متفرقه


2 دقیقه پیش

با زخم های زندگی چه کنیم؟

در این سلسله مطالب مباحثی درباره زندگی معنای زندگی روابط و احساسات و ... توسط دکتر شیری ارائه خواهد شد. صبح بخیر: ممکن است شما هم مانند بسیاری از افراد جامعه برای حل مشکلات ...
2 دقیقه پیش

نظر آیت‌الله محقق داماد درمورد سید حسن

آیت الله سید مصطفی محقق داماد، برادر حضرت آیت الله سید علی محقق داماد در پاسخ به سئوالی در خصوص اجتهاد آیت الله سید حسن خمینی، گفت: نظر بنده در مورد ایشان همان نظر اخوی ...

تفسیر صحیفه سجادیه - دعای ششم



ترجمه فارسی صحیفه سجادیه

و كان من‌ دعائه علیه السلام عند الصباح ‌و‌ المساء چون از‌ اوقاتى كه‌ دعا به‌ اجابت مقرون مى گردد، وقت صبح ‌و‌ شام است، لهذا حضرت سیدالساجدین به‌ این دعا مواظبت ‌و‌ مداومت مى فرموده اند در‌ این دو‌ وقت.
«الحمدلله الذى خلق اللیل ‌و‌ النهار بقوته ‌و‌ میز بینهما بقدرته». یعنى: سپاس ‌و‌ ستایش مر خداى را‌ كه‌ آفرید شب ‌و‌ روز را‌ به‌ قدرت كامله ‌ى‌ خود ‌و‌ تمیز داد میان ایشان به‌ قدرت خود، به‌ جهت فواید عظیمه اى كه‌ بر‌ ‌آن تمیز مترتب است از‌ افطار صائمین ‌و‌ انقضاى آجال مدیونین ‌و‌ اجرت گرفتن اجیران ‌و‌ انقضاى عده ‌ى‌ زنان ‌و‌ غیر ذلك از‌ فایده ها.
«الحمدلله الذى خلق اللیل ‌و‌ النهار بقوته ‌و‌ میز بینهما بقدرته». یعنى: سپاس ‌و‌ ستایش مر خداى را‌ كه‌ آفرید شب ‌و‌ روز را‌ به‌ قدرت كامله ‌ى‌ خود ‌و‌ تمیز داد میان ایشان به‌ قدرت خود، به‌ جهت فواید عظیمه اى كه‌ بر‌ ‌آن تمیز مترتب است از‌ افطار صائمین ‌و‌ انقضاى آجال مدیونین ‌و‌ اجرت گرفتن اجیران ‌و‌ انقضاى عده ‌ى‌ زنان ‌و‌ غیر ذلك از‌ فایده ها.
«و جعل لكل واحد منهما حدا محدودا، ‌و‌ امدا ممدودا». الامد: الغایه. (یعنى:) ‌و‌ گردانید از‌ براى هر‌ یك از‌ شب ‌و‌ روز نهایتى معین ‌و‌ غایتى كشیده شده. چه، اول روز نزد اهل شرع از‌ طلوع صبح صادق است تا‌ غروب تمام جرم شمس ‌و‌ معلومیت روز مستلزم معلومیت شب است. چه، ابتداى روز انتهاى شب است ‌و‌ انتهاى شب ابتداى روز است.
«یولج كل‌ واحد منهما فى صاحبه ‌و‌ یولج صاحبه فیه». یقال: اولجه غیره، اى: ادخله. فیولج، اى: یدخل كلا من‌ اللیل ‌و‌ النهار فى الاخر بان ینقص من‌ احدهما شیئا ‌و‌ یزیده فى الاخر كنقصان نهار الشتاء ‌و‌ زیاده لیله ‌و‌ زیاده نهار الصیف ‌و‌ نقصان لیله.
یعنى: در‌ مى آورد ‌و‌ داخل مى سازد هر‌ یك از‌ شب ‌و‌ روز در‌ مصاحبش در‌ حالتى كه‌ در‌ آورده ‌و‌ زیاد ساخته ‌آن مصاحب را‌ در‌ ‌آن دیگرى. یعنى در‌ حالى كه‌ شب را‌ در‌ روز افزوده، در‌ همان حال روز را‌ در‌ شب افزوده، لیكن در‌ دو‌ بقعه ‌ى‌ مختلف. پس‌ واو در‌ كلام حضرت سیدالساجدین واو حالى باشد نه واو عطف. پس‌ كسى توهم نكند كه‌ ذكر فقره ‌ى‌ اخیر بى فایده است. زیرا كه‌ غرض ‌آن حضرت تنبیه است بر‌ امرى غریب كه‌ ‌آن حصول زیاده ‌و‌ نقصان است معا در‌ هر‌ یك از‌ شب ‌و‌ روز در‌ وقت واحد. لیكن تحقق این زیاده ‌و‌ نقصان به‌ حسب اختلاف بقاع است همچو بقاع شمالیه از‌ خط‌ استوا ‌و‌ جنوبیه از‌ آن، خواه ‌آن بقعه مسكون بوده باشد یا‌ نه. چه، تابستان بلاد شمالیه زمستان بلاد جنوبیه است ‌و‌ برعكس. پس‌ زیادتى روز ‌و‌ كمى ‌آن هر‌ دو‌ واقع است در‌ یك زمان، لیكن
در دو‌ بقعه ‌ى‌ مختلف. ‌و‌ همچنین زیادتى شب ‌و‌ نقصان ‌آن نیز متحقق است در‌ زمان واحد. پس‌ به‌ جهت تنبیه بر‌ این امر غریب، جمله ‌ى‌ حالیه را‌ ایراد فرمودند. «بتقدیر منه للعباد فیما یغذوهم به، ‌و‌ ینشئهم علیه». جار ‌و‌ مجرور- یعنى «بتقدیر»- متعلق است به‌ «یولج». یعنى: این ادخال هر‌ یك از‌ شب ‌و‌ روز در‌ دیگرى، به‌ تقدیر ‌و‌ اندازه اى است از‌ جانب خداوند تعالى از‌ براى بندگان خود در‌ آنچه غذا مى دهد ایشان را‌ به‌ ‌آن ‌و‌ نشو ‌و‌ نما ‌و‌ افزایش مى فرماید ایشان را‌ بر‌ آن. پس‌ یكى از‌ فواید شب ‌و‌ روز تربیت انسان ‌و‌ تنمیت اوست.
«فخلق لهم اللیل لیسكنوا فیه من‌ حركات التعب ‌و‌ نهضات النصب». «نهضات»- به‌ نون ‌و‌ ضاد معجمه- من‌ النهوض. ‌و‌ مراد ترددات بدنیه است كه‌ موجب تعب ‌و‌ نصب ‌و‌ رنج باشد. ‌و‌ روایت شده: «بهظات»- به‌ باى موحده ‌و‌ ظاى معجمه- از: بهظه الحمل، اى: اشقه. ‌و‌ امر باهظ، اى: شاق.
یعنى: بیافرید از‌ براى بندگان خود شب را‌ تا‌ بیارامند در‌ ‌آن از‌ حركات كه‌ موجب تعب است ‌و‌ از‌ ترددات بدنیه- یا: از‌ گرانى بار كه‌ موجب رنج ‌و‌ دشوارى است. «و جعله لباسا لیلبسوا من‌ راحته ‌و‌ منامه، فیكون ذلك لهم جماما ‌و‌ قوه، ‌و‌ لینالوا به‌ لذه ‌و‌ شهوه». «لباسا»، اى: سترا یسترون به‌ یعنى ان‌ ظلامه یغشى كل‌ شى ء كاللباس الذى یشتمل على لابسه. اى: غطاء یستتر بظلمته من‌ اراد الاختفاء. ‌و‌ الجمام- بالفتح-: الراحه. یقال: جم الفرس جماما، اذا ذهب اعیاوه ‌و‌ استراح. یقال: اجمم نفسك یوما او‌ یومین، اى: اروحها. ‌و‌ فى الحدیث: «السفر جل تجم الفواد»، اى: تریحه. (یعنى:) ‌و‌ گردانید شب را‌ پوششى تا‌ به‌ ظلمت او‌ بپوشانند خود را‌ از‌
راحت ‌و‌ آسوده شدن او‌ ‌و‌ خواب او، پس‌ باشد این استراحت ‌و‌ خواب راحتى ‌و‌ آسودگى ‌و‌ قوتى مر ایشان را، ‌و‌ تا‌ بیابند ‌و‌ ادراك كنند به‌ ‌آن لذت ‌و‌ خوشى ‌و‌ آرزویى كه‌ نفس ایشان داشته باشد از‌ امور مستلذه مثل جماع ‌و‌ غیر آن.
