در ایران جا نیفتاده بود. معمولا یک دختر پسر بودن که حالا یا کنار شومینه نشسته بودند یا لا به لای درخت ها دنبال هم می دویدند و...

از اولین موزیک ویدئویی که ساختید بگویید. اگر اشتباه نکنم برای آهنگ «زندگی ادامه داره» بود.

بله. در آن کار زندگی را شبیه به یک بیابان ترسیم کرده بودم که آدم های مختلفی در مسیر سوار ماشین می شدند و یک جایی هم پیاده می شدند و در نهایت هم نشان می دادم که خودت می مانی و یک راه مبهم و بی پایان. این قصه هم جذابیت بصری داشت و هم توضیح دادنش در تصویر خیلی سخت و پیچیده نبود. خوشبختانه آن زمان خیلی هم مورد استقبال قرار گرفت. بعد از آن هم کلیپ پرشین لاو یا همان عشق ایرانی را ساختم و اتفاق کار خیلی سختی هم بود.

ساخت چنین کاری در زمان حال خیلی آسان تر است، چون نرم افزارهای پیشرفته تری وارد بازار شده. اما آن موقع ساخت چنین کاری خیلی دردسر داشت. کاری شبیه به کلاژ بود، قطعات چسبیده شده به هم که کمی تکان می خوردند. این کار هم خیلی شیک در آمد؛ چون هم دکورش قوی بود و هم اینکه من اطلاعات جامعی در مورد نقاشی های دوره قاجار داشتم و در مجموع فکر می کنم در مقطع زمانی خودش کار بی نقصی از آب درآمد.


کلیپ سومم هم «عکس تو» بود. یک سبک از انیمیشن بود به نام «روتوسکپی» که ابتدا فیلم می گیرید و بعدا تعداد فریم های آن را محدود می کنید روی فریم ها نقاشی می کنید. یادم است برای «عکس تو» نزدیک به 1300 نقاشی کشیدم و سه ماه زمان صرف تهیه اش شد. اما خیلی کار نو و جدیدی بود و نتیجه خوبی هم داشت. بعد از آن هم ویدئوی «فال» را تولید کردم که کمی بعد دیدیم که لس آنجلسی های زیادی از روی آن کپی زدند. بعد از «فال» هم «دنیای وارونه» را ساختم که دیگر نقطه اوج کاری ام بود و...

سعید مدرس خواننده ای است که عمران خوانده، تنظیم کننده است، نقاش است و کارگردانی هم می کند. فقط ترانه نمی گوید، درست است.

راستش اگر ترانه نمی گویم به این خاطر است که آنقدر ترانه های خوب به دستم می رسد که دیگر نیازی نمی بینم سراغ این حوزه هم بروم. درواقع اگر آن وقتی را که بخواهم پای ترانه گفتن بگذارم، پای گشتن بین ترانه هایی که برایم ارسال می شود بگذارم چیز بهتری پیدا می کنم.

برای دیگران هم موزیک ویدئو می ساختید؟

بله. کار «یالا» مهدی اسدی را ساختم که اتفاقا خیلی هم مورد توجه قرار گرفت. برای کاوه دانش چند موزیک ویدئو ساختم و چند کار دیگر. البته این را هم بگویم که موزیک ویدئوهای آن زمان بیشتر دیده می شد؛ چون شبکه های ماهواره ای سریال نداشتند و مردم بیشتر جذب کانال هایی می شدند که موسیقی پخش می کردند. شما آن زمان حتی اگر سرسری هم نگاهی به این شبکه ها می انداختید قطعا یک کار از من می دیدید.

آن زمان اسم سعید مدرس به یک برند تبدیل شده بود. چه شد که کمی بعد از ایران رفتید و فعالیت را ادامه ندادید؟

سال 87 بود که سازندگان موزیک ویدئو و خیلی از بچه هایی که آن زمان مشغول به کار بودند را احضار کردند و برخورد جدی کردند. من هم در همان مقطع تصمیم گرفتم از ایران بروم و تقریبا تمام فعالیت هایم متوقف شد. ما مایل نبودیم که با شبکه های ماهواره ای کار کنیم، اما چون جایگزین مناسبی هم نداشتیم مجبور بودیم برای شنیدن شدن موسیقی مان این کار را انجام دهیم. البته نمی دانم الان هم تصمیم دارند برای این مشکل فکری کنند یا نه.


بعد از این اتفاق ها چقدر ریزش مخاطب داشتید؟

خیلی ضرر کردم. البته من زمانی که رفتم ریزش مخاطب نداشتم چون کماکان کار می کردم. وقتی که برگشتم ایران بسیاری از مخاطبانم را از دست داده بودم ،چون تعهد دادم که دیگر موزیک ویدئو سازم و دو سه سالی هم ممنوع الکار بودم و هیچ کاری نمی توانستم بکنم. در موسیقی پاپ هم همه چیز خیلی سریع اتفاق می افتد. کافی است چند وقت نباشی، سریعا فراموش می شوی. نمی شود سه سال نباشی و بعد که برگشتی فکر کنی همان جایگاه قبلی را به لحاظ مخاطب حفظ کرده ای.

فکر می کنید چرا رسانه مجازی برای این کار وجود ندارد؟

آنهایی که می گویند چرا هیچ رسانه ای برای پخش موزیک ویدئو وجود ندارد این اصل را فراموش کرده اند که اصلا قرار نیست رسانه ای برای این کار باشد. موسیقی پاپ هنوز که هنوز است چالش های زیادی سر راهش دارد. بعضی جریان های فکری در ایران هست که هنوز موسیقی پاپ را موسیقی موجهی نمی دانند و طبیعتا اجازه رواجش را هم به آن صورتی که خیلی ها توقع دارند نمی دهند. به نظرم جاافتادن این موسیقی و به خصوص مبحث موزیک ویدئو هنوز زمان زیادی را می طلبد.

شبکه هایی مثل ایران موزیک اصلا جریان شان چه بود؟

شبکه مهاجر یک مجوز یک ساله برای فعالیتش داشت و دفتر مرکزی اش هم در ایران بود. اما بعد از آن یک سال گویا مجوزشان را تمدید نکرده بودند و بعد همان مدیر شبکه مهاجر با همکاری شخص دیگری شبکه ایران موزیک را تاسیس کردند و تصمیم شان هم این بود که فقط کارهای تولید داخل را پخش کنند.


منتها این شبکه ظاهرا مجوز نداشت و جالب این بود که چندان هم سخت گیری به آنها نمی شد. ما هم فکر می کردیم که اگر با آنها برخوردی نمی شود پس حتما مشکلی نیست و ما هم می توانیم کار کنیم دیگر. اما کیم بعد سخت گیری ها شروع شد و جلوی فعالیت شان گرفته شد و تازه فهمیدیم که کار غیرقانونی بوده.

اخیرا یک موزیک ویدئوی دیگر هم ساخته اید که به نظرم به اندازه کارهای قبلی تان قوی نبود.

بله. کار «من بی دلیل خوشحالم» بود که اخیرا منتشر کردم. البته این نکته را متذکر می شوم که مدرم شاید خیلی با انیمیشن سه بعدی ارتباط برقرار نکنند. بعضی ها نقد می کنند که متریال کار خیلی قوی نبود و من هم قبول دارم. من در این کار بیشتر به مفهوم و محتوا فکر می کردم. اگر می خواستیم انیمیشن قوی تری تولید کنم مطمئنا با امکاناتی که در اختیارم بود نمی شد چنین چیزی ساخت. هم هزینه بیشتری می برد و هم زمان زیادی را لازم داشت.

من در این موزیک ویدئو خیلی به دیتیل و ریزه کاری ها اهمیت ندادم؛ چون بیشتر می خواستم مفهوم کلی را برسانم. این را هم بگویم که یکی از منتقدان سرسخت سینما به اسم مسعود فراستی این کار را دید و خیلی خوشش آمد و کلی هم تعریف کرد. می دانید که شخصی مثل آقای فراستی کلا از چیزی خوشش نمی آید و اصلا تعریف کردن در ادبیاتش نیست. من اعتقاد دارم که به لحاظ مفهومی کاری قوی و فلسفی بود.

