انتخاب جراح بینی - بهترین جراح بینی 
عکس: استهلال ماه مبارک رمضان 
عکس: ارزش تیم های حاضر در یورو 2016 متفرقه
2 دقیقه پیش | با زخم های زندگی چه کنیم؟در این سلسله مطالب مباحثی درباره زندگی معنای زندگی روابط و احساسات و ... توسط دکتر شیری ارائه خواهد شد. صبح بخیر: ممکن است شما هم مانند بسیاری از افراد جامعه برای حل مشکلات ... |
2 دقیقه پیش | نظر آیت‌الله محقق داماد درمورد سید حسنآیت الله سید مصطفی محقق داماد، برادر حضرت آیت الله سید علی محقق داماد در پاسخ به سئوالی در خصوص اجتهاد آیت الله سید حسن خمینی، گفت: نظر بنده در مورد ایشان همان نظر اخوی ... |
تفسیرصحیفه سجادیه - دعای پنجم
|
و كان من دعائه علیه السلام لنفسه و اهل ولایته |
ویدیو مرتبط :
مقدمه و شرح عنوان دعای بیستم صحیفه سجادیه - دعای مکارم
خواندن این مطلب را به شما پیشنهاد میکنیم :
تفسیرصحیفه سجادیه - دعای چهل و پنجم
|
و كان من دعائه علیه السلام فى وداع شهر رمضان
دعاى چهل و پنجم كه در روز آخر ماه مبارك رمضان باید خواند- نه در جمعه ى آخر- در خیر باد گفتن ماه مذكور.
«اللهم یا من لا یرغب فى الجزاء و لا یندم على العطاء».
اى: لا یرید المكافاه على نعمه انعمها على خلیقته. و جازیت فلانا: كافیته. یعنى: بار خدایا، اى آنكه رغبت نمى كند و نمى خواهد مكافات بر نعمتى كه به مخلوقات خود داده، و پشیمان نمى شود بر عطایى كه كرده است به بندگان خود. «و یا من لا یكافى عبده على السواء». اى: لا یكافئه مثل عمله بل یزیده اضعافا مضاعفه. و سیاتى فى هذا الدعاء فى قوله علیه السلام:«و انت (الذى) زدت (فى) السوم على نفسك». یعنى: و اى آنكه پاداش و جزا ندهد بنده ى خود را مثل آنچه كرده است آن بنده- بلكه زیاده كند اضعاف مضاعف، آنچنانچه تصریح فرموده در همین دعا حضرت سیدالساجدین بقوله: «و انت (الذى) زدت (فى) السوم على نفسك». «منتك ابتداء». یعنى: منت و نعمت تو ابتدایى است- یعنى در مقابل كردارى و عملى نیست. «و عفوك تفضل». و عفو و درگذشتن تو از گناهان ما به محض تفضل است- نه از روى ایجاب و الزام. «و عقوبتك عدل». و عقوبت كردن تو بندگان خود را از روى عدل است. «و قضاوك خیره». القضاء یقال على معان. و الظاهر ان المراد منه هنا الفعل او الحكم. یعنى: فعلك خیره او حكمك. و الخیره بكسر الخاء المعجمه و الیاء المثناه التحتانیه الساكنه. و روى بالیاء المفتوحه ایضا. یعنى: حكم- یا: فعل- تو نیكوست. «ان اعطیت لم تشب عطاءك بمن». اى: امتنان. یقال: المنه تهدم الصنیعه. یعنى: اگر بخشش و عطایى كنى، نیامیزى عطاى خود را به منت نهادن. چه، وضع منت موجب باطل شدن نیكویى است. «و ان منعت لم یكن منعك تعدیا». التعدى هو التجاوز عن الحد. (یعنى:) و اگر بازدارى، نباشد بازداشتن تو از روى تعدى و عدوان. «تشكر من شكرك و انت الهمته شكرك». اى: تجزى من شكرك. یعنى: جزا دهى كسى را كه شكر تو كرد، و حال آنكه تو او را ملهم ساخته اى بر شكر خود. «و تكافى من حمدك و انت علمته حمدك». و مكافات دهى آن را كه سپاس تو گفت، و حال آنكه تو آموخته اى او را سپاس خود. «تستر على من لو شئت