کوه خواجه زاهدان

کوه خواجه تنها عارضه طبیعی دشت سیستان با ارتفاع تقریبی 609 ‪ متر از سطح دریا است که در هنگام پرآبی جزیره کوچکی را در میان دریاچه هامون شکل می دهد . کوه خواجه بزرگ ترین معماری خشتی بر جای مانده از دوره " پارتیان " در منطقه سیستان قرار دارد و یکی از مهمترین آثار دوره های اشکانی ، ساسانی اسلامی است .

این بنا تنها عارضه طبیعی مرتفع در منطقه مسطح سیستان به شمار می رود و در آن کاخ ، آتشکده ، زیارتگاه خواجه مهدی و قبرستانی از دوران مختلف به یادگار مانده است .

این گدازه بازالیتی ذوزنقه ای شکل کوهی است که در حدود ۲۰ کیلومتری جنوب غربی زابل و میانه دریاچه هامون قد برافراشته است . مجموعه کوه خواجه برای نخستین بار در سال‪ ۱۹۱۶ توسط " اورل اشتین" باستان شناس معروف انگلیسی شناسایی و کشف شد .

بدنبال آن پروفسور "هرتسفلد" آلمانی طی سال های ‪ ۱۹۲۹ -۱۹۲۵میلادی به جستجو در آثار کوه خواجه پرداخت و حاصل کاوش های این باستانشناس در کتاب " سکستان ، ایران شرق باستان و تاریخ باستانشناسی ایران " آمده است .

‪۴۰سال قبل هم " گوئلینی " باستانشناس و معمار ایتالیایی کاوش های محدودی در آثار کوه خواجه انجام داد که نتایج آن را در کتابی با عنوان " معماری ایران و آثار کوه خواجه " منتشر کرد .

از حیث اعتقادی و بر اساس اسطوره های زرتشتی دریاچه هامون مقدس بوده و ظهور منجی ( سوشیانت ) از این دریاچه اتفاق می افتد .

بنابر باور های آیین مزدیسنا و اسطوره های پهلوی که بر اساس تعالیم زرتشت تدوین شده است ، در پایان هزاره دوازدهم ، برای سومین بار از خاندان " بهروز پارسا " ، دوشیزه ای به آب دریاچه هامون داخل شده و آخرین رهاننده یا " سوشیانت " موسوم به " استوت ارته " از وی زاییده می شود .

به همین لحاظ کوه خواجه نیز تقدس خاصی دارد ، سوشیانت به شکل های مختلف تقریبا در تمام متون زرتشتی و اوستایی از جمله در گاتها ، یسنا ، سروده های زرتشت و یشتها مورد اشاره قرار گرفته و شکی نیست که اشو زرتشت در کتاب اوستا به آن اشاره داشته است .

 

 در سال ۱۳۷۰ نیز میراث فرهنگی به کار بررسی و نقشه برداری از آثار کوه خواجه پرداخت و پس از کاوش های مختلف در سال های متمادی در این محل ‪ ۱۱ اثر از دوران تاریخی مختلف کشف شد .

تزیین های معماری بکار رفته در برخی قلعه های این بنا شباهت به شیوه یونانی دارد ، سر ستون هایی به سبک دور یک با پیچ های توماری ، تزیینهای دیگری مانند گل کوچک پرپر به صورت نیلوفری (لوتوس) ، از هنر هخامنشی اقتباس شده است و بعضی از آنها به هنر بینالنهرین نیز شباهت دارد .

کوه خواجه در میان ادیان سه گانه کهن شامل اسلام ، مسحیت و زرتشت ( ایران باستان) از اهمیت و قداست زیادی برخوردار بوده است .

این کوه نام خود را از آرامگاه خواجه مهدی یکی از دوستداران خاندان علوی که مزارش بر فراز این کوه واقع شده ، گرفته است .

خواجه غلطان ، کوه نور ، کوه موعود و کوه باطنی از دیگر عناوینی است که این کوه به آنها نامیده شده است .

این بنا برای مسیحیان نیز مقدس است زیرا که آورده اند ، در زمان تولد حضرت مسیح در بیت الله سه مغ ( روحانی ) برفراز این کوه ایستاده و نظارهگر نوری که از این پیامبر خدا در هنگام تولد ساطع می شد ، بودند و آن سه به مسیح ایمان آوردند .

  

 مقبره خواجه مهدی و قبرستانی که از دوره اسلامی ، اتاق پیر گندم دریان و اتاق بیباد در کوه خواجه باقی مانده این بنا را برای مسلمانان نیز مقدس کرده بطوری که در اعیاد مذهبی ، ملی و ایام تعطیل زایران برای زیارت به این مکان می آیند .

از مهمترین آثار بر جای مانده از دوران تاریخی در کوه خواجه " کهن دژ " ، " کک کوهزاد " و قلعه " کافران " که برخاسته از تمدن عظیم ساسانی و اشکانی است را می توان نام برد .

آتشدان ، اتاق طواف ، رواق هایی با نقاشی های دیواری زیبا و محلی که گالری نام گرفت به خاطر وجود تعداد زیادی از نقاشی های دیواری از پرتره پادشاهان ، بزرگان و داستانهای مذهبی با کادر و قابی در اطراف که در تمام نقاط اتاق خودنمایی می کند و حتی تا سقف نیز کشیده شده از جمله آثار مهم کشف شده در کوه خواجه سیستان است .

نقاشی دیواری سه مغ یا سه پادشاه ، نقش خدای " اوروس " خدای پیروزی سوار بر اسب ، نقش شاه و ملکه و تصاویری از بزرگان پارتی و برج و بارو های قلعه نیز از نقوش اصلی این بنای به جای مانده از تمدن عظیم ایرانی است .

دو نقش برجسته گلی با تصویر سه سوار بر اسب در حال حرکت در پشت هم و دیگری تصویر شیری که یورش برده بسوی فردی که سوار بر اسب است که بوسیله میخ های چوبی به دیوار نصب شده از دیگر آثار بدست آمده از کوه خواجه است .

در کاوش های انجام شده در کوه خواجه و قلعه های موجود در آن ، دیوار هایی با ارتفاع‪ ۴۰ متر که با خشت ساخته شده و بیش از یک هزار سال قدمت دارد نیز کشف شده اند .

روزگاران نه چندان دور دریاچه هامون پر آب بود و کوه خواجه به مانند جزیره ای سربر آورده از میان آب های این دریاچه از دور خودنمایی می کرد .

آن زمان کوه خواجه و قلعه اشکانی آرام گرفته بر پشته آن خوشبخت بودند .

خوشبخت از آن رو که انسان کمتر می توانست به آن دسترسی داشته باشد و همه از دور به زیارت این کوه مقدس می پرداختند .

اما به مرور زمان با استمرار خشکسالی و خشکی دریاچه هامون و نیز قهر طبعیت این بنای مهم در آستانه تخریب قرار گرفته است .

با این وجود سازمان میراث فرهنگی ، گردشگری و صنایع دستی سیستان و بلوچستان این بنای عظیم را به همراه دو اثر منحصر بفرد دیگر سیستان به نام های شهر سوخته (‪ ۳۲۰۰ سال قبل از میلاد ) و دهانه غلامان ( شهر هخامنشی ) برای ثبت در فهرست آثار جهانی به سازمان علمی ، فرهنگی ، تربیتی و آموزشی ملل متحد ( یونسکو ) پیشنهاد داده است .

منطقه سیستان با جمعیت ‪ ۵۰۰ هزار نفر و دو شهرستان زابل و زهک در شمال استان سیستان و بلوچستان قرار دارد

  

 منبع:eshkevaritravel.com

ویدیو مرتبط :
مستند کوتاهی درباره ی کوه خواجه (اوشیدا)

---

خواندن این مطلب را به شما پیشنهاد میکنیم :

مناجات و الهی نامه خواجه عبدالله انصاری

نام خواجه عبدالله انصاری یادآور سوز و عشق نوستالزیک انسانی که نی وجودش در تب وتاب نیستان وجود سرمدی بی خود و سرمست گشته وفغان برآورده.او از هنگامی که خود را شناخت در ذات اقدس محبوب خویش را غرقه ساخت.مدتی را تحت تعلیم شیخ ابوعبدالله طایی و امام یحیی شبانی به تلمذ پرداخت.

 

اما این قیل وقال مدرسه اورا راضی نمیداشت:((در اوایل تحصیل میجستم دلایل تفضیل و در طلب مجمل اوقات نمی بود و محمل نشسته بودم در مدرسه و در هوس هزار وسوسه...))

 

 

سرانجام هنگامی که موفق به دیدار شیخ ابوالحسن خرقانی میشود از درس ومشق برمیگذرد و به اقلیم بیکران عشق و محبت پای میگذارد.

 

مراد دیگر او شیخ ابوسعید ابی الخیر بوده است که وی را در وادی حیرت یار بود و رهنما.

 

خواجه عبدالله انصاری در سال 396 هجری قمری در کهن دز واقع در ناحیه ی طوس از منطقه وسیع هرات متولد گردید و سرانجام در 481 هجری قمریدر محل تولد خود به مقصد و معبودش رسید

 

 

 

مناجات 1

الهی!

الهی نور تو چراغ معرفت بیفروخت

دل من افزونی است.

گواهی تو ترجمانی من بکردند ندای من افزونی است.

قرب تو چـــراغ وجد بیفروخت.

همت من افزونی است.

بود تو کار من راست کـــرد بود من افزونی است.

 

الهی!

از بود خود چه دیدم مگر بلا و عنا؟واز بود تــــو همـــه عطاست و وفا!

به بر پیدا!و بکرم هویدا.

نا کرده گیر کرد رهی.

و آن کـــن که از تو سزا.

 

 

مناجات 2

الهی!

نـــام تو مــا را جواز!

و مهــــــر تو ما را جهــاز!

 

الهی!

شنــاخت تو ما را امان!

و لطف تو مـــا را عیـــان ـ

الهی!

فضـــل تـــو ما را لوا,کنف تــــو ما را ماوی !

 

الهی!

ضیعفان را پناهی

قاصدان را بـــر سراهی

مومنـــــان را گواهی چه بود که افزایی و نکاهی؟

 

الهــــی!

چه عزیز است او که تو او را خواهی!

ور بگریزد او را در راه آریی.

طوبی آنکس را کـــه تو او رایی!

آیا که:تا از ما خــــود کرایی؟

 

 

 

مناجات 3

 

تو را که داند؟که:تو را((تو))دانی

تو را نداند کس.

تو را تو دانی بس!ای سزاوار ثنای خویش!

و ای شکرکننده عطای خویش!

رهی به ذات خود از خدمت تو عاجز و به عقل خود از شناخت منت تو عاجز

و به کل خود از شادی به تو عاجز

و به توان خود از سزای عقل تو عاجز

 

کریما!

گرفتار آن دردم که تو درمان آنی بنده آن ثنایم که تو سزای آنی من در تو چه دانم؟

تو دانی!تو آنی که گفتی من آنم!آنی.

 

 

 

مناجات 4

 

الهی!

نمی توانیم که این کار بی تو به سر بریم.

نه زهره آن داریم که از تو بسر بریم

هر گه که پنداریم که رسیدیم از حیرت شما روا سر بریم.

 

خـــــداوندا!

کجا باز یابیم آن روزکه تو ما را بودی و ما نبــودیم

تا باز به ان روز رسیم میان آتش و دودیم

اگـــر بدو گیتی آن روز یابیم بر سودیم

ور بود خود را در یابیم به نبــود خود خشنودیم.

 

مناجات 5

 

الهی!

از آنچه نخواستی چه آیــــد؟ و آن را که نخواندی کی آیــد؟

تا کشته را از آب چیست؟ و نا بایسته را جواب چیست؟

تلخ را چه سود اگر آب خوش در جوار است؟

و خار را چه حاصل از آن که بوی گل در کنار است؟

 

 

مناجات 6

 

الهی!

گر زارم در تو زاریدن خوش است

ور نازم به تو نازیدن خوش است.

الهی!شاد بدانم که بر درگاه تو می زارم

بر آن امیـــد آن که روزی در میـــدان فضل بتو نازم تو!من بپذیری و من با تو پردازم ـ

یک نظر در من نگری و دو گیتی به آب انـــدازم.