در این موزیک ویدئو یک سری اشیا وجود دارد و شما می توانید برای این اشیا تعریف کنید که کیفیت بالا و دیتیل های زیادی داشته باشند تا کار به لحاظ بصری طبیعی تر شود. قطعا وقتی می خواهید کیفیت بالایی را برای این اشیا تعریف کنید کامپیوتر شما زمان خیلی زیادی را صرف محاسبه مواردی مثل نور و سایه ها و.. می کند.  درواقع تایم رندرینگ و پردازش تان شدیدا بالا می رود.


من با سیستم هایی کار نکردم که برای کار سه بعدی تقویت شده باشند. بنابراین سعی کردم پایه کارم را طوری بگذارم که اصول اولیه را درست و بدون ایراد پیاده کنم و فقط به دیتیل ها و ریزه کاری ها اهمیت ندادم؛ چون همانطور که گفتم اگر می خواستم این کار را انجام دهم هزینه و زمان بیشتری را طلب می کرد، اما من بیشتر برایم مهم بود که فقط مفهوم را به مخاطب برسانم.

در کل فکر می کنم یک کار هنری خوب کاری است که از همان ابتدا قواعد و اندازه اش را مشخص کند. فرض کنید شما می خواهید یک انیمیشنی بسازید که تمام آدم هایش با خط و نقطه یا همان چشم چشم دوابرو نشان داده شوند. اینجا دیگر کسی نمی آید اعتراض کند که چرا اینها شبیه به آدم واقعی نیستند. می خواهم بگویم منطق کار این بود که از اول همین شکلی باشد، اما در کنارش خیلی نکات مثبت دیگری هم داشت. مثلا شما خیلی کم می بینید که در کارهای سه بعدی حرکت لب یا همان لیپ سینکش درست باشد، ولی در این کار، من به این نکات توجه داشتم و به قولی گاف ندادم.

باز هم موزیک ویدئو می سازید؟

راستش نه، خیلی انگیزه برای این کار ندارم. زمانی حوصله داشتم و کارهای نو و جدیدی هم انجام دادم. جایزه ام هم یک سال دوری از کشور و سه سال ممنوع الکاری بود. درواقع متوجه شدم که این مدل کار کردن در ایران جواب نمی دهد. موزیک ویدئو یک بستر مناسب می خواهد. یک چیزی شبیه به ام تی وی می خواهد که بیننده داشته باشد. اینکه بخواهید موزیک ویدئو بسازید و روی سایت بگذارید مسلما با این وضع سرعت اینترنت خیلی دیده نمی شود و کسی هم رغبتی به دانلود کردن ندارد.


به نظرم مناسب ترین جا برای موزیک ویدئو جاییست که مخاطب جلوی رویش باشد، نخواهند کلی دنبالش بگردد تا پیدا کند و بعد دانلود کند و ببیند. از همه اینها که بگذریم بیشتر سعی می کنم زمانم را روی موسیقی ام بگذارم چون نتیجه و بازخوردهای بهتری از آن می گیرم.

کیفیت موزیک ویدئوهای نسل جدید را چطور می بینید؟

کارهای بچه های این نسل به لحاظ بصری یک استانداردهایی پیداکرده که آن هم بیشتر به خاطر استفاده از تکنولوژی های روز است. دوربین های فیلمبرداری و لنزهای قوی می تواند روی کیفیت بصری کار تاثیر بگذارد. این روزها هم که همه دیگر بلدند با نرم افزارهایی مثل افتر افکت کار کنند. اما به نظرم اکثر موزیک ویدئوها مفهومی ندارند و بی محتوا هستند. عمقی در کارها وجود ندارد و خلاقیتی در آنها دیده نمی شود. موزیک ویدئو یک هنر مستقل است و اینکه سوژه فقط در یک محیط لوکیش باشد و پلی بک کند یک کار کاملا تجاری است و ارزش چندانی ندارد.