«و خلق لهم النهار مبصرا لیبتغوا فیه من‌ فضله ‌و‌ لیتسببوا الى رزقه ‌و‌ یسرحوا فى ارضه، طلبا لما فیه نیل العاجل من‌ دنیاهم ‌و‌ درك الاجل فى اخراهم». «مبصرا»، اى: مضیئا یبصر فیه. ‌و‌ سرحت فلانا الى موضع كذا، اذا ارسلته. ‌و‌ سرح فلان یسرح فهو سارح یتعدى ‌و‌ لا‌ یتعدى. فمعنى «یسرحوا» اى: ینتشروا لدرك اللحاق ‌و‌ الوصول الى الشى ء (یعنى:) ‌و‌ آفرید از‌ براى بندگان خود روز را‌ روشن تا‌ طلب معیشت
نمایند از‌ فضل او، ‌و‌ تا‌ سبب ‌و‌ وسیله سازند به‌ تحصیل كردن رزق او‌ ‌و‌ منتشر ‌و‌ پراكنده گردند در‌ زمین خداى- یعنى تجارت نمایند- از‌ جهت طلب كردن مر ‌آن چیزى را‌ كه‌ در‌ ‌آن است رسیدن عاجل- كه‌ ‌آن دنیاى ایشان بوده باشد- ‌و‌ رسیدن ‌و‌ دریافتن آجل- كه‌ ‌آن آخرت بوده باشد در‌ نشئه ‌ى‌ آخرت خود. به‌ جهت آنكه از‌ ارباح تجارات كه‌ اخراج اخماس ‌و‌ زكوات كرده مى شود، موجب مثوبات اخروى مى شود.
«بكل ذلك یصلح شانهم ‌و‌ یبلو اخبارهم».
الشان: الامر ‌و‌ الحال. اى: یختبر اخبارهم. یعنى: این خلق لیل ‌و‌ نهار با‌ آنچه سابقا مذكور شد به‌ جهت ‌آن است كه‌ نیكو گرداند ‌و‌ اصلاح آورد حال عباد خود را‌ ‌و‌ بیازماید خبرهاى ایشان را‌ تا‌ صدق ‌و‌ كذب ایشان همه آشكارا شود. «و ینظر كیف هم فى اوقات طاعته، ‌و‌ منازل فروضه، ‌و‌ مواقع احكامه، لیجزى الذین اساووا بما عملوا ‌و‌ یجزى الذین احسنوا بالحسنى». ‌و‌ نظر كند ‌و‌ ببیند كه‌ چگونه اند ایشان در‌ وقتهاى طاعت ‌و‌ فرمانبردارى او- جل ‌و‌ علا- كدام از‌ ایشان شتابنده ترند در‌ فرمانبردارى ‌و‌ پرهیزكارترند از‌ محارم ‌و‌ در‌ منازل فروض- كه‌ ‌آن اعمال مفروضه است- ‌و‌ جایهاى فرود آمدن احكام او- یعنى كدام یك از‌ ایشان مبادرت مى نمایند به‌ اوامر ‌و‌ باز مى ایستند از‌ نواهى- تا‌ جزا دهد آنان را‌ كه‌ بدكردارند به‌ عقوبت آنچه عمل كرده اند- كه‌ ‌آن عذاب نیران است- ‌و‌ جزا دهد آنان را‌ كه‌ نیكوكارند به‌ مثوبت نیكو- كه‌ ‌آن نعمتهاى بهشت است.
«اللهم فلك الحمد على ما‌ فلقت لنا من‌ الاصباح، ‌و‌ متعتنا به‌ من‌ ضوء النهار». «فلقت»، اى: شققت. «و الاصباح: مصدر سمى به‌ الصبح». كذا فى الكشاف فى سوره الانعام. اى: شققت عمود الصبح عن ظلمه اللیل. ‌و‌ متعتنا، اى: نفعتنا. یعنى: بار خدایا، پس‌ تو‌ راست ستایش بر‌ آنكه شكافتى از‌ ظلمت شب عمود صبح را‌ از‌ جهت ما‌ ‌و‌ ممتع ‌و‌ بهره مند گردانیدى ما‌ را‌ به‌ این شكافتن از‌ روشنى روز. «و بصرتنا به‌ من‌ مطالب الاقوات، ‌و‌ وقیتنا فیه من‌ طوارق الافات». لفظه «من» فى «من مطالب الاقوات» بمعنى الباء، كما فى قوله تعالى: (ینظرون من‌ طرف خفى). ‌و‌ الطوارق: جمع الطارق، ‌و‌ هو الذى یدخل فى اللیل. لكن المراد هنا
الحوادث. لان اكثر الحوادث یحدث فى اللیل. فالاضافه من‌ قبیل اضافه الصفه الى الموصوف. اى: الافات الطارقه. ‌و‌ یمكن ان‌ یكون بیانیه. یعنى: ‌و‌ بینا گردانیدى ما‌ را‌ به‌ سبب این روشنى روز به‌ جاهایى كه‌ محل طلب قوت ‌و‌ روزى ماست، ‌و‌ نگاه داشتى ما‌ را‌ در‌ روزها از‌ آفات حادثه- یا: از‌ حوادث كه‌ ‌آن آفات است.
«اصبحنا ‌و‌ اصبحت الاشیاء كلها بجملتها لك، سماوها ‌و‌ ارضها ‌و‌ ما‌ بثثت فى كل‌ واحد منهما، ساكنه ‌و‌ متحركه، ‌و‌ مقیمه ‌و‌ شاخصه، ما‌ علا فى الهواء ‌و‌ ما‌ كن تحت الثرى». اصبحنا، اى: دخلنا فى الصبح. «بثثت»- بالثاءین المثلثین- من‌ البث- بالتشدید- بمعنى التفریق ‌و‌ النشر. یقال: بثثت الخبر، اى: نشرته. ‌و‌ منه قوله تعالى: (و بث فیها من‌ كل‌ دابه)، اى: فرق، ‌و‌ قوله تعالى: (و زرابى مبثوثه)، اى: مفرقه. ‌و‌ المراد بالشاخص ضد المقیم. یقال: شخص من‌ بلد الى بلد، اى: ذهب. «ساكنه ‌و‌ متحركه» تقدیر الضم فى كل‌ من‌ هذه الكلمات الاربع على سبیل البدلیه ل«ما» الموصولیه اولى. لان سوق الكلام یقتضى بیان ما‌ فى السموات ‌و‌ الارض. ‌و‌ الفتح لبدلیه كل‌ واحد من‌ تلك الاربع ل«كل واحد» مع كلمه «فى». ‌و‌ «ما كن»- بفتح الكاف ‌و‌ تشدید النون-: اى: خفى. «تحت الثرى»، اى: تحت التراب.
یعنى: داخل شدیم ما‌ در‌ صبح ‌و‌ داخل شدند همه ‌ى‌ چیزها در‌ صبح ‌و‌ اشیا به‌ تمامها توراست- یعنى موجودات بتمامها مجعولات ‌و‌ مخلوقات تواند ‌و‌ تو‌ جاعل ‌و‌ خالق ایشانى-، آسمانها ‌و‌ زمینها ‌و‌ آنچه پراكنده كرده اى در‌ هر‌ یك از‌ آسمان ‌و‌ زمین- از‌ مبدعات علویه ‌و‌ مخترعات سفلیه- ساكن ‌آن ‌و‌ حركت كننده ‌ى‌ ‌آن ‌و‌ ایستاده ‌و‌ رونده ‌و‌ آنچه بلند شده در‌ هوا ‌و‌ آنچه پنهان است در‌ زیر طبقه ‌ى‌ «ثرى»- كه‌ زیرترین طبقات زمین است ‌و‌ علم اهل آسمان تا‌ «ثرى» بیش نرسد ‌و‌ «ما تحت الثرى» جز حق نداند.
