از دست این کودکان مامانی!

کودکان معمولا بیش از حد به والدین می‌چسبند و به آسانی از آنان جدا نمی‌شوند. آنها به هیچ عنوان دوست ندارند پدر و مادرشان از اتاق بیرون بروند. در واقع آنها دچار اضطراب جدایی هستند. به مرور زمان این وابستگی به شکل طبیعی کاهش پیدا می‌کند مگر آنکه والدین این مسئله را تشدید کنند مثلا والدین برای جلوگیری از واکنش‌های هیجانی کودک و پرهیز از تکرار آن کار و زندگی خود را تعطیل کنند.

مجله سیب سبز: مریم دختر 7 ساله‌ای است که از تنهایی به شدت می‌ترسد. عصرها که او و مادرش تنها هستند حتی نمی‌گذارد مادر  از کنارش تکان بخورد و هر جا که برود با اجبار با مادرش می‌آید. وقتی مادر مریم به او می‌گوید، برو از اتاقت اسباب‌بازی‌هایت را بیار، نمی‌رود و می‌گوید تو هم با من بیا. حتی وقتی مادر تلاش می‌کند او را سرجایش بخواباند قبول نمی‌کند. وقتی هم که خودش دستشویی می‌رود می‌گوید، بگذار در باز باشد. هوا که تاریک می‌شود همه چراغ‌های خانه را روشن می‌کند و خلاصه هیچ جا تنهایی نمی‌رود. علی هم پسر 4 ساله‌ای است که وابستگی شدیدی به مادرش دارد و به هیچ عنوان از مادرش جدا نمی‌شود به طوری که حتی حاضر نیست بدون مادر به مهدکودک برود و نمی‌تواند آنجا تاب بیاورد. تمام تدابیری که مربیان مهدکودک برای جدا کردن مادر و وابسته کردن علی به مهد در پیش گرفته‌اند، تاکنون ناکام مانده است. اما جوفراست اینجا است تا مشکلات خوانندگان سیب‌سبز را حل کند.

 جو فراست راه‌حل ارائه می‌دهد

کودکان معمولا بیش از حد به والدین می‌چسبند و به آسانی از آنان جدا نمی‌شوند. آنها به هیچ عنوان دوست ندارند پدر و مادرشان از اتاق بیرون بروند. در واقع آنها دچار اضطراب جدایی هستند. به مرور زمان این وابستگی به شکل طبیعی کاهش پیدا می‌کند مگر آنکه والدین این مسئله را تشدید کنند مثلا والدین برای جلوگیری از واکنش‌های هیجانی کودک و پرهیز از تکرار آن کار و زندگی خود را تعطیل کنند. حتی این احتمال وجود دارد که نگرانی آنها به والدین هم سرایت کند به حدی که پدر و مادر تصور کنندپس از خروج‌شان از خانه اتفاق ناگواری برای فرزندشان رخ خواهد داد. وقتی کودک پا به مدرسه می‌گذارد این تغییر ممکن است نگرانی‌هایی را در او به وجود آورد که پدر و مادر باید دلیل آن را خیلی زود مشخص کنند تا مسئله حل شود. در مورد این دو کودک از آنجا که می‌توانند به مهد ومدرسه بروند می‌توان اقداماتی  را انجام داد.

قبل از خروج، او را آماده کنید

اگر قبل از خارج شدن از منزل به اندازه کافی فرصت در اختیارکودک قرار بگیرد راحت‌تر جدا شدن را می‌پذیرد. باید بدانید حتما قبل از جدا شدن از او خداحافظی کنید.

هنگام جدایی مثبت باشید

کودکان تا حد بسیار زیادی نسبت به خلق و خوی مادر حساس هستند. حتی یک نوزاد کوچک هم می‌تواند بفهمد که چه زمانی مادر غمگین است و در همین موقع او هم نگران و مضطرب می‌شود.
کودکان بزرگ‌تر وقتی متوجه شوند والدین‌شان غمگین یا عصبانی هستند، عکس‌العمل نشان داده و به آنها می‌چسبند و رهایشان نمی‌کنند، بنابراین لحن شما تاثیر مستقیم بر واکنش او دارد. لبخند زدن و لحن مثبت شما بدون توجه به اینکه چقدر ممکن است از درون احساس ناراحتی کنید برای کودک‌تان یادآور تفریحاتی خواهد بود که قرار است در طول روز داشته باشد. وقتی کودک از لحن شما این‌طور برداشت کند که در مورد گذاشتن او به مهد و مدرسه مطمئن نیستید، خیلی زود نتیجه می‌گیرد که بدون شما هیچ جا امن نیست.