فضحته». بپوشى بر آن كسى كه اگر خواستى رسوا كردى او را. «و تجود على من لو شئت منعته». و مى بخشى بر آن كسى كه اگر خواستى بازداشتى او را از عطاى خود. «و كلاهما اهل منك للفضیحه و المنع». و هر دوى ایشان سزاوارند از تو رسوایى و بازداشتن را. «غیر انك بنیت افعالك على التفضل و اجریت قدرتك على التجاوز». الا آنكه تو بنا نهاده اى افعال خود را بر تفضل، و جارى ساخته اى قدرت خود را بر درگذشتن از گناهان. «و تلقیت من عصاك بالحلم». تلقیت، اى: استقبلت. یعنى: پیشى گرفتى بر آن كسى كه نافرمانى تو كرد، به بردبارى. «و امهلت من قصد لنفسه بالظلم». و فروگذاشتى آن كس را كه قصد نفس خود كرد به بیدادى. «تستنظرهم باناتك الى الانابه. و تترك معاجلتهم الى التوبه». تستنظرهم بمعنى تنظرهم، اى: تمهلهم. و الاناه- بوزن القناه-: الحلم. و اناب الى الله: اقبل و تاب. (یعنى:) و مهلت مى دهى ایشان را به بردبارى خود تا آنكه بازگردند به سوى تو و ترك كردى شتاب كردن با ایشان در عقوبت تا آنكه توبه كنند و بازگشت نمایند به سوى تو. «لكیلا یهلك علیك هالكهم، و لا یشقى بنقمتك شقیهم». قوله علیه السلام: «هالكهم» و «شقیهم» من قبیل انهم یقولون: لا یعلم هذا العلم الا عالم، یعنى: بالغ فى العلم. اى: بالغ فى الهلاكه و الشقاوه. یعنى: این استنظار و ترك معاجلت براى آن بود كه تا هلاك نشود بر تو آن كسى كه به نهایت هلاكت رسیده از ایشان، و بدبخت نشود به نعمت تو آن كسى كه به نهایت شقاوت رسیده از ایشان. «الا عن طول الاعذار الیه و بعد ترادف الحجه علیه. كرما من عفوك یا كریم، و عائده من عطفك یا حلیم». لفظه «عن» فى قوله علیه السلام: «الا عن طول الاعذار» بمعنى بعد، نحو قوله تعالى:(عما قلیل لیصبحن نادمین) و (یحرفون الكلم عن مواضعه) بدلیل ان فى مكان آخر:(من بعد مواضعه). و نحو: (لتركبن طبقا عن طبق). و الاعذار مصدر اعذار، اى: بالغ فى العذر. و الاعذار یكون بحق و یكون بباطل. و فى الحدیث: «لن یهلك الناس حتى یعذروا من انفسهم». اى: تكثر ذنوبهم و عیوبهم. من: عذر و اعذر، اى: كثرت عیوبه. قال ابوعبیده: و لا اراه الا من العذر. اى: یستوجبون العقوبه فیكون لمن یعذبهم العذر. و قوله علیه السلام: «بعد ترادف الحجه»، اى: تتابعها. و الترادف: التتابع. قاله الجوهرى. و الفرق بین الترادف و التواتر ان الترادف مجى ء شى ء عقیب شى ء من غیر تخلل، بخلاف التواتر، فانه مجى ء شى ء عقیب شى ء مع التخلل. قال- سبحانه-: (ثم ارسلنا رسلنا تترى). و قوله علیه السلام: «و عائده من عطفك»، العائده هى الصله و المعروف و المنفعه. و العطف هو الاحسان و الشفقه. یعنى: این استنظار و امهال و ترك معاجلت براى آن بود كه تا هالك نشود هالك ایشان الا بعد از تمادى و دور و دراز كشیدن عذر آوردن و مستحق شدن ایشان عقوبت تو را پس از فرستادن حجت بر او از پى یكدیگر، از روى كرامى كه تو را حاصل است از عفو و تجاوز نمودن، اى بخشاینده ترین بخشایندگان، و منفعتى كه تو را ثابت است از شفقت و احسانى كه به بندگان خود دارى، اى بردبارترین بردباران- كه به عذاب تعجیل نكنى. «انت الذى فتحت لعبادك بابا الى عفوك، و سمیته التوبه، و جعلت على ذلك الباب دلیلا من وحیك لئلا یضلوا عنه». لفظه «عن» تعلیلیه. تویى خداوندا، آن كه گشاده اى از براى بندگان خود درى به سوى عفو و تجاوز نمودن خود و نام نهاده اى آن را توبه، و گردانیده اى بر این در رهنمایى از كلام وحى خود تا گمراه نشوند از جهت آن. «فقلت- تبارك اسمك-:(توبوا الى الله توبه نصوحا عسى ربكم ان یكفر عنكم سیئاتكم و یدخلكم جنات تجرى من تحتها الانهار)». «تبارك اسمك»، اى: تعالى اسمك من حیث انه مطلق على ذاته، فما ظنك بذاته؟! و قیل: الاسم بمعنى الصفه او مقحم، كما فى قوله: «الى الحول ثم اسم السلام علیكما». و «نصوحا»، اى: صادقه، او خالصه. و نصح الشى ء، اذا خلص و ان لا یرجع الى ما تاب عنه او لا ینوى الرجوع. یعنى: پس گفتى- بزرگ است نام مقدس تو-:«بازگردید به خداى بازگشتنى خالص». یعنى توبه كنید و باز به سر گناه مروید. و از بعضى اكابر صحابه مروى است كه توبه ى نصوح آن است كه تائب عود نكند به معصیت چنانچه شیر عود نكند به پستان. و توبه ى نصوح دو ركن دارد: اول ندامت بر گناه گذشته، دوم عزیمت بر ترك گناه آینده. «شاید پروردگار شما چون توبه كنید آنكه درگذراند از شما گناهان شما را و درآرد شما را به بوستانها كه پیوسته مى رود از زیر آن جویها». «فما عذر من اغفل دخول ذلك المنزل بعد فتح الباب و اقامه الدلیل؟!». پس چه عذر است آن را كه دست داشته و غافل شده از درآمدن در آن منزل- كه توبه باشد- بعد از گشادن در به روى او و برپاى داشتن دلیل بر او؟! «و انت الذى زدت فى السوم على نفسك لعبادك، ترید ربحهم فى متاجرتهم لك و فوزهم بالوفاده علیك و الزیاده منك». یقال: سام البایع السلعه: عرضها و ذكر ثمنها. اى: انت الذى عرضت الحسنات لعبادك و جعلت كل واحده بعشر امثالها. و الوفاده- بفتح الواو و كسرها-: مصدر وفد یفد اذا قدم. و الوفد: القوم الذین یفدون على الملك فى امر فتح و تهیه. یعنى: تویى آنكه عرض كرده اى حسنات را به بندگان خود و بیفزودى در قیمت آن بر نفس خود از جهت بندگان خود- كه هر كس یك حسنه مى كند من ده برابر آن ثواب مى دهم- مى خواهى سود ایشان را در بازرگانى كردن ایشان مر تو را و رستگارى ایشان به آمدن به درگاه تو و افزونى از تو. «فقلت- تبارك اسمك و تعالیت-: (من جاء بالحسنه فله عشر امثالها و من جاء بالسیئه فلا یجزى الا مثلها)». پس گفتى- بزرگ است نام تو و متعالیى تو از آنكه به ذهن درآیى-:«هر كه بیابد به نیكویى، پس مر اوراست ده باره مانند آن». یعنى ده نیكویى. بعضى مفسران گفته اند كه: مراد تعیین عدد نیست بلكه اظهار تفضل است به تضعیف «و هر كه بیاید به سیئه اى» یعنى فعل بعد «پس جزا داده نمى شود مگر به مانند آن». یعنى یكى به یكى. «و قلت:(مثل الذین ینفقون اموالهم فى سبیل الله كمثل حبه انبتت سبع سنابل فى كل سنبله مائه حبه و الله یضاعف لمن یشاء)». و گفتى: «نمونه ى نفقه كردن آن كسانى» كه بى شائبه ى غرض و داعیه ى عوض «انفاق مى كنند و صرف مى نمایند مالهاى خود را در راه خداى تعالى» یعنى در ابواب بر «همچو مثل حبه اى است كه در زمین بكارد و آن دانه برویاند هفت خوشه» بدان نوع كه هفت شعبه از اصلى منشعب گردد و بر هر شعبه خوشه بود «و در هر خوشه صد دانه». پس یكى را هفتصد حاصل آمده باشد. «و خداى تعالى زیاده گرداند» این هفتصد را به هفت هزار و بیشتر «براى هر كه خواهد» از منفقان به حسب نیت او. «و قلت: (من ذا الذى یقرض الله قرضا حسنا فیضاعفه له اضعافا كثیره)». و گفتى: «كیست آن كه» به خلوص اعتقاد «وام دهد خداى را» یعنى بندگان درمانده ى او را كه وام خواهند «وام دادنى نیكو» یعنى در وام دادن تعجیل كند و منت ننهد. یا: طالب عوض نباشد. و بر این تقدیر مضاف محذوف باشد. اى: یقرض عباد الله. واصح آن است كه اینجا حذف و اضمارى نیست و استفهام را به معنى خود حمل مى باید كرد. یعنى: آیا كسى هست كه قرض دهد؟ «پس خداى مضاعف گرداند و زیاده سازد» اجر آن قرض را «از براى او ضعفهاى بسیار». مبهم گذاشتن اضعاف كثیره از جهت آن است كه تا بیرون از حیز شمار تصور كنند. «و ما انزلت من نظائر هن فى القرآن من تضاعیف الحسنات». وقع فلان فى اضعاف كتابه و تضاعیفه، یراد به توقیعه فى اثناء السطور. (یعنى:) و آنچه فروفرستاده اى از مانندهاى این در قرآن در اثناى ذكر حسنات و نیكوییها. «و انت الذى دللتهم بقولك من غیبك و ترغیبك الذى فیه حظهم على ما لو سترته عنهم لم تدركه ابصارهم و لم تعه اسماعهم و لم تلحقه اوهامهم». قوله علیه السلام: «على ما لو سترته» متعلق بقوله: «دللتهم». و «لم تعه»، اى: لم تحفظه. و منه: (اذن واعیه)، اى: حافظه لما سمعت، عامله به. یقال: وعیت العلم. و منه: (و الله اعلم بما یوعون)، اى: بما یجمعون فى صدورهم من التكذیب و الاثم. و فى الحدیث:«لا یعذب الله قلبا وعى القرآن»، اى: عقله ایمانا به و عملا، فاما من حفظ الفاظه و ضیع حدوده، فانه غیر واع له. یعنى: و تویى آنكه راهنمونى كردى ایشان را به قول خود از مغیبات- كه نمى داند كسى غیر از تو- و در رغبت انداختن تو آن چیزى را كه در آن است بهره ى ایشان، بر آنچه اگر باز مى پوشیدى آن را از ایشان، دریافت نمى كرد آن را چشمهاى ایشان و حفظ نمى كرد آن را گوشهاى ایشان و نرسیدى به آن وهمهاى ایشان. «فقلت: (اذكرونى اذكركم و اشكروا لى و لا تكفرون)». از ائمه ى روات این كتاب مستطاب چنین روایت شده كه خواننده را لازم است كه وقف نماید بر كلمه ى «فقلت» و اظهار همزه ى مضمومه ى «اذكرونى» كند در حین قرائت- و همچنین همزه ى «ادعونى» كه بعد از این مى آید- و نیندازد با آنكه همزه ى وصلند. چرا كه اول منقول است و حكایت كرده شده از تنزیل كریم. یعنى: پس گفتى: مرا یاد كنید- به طاعت- تا شما را یاد كنم- به مغفرت. و سپاسدارى كنید نعمتهاى مرا و ناسپاسى مكنید. «و قلت:(لئن شكرتم لازیدنكم و لئن كفرتم ان عذابى لشدید)». و گفتى: هر آیینه اگر شكر كنید بر نعمتهاى خود، هر آیینه افزون كنم بر شما نعمت را. و اگر ناسپاسى نمایید بر آن، به درستى كه عذاب من هر آیینه سخت است- بر ناسپاسان. و فى المثنوى: شكر نعمت نعمتت افزون كند كس زیان بر شكر گفتن چون كند شكر باشد دفع علتهاى دل سود دارد شكر آن سوداى دل «و قلت:(ادعونى استجب لكم ان الذین یستكبرون عن عبