شب یلدای صلاحیت‌ها

سیامک ره‌پیک سخنگوی هیات مرکزی نظارت بر انتخابات با اعلام این که نتایج نهایی بررسی صلاحیت‌ها تا پایان وقت اداری شنبه اعلام می‌شود، تاکید کرده است: فقط کسانی که در مراحل قبلی صلاحیتشان احراز شده و در مرحله شورای نگهبان رد صلاحیت شده‌اند می‌توانند در مدت زمانی محدودی که متعاقباَ اعلام می‌شود اعتراض خود را اعلام کنند و شورا بررسی مجدد را در رابطه با آنها انجام خواهد داد.

در شرایطی که نسبت قبول صلاحیت‌شدگان از سوی هیات‌های نظارت نسبت به کل ثبت‌نام‌کنندگان حدود 40 درصد بود، بسیاری از کاندیداهای رد صلاحیت شده در انتظار نظر نهایی شورای نگهبان هستند تا بدانند آیا هنوز شانسی برای حضور در رقابت‌های انتخابی دارند یا خیر. محمدرضا رحمانی فضلی، وزیر کشور، در همایشی با موضوع احزاب و انتخابات، سخنانی مطرح کرده است که می‌تواند امیدها را در دل این جمع زنده نگه دارد. وی در سخنان خود با شرح روند انتخابات گفته است: مراحل مربوط به تشکیل هیات های اجرایی، ثبت‌نام از نامزدها، بررسی صلاحیت داوطلبان توسط هیات‌های اجرایی از طریق استعلام از مراجع چهارگانه به خوبی پیش رفته است و وزارت کشور در خصوص بررسی اعتراض‌های افراد رد صلاحیت شده و عدم احراز شده توسط هیات‌های نظارت نیز، بیشترین هماهنگی و تعامل را حول محور قانون با شورای نگهبان داشته و این روند کماکان ادامه دارد.

وزیر کشور با بیان اینکه از نظر قانون، وزارت کشور ارتباطی با رد یا تائید صلاحیت در هیات‌های نظارت ندارد، افزود: پیگیری‌های ما برای جلوگیری از ضایع شدن حقوق برخی از کاندیداها صرفا بدلیل احساس مسئولیت و از بعد مشورتی و همراهی با شورای نگهبان صورت می‌گیرد و در تعامل با شورای نگهبان تلاش می‌کنیم، مر قانون اجرا شود و ان‌شاءالله ‌حق کسی ضایع نشود و رقابت انتخاباتی شکل گیرد. رحمانی فضلی با اظهار رضایت از نتایج تعامل با شورای نگهبان گفت: بر اساس نتایجی که تاکنون در تعداد تائید صلاحیت‌ها به دست آمده است حجم قبول‌شدگان به گونه‌ای است که شاهد رقابت خوبی بین داوطلبان خواهیم بود.

نجات‌الله ابراهیمیان سخنگوی شورای نگهبان نیز در این باره گفت: در این مرحله از رسیدگی به اعتراضات تاکنون 25 درصد از معترضان تایید صلاحیت شده‌اند. وی در حاشیه نشست راهبردهای نظارتی در نظام انتخاباتی ایران و جایگاه شورای نگهبان در جمع خبرنگاران درباره اینکه آیا تا به این لحظه آمار کلی از تایید صلاحیت کسانی که اعتراض کرده‌اند وجود دارد یا خیر؟ گفت: هنوز مشخص نیست. وی افزود: البته بنده حدس می‌زنم، براساس کاری که خودم انجام دادم، بیش از 20 تا 25 درصد از افراد باشند که صلاحیت‌شان تایید شده است.

علاوه بر کاندیداها، گروه‌های سیاسی نیز در انتظار اعلام نتایج نهایی بررسی صلاحیت‌ها هستند تا لیست‌های انتخاباتی خود را نهایی و اعلام کنند. تمامی گروه‌های سیاسی، زمان اعلام لیست‌های خود را تاریخی بعد از 16 بهمن‌ماه اعلام کرده‌اند. مثلا ائتلاف اصولگرایان اعلام کرده است که لیست نهایی این جریان سیاسی تقریبا تکمیل شده و احتمالا 17 بهمن ماه اعلام می‌شود. این در حالی است که به گفته چهره‌های این ائتلاف، چهره‌هایی که در لیست ائتلاف اصولگرایان حضور نداشته باشند، باید از ادامه راه انصراف دهند.

در مورد لیست تهران این جریان، در حالی که 190 کاندیدای تایید صلاحیت شده به عنوان گزینه‌های اصولگرایان شناخته می‌شوند، بعد از انتخاب لیست 30 نفره نهایی، 160 کاندیدا باید انصراف دهند. این در حالی است که هدف وحدت و همگرایی اصولگرایان از این لیست ائتلافی – که پیشتر با جدا شدن برخی چهره‌های معتدل‌تر اصولگرا از ائتلافی «فراگیر» به ائتلافی «حداکثری» تبدیل شده بود – در صورت خلف وعده این کاندیداها، با لطمه مواجه خواهد شد. در این میان خبرهایی نیز از جدا شدن اعضای جبهه پایداری و جریان وزرا و مدیران دولت‌های محمود احمدی‌نژاد – که در قالب تشکل بی‌مجوز جبهه یکتا فعالیت می‌کنند – به گوش می‌رسد. گفته می‌شود این دو جریان سیاسی، در صورت نداشتن سهم کافی از لیست ائتلاف اصولگرایان، لیست جداگانه‌ای ارائه خواهند کرد.

در کنار اصولگرایان، جریان رهروان ولایت با ترکیبی از اصولگرایان معتدل و برخی چهره‌های نزدیک به اصلاح‌طلبان – که در واقع بر بستر فراکسیونی با همین نام در مجلس نهم و با هدایت کاظم جلالی و رهبری معنوی علی لاریجانی شکل گرفته است – نیز در انتظارند تا پس از اعلام رای نهایی بررسی صلاحیت‌ها لیست خود را اعلام کنند. از میان بیش از 35 نفری که در میان نمایندگان مجلس نهم برای انتخابات مجلس دهم رد یا عدم احراز صلاحیت شده‌اند، اکثریت آن‌ها عضو فراکسیون رهروان ولایت هستند و بازگشت آن‌ها به عرصه رقابت‌های انتخاباتی می‌تواند بر لیست این جریان تاثیرگذار باشد. در روزهای اخیر اخباری از ملاقات نماینده‌های رد صلاحیت شده با نمایندگان شورای نگهبان و حتی رئیس قوه قضاییه به منظور رایزنی درباره صلاحیت‌ها مطرح شد. همچنین گفته می‌شود علی لاریجانی رئیس مجلس نیز در این مورد رایزنی‌هایی داشته است.

در این میان، اصلاح‌طلبان اعتقاد دارند که در بررسی صلاحیت کاندیداها، بیشترین سهم را از عدم احراز یا رد صلاحیت‌ها داشته‌اند و همین موضوع کار لیست‌بندی این جریان برای انتخابات پیش رو را بسیار دشوار می‌کند. اصلاح‌طلبان در حالی شب اعلام نهایی بررسی صلاحیت‌ها را به صبح می‌رسانند که امیدوارند بخشی از چهره‌های شاخص خود را در میان تایید شدگان شورای نگهبان ببینند.

با این همه برخی چهره‌های اصولگرا معتقدند که گلایه اصلاح‌طلبان از رد صلاحیت‌ها یک بازی تبلیغاتی بوده است و این جریان کاندیداهای پنهان فراوانی در میان تایید صلاحیت‌شدگان دارد. هرچند اصلاح‌طلبان معتقدند که این سخنان تنها یک ادعای تبلیغاتی از سوی رقیب است، اما با این حال اعلام کرده‌اند که در انتخابات با تمام قوا شرکت می‌کنند. این جریان سیاست خود را لیست‌بندی با کاندیداهای موجود اعلام کرده و براساس اعلام چهره‌های عضو شورای عالی سیاستگذاری اصلاح‌طلبان، در صورت عدم وجود کاندیدای اصلاح‌طلب در برخی حوزه‌ها، از کاندیداهای مستقل یا اصولگرای معتدل حمایت می‌شود. در واقع در صورتی که این جریان تغییر محسوسی را در تایید صلاحیت کاندیداهای منسوب به خود احساس نکند، تقابل با کاندیداهای تندرو جریان مقابل را هدف خود قرار خواهد داد.

حامیان دولت نیز که شاخص‌ترین گروه آن‌ها را حزب اعتدال و توسعه تشکیل می‌دهد، به دنبال رد صلاحیت چهره‌هایی که برای سرلیستی در نظر گرفته بودند، در انتظارند تا پس از بررسی نهایی صلاحیت‌ها، سازوکار حضور خود را در انتخابات تعیین کنند. این جریان در صورت نداشتن کاندیدای کافی در حوزه‌های مختلف، احتمالا با اصلاح‌طلبان ائتلاف خواهد کرد.

گروه‌های مستقلی نیز در انتخابات حضور دارند که اغلب با رویکرد اعتدالی در صحنه حاضر شده‌اند. این گروه‌ها با توجه با قلت کاندیداهای مرتبط با خود، یا از کاندیداهای سایر لیست‌ها یارگیری می‌کنند و یا تکلیف آن‌ها با همین کاندیداهای موجود تا حد زیادی مشخص شده است.

به هر ترتیب علاوه بر کاندیداها، گروه‌های سیاسی نیز در انتظار صبح این شب یلدا هستند تا آرایش خود را برای حضور هر چه موفق‌تر در انتخابات پیش رو بهتر بشناسند و بتوانند برای قدم‌های بعدی خود تصمیم بگیرند.

 اخبار انتخابات  مجلس  - ابتکار/ رضا دهکی  

یلدای ایرانی،شب زاده شدن خورشید

صدای پای «یلدا» می آید.فرزندان و نواده ها برای دیدار بزرگان خانواده بی قرارند.صدای پای «یلدا» آرام آرام به گوش می رسد، پدر بزرگ ها و مادر بزرگ ها خانه را برای استقبال از فرزندان می آرایند و فرزندان و نواده ها نیز از آن سوی برای دیدار بزرگان خانواده بی قرارند.

مغازه های آجیل و میوه فروشی جنب و جوشی خاص دارد. هندوانه و انار است كه روی دست می برند و سینی های مملو از هدایا كه بنا به سنت كهن «شب چله ای» برای نوعروسان فرستاده می شود.

یلدا همواره در ایران پاسداشته شده است. با این كه امروزه تعدادی از مولفه های ویژه این رسم كهن چون گرد كرسی نشستن و شاهنامه خواندن رو به فراموشی گذارده اما هنوز هر ایرانی می كوشد بارقه هی اصلی این آیین را حفظ كند. امشب شب یلدا است و «حافظ» میهمان تمام خانه های ایرانی.

شان نزول یلدا

دی ماه، در ایران كهن، چهار جشن، در بر داشت. نخستین روز دی ماه و روزهای هشتم، پانزدهم و بیست و سوم، سه روزی كه نام ماه و نام روز یكی بود. بنا بر گاه شماری كهن هر یك از سی روز ماه، نامی ویژه دارد، كه نام فرشتگان است. نام دوازده ماه سال نیز در میان آنهاست. در هر ماه روزی را كه نام روز با نام ماه یكی باشد، جشن می گیرند، و در این سی روز ماه، سه روز آن «دی» نام دارد و هر سه روز را در گذشته جشن می گرفتند.

امروز از این چهار جشن تنها شب نخستین روز دی ماه، یا شب یلدا را جشن می گیرند، یعنی آخرین شب پاییز، نخستین شب زمستان، پایان قوس، آغاز جدی و درازترین شب سال.

واژه یلدا سریانی و به معنی ولادت است. ولادت خورشید (مهر، میترا) و رومیان آن را «ناتالیس انویكتوس» یعنی روز «تولد مهر شكست ناپذیر» نامند.

زایش خورشید و آغاز دی را، آیین ها و فرهنگ های بسیاری از سرزمین های كهن آغاز سال قرار دادند، به شگون روزی كه خورشید از چنگ شب های اهریمنی نجات می یافت و روزی مقدس برای مهرپرستان بود.

در لغت نامه دهخدا درباره این سنت كهن چنین آمده است:

«یلدا لغت سریانی است به معنی میلاد عربی» و چون شب یلدا را با میلاد مسیح تطبیق می كرده اند، از این رو، بدین نام نامیده اند. باید توجه داشت كه جشن میلاد مسیح كه در 25 دسامبر تثبیت شده، طبق تحقیق، در اصل جشن ظهور میترا بوده كه مسیحیان در قرن چهارم میلادی آن را روز تولد عیسی قرار دادند.

یلدا اول زمستان و شب آخر پاییز است كه درازترین شب های سال است، و در آن شب، یا نزدیك بدان، آفتاب به برج جدی تحویل می كند و قدما آن را سخت شوم و نامبارك می انگاشتند. در بیشتر نقاط ایران در این شب مراسمی انجام می شود، شاعران زلف یار و همچنین روز هجران را از حیث سیاهی و درازی بدان تشبیه كنند و از شعرهای برخی از شاعران مانند سنائی، معزی، خاقانی و سیف اسفرنگی، رابطه بین مسیح و یلدا ادراك می شود. یلدا برابر با شب اول جدی و شب هفتم دی ماه جلالی و شب بیست و یكم دسامبر فرانسوی است.»

آیین و جشن شب یلدا یا شب چله بزرگ تا به امروز در تمامی سرزمین كهنسال ایران و در بین همه قشرها و خانوارها برگزار می شود.

یلدا را همچنین می توان جشن و گردهمایی خانوادگی دانست. در شب یلدا خویشاوندان نزدیك در خانه بزرگ خانواده گرد می آیند. به بیانی دیگر، در سرمای آغازین زمستان، دور كرسی نشستن و تا نیمه شب میوه و آجیل و غذا خوردن و به فال حافظ گوش كردن از ویژگی های شب یلدا است. برگزاری مراسم یلدا، اگر بتوان نام جشن بر آن نهاد، آیینی خانوادگی است و گردهمایی ها به خویشاوندان و دوستان نزدیك محدود می شود. در كتاب ها و سندهای تاریخی به برگزاری مراسم شب یلدا اشاره ای نشده است. ابوریحان بیرونی از جشن روز اول دی ماه كه آن را خرم روز نامند، در دستگاه حكومتی و پادشاهی یاد می كند. نامی از شب یلدا در میان نیست كه می توان دلیل آن را خانوادگی و همگانی و غیر رسمی بودن جشن یلدا دانست.

خوراكی های یلدا

در همه جشن ها و آیین ها، در جامعه های ابتدایی یا متمدن، خوردن و آشامیدن بخشی از مشغولیت ها و سرگرمی های جمع را تشكیل می دهد.

برای شب یلدا، خوراك ویژه ای نمی شناسیم و تهیه شام بستگی به وضع اقتصادی و روند تغذیه خانواده دارد. خوردنی های ویژه شب یلدا، میوه های فصل تابستان چون، خربزه، هندوانه، انگور، انار، سیب، خیار، به و مانند آن است. میوه هایی كه می بایستی در این شب تمامی آنها (به جز سیب و به) خورده شود و چیزی برای فردا، یعنی فردای زمستان باقی نماند. میوه هایی را كه شب یلدا بر آن می گذشت، نمی خوردند.

آجیل و شب چره، كه شامل دانه هایی چون گندم و نخود برشته، تخمه هندوانه و كدو، بادام، پسته، فندق، كشمش، انجیر و توت خشك است، در بسیاری از شب نشینی ها، مهمانی ها و گردش ها فراموش نمی شد. ولی در شب یلدا می بایست و می باید بر سر سفره باشد.

فال حافظ و شاهنامه خوانی

یكی دیگر از رسم های شب یلدا، «فال حافظ گرفتن» است اگر رسم ها و آیین های دیگر یلدا را میراثی از فرهنگ چند هزار ساله بدانیم ولی فال حافظ گرفتن در شب یلدا و نیز در «تیرماه سیزه شو» (جشن تیرگان در مازندران) _ در سده های اخیر به رسم های شب یلدا افزوده شده است. شاهنامه خوانی و قصه گویی پدربزرگ و مادربزرگ دور كرسی برای كوچكترها نیز از آیین های یلدا است كه خاطرات شیرینی برای بزرگسالی آنها فراهم می آورد.

جعفر شهری در «طهران قدیم» می نویسد: «زمستان دو چله به اسم چله بزرگه و چله كوچكه داشت كه چله بزرگه از اول دی تا دهم بهمن بود كه زمین نفس دزده كشیده، تك (حدّت) سرما می شكست و از آن به بعد، تا آخر بهمن كه چله كوچك بوده می گفتند كاری كه چله بزرگه نكرده چله كوچكه می كند و چله كوچكه گفته اگر پشتم به بهار نبود بچه را در قنداق خشك می كردم و تقریبا به همین صورت هم بود و هرگز سرمای چله بزرگه به پای سرمای چله كوچكه نمی رسید و با تمام شدن چله كوچكه هم بود كه فقرا می گفتند زمستان تمام شد و روسیاهی به ذغال ماند و غم سرما و عدم استطاعت تهیه خاكه ذغال را فراموش می كردند كه پشتش به بهار می باشد. و شب اول چله بزرگه یا شب یلدا كه «بلندترین شب سال» بود هر دسته از خویش و اقارب و همسایه شب نشینی گرفته در آن بساط سور و سات از آجیل و شیرینی و میوه و مخصوصا هندوانه و انار و خربزه فراهم كرده، دور هم جمع شده به خوشگذرانی و شب زنده داری و گرفتن فال حافظ می پرداختند، و در این شب بود كه می گفتند با خوردنی های سفره شب یلدا، مثل خوراكی های پای سفره هفت سین طبیعت گرم را می توانند سرد و طبیعت سرد خود را گرم بكنند. به این صورت كه اگر از گرمی مزاج رنج می برند هندوانه و انار و اگر از سردی ناراحت می شوند توت و كشمش و خرما و مثل آن بخورند و تا سحر آن كه گفت و شنید و بگو و بخند می كردند. بگو و بخند و دور هم جمع شدنی كه مربوط به شب یلدا و مثل آن نبوده، از هر فرصت و بهانه برای به وجود آوردن آن استفاده می كردند. بعد از آن اهمن و بهمن و پس از آن سرما پیر زن بود كه سه دهه اسفند را در بر می گرفت.

اهمن و بهمن كه دو برادر زمستان بودند و می گفتند «اهمن و بهمن، عهده همه با من» یعنی هر كاری كه زمستان و چله های آن نكرده اند ما كرده و تلافی همه را ما در می آوریم، و سرما پیر زن هم آن بود كه می گفتند در زمان حضرت رسول (ص) پیر زنی شتری داشت كه مست شده بود و نزد حضرت شكایت می برد كه زمستان تمام شد و شتر من مست، یعنی فهل گیر یا فهل ده نشده است و حضرت دعا فرموده ده روز به زمستان اضافه شده سرمای آن برگشت می كند، و سرمای دیگری هم به مدت ده روز از اول نوروز تا دهم آن بود كه آن را هم سرما گل سرخ می گفتند.»

آیین های مخصوصی قوم های ایرانی در یلدا

به دلیل پهناوری ایران و رواج خرده فرهنگ های گونه گون در این گستره پهناور گاهی به آدابی بر می خوریم كه فقط ویژه یك منطقه خاصند. مثلا در گیلان «آوكونوس» میوه ای است كه حتما در شب چله مصرف می شود و روش تهیه آن هم به این شرح است كه در فصل پاییز ازگیل خام (چند روز مانده به ریختن و رسیدن كامل) را در خمره می ریزند، خمره را پر از آب می كنند و كمی نمك هم به آن می افزایند و در خم را می بندند و در گوشه ای خارج از هوای گرم اطاق می گذارند.

ازگیل سفت و خام، پس از مدتی، پخته و آبدار و خوشمزه می شود. آوكونوس ازگیل در اغلب خانه های گیلان تا بهار آینده پیدا می شود و هر وقت هوس كنند ازگیل تر و تازه و رسیده و خوشمزه را از خم بیرون می آورند و آن را با گلپر و نمك در سینه كش آفتاب می خورند.

در تبریز نیز در موسم یلدا «عاشیق ها» می نوازند. عاشیق ها خنیاگران محلی هستند كه اشعار و موسیقی آنها برگرفته از موسیقی مردمی است، آنها در حین اجرای برنامه، داستان می خوانند، فی البداهه شعر می سرایند و ساز می زنند. قصه هایی كه عاشیق ها در شب یلدا می گویند ریشه در افسانه های كهن ایرانی دارد. قصه های قهرمانی مثل «كوراوغلو» و قصه های مهر و محبت شبیه «قربانی و پری» از قصه های مشهور عاشیق هاست.

در لرستان مردم در شب چله «گندم شیره» می خورند كه گندمی است كه در شیره می خیسانند و زردچوبه و نمك را با آن مخلوط می كنند سپس آن را روی ساج برشته می كنند و همراه خلال بادام، گردو، كشمش، سیاه دانه و كنجد مخلوط می كنند و می خورند. یكی دیگر از رسوم زیبای لرها به این شكل بوده كه پسران كوچك و نوجوان، شب یلدا بر پشت بام خانه ها می رفتند و كیسه ای را به همراه طنابی از سوراخ دودكش خانه ها به داخل خانه آویزان می كرده اند و شعری محلی می خواندند با این مضمون كه صاحب خانه، انشاالله خیر به خانه ات ببارد و كدخدای خانه ات نمیرد چیزی بده این پسر كوچك بیاورد. صاحبخانه از تنقلاتی كه برای شب چله تدارك دیده بود، داخل كیسه می گذاشت و گاهی پیش آمده كه صاحبخانه برای مزاح، دختر خردسال كوچكش را در كیسه گذاشته و آن پسر كیسه را كشیده بالا و این آشنایی در خیلی از موارد باعث ازدواج در بزرگسالی می شده است.

از این گونه آیین های خاص در برگزاری یلدا فراوان می توان شمرد، ایران كشوری با فرهنگی غنی است كه مردمانش بنا به ذوق و سلیقه و طبیعت منطقه ای كه در آن زیست می كنند هر یك برای برگزاری سنت های كهن آداب خاص خود را دارند.