ذهنش را منحرف کنید

وقتی می‌خواهید از اتاق خارج شوید یا او را به مهدکودک بسپارید، ذهنش را از ناراحتی منحرف کنید. مثلا به یکی از اسباب‌بازی‌های مورد علاقه‌اش اشاره کنید یا از مربی بخواهید او را به سمت پنجره ببرد تا پرندگان و درخت‌ها را ببیند. بعد از او خداحافظی کنید و از اتاق بیرون بروید. برای کودک 7 ساله بهتر است سؤالی درباره فعالیت‌های روزانه‌اش بپرسید.

مهدیه رضایی، کارشناس ارشد مشاوره خانواده و هنردرمانگر کودک

دلیل ترس را پیدا کنید

اگر کودک شما مدام شما را دنبال می‌کند یا در بسترش به تنهایی نمی‌خوابد مبتلا به نوعی  اضطراب به نام «اضطراب جدایی» است. این اضطراب در کودکان ممکن است با علائم دیگری مانند جویدن ناخن، بی‌قراری، شب ادراری، رفتارهای وسواس‌گونه و تکراری و... همراه باشد.

به دنبال دلایل بگردید

دلشوره و نگرانی در کودکان علل مختلفی دارد. وجود هیجانات منفی مانند خشم و نگرانی در خود والدین به سرعت به کودکان منتقل می‌شود. حمایت‌های افراطی والدین به صورت مراقبت بیش از اندازه نیز منتقل‌کننده این پیام به کودک است که جهان، جهان ناامنی است و همین باعث شکل‌گیری اعتماد به نفس ضعیف در او می‌شود. پس مهم‌ترین واکنش در این حالت ترس از جداشدن از مادر خواهد بود. از سویی دیگر، آن دسته از مادرانی که احساس گناه به فرزندان می‌دهند یعنی از پیام‌های تهدید کننده استفاده می‌کنند، به عنوان مثال «اگه پسر خوبی نباشی،‌ مادرت نیستم!» کودکان دچار دلشوره‌ای پنهان می‌شوند و در دنیای خود این‌طورفکر می‌کنند که اگر از مادر دور شوند او را از دست خواهند داد، زیرا نتوانسته‌اند در حد استانداردهای مادر خوب عمل کنند. اختصاص زمان کم از سوی والدین برای فرزندان هم از دلایل دیگر تنش در کودکان است.

توصیه‌های زیر را جدی بگیرید

برای درمان کودکان مبتلا به این علائم حتما باید به مشاور خانواده مراجعه شود تا با تدبیر این مشکل حل شود اماتوصیه‌های زیر می‌تواند راهگشا باشد:

1. از توجیه کردن بیش از حد کلامی کودک خود بپرهیزید، یعنی در حالی که کودک مضطرب است بیش از اندازه با او صحبت نکنید. این کار باعث می‌شود اضطراب او تشدید شود.

2. کودک را در انجام کارها کمتر حمایت کنید. به این ترتیب حس استقلال و عدم وابستگی به او می‌دهید و کم‌کم می‌فهمد برای کارهایش باید مسئولیت بپذیرد.

3. محل خواب کودک خود را جدا کنید، حتی اگر با رفتار پرخاشگرانه یا مقاومت او مواجه شوید. درباره اصول جدا کردن محل خواب کودک از خودتان حتما با مشاور خانواده صحبت کنید و راهنمایی بخواهید.

4. نوازش کودک را مشروط نکنید یعنی بدون قید و شرط او را نوازش کنید. کودک نباید فکر کند اگر کار ناشایستی انجام داد محبت شما را از دست می‌دهد.

5. به طور روزانه برای کودک زمان بازی اختصاص دهید. علاوه بر این، می‌توانید او را تشویق کنید با همسالان و دوستانش بازی کند. مشاهده رفتار همسالان به درک رفتار درست او کمک می‌کند.

6. رفتارهای فاجعه‌آمیز او را نادیده بگیرید، یعنی اینکه اگر کودک خود را برای رو‌به‌رو شدن با موقعیت‌ها ناتوان یا ضعیف جلوه می‌دهد، این موضوع را نادیده بگیرید.

7. در برابر کودک اظهار عجز و پریشانی نکنید. کودکان الگو‌پذیری بالایی دارند و این موضوع می‌تواند آنها را برای همیشه شخصیت‌هایی وابسته بار بیاورد.

8. باید‌ها و نبایدهای خود را کاهش دهید تا کودک احساس آرامش بیشتری کند و فضای آرامی را در خانه و در کنار شما تجربه کند.

خزيدن يا چهار دست و پا رفتن کودکان

حركت به صورت چهار دست و پا به كودك شما كمك مي كند كه عضلات خود را به اندازه كافي تقويت كند تا براي راه رفتن آماده شوند اين اولين كاري است كه او به تنهايي براي جستجوي محيط اطراف خود انجام مي دهد. به طور معمول، كودك ابتدا ياد مي گيرد تا تعادل خود را بر روي دستها و پاها حفظ كند، سپس ياد مي گيرد كه با حركت دادن زانوهايش به جلو و عقب، حركت كند.

چه زماني اين توانايي را بدست مي آورد؟

اكثر كودكان در سنين بين 6 تا 10 ماه ياد مي گيرند كه چهار دست و پا راه بروند. اما بعضي از كودكان هيچ وقت چهار دست و پا راه نمي روند و در عوض، در حالت نشسته حركت مي كنند (در واقع، خودش را روي زمين مي كشد)، بر روي شكم خود مي ليزند، يا مستقيما تلاش مي كنند كه بلند شوند، بايستند و نهايتا راه بروند. مهم اين است كه كودك شما حركت كند و نحوه حركت كردن او چندان مهم نيست.

اين توانايي چگونه در او ايجاد مي شود؟

معمولا پس از اينكه كودك بتواند به تنهايي و بدون كمك والدين بنشيند (كه اين توانايي در اكثر كودكان بين 6 تا 7 ماهگي ايجاد مي شود)، چهار دست و پا راه رفتن را آغاز مي كند. بعد از اين مرحله، او مي تواند سر خود را بالا نگه دارد تا اطراف خود را نگاه كند، و عضله هاي بازو، پا و پشت او به اندازه كافي قوي هستند كه هنگام حركت، از افتادن او روي زمين جلوگيري كنند.

معمولا طي دوماه، كودك به تدريج ياد خواهد گرفت كه از حالت نشسته به حالت چهار دست و پا تغيير وضعيت دهد، و به زودي مي فهمد كه با كشيده نگه داشتن و حركت دادن عضلات در حالتي كه بدن او به موازات زمين قرار گرفته است، مي تواند به جلو و عقب حركت كند.

بين 9 تا 10 ماهگي، او مي فهمد فشاري كه از طريق زانوها بر بدن وارد مي كند، براي آغاز حركت كافي است. با افزايش مهارت، او ياد مي گيرد كه از حالت چهار دست و پا، مستقيما دوباره به حالت نشسته برگردد. او تكنيكهاي پيشرفته چهار دست و پا راه رفتن را هم ياد خواهد گرفت: براي جلو رفتن، يكي از دستها و پاي طرف ديگر بدن را با هم حركت مي دهد، به جاي آنكه دست و پايي را كه در يك طرف بدن قرار گرفته اند با همديگر حركت دهد. پس از آن، تنها تمرين است كه حركتهاي او را كامل تر مي كند. مراقب او باشيد و به او كمك كنيد تا در يك سالگي بتواند به خوبي روي چهار دست و پا راه برود.

اگر كودك شما به جاي جلو رفتن، چهار دست و پا عقب مي رود، يا در حالت نشسته حركت مي كند (در واقع، خودش را روي زمين مي كشد: يك پا را جلو و يك دست را عقب مي گذارد، و خود را به جلو مي كشد) ، يا اصلا چهار دست و پا راه نرفته بلكه مستقيما تلاش مي كند روي دو پا راه برود، نگران نباشيد. اگر او حركت كند (نوع حركت كردن مهم نيست)، نشانه سالم بودن او است.

مرحله بعد چه خواهد بود؟

پس از اينكه كودك شما ياد گرفت به خوبي روي چهار دست و پا راه برود، تنها يك مرحله ديگر تا حركت كامل او باقي مانده است: راه رفتن روي دو پا. براي كسب اين توانايي، به زودي خواهيد ديد كه او به محض اينكه بتواند دست خود را به چيزي بگيرد، تلاش خواهد كرد تا خود را بالا بكشد، چه اين چيز پايه صندلي باشد يا پاي مادربزرگش! هنگامي كه احساس كند هنگام ايستادن بر روي دو پا تعادل دارد، آماده مي شود كه روي پاي خود (بدون كمك ديگران) بايستد و با گرفتن اشيا اطراف، كمي راه برود. پس از آن، تنها زمان و تمرين است كه موجب خواهد شد توانايي او افزايش پيدا كند: راه رفتن، دويدن، پريدن و جهيدن!

نقش شما چيست؟

همانند نقشي كه در افزايش مهارتهاي ديگر كودك (از قبيل گرفتن اشيا مختلف) داشته ايد، بهترين راه براي تشويق كودك به چهار دست و پا راه رفتن، قرار دادن اسباب بازيها يا ساير اشيا مورد علاقه او (حتي خودتان) در دسترس كودك است. همچنين شما مي توانيد بالش، كوسن يا جعبه هايي را به عنوان مانع در مسير او قرار دهيد، تا او تلاش كند از اين موانع بگذرد. اين كار به افزايش اعتماد به نفس، سرعت و چابكي او منجر مي شود. فقط نبايد او را تنها بگذاريد؛ اگر او زير يك بالش يا در يك جعبه گير بيفتد، حتما خواهد ترسيد و حتي ممكن است در معرض خطر خفگي نيز قرار بگيرد.

كودكي كه چهار دست و پا حركت مي كند، ممكن است شيطنتهاي زيادي انجام دهد و دردسر ساز باشد. پس اطمينان حاصل كنيد كه خانه شما براي كودك ايمن است (اشيا خطرناك در دسترس او قرار ندارند) و خصوصا درباره درهاي خانه كه به راه پله ها منتهي مي شوند مراقبت زيادي به عمل بياوريد. مطمئنا كودك شما مايل خواهد بود تا اين راه پله ها را نيز بكاود، كه البته اين كار براي او همانند فتح قله اورست است! اما اين كار ممكن است براي او بسيار خطرناك باشد، پس تا زماني كه مطمئن نشده ايد كودك شما مهارت كافي براي اين كار دارد (معمولا تا 12 ماهگي)، از رفتن او به سمت پله ها جلوگيري كنيد. حتي پس از آن نيز بايد هنگام حركت كودك بر روي پله ها، از نزديك از او مراقبت كنيد.

هنوز لازم نيست كه براي كودك خود كفش بخريد. معمولا پيش از زماني كه كودك بتواند به خوبي راه برود، نيازي به استفاده از كفش نخواهد داشت.

چه وقت بايد نگران شويد؟

مهارتها و توانايي ها در كودكان مختلف، به طور متفاوت رشد مي كنند و برخي مهارتها در برخي كودكان سريعتر از ساير كودكان ظاهر شده و پيشرفت مي كنند. اما اگر كودك شما بعد از يك سال زندگي، هيچ علاقه اي به حركت كردن از خود نشان نداده است (به صورت خزيدن، چهار دست و پا راه رفتن، غلت خوردن يا خود را به جلو و عقب كشيدن)، تلاش نكرده است كه دستها و پاهاي خود را هماهنگ با يكديگر حركت دهد، يا ياد نگرفته است كه چگونه از هر دو دست و دو پاي خود به طور متعادل استفاده كند، اين موضوع را حتما با پزشك وي در ميان بگذاريد. به خاطر داشته باشيد كه كودكان نارس، اين مهارتها و ساير مهارتها را چند ماه ديرتر از همسالان خود، بدست مي آورند.