«اصبحنا فى قبضتك یحوینا ملكك ‌و‌ سلطانك». یقال: هذا الشى ء فى قبضه فلان، اى: فى مملكته ‌و‌ تصرفه. قاله فى المغرب. ‌و‌ الملك- بضم المیم- هو السلطنه. ‌و‌ سلطان كالمفسره له. یعنى: بامداد كردیم در‌ حالتى كه‌ بودیم مقهور در‌ تصرف تو‌ فراگرفته است مرا پادشاهى تو‌ ‌و‌ سلطنت تو‌ كه‌ هر‌ چه خواهى كنى». «و تضمنا مشیتك».
و به‌ هم آورده ما‌ را‌ خواست ‌و‌ سلطنت تو. «و نتصرف عن امرك». لفظه «عن» تعلیلیه: كقوله تعالى:(و ما‌ نحن بتاركى آلهتنا عن قولك). (یعنى:) ‌و‌ تصرف مى كنیم ما‌ به‌ سبب فرمان تو. چه، بنده ‌و‌ مملوك توایم ‌و‌ تصرف بنده بى فرمان صاحب جایز نباشد. «و نتقلب فى تدبیرك». لفظه «فى» سببیه، كقوله تعالى:(فذلكن الذى لمتننى فیه). ‌و‌ فى الحدیث:«ان امراه دخلت النار فى هره حبستها». یعنى: ‌و‌ گردش مى كنیم ما‌ به‌ سبب تدبیر تو.
«لیس لنا من‌ الامر الا ما‌ قضیت ‌و‌ لا‌ من‌ الخیر الا ما‌ اعطیت». المراد بالامر النفع. فالمعطوفه علیها كالمفسره لها. یعنى: نیست ما‌ را‌ نفعى ‌و‌ فایده اى مگر آنچه تو‌ حكم كرده اى. ‌و‌ نیست ما‌
را خیرى ‌و‌ نیكویى مگر آنچه تو‌ عطا كرده اى.
«اللهم ‌و‌ هذا یوم حادث جدید، ‌و‌ هو علینا شاهد عتید». «عتید»- به‌ تاء مثناه از‌ فوق- به‌ معنى حاضر ‌و‌ مهیاست. قال فى الصحاح: العتید: الحاضر المهیا. یعنى: بار خدایا، این روزى است حادث كه‌ نبود ‌و‌ پیدا شد نو ‌و‌ تازه، ‌و‌ او‌ بر‌ ما‌ گواهى است حاضر ‌و‌ مهیا. ‌و‌ شیخ ابوجعفر طوسى در‌ كتاب امالى خود روایت كرده از‌ حضرت صادق علیه السلام كه: «ما من‌ یوم یمر على ابن آدم الا قال له ذلك الیوم: یا‌ ابن آدم، انا یوم جدید ‌و‌ انا علیك شهید. فقل فى خیرا اشهد لك یوم القیامه. فانك لن ترانى بعد هذا ابدا». یعنى: هیچ روزى نمى گذرد بر‌ فرزند آدم، مگر آنكه ‌آن روز بگوید مر او‌ را‌ كه: اى فرزند آدم، من‌ روزى تازه ام ‌و‌ بر‌ تو‌ گواهم. پس‌ بگو در‌ این روز خیر تا‌ گواهى دهم از‌ براى تو‌ در‌ روز قیامت. چرا كه‌ دیگر مرا نخواهى دید بعد از‌ این هرگز. «ان احسنا ودعنا بحمد ‌و‌ ان‌ اسانا فارقنا بذم». «احسنا» فعل ماض من‌ باب الافعال. «ودع»- بتشدید الدال- من‌ التودیع عند الرحیل. ‌و‌ الاسم: الوداع- بفتح الواو. یعنى خیر باد كه‌ در‌ وقت رفتن گوید مسافر. معنى كلام این است كه: اگر نیكویى كنیم در‌ این روز، وداع كند ما‌ را‌ به‌ نیكویى ‌و‌ ستایش كردن. ‌و‌ اگر بدى كنیم، جدا شود از‌ ما‌ به‌ نكوهش ‌و‌ مذمت كردن.
«اللهم صل على محمد ‌و‌ آله. ‌و‌ ارزقنا حسن مصاحبته ‌و‌ اعصمنا من‌ سوء مفارقته بارتكاب جریره او‌ اقتراف صغیره او‌ كبیره». الجریره- بالجیم ‌و‌ الراء-: الجنایه. ‌و‌ منه: ضمان الجریره. ‌و‌ المراد بها هنا الخطیئه. ‌و‌ الاقتراف: الاكتساب. ‌و‌ منه قوله تعالى: (و لیقترفوا ما‌ هم مقترفون)، اى: یكتسبوا. یعنى: بار خدایا، رحمت كن بر‌ محمد ‌و‌ آل‌ او. ‌و‌ روزى كن ما‌ را‌ همصحبتى نیكو با‌ این روز، ‌و‌ نگاه دار ما‌ را‌ از‌ جدایى بد او‌ از‌ ارتكاب گناهى یا‌ اكتساب گناهى خرد یا‌ بزرگ.
«و اجزل لنا فیه من‌ الحسنات ‌و‌ اخلنا فیه من‌ السیئات». اجزل:، اى: اكثر. ‌و‌ اخلنا، اى: اجعلنا خالین منها. یعنى: بسیار ساز از‌ براى ما‌ در‌ این روز از‌ نیكوییها، ‌و‌ خالى گردان ما‌ را‌ در‌ این روز از‌ بدیها. «و املا لنا ما‌ بین طرفیه حمدا ‌و‌ شكرا ‌و‌ اجرا ‌و‌ ذخرا ‌و‌ فضلا ‌و‌ احسانا». الملا: ضد الخلا. ‌و‌ الاجر: الثواب. یعنى: پرساز از‌ براى ما‌ میان هر‌ دو‌ طرف روز- كه‌ صبح ‌و‌ شام بوده باشد- از‌ حمد ‌و‌ شكرگزارى جناب پروردگار ‌و‌ ثواب ‌و‌ ذخیره- یعنى چیزى كه‌ براى روز واپسین كه‌ روز قیامت است به‌ كار آید- ‌و‌ از‌ فضل ‌و‌ نیكویى.
«اللهم صل على محمد ‌و‌ آله. ‌و‌ یسر على الكرام الكاتبین موونتنا. ‌و‌ املا لنا من‌ حسناتنا صحائفنا. ‌و‌ لا‌ تخزنا عندهم بسوء اعمالنا».
الموونه: قیل: من‌ مان یمون. لان معنى مانه قام بموونته. فعلى هذا اصله: موونه- على فعوله- قلبت الواو الاولى همزه. لان الواو المضمومه المتوسطه تقلب همزه، نحو ادور. ‌و‌ یجوز ان‌ یقرا بالهمزه على ما‌ ذكر فى الصحاح. قال فى الصحاح. قال فى الصحاح: الموونه تهمز ‌و‌ لا‌ تهمز. ‌و‌ هو ان‌ الموونه فعوله بمعنى الثقل من: مانت القوم، اذا احتملت موونتهم. ‌و‌ قیل: من‌ الاون ‌و‌ هو الثقل، لكون الموونه مستلزمه للثقل. ‌و‌ الاصل: ماونه، نقلت حركه الواو الى الهمزه فصار موونه. ‌و‌ وزنها على هذا مفعله. ذكر فى الصحاح ان‌ من‌ جعله من‌ الاون فالاون: العدل، ‌و‌ احد جانبى الخرج، لانه ثقل على الانسان. تقول: خرج ذو اونین، ‌و‌ هما كالعدلین. ‌و‌ قال الفراء: من‌ الاین، ‌و‌ هو التعب ‌و‌ الشده. ‌و‌ الاصل: ماینه، نقلت حركه الیاء الى الهمزه فصار موینه، ثم قلبت الیاء واوا لسكونها ‌و‌ انضمام ما‌ قبلها، فصار موونه. ‌و‌ وزنها على هذا ایضا مفعله. ‌و‌ خزى- بالكسر- خزیا، اى: ذل وهان. ‌و‌ قال ابن السكیت: وقع فى بلیه. ‌و‌ اخزاه الله. (یعنى:) بار خدایا، رحمت فرست بر‌ محمد ‌و‌ آل‌ او. ‌و‌ آسان گردان بر‌ فرشتگانى كه‌ ایشان را‌ كرام الكاتبین گویند- چنانچه سابقا در‌ طى دعاى ثالث شرح كرده شد ‌و‌ نویسندگان روزنامجاتند از‌ تقسیم ارزاق ‌و‌ غیر ‌آن مایحتاج ما‌ را- ‌و‌ پرگردان از‌ براى ما‌ از‌ نیكوییهاى ما‌ نامه هاى اعمال ما‌ را. ‌و‌ خوار ‌و‌ رسوا مگردان ما‌ را‌ نزد ایشان به‌ بدكردارى ما.
«اللهم اجعل لنا فى كل‌ ساعه من‌ ساعاته حظا من‌ عبادتك ‌و‌ نصیبا من‌ شكرك ‌و‌ شاهد صدق من‌ ملائكتك». الحظ: النصیب ‌و‌ الجد. یعنى: بار خدایا، بگردان از‌ براى ما‌ در‌ هر‌ ساعتى از‌ ساعات این روز بهره اى ‌و‌ نصیبى از‌ عبادت خود ‌و‌ نصیبى از‌ شكرگزارى خود ‌و‌ گواهى راست از‌
فرشتگان خود. چه، در‌ حدیث وارد است كه: «ینشر للعبد لساعات الیوم ‌و‌ اللیله اربع ‌و‌ عشرون خزانه. فیفتح له منها خزانه فیراها مملوه نورا من‌ حسناته التى عملها فى تلك الساعه، فیناله من‌ الفرح ‌و‌ السرور ‌و‌ الاستبشار ما‌ لو‌ وزع على اهل النار، لاشغلهم ذلك عن الاحساس بالمها. ‌و‌ یفتح له خزانه اخرى فیراها مظلمه یفوح نتنها ‌و‌ یتغشاه ظلامها- ‌و‌ هى الساعه التى عصى الله تعالى فیها- فیناله من‌ الهول ‌و‌ الفزع ما‌ لو‌ قسم على اهل الجنه لنغص علیهم نعیمها. ‌و‌ یفتح له خزانه اخرى فیراها فارغه لیس فیها شى ء- ‌و‌ هى الساعه التى نام فیها ‌و‌ اشتغل بشى ء من‌ مباحات الدنیا- فیتحسر على خلوها ‌و‌ یندم على ما‌ فاته من‌ الربح العظیم الذى كان قادرا على تحصیله فى تلك الساعه. ‌و‌ هكذا یعرض علیه خزائن اوقاته فى طول عمره». ترجمه ‌ى‌ این حدیث شریف آنكه: «مى گشایند از‌ براى هر‌ بنده اى به‌ ازاى بیست ‌و‌ چهار ساعت شبانه روز بیست ‌و‌ چهار خزانه كه‌ عمل هر‌ ساعتى از‌ ساعات بیست ‌و‌ چهارگانه در‌ ‌آن مخزون است به‌ امر الهى. چون روز قیامت در‌ رسد، یك یك خزانه را‌ بر‌ او‌ عرض كنند ‌و‌ بر‌ روى او‌ بگشایند. پس‌ چون خزانه اى را‌ بگشایند كه‌ تعلق به‌ ساعتى داشته است كه‌ در‌ ‌آن عمل نیكو كرده، خزانه را‌ به‌ نظر او‌ درآورند مملو از‌ نور رحمت الهى، پس‌ او‌ را‌ از‌ مشاهده ‌ى‌ آن، فرح ‌و‌ سرورى دست دهد كه‌ اگر ‌آن را‌ بر‌ اهل دوزخ تقسیم نمایند، جمیع دوزخیان از‌ كثرت لذتى كه‌ ایشان را‌ از‌ ‌آن حاصل شود، احساس الم عذاب ‌و‌ آتش دوزخ ننمایند. ‌و‌ چون خزانه اى را‌ بگشایند كه‌ به‌ ساعتى تعلق داشته كه‌ در‌ ‌آن ساعت اعمال ناشایسته نموده، به‌ مرتبه اى تاریك ‌و‌ هولناك ‌و‌ متعفن به‌ نظر او‌ درآید كه‌
اگر هول ‌و‌ فزعى كه‌ از‌ مشاهده ‌ى‌ ‌آن او‌ را‌ روى نماید، بر‌ اهل بهشت تقسیم شود، جمیع نعمتها ‌و‌ عیشهاى بهشت برایشان منغص شده، از‌ لذت ‌آن محروم مانند. ‌و‌ چون خزانه اى را‌ در‌ نظر او‌ آورند كه‌ تعلق به‌ ساعتى داشته است كه‌ ‌آن را‌ به‌ بطالت ‌و‌ بیكارى گذرانیده، یا‌ در‌ خواب به‌ سر‌ برده، یا‌ در‌ افعال مباحه كه‌ رجحان اخروى نداشته صرف نموده، ‌آن را‌ خالى یابد از‌ همه ‌ى‌ خیر، پس‌ حسرت ‌و‌ ندامت تمام او‌ را‌ دست دهد كه‌ چرا با‌ وجود مهلت اجل ‌و‌ قدرت بر‌ حسنات، این اعمال از‌ او‌ سر‌ زده. ‌و‌ همچنین یك یك از‌ این خزائن ساعات هر‌ روز عمر او‌ را‌ بر‌ او‌ عرض مى كنند ‌و‌ این حالات را‌ مشاهده مى نماید». پس‌ جهد باید كرد كه‌ خزائن ساعات را‌ مملو از‌ حسنات سازند تا‌ به‌ انوار ‌آن از‌ ظلمات قیامت ایمن گردند. ‌و‌ چنان نباید كرد كه‌ به‌ واسطه ‌ى‌ كاهلى ‌و‌ میل به‌ استراحت ‌و‌ فراغت خاطر، چنان شود كه‌ چون به‌ نظر آورند، همه را‌ خالى یابند ‌و‌ بر‌ حسرت ‌و‌ ندامت بر‌ ‌آن فایده مترتب نباشد ‌و‌ حال او‌ مثل حال بازرگانى باشد كه‌ بر‌ سوداى از‌ دست رفته تاسف داشته باشد ‌و‌ همیشه بر‌ سودى كه‌ از‌ ‌آن متصور بوده حسرت مى برده باشد ‌و‌ نفعى بر‌ ‌آن مترتب نشود، چه جاى آنكه به‌ نحوى بوده باشد كه‌ چون در‌ ‌آن را‌ بر‌ روى او‌ بگشایند، از‌ هول ‌و‌ ظلمت ‌و‌ تعفن ‌آن نتواند قرار گرفت ‌و‌ همیشه در‌ عذاب باشد- اعاذنا الله منه!
«اللهم صل على محمد ‌و‌ آله. ‌و‌ احفظنا من‌ بین ایدینا ‌و‌ من‌ خلفنا ‌و‌ عن ایماننا ‌و‌ عن شمائلنا ‌و‌ من‌ جمیع نواحینا، حفظا عاصما من‌ معصیتك، هادیا الى طاعتك، مستعملا لمحبتك». قال صاحب الكشاف: حقیقه قولهم: «جلست بین یدى فلان» ان‌ تجلس بین الجهتین المسامتتین لیمینه ‌و‌ شماله قریبا منه. فسمیت الجهتان یدین لكونهما على سمت الیدین مع القرب منهما توسعا. كما یسمى الشى ء باسم غیره اذا جاوره ‌و‌ داناه. فمعنى بین ایدینا اى: قدامنا. ‌و‌ الخلف: ضد القدام. ‌و‌ الیمین: خلاف الشمال.
و «عاصما»، اى: مانعا. ‌و‌ منه قوله تعالى: (لا عاصم الیوم من‌ امر الله)، اى: لا‌ مانع. یعنى: بار خدایا، رحمت فرست بر‌ محمد ‌و‌ آل‌ او. ‌و‌ نگاه دار ما‌ را‌ از‌ بدى آنچه در‌ برابر ماست ‌و‌ آنچه در‌ عقب ماست ‌و‌ از‌ راست ‌و‌ از‌ چپ ما‌ ‌و‌ از‌ همه ‌ى‌ اطراف ما، نگاه داشتنى كه‌ بازدارد ما‌ را‌ از‌ نافرمانى تو‌ ‌و‌ راه نماینده باشد به‌ طاعت تو، به‌ كار فرموده باشد یا: كار فرماینده باشد- دوستى تو‌ را. بنابر اختلاف نسخ. چه، «مستعملا» به‌ صیغه ‌ى‌ اسم فاعل ‌و‌ اسم مفعول هر‌ دو‌ روایت شده در‌ این مقام.
«اللهم صل على محمد ‌و‌ آله. ‌و‌ وفقنا فى یومنا هذا ‌و‌ لیلتنا هذه ‌و‌ فى جمیع ایامنا لاستعمال الخیر، ‌و‌ هجران الشر، ‌و‌ شكر النعم، ‌و‌ اتباع السنن». التوفیق هو جعل الاسباب متوافقه للمطلوب الخیر. ‌و‌ الاستعمال: مصدر الاستفعال بمعنى الاعمال. ‌و‌ الخیر: ضد الشر. ‌و‌ الهجران: مصدر هجر یهجر- كالحرمان- بمعنى البعد ‌و‌ الترك. ‌و‌ الاتباع: مصدر الافتعال. ‌و‌ السنن: جمع سنه، ‌و‌ هى سیره النبى ‌و‌ طریقته. یعنى: بار خدایا، رحمت فرست بر‌ محمد ‌و‌ آل‌ او. ‌و‌ توفیق ده‌ ما‌ را‌ در‌ این روز ‌و‌ در‌ این شب ‌و‌ در‌ جمیع روزهاى عمر ما‌ به‌ كار بردن نیكویى ‌و‌ دور شدن ‌و‌ ترك كردن بدى ‌و‌ شكرگزارى نعمتهاى تو، ‌و‌ پیروى كردن سنتهاى پیغمبر تو- صلى الله علیه ‌و‌ آله- ‌و‌ طریقه ‌و‌ سیرت او. «و مجانبه البدع، ‌و‌ الامر بالمعروف، ‌و‌ النهى عن المنكر، ‌و‌ حیاطه الاسلام ‌و‌ اجلاله، ‌و‌ انتقاص الباطل ‌و‌ اذلاله، ‌و‌ نصره الحق ‌و‌ اعزازه، ‌و‌ ارشاد الضال،
و معاونه الضعیف، ‌و‌ مداركه اللهیف». المجانبه: مصدر من‌ باب المفاعله: از‌ چیزى دور شدن. ‌و‌ البدع: جمع بدعه، ‌و‌ هى ان‌ تزید فى شى ء من‌ الدین ما‌ لیس منه، نحو ان‌ یصلى النوافل باذان ‌و‌ اقامه. ‌و‌ «حیاطه الاسلام»- بالحاء المهمله ‌و‌ الیاء المثناه التحتانیه ‌و‌ الطاء المهمله- اى: حفظه ‌و‌ حراسته. ‌و‌ انتقص الشى ء اى: نقص. اللهیف، اى: الملهوف، ‌و‌ هو المظلوم او‌ المضطر. یعنى: ‌و‌ دور شدن از‌ بدعتها- یعنى چیزى چند كه‌ از‌ دین نباشد ‌و‌ داخل سازیم در‌ دین، مثل اذان ‌و‌ اقامه گفتن در‌ نماز سنتى ‌و‌ امثال این از‌ بدعتها-، ‌و‌ فرمودن به‌ معروف- یعنى كارهاى شایسته، مثل امر به‌ واجبات ‌و‌ سنتها-، ‌و‌ بازداشتن از‌ منكرات- یعنى از‌ ارتكاب محرمات-، ‌و‌ حفظ كردن ‌و‌ حراست نمودن احكام دین اسلام ‌و‌ تمشیت اركان ایمان ‌و‌ بزرگ دانستن آن، ‌و‌ كم كردن كارهاى باطل- یعنى ناكردن آن- ‌و‌ خوار كردن آن، ‌و‌ یارى دادن حق ‌و‌ عزیز كردن آن، ‌و‌ راه نمودن گمراهان- یعنى كسانى كه‌ در‌ بادیه ‌ى‌ ضلالت ‌و‌ غوایت از‌ كفر ‌و‌ غیر ‌آن از‌ مذاهب باطله گمراه شده باشند-، ‌و‌ یارى دادن ضعیفان، ‌و‌ تدارك كردن حال ملهوفان ‌و‌ مظلومان.
«اللهم صل على محمد ‌و‌ آله. ‌و‌ اجعله ایمن یوم عهدناه، ‌و‌ افضل صاحب صحبناه، ‌و‌ خیر وقت ظللنا فیه». ایمن- على وزن افعل- من‌ الیمن ‌و‌ البركه. ‌و‌ «عهدناه»، اى: لقیناه. من‌ قوله: عهدته بمكان كذا، اى: لقیته. ‌و‌ «ظللنا» من: ظللت اعمل كذا ظلولا، اذا عملته بالنهار دون اللیل. یعنى: بار خدایا، رحمت فرست بر‌ محمد ‌و‌ آل‌ او. ‌و‌ بگردان این روز را‌ مباركترین روزها كه‌ ما‌ در‌ ‌آن بوده ایم، ‌و‌ فاضلترین مصاحبى كه‌ با‌ او‌ صحبت
داشته ایم، ‌و‌ بهترین وقتى كه‌ همیشه عمل كرده ایم در‌ آن.
«و اجعلنا من‌ ارضى من‌ مر علیه اللیل ‌و‌ النهار من‌ جمله خلقك». «ارضى»- على صیغه التفضیل- من‌ الرضا. ‌و‌ قیاسه للفاعل. ‌و‌ قد جاء للمفعول، نحو اعذر ‌و‌ الوم ‌و‌ اشهر. ‌و‌ هنا بمعنى المفعول انسب. اى: اجعلنا من‌ جمله من‌ رضیت عنه اشد رضاء. (و رضوان من‌ الله اكبر). ‌و‌ لو‌ كان للفاعل لكان معناه: اجعلنا ممن كان راضیا بقضائك. یعنى: ‌و‌ بگردان ما‌ را‌ خشنودترین ‌آن كسى كه‌ گذشته است بر‌ او‌ روز ‌و‌ شب از‌ جمله مخلوقات تو. «و اشكرهم لما اولیت من‌ نعمك». «اشكر»- على صیغه اسم تفضیل- بالنصب بالمفعولیه بل الحالیه. اى: ‌و‌ اجعلنا من‌ ارضى حال كوننا اشكرهم. ‌و‌ روى بالجر بدلا من‌ «خلقك» او‌ من‌ «ارضى». ‌و‌ یمكن ان‌ یكون نصبه على المدح بتقدیر اعنى. ‌و‌ «اولیت»- على صیغه الماضى من‌ باب الافعال- اى: اعطیت. یعنى: ‌و‌ بگردان ما‌ را‌ شاكرترین مخلوقات از‌ جهت ‌آن چیزى كه‌ عطا كرده اى از‌ نعمتهاى خود بر‌ ما. «و اقومهم بما شرعت من‌ شرائعك». «اقوم» بر‌ صیغه ‌ى‌ اسم تفضیل از‌ قوم به‌ معنى عدل ‌و‌ استقامت. ‌و‌ این نیز به‌ هر‌
دو اعراب مروى شده، هم به‌ نصب ‌و‌ هم به‌ جر بر‌ قیاس «اشكرهم». ‌و‌ الشرائع: جمع الشریعه، ‌و‌ هى ما‌ وضع الله تعالى لعباده من‌ الدین. یعنى: بگردان ما‌ را‌ راست ترین ‌و‌ درست ترین مخلوقات به‌ عمل كردن آنچه شرع كرده ‌و‌ وضع نموده اى از‌ راههاى دین ‌و‌ شریعتهاى خود. «و اوقفهم عما حذرت من‌ نهیك». هذا ایضا على صیغه التفضیل، من: وقف عن الشى ء، اى: لم یدخل فیه. ‌و‌ اعرابه كاعراب «اشكرهم». این نیز به‌ هر‌ دو‌ اعراب روایت شده به‌ نصب ‌و‌ جر. ‌و‌ التحذیر: التخویف. یعنى: بگردان ما‌ را‌ ایستاده ترین مخلوقات از‌ آنچه تخویف نموده ‌و‌ ترسانیده اى از‌ نهى خود.
