موزه مکتب کمال الملک

موزه مکتب کمال الملک عنوان موزه ای در باغ نگارستان است که 130 نمونه از نقاشی های وی و شاگردانش به نمایش گذاشته شود. در این موزه که در بخش جنوبی باغ نگارستان واقع شده تابلوهایی از استاد محمد تجویدی، که با آبرنگ و گواش در سالهای 32، 66 و 73 کار کرده به نمایش گذاشته شده است.
 
اما آثار نقاشی با گواش روی مقوا کاری از ابراهیم جباری معروف به جبار بیک نیز در نوع خود دیدنی است در میان تمامی تابلوهایی که در این گالری به نمایش گذاشته شده، تابلویی از نسیم شمال نیز در سال 54 توسط رضا شهابی با مداد رنگی وجود دارد که توجه هر بازدیدکننده ای را به خود جلب می کند.

 

 در این میان،می توان دورنمایی از مرقد شاه عبدالعظیم حسنی را دید که توسط میکائیل (میشا) شهبازیان در سال 1962 میلادی نقاشی شده است همچنین عمارت شهرستانک را در آن زمان که هنوز سالم و پابرجا بود.

تابلوهای نقاشی علی اکبر خزینه، یا مشق نقاشی علی اکبر یاسمی در کنار تصویری از سید ابوالحسن اصفهانی کاری از علی اشراف والی و  تصویری ابوالحسن صبا که در سال 1317 کشیده شده، بخشی از پرتره های این گالری_ موزه هستند.

 

 با این حال کار پرتره رضا صمیمی از میان تمام پرتره های دیگر این گالری بیشتر خودنمایی می کند آنگونه که تصویر مرد بلوچ در نگاه اول این خطای دید را برای بازدیدکننده به وجود می آورد که حتما عکسی از مرد بلوچ را دیده است اما سما میراحمدی، راهنمای موزه توضیح می دهد که این تابلوی کوچک با آبرنگ کار شده است و در میان تمامی تابلوهای نقاشی تنها این تصویر به عکس شبیه است.

او می گوید: هر چند روز یک بار، یکی از اقوام شاگردان کمال الملک که بیشتر آنها تصویری در کنار این استاد دانشگاه تهران دارند، به این موزه می آیند و خود را معرفی کرده و از سرگذشت شاگردان کمال الملک خاطره ای بیان می کنند.

میراحمدی می گوید یکی از اقوام شاگردان کمال الملک برای او تعریف کرده که آرشاک یکی دیگر از شاگردان کمال الملک که در عکس دسته جمعی استاد و شاگردانش نیز حضور دارد، یکی از بهترین شاگردان استاد بوده ولی به یک باره ناپدید می شود و هر چه آن زمان به دنبال او می گردند، آرشاک را پیدا نمی کنند و تنها عکسی نیز که از وی داشته اند همین عکس دسته جمعی استاد و شاگردان است.

تابلوهایی از آرشاک نیز با عنوان منظره در این موزه به نمایش گذاشته شده که بیشتر آنها به سبک رنگ و روغن هستند. همین موضوع باعث می شود تا بازدیدکنندگان به نقاشیهای آرشاک بیشتر توجه کنند.

 

 هر چند که لوح اعطای نشان درجه اول خارجه و حمایل سبز به کمال الملک نیز در کنار تمامی طرحهای استاد صدیقی یکی از بهترین مجسمه سازان ایران جای تفکر  دارد اما در میان تمامی تابلوها، سردیس دایه استاد صدیقی که پیرزنی را در مکعبی شبشه ای قرار داده نیز نشان دهنده هنر یکی دیگر از شاگردان استاد کمال الملک است.

با این حال اگرچه آثاری مانند عکسهای قدیمی از شاگردان و اساتید مدرسه صنایع مستظرفه و باغ نگارستان و مینیاتورهای قدیمی کوچک و بزرگ این گالری موزه، در کنار تابلوهای نقاشی کمال الملک بسیار خودنمایی می کنند اما برخی از تابلوها مانند طرحی که ابوالحسن صدیقی برای نقش برجسته کاخ دادگستری تهران در سال 1333 خورشیدی با تکنیک جوهر کارکرده، تداعی یک نوستالژی دیگری خواهد بود تا هر بازدیدکننده ای را هر روز به غیر از دوشنبه ها از ساعت ده صبح تا چهار بعد از ظهر به باغ نگارستان و موزه کمال الملک بکشاند.

 

 موزه مکتب کمال الملک چه جایی است؟
در این موزه به بررسی مکتب کمال‌الملک و نگارگری تهران پرداخته می شود و آثاری از کمال‌الملک و دو نسل از شاگردانش در معرض دید عموم قرار گرفته است. همچنین اسناد مدرسه صنایع مستظرفه، که کمال الملک در این مدرسه توانست در اشاعه هنر خود کوشا باشد، به همراه احکام و دست نوشته های این مدرسه به نمایش در آمده است. باغ نگارستان که در عصر قاجار توسط کمال الملک به مدرسه صنایع مستظرفه تبدیل شد و توانست در احیا و اشاعه هنرهایی همچون نقاشی، نگارگری، مجسمه سازی و ... تاثیرگذار باشد، توسط سازمان زیباسازی شهر تهران با همکاری دانشگاه تهران، برای مکان تاسیس موزه مکتب کمال الملک انتخاب شد تا این موزه در خاستگاه اصلی خود در باغ نگارستان تاسیس شود.

موزه مکتب کمال الملک در باغ نگارستان در میدان بهارستان، خیابان دانشسرا، ابتدای خیابان شهید گودرزی قرار دارد.

 منابع:
mehrnews.com
hamshahrionline.ir
tebyan.net

ویدیو مرتبط :
کمال الملک

---

خواندن این مطلب را به شما پیشنهاد میکنیم :

زندگینامه محمد غفاری " کمال الملک "

 

محمد غفاری، ملقب به کمال الملک، نقاش شهیر ایرانی در سال 1224 در کاشان به دنیا آمد و تعدادی از اعضای خانواده اش اهل هنر و نقاشی بودند.درچند ماهگی اورابه”کلده”دهی بسیار سرسبز وخوش آب و هوا در نزدیکی کاشان بردند.طبع حساس ودل نازک محمد در روستای سرسبز که شکوه کوهستانش چشم را خیره میکرد پرورش می یافت وقلب او مالامال از عشقی سرشار به طبیعت می شد . از تنور تکه ذغالی بر می داشت و روی دیوارها ،ورقهای حساب و کتاب پدر ،زین اسب ها و گاهی دور از چشم پدر و مادرش بر روی دیوار سفید شده با گچ اتاق نقاشی می کرد .نقشهای مختلفی می زد و بیشتر درخت صنوبر را می کشید که روی تپه کنار نهر روییده بود .محمد با آن سن کم از ده بیرون می رفت .کنار آن صنوبر می نشست و ساعتها به آن خیره می شد ،به رنگها و برگهای مختلفی که پیدا می کرد ،به پوسته ضخیم و قهوه ای آن و به تصویر مواج درخت که بر سطح زلال نهر می افتاد ،بعد سر می چرخاند و کوه را که می دید دلش از هیبتش می لرزید ، به هیجان می آمد و چنان محو شکوه آن می شد که صدای مادرش را نمی شنید . محمد ...محمد جان ....کجایی؟ چرا جواب نمی دهی ؟ مادر می دانست که پسرش مثل همیشه کنار درخت صنوبر محو تماشای طبیعت است . « خدای نکرده اگر اتفاق بیفتد ...آن وقت من چه بکنم؟» و محمد هربار به جای اینکه پاسخی به مادر بدهد ، از کشف تزه ای که کرده بود سخنمی گفت و خشم مادر به مباهاتی شیرین مبدل می شد .یکبار عاب بزرگی را کشف کرده بود که بر فراز کوه پرواز می کرد ، اوج می گرفت و یکباره به شتاب و بی آنکه بال بزند بسوی زمین تن رها می کرد و فرود می آمد .محمد اگر در خانواده ای معمولی بدنیا آمده بود ، بی شک بخاطر نقاشی در دفتر حساب و کتاب پدرش تنبیه می شد . اما پدر دست نوازش بر سر او کشیده و با دادن یک دسته کاغذ و مداد خوب او را تشویق می کرد .در خانواده او هنر و بخصوص نقاشی از اهمیت ممتازی برخوردار بود .

 

تابلوهای او آنقدر جذاب بودند که بیننده ای را به تحسین وا می داشت .پدر محمد هم در کشیدن منظره و نقاشی و چاپ سنگی استاد بود و بهمین علت استعداد محمد را به سرعت تشخیص داد و او را برای جدی گرفتن نقاشی ،تشویق و راهنمایی کرد . پدرش نقاشی های او را با دقت بررسی می کرد و هرجا که لازم بود ، نکته ای را به او می آموخت و راهنماییش می کرد .آموزشهای پدر متناسب با رشد محمد تنظیم می شد . پدر وقتی مطمئن شد که نقاشی جزئی از وجود پسرش شده و تا پایان عمر نمی توانددل از آن بکند ، نکاتی را به او گوشزد می کرد که تا پایان عمر آویزه گوش محمد شد :

 

« محمد جان اگر می خواهی نقاش خوبی شوی ، باید مداوم کار کنی و تا می توانی طرح بزنی و نقاشی بکشی » عمویش صنیع الملک از نقاشان بنام عصر خود بود.

 

کمال الملک در نوجوانی به تهران رفت و در سالهای اقامتش در تهران به سفارش ناصر الدین شاه چندین تابلو کشید. او چند سالی را در اروپا گذراند و نزد تعدادی از نقاشان اروپایی تحصیل کرد و در موزه های مختلف اروپا به مطالعه آثار نقاشان بزرگ اروپا پرداخت.

 

کمال الملک در بازگشت به ایران مدرسه "صنایع مستظرفه" را تاسیس کرد و مدیریت آن را عهده دار شد.

 

او در سال ۱۳۰۷ به حسین آباد نیشابور رفت و دوازده سال آخر عمر خود را در این روستا در انزوا گذراند و در سال ۱۳۱۹ خورشیدی، در سن ۹۵ سالگی درگذشت.

 

مقبره کمال الملک در کنار آرامگاه شیخ فرید الدین عطار نیشابوری قرار دارد. از او آثار مشهوری مانند تالار آینه کاخ گلستان به جای مانده است.

 

محمد غفاری (کمال الملک) از هنرمندان بنام عصر قاجار است که ظهور او در عرصه نگارگری با ابداعات و نوآوری‌های او در سبک و روش، فصل تازه ای را در بخش هنرهای تجسمی ایران گشود. وی با کشیدن تابلو تالار آیینه از سوی ناصر الدین شاه به کمال الملک ملقب شد.

 

آرامگاه کمال الملک در جوار آرامگاه عطار نیشابوری و در میان باغی در حومه شهر نیشابور واقع است و در سمت غرب آرامگاه خیام و به فاصله دو کیلومتری از آن واقع است. طراح این بنای یادبود هوشنگ سیحون است.

 

این بنا در نقشه از دو مدول (پیمون) مربعی شکل تشکیل شده است و مستطیلی با تناسب 1 بر 2 را می‌سازند. اضلاع مربع در نما با یک قوس نیم دایره خود نمایی می کنند؛ حجم بنا از قوس‌هایی متقاطع که بر روی اقطار مربع زده شده اند پدید آمده که این فوسهای متقاطع، "تاق‌های چهاربخش" را که در معماری سنتی ایران بسیار دیده شده اند را تداعی می کنند و احتمالا منبع الهام طراح نیز بوده است. طراح با بهره‌گیری خلاقانه از قوس و با پیچشی که در ایده کلی آن ایجاد کرده، به نتیجه‌ای ظاهرا متفاوت با هندسه ای پیچیده دست یافته است. این طرح مبتکرانه به مدد سازه پوسته‌ای بتنی اجرا شده است.

 

در بنای یادبود کمال الملک دو نوع قوس به شرح زیر دیده می شود.

 

شش قوس نیم دایره نما که نسبت دهانه به ارتفاع آنها 1 به 2/1 است، چهار قوس متقاطع که بر روی اقطار دیده می شوند.... لازم به ذکر است که در پایین قوس‌های اصلی نما از روبرو دو قوس کوتاه‌تر نیز وجود دارند که در واقع تلاقی قوس‌های متقاطع هستند. شاید بتوان گفت حجم کلی بنا از پوسته‌ای سه بعدی در فضا حاصل آمده است که در یک حرکت نرم دو نوع قوس یاد شده را به هم پیوند می دهند.

 

این قوسها و پوشش آنها در بالا، اشکال هندسی مخروطی شکلی را بوجود آورده‌اند که ابتکاری هندسی بوده، اوج خلاقیت معماری را در بهره‌گیری از عناصر معماری سنتی ایران در ترکیبی جدید و موزون نشان می‌دهد. در این بنا نیز همانند آرامگاه خیام هندسه نقشی شایان توجه دارد و پیوند عمیق این بنا را با نظام معماری ایرانی برقرار کرده است.

 

تزیینات استفاده شده برای آرامگاه کمال الملک کاشی معرق است که نقوش آنها بسیار هنرمندانه بر روی سطوح منحنی نما بکار گرفته شده‌اند و به سمت خط تقارن قوس‌ها این نقوش کوچک و کوچکتر می‌شوند. به گفته طراح، کاشی معرق، معماری کاشان یعنی محل زادگاه کمال الملک را یادآور می شود.

 

فرم کلی بنا و تزیینات و همچنین رنگ کاشی ها، هارمونی بس عجیب با بنای مجاور یعنی آرامگاه عطار دارد، بطوریکه شاید بازدید کننده در بدو ورود به باغ و در نگاه اول آندو را دو جزء از یک بنا درک کند!

 

سنگ مزار کمال الملک همچون سایر سنگ‌های مزاری که سیحون در آرامگاه ظهیرالدوله تهران طراحی کرده است، یکپارچه از سنگ گرانیت و با بافت خشن بوده، در قسمت بالای سنگ که مرتفع و زاویه دار تراشیده شده است، نقش برجسته‌ای از کمال الملک توسط شاگرد ایشان مرحوم استاد ابوالحسن صدیقی حجاری گردیده است.

 

فهرست آثار

 

آثار کمال‌الملک از سال 1290خ تا زمانی که چشمش آسیب دید:

 

1- مرد برهنه 2- دورنمای دماوند 3- دورنمای دیگری از دماوند 4- آخوند رمال 5- تصویر نیم‌تنه ناصرالدین‌شاه 6- تصویر مشهدی ناصر 7- زن پای چراغ 8- خانه سنگی 9- خانه دهاتی 10- دورنمای دیگری از باغ مهران 11- کپیه از تابلوی مزین‌الدوله (تابلو میوه) 12- سن ماتیو 13- کپیه تیسین 14- رمال بغدادی 15- تصویر عضدالملک 16- دورنمای مغانک 17- پیرمرد (ناتمام) 18- مصری 19- تصویر دیگر مصری 20- فانتن لاتور 21- کبک بی‌جان 22- تصویر نیم‌تنه اتابک 23- صورت جوانی کمال الملک 24- رمال 25- تصویر کمال‌الملک در حال تبسم 26- زرگر 27- صورت کمال‌الملک با کلاه 28- بن‌زور 29- پرتیه 30- صورت دیگری از کمال‌الملک با شنل 31- تصویر زن(مداد) 32- زری یراقی‌های جهود 33- صورت دیگری از جوانی کمال‌الملک 34- زنجیری 35- تصویر زن (که با همکاری گوردیجانی کشیده شده) 36- تصویر مرحوم ذکاء الملک 37- تصویر رامبراند 38- تصویر دیگری از کمال‌الملک 39- دورنمای چراغ‌برها 40- بازار مرغ فروش‌ها 41- صورت سردار اسعد 42- قالیچه صورت رامبراند 43- قالیچه صورت کمال الملک 44- قالیچه دورنمای منظره‌ای از شمیران 45- تصویر مرحوم حاج نصرالله تقوی 46- قالیچه دورنمای یاخچی‌آباد 47- کپیه رافائل 48- کپیه تابلوی دیگری از تیسین 49- کپیه ونوس 50- تصویر مظفرالدین شاه 51- تصویر احمد شاه 52- تصویر کمال‌الملک (آبرنگ) 53- تصویر مولانا (آبرنگ) 54- عرب خوابیده (آبرنگ) 55- حوض صاحبقرانیه 56- تکیه دولت 57- دورنمای پس قلعه 58- دورنمای زانوس 59- تالار آیینه 60- دورنمای لار 61- صورت ناصرالملک 62- تصویر پسر ناصرالملک 63- تصویر مشیرالدوله 64- تصویر وثوق‌الدوله 65- تصویر ضیع‌الدوله 66- پرنده الوان (آبرنگ) 67- دورنمای شهر از پشت‌بام صاحبقرانیه 68- دورنمای کوه شمیران از پشت‌بام مدرسه (ناتمام) 69- قالیچه منظره خیابان شمیران 70- زن 71- کپیه باسمه فرنگی (به دستور احمدشاه) 72- کپیه باسمه‌ای دیگر (به دستور احمدشاه) 73- نوازنده‌ها 74- تصویر ایستاده یکی از پیشخدمت‌های دربار 75- نیم‌تنه یکی از درباریان (آبرنگ) 76- بازار کربلا 77- منظره آبشار دوقلو 78- منظره حوض و فواره قصر گلستان 79- تصویر میرزاعلی‌اصغر خان اتابک (نیم تنه) 80- تصویر میرزا علی‌اصغرخان (تمام قد) 81- تصویر آقاعلی‌معین‌الحضور (آبرنگ)