«اللهم انى اشهدك- ‌و‌ كفى بك شهیدا- ‌و‌ اشهد سماءك ‌و‌ ارضك ‌و‌ من‌ اسكنتهما من‌ ملائكتك ‌و‌ سائر خلقك فى یومى هذا ‌و‌ ساعتى هذه ‌و‌ لیلتى هذه ‌و‌ مستقرى هذا انى اشهد انك انت الذى لا‌ اله الا انت، قائم بالقسط، عدل فى الحكم، رووف بالعباد، مالك الملك، رحیم بالخلق». «اشهدك»- على صیغه المتكلم الواحد من‌ باب الافعال- اى: اخذتك شاهدا.
و الباء فى «بك» زائده. اى: كفاك. «اسكنتهما» من‌ السكنى لامن السكون. اى: من‌ جعلت السماء ‌و‌ الارض مسكنه ‌و‌ ماواه. ‌و‌ «سائر خلقك»، اى: باقى خلقك. ماخوذ من‌ سور الاناء، ‌و‌ هو ما‌ بقى منه. ‌و‌ لقوله صلى الله علیه ‌و‌ آله لغیلان: «اختر منهن اربعا ‌و‌ فارق سائرهن». ‌و‌ مجرور عطفا على «ملائكتك». ‌و‌ یروى بالنصب عطفا على «سماءك». ‌و‌ المستقر على صیغه اسم المفعول بمعنى اسم المكان. ‌و‌ القسط بالكسر: العدل بمعنى العادل او‌ من‌ باب المبالغه. اى: یجرى التدبیر على الاستقامه فى جمیع الامور. فمعنى «قائم بالقسط» اى: مقیم للعدل فیما یقسم من‌ الارزاق ‌و‌ الاجال ‌و‌ یثیب ‌و‌ یعاقب. «رووف بالعباد». الرووف هو الرحیم العاطف برحمته على عباده. ‌و‌ قیل: الرافه ابلغ الرحمه. «مالك الملك»، اى: یملك جنس الملك فیتصرف فیه تصرف الملاك فیما یملكون. ‌و‌ الرحیم. فعیل من‌ الرحم، ‌و‌ معناها العطف ‌و‌ الحنو، لكنه مجاز عن انعامه على عباده لا‌ فى الملك اذا عطف على رعیته ‌و‌ رق لهم اصابهم بمعروفه ‌و‌ انعامه كما انه
اذا ادركته الفظاظه ‌و‌ القسوه عنف بهم ‌و‌ منعهم خیره ‌و‌ معروفه. یعنى: بار خدایا، به‌ درستى ‌و‌ تحقیق كه‌ من‌ گواه مى گیرم تو‌ را- ‌و‌ بسند(ه ا)ى تو‌ از‌ روى گواهى- ‌و‌ گواه مى گیرم آسمان تو‌ را‌ ‌و‌ زمین تو‌ را- كه‌ مخلوق تواند- ‌و‌ آنهایى كه‌ در‌ آسمان ‌و‌ زمین ساكن گردانیده اى از‌ فرشتگان تو‌ ‌و‌ باقى خلقان تو، در‌ این روز ‌و‌ در‌ این ساعت ‌و‌ در‌ این شب ‌و‌ در‌ این جایگاه من، كه‌ من‌ گواهى مى دهم كه‌ تویى ‌آن خدایى كه‌ نیست به‌ غیر از‌ تو‌ خدایى- یعنى معبودى كه‌ سزاى پرستش باشد- ‌و‌ به‌ پاى دارنده اى عدل ‌و‌ راستى را- در‌ آنچه قسمت كرده اى از‌ ارزاق ‌و‌ آجال ‌و‌ ثواب ‌و‌ عقاب ‌و‌ در‌ جمیع اقوال ‌و‌ افعال خود- ‌و‌ عادلى در‌ حكم- كه‌ هر‌ چه مى كنى به‌ محض عدالت است ‌و‌ جور ‌و‌ ظلم در‌ حكم تو‌ نیست- بسیار مهربانى به‌ بندگان خود، پادشاه پادشاهانى ‌و‌ متصرفى در‌ آن- به‌ هر‌ كه‌ مى خواهى عطا مى كنى پادشاهى ‌و‌ از‌ هر‌ كه‌ مى خواهى مى ستانى- ‌و‌ مهربانى به‌ خلق خود.
«و ان‌ محمدا عبدك ‌و‌ رسولك ‌و‌ خیرتك من‌ خلقك حملته رسالتك فاداها ‌و‌ امرته بالنصح لامته فنصح لها». «خیرتك»- بكسر الخاء المعجمه ‌و‌ الیاء المثناه التحتانیه ‌و‌ الراء المفتوحتین - اى: المختار المنتجب. ‌و‌ جاء بالتسكین ایضا. «حملته»- بالتشدید- اى: كلفته حملها. قال فى الصحاح. ‌و‌ قد سبق معنى
النصح فى الدعاء الثانى، فلا نعیده. یعنى: ‌و‌ گواهى مى دهم كه‌ محمد صلى الله علیه ‌و‌ آله بنده ‌ى‌ تو‌ است ‌و‌ فرستاده ‌ى‌ تو‌ است ‌و‌ برگزیده ‌ى‌ تو‌ است از‌ خلقان تو. بار رسالت را‌ بر‌ او‌ گذاشتى ‌و‌ تكلیف نمودى او‌ را‌ بر‌ برداشتن آن، پس‌ متحمل ‌آن شد ‌و‌ ادا كرد ‌آن را‌ چنانچه مى بایست. ‌و‌ فرمودى او‌ را‌ به‌ نصیحت كردن بر‌ امت خود، پس‌ نصیحت كرد ایشان را. ‌و‌ امت جماعتى اند كه‌ مبعوث ساخته خداى تعالى رسول را‌ به‌ ایشان ‌و‌ ‌آن كسانى كه‌ موجود شوند تا‌ آخر زمان.
«اللهم فصل على محمد ‌و‌ آله اكثر ما‌ صلیت على احد من‌ خلقك». الفاء فى «فصل» للتفریع على ما‌ قبله. اى: لما ادى الرساله ‌و‌ نصح لامته، فصل علیه مجازاه لذلك. ‌و‌ «اكثر» منصوب على انه صفه مفعول مطلق محذوف. اى: صل علیه صلاه اكثر صلاه صلیتها على احد من‌ خلقك. یعنى: بار خدایا، رحمت فرست بر‌ محمد ‌و‌ آل‌ او‌ بیشتر از‌ آنچه رحمت كرده اى هر‌ یك از‌ خلقان خود را. «و آته عنا افضل ما‌ آتیت احدا من‌ عبادك».
آت: بمد همزه-: فعل امر من: آتى یوتى ایتاء، كاعطى لفظا ‌و‌ معنى. اصله: اءت، قلبت الهمزه الثانیه الفا لاجتماع الهمزتین ‌و‌ ثانیهما ساكنه وجب قلبها بحركه جنس حركه ما‌ قبلها ‌و‌ هى الالف. ‌و‌ «عنا»، اى: لاجلنا. فلفظه «عن» سببیه، كما فى قوله تعالى: (و ما‌ كان استغفار ابراهیم لابیه الا عن موعده). اى: اعطه لاجل المشقه التى تحملها فى اداء الرساله. یعنى: ‌و‌ عطا كن او‌ را‌ از‌ جهت مشقتى كه‌ متحمل ‌آن شد در‌ اداى رسالت، فاضلتر از‌ آنچه داده اى هر‌ یك از‌ بندگان خود را. «و اجزه عنا افضل ‌و‌ اكرم ما‌ جزیت احدا من‌ انبیائك عن امته». لفظ «عن» ایضا هاهنا سببیه. (یعنى:) ‌و‌ جزا ‌و‌ مكافات ده‌ او‌ را‌ به‌ جهت تحمل بار رسالت، فاضلتر ‌و‌ گرامیتر آنچه جزا داده اى هر‌ یك از‌ پیغمبران سابق را‌ از‌ امت ‌آن پیغمبر.
«انك انت المنان بالجسیم، الغافر للعظیم». المنان: فعال من‌ المنه بمعنى المنعم المعطى. ‌و‌ قیل: المنان الذى یبتدى بالنوال قبل السوال. «الجسیم» صفه لموصوف محذوف. اى: العطاء الجسیم. ‌و‌ العظیم ایضا صفه لموصوف محذوف. اى: الذنب العظیم.
و الغافر بمعنى الساتر ‌و‌ منه: المغفر، لانه یغطى الراس. ‌و‌ «المنان» منصوب نیز روایت شده بنابر مدح از‌ شیخ شهید. ‌و‌ همچنین الغافر نیز منصوب خوانده شده. یعنى: به‌ درستى كه‌ تو‌ بسیار نعمت دهنده اى به‌ عطاى بزرگ، ‌و‌ آمرزنده اى گناهان عظیم را. «و انت ارحم من‌ كل‌ رحیم، فصل على محمد ‌و‌ آله الطاهرین الاخیار الانجبین». ‌و‌ تو‌ بخشاینده ترى از‌ همه ‌ى‌ بخشایندگان، پس‌ رحمت فرست بر‌ محمد ‌و‌ آل‌ او‌ كه‌ پاكند ‌و‌ پاكیزه از‌ گناهان صغیره ‌و‌ كبیره ‌و‌ بهترین خلقان تواند ‌و‌ برگزیده هاى تواند.

 
ترجمه فارسی صحیفه سجادیه


ویدیو مرتبط :
مقدمه و شرح عنوان دعای بیستم صحیفه سجادیه - دعای مکارم

خواندن این مطلب را به شما پیشنهاد میکنیم :

تفسیر صحیفه سجادیه - دعای بیست و ششم



ترجمه فارسی صحیفه سجادیه
و كان من‌ دعائه علیه السلام لجیرانه ‌و‌ اولیائه اذا ذكرهم دعاى بیست ‌و‌ ششم از‌ براى همسایگان ‌و‌ خویشان ‌و‌ دوستان.
«اللهم صل على محمد ‌و‌ آله. ‌و‌ تولنى فى جیرانى ‌و‌ موالى». یقال: تولى العمل، اى: تقلد، او‌ بمعنى حببنى. ‌و‌ الموالى: جمع المولى، ‌و‌ هو یجى ء بمعنى المعتق ‌و‌ المعتق ‌و‌ ابن العم ‌و‌ الناصر ‌و‌ الجار ‌و‌ الصهر ‌و‌ الحبیب. ‌و‌ الظاهر ان‌ المراد هنا بنو الاعمام ‌و‌ الاحباء. یعنى: بار خدایا، رحمت كن بر‌ محمد ‌و‌ آل‌ او. ‌و‌ متولى گردان ‌و‌ در‌ گردن من‌ انداز كار همسایگان مرا ‌و‌ بنى اعمام ‌و‌ دوستان مرا. یا: دوست گردان مرا در‌ پیش همسایگان ‌و‌ بنى اعمام ‌و‌ دوستان. «العارفین بحقنا، ‌و‌ المنابذین لاعدائنا، بافضل ولایتك». اى: الذین رموا اعداءنا ‌و‌ رفضوهم. ‌و‌ منه: (فنبذوه وراء ظهورهم)، اى: رموا به. ‌و‌ نبذت الشى ء: رمیته. ‌و‌ الولایه بكسر الواو ‌و‌ فتحها، كلاهما مرویان فى هذا المقام. یعنى: این چنین همسایگان ‌و‌ دوستان ‌و‌ بنى اعمام كه‌ شناسندگانند حق ما‌ را‌ ‌و‌ انداخته اند دشمنان ما‌ را‌ از‌ نظر خود ‌و‌ تارك ایشانند، به‌ فاضلترین تصرف
و تسلط تو- یا: امداد ‌و‌ اعانت تو.
«و وفقهم لاقامه سنتك ‌و‌ الاخذ بمحاسن ادبك». الحسن: نقیض القبح. ‌و‌ الجمع: محاسن على غیر قیاس كانه جمع محسن. (یعنى:) ‌و‌ توفیق ده‌ ایشان را‌ از‌ براى برپاى داشتن سنت ‌و‌ طریقه ‌ى‌ تو‌ را‌ ‌و‌ فراگرفتن نیكوییهاى ادب تو- یعنى نگاه داشتن حد هر‌ چیزى كه‌ تو‌ وضع كرده اى. «فى ارفاق ضعیفهم، ‌و‌ سد خلتهم». الرفق- بالكسر-: لین الجانب، ضد العنف. ‌و‌ الارفاق افعال منه بمعنى اللطف. یقال: رفقت به‌ ‌و‌ ترفقت به‌ ‌و‌ ارفقته، كلها بمعنى، اى: تلطفت به‌ ‌و‌ نفعته. ‌و‌ قد اورد ابن الاثیر فى نهایته هذه الروایه، حیث قال: ‌و‌ منه الحدیث: «فى ارفاق ضعیفهم ‌و‌ سد خلتهم»، اى: ایصال الرفق الیهم ‌و‌ سد خلتهم- بفتح الخاء المعجمه-. هى ‌و‌ العیله ‌و‌ العسره ‌و‌ الفاقه ‌و‌ الحاجه ‌و‌ العدم- بالضم- ‌و‌ الفقر متضاهیات ان‌ لم یكن مترادفات، ‌و‌ هى اجناس الفقر بیان محاسن آداب است. یعنى: در‌ فایده رسانیدن به‌ ضعیفان ایشان ‌و‌ مسدود ساختن رخنه ‌ى‌ فقر ‌و‌ حاجت ایشان. «و عیاده مریضهم، ‌و‌ هدایه مسترشدهم». عدت المریض اعوده عیاده، اى: ذهبت الیه ‌و‌ سالت عن حاله. ‌و‌ المسترشد، اى: الذى یطلب الرشد، ‌و‌ هو خلاف الغى. (یعنى:) ‌و‌ رفتن ‌و‌ پرسیدن بیماران ایشان ‌و‌ راه نمودن كسانى كه‌ طلب راه راست نمایند. «و مناصحه مستشیرهم، ‌و‌ تعهد قادمهم».
القادم: من‌ جاء من‌ السفر. (یعنى:) ‌و‌ نصیحت كردن كسى كه‌ طلب مشورت ‌و‌ صلاح اندیشد از‌ ایشان ‌و‌ دیدار تازه كردن سفر آمدگان ایشان. «و كتمان اسرارهم، ‌و‌ ستر عوراتهم». العوره: سواه الانسان ‌و‌ كل‌ ما‌ یستحیى منه. ‌و‌ الجمع: عورات- بالتسكین-. (یعنى:) ‌و‌ پنهان داشتن رازهاى ایشان، ‌و‌ پوشیدن عورتهاى ایشان. ‌و‌ مراد از‌ عورت اینجا چیز چندى است كه‌ شرم باید داشتن از‌ ‌آن چیزها. «و نصره مظلومهم، ‌و‌ حسن مواساتهم بالماعون». المواساه: مصدر آسیته بمالى مواساه. ‌و‌ واسیته لغه ضعیفه. قال فى القاموس: آساه بماله مواساه: اناله منه. ‌و‌ الباء فى الماعون بمعنى من‌ التبعیضیه. ‌و‌ المعنى ان‌ نیل كل‌ واحد منهم الاخر من‌ منافع ماعونه. ‌و‌ الماعون، المراد به‌ المعروف ‌و‌ هو ضد المنكر. ‌و‌ قیل: هو اسم جامع لمنافع البیت، كالقدر ‌و‌ الفاس ‌و‌ نحوهما. (یعنى:) ‌و‌ یارى دادن ستم رسیده هاى ایشان را، ‌و‌ فروگذار كردن نیكو ‌و‌ رسانیدن ایشان را‌ به‌ ضروریاتى كه‌ ایشان را‌ احتیاج افتد- مثل كاسه ‌و‌ كوزه ‌و‌ تبر ‌و‌ بیل ‌و‌ غیر آن. ‌و‌ بعضى گفته اند كه‌ مراد از‌ ماعون قرض است، ‌و‌ بعضى گفته اند مطلق اعانت به‌ هر‌ نحوى ‌و‌ جهتى كه‌ بوده باشد اصل او‌ معونه است ‌و‌ الف عوض است از‌ ها. ‌و‌ بعضى گفته اند كه‌ مراد از‌ ماعون سه چیز است كه‌ منع ‌آن نشاید،
آب ‌و‌ آتش ‌و‌ نمك. «و العود علیهم بالجده ‌و‌ الافضال، ‌و‌ اعطاء ما‌ یجب لهم قبل السوال». الجده- بكسر الجیم ‌و‌ فتح الدال- هى السعه ‌و‌ الثروه. یعنى: ‌و‌ بازگردیدن بر‌ ایشان به‌ توانگرى ‌و‌ بخشش كردن ‌و‌ نیكویى كردن ‌و‌ بخشیدن به‌ ایشان آنچه ایشان را‌ ضرورت ‌و‌ واجب باشد، پیش از‌ آنكه طلب نمایند ‌و‌ سوال ‌آن كنند.
«و اجعلنى اللهم اجزى بالاحسان مسیئهم». المراد بعد توبه المسى ء الى ‌و‌ الظالم لى، او‌ على وجه یعلم من‌ الاحسان ‌و‌ التجاوز رجوعهم الى التوبه المخلصه ‌و‌ الا كان اغراء بالمنكر ‌و‌ تركا لانكاره. ‌و‌ فیه دلاله على قبح الحقد. (یعنى:) ‌و‌ بگردان مرا- بار خدایا- كه‌ پاداش ‌و‌ جزا دهم به‌ نیكویى بدكرداران ایشان را. «و اعرض بالتجاوز عن ظالمهم». ‌و‌ اعراض كنم ‌و‌ روى بگردانم به‌ گذشتن از‌ بیدادكاران ایشان به‌ من. «و استعمل حسن الظن فى كافتهم». اى: جمیعهم. ‌و‌ الضمیر یعود الى الجیران ‌و‌ الموالى. ‌و‌ استعمال حسن الظن بكل واحد واحد بعد الاختبار. لان فى كلمات امیرالمومنین علیه السلام: «من الحزم سوء الظن». ‌و‌ خالف صاحب القاموس فى اضافه كافه فقال: ‌و‌ جاء الناس كافه، اى: كلهم. ‌و‌ لا‌ یقال: جاءت الكافه، لانه لا‌ یدخلها ال. ‌و‌ وهم الجوهرى ‌و‌ لا‌ تضاف. ‌و‌ كلامه
علیه السلام حجه علیه. (یعنى:) ‌و‌ به‌ كار دارم ظن نیكو در‌ جمیع همسایگان ‌و‌ موالیان. «و اتولى بالبر عامتهم». ‌و‌ در‌ گردن گیرم كار همه ‌ى‌ ایشان را‌ به‌ نیكویى. «و اغض بصرى عنهم عفه». یقال: غض بصره عنه- بالغین ‌و‌ الضاد المعجمتین- اى: غمض عنه. (یعنى:) ‌و‌ فروخوابانم چشم خود را‌ از‌ ایشان از‌ روى عفت ‌و‌ پارسایى. «و الین جانبى لهم تواضعا». «الین» بضم الهمزه على ان‌ یكون افعالا من‌ لان یلین لینا ضد الخشونه. (یعنى:) ‌و‌ نرم كنم جانب خود را‌ با‌ ایشان از‌ روى تواضع ‌و‌ فروتنى. «و ارق على اهل البلاء منهم رحمه». الارقاق: افعال من‌ الرقه ضد الغلظ. یعنى: رقیق القلب ‌و‌ تنك دل باشم- یعنى رحم كنم- بر‌ بلا رسیدگان ایشان از‌ روى رحمت ‌و‌ مهربانى. «و اسر لهم بالغیب موده». اسر، اى: اظهر. ‌و‌ هو من‌ الاضداد، كقوله تعالى: (و اسروا الندامه لما راوا العذاب)، اى: اظهروها. (یعنى:) ‌و‌ ظاهر گردانم از‌ براى ایشان در‌ غیبت ایشان دوستى را. ‌و‌ مى تواند بود كه‌ «اسر» به‌ معنى «اخفى» باشد ‌و‌ مراد از‌ «غیب» قلب بوده باشد. یعنى: پنهانى كنم دوستى از‌ براى ایشان به‌ دل. چه، محبت قلبى اشد
محبتهاست. «و احب بقاء النعمه عندهم نصحا». ‌و‌ در‌ نسخه ‌ى‌ شیخ كفعمى: «بقاء الایمان ‌و‌ النعمه». (یعنى:) ‌و‌ دوست مى داشته باشم بقاى ایمان ‌و‌ نعمت نزد ایشان از‌ روى خلوص محبت. «و اوجب لهم ما‌ اوجب لحامتى، ‌و‌ ارعى لهم ما‌ ارعى لخاصتى». الحامه: الخاصه. ‌و‌ الحمیم: القریب الذى یهتم باموره. ‌و‌ اختلاف اللفظ لضرب من‌ التاكید. (یعنى:) ‌و‌ واجب دارم از‌ براى ایشان آنچه واجب مى دارم از‌ براى خویشاوندان خود، ‌و‌ رعایت كنم آنچه رعایت مى كنم از‌ براى خواص خود.
«اللهم صل على محمد ‌و‌ آله. ‌و‌ ارزقنى مثل ذلك منهم». بار خدایا، رحمت كن بر‌ محمد ‌و‌ آل‌ او. ‌و‌ روزى كن مرا مانند این افعال از‌ ایشان. «و اجعل لى اوفى الحظوظ فیما عندهم». ‌و‌ بگردان از‌ براى من‌ تمامترین ‌و‌ وافى ترین بهره ها ‌و‌ نصیبها در‌ آنچه نزدیك ایشان است. «و زدهم بصیره فى حقى، ‌و‌ معرفه بفضلى حتى یسعدوا بى ‌و‌ اسعد بهم». ‌و‌ زیاده كن ایشان را‌ بصیرت ‌و‌ بینایى در‌ حق من، ‌و‌ شناسایى ده‌ ایشان را‌ به‌ فضل ‌و‌ افزونى من، تا‌ نیكبخت شوند به‌ سبب من‌ ‌و‌ نیكبخت شوم من‌ نیز به‌ سبب ایشان. «آمین رب العالمین». آمین- بالمد ‌و‌ القصر، ‌و‌ تشدید المیم خطاء عامى- اسم لفعل الامر. اى:
استجب. ‌و‌ فى الحدیث: «آمین خاتم رب العالمین». قیل فى معناه: ان‌ آمین طابع الله على عباده لانه یدفع به‌ الافات ‌و‌ البلایا. فكانه كخاتم الكتاب الذى یصونه ‌و‌ یمنع من‌ افساده ‌و‌ اظهار ما‌ فیه. یعنى: بار خدایا، مستجاب كن این دعاهاى مرا، اى پروردگار عالمیان.

ترجمه فارسی صحیفه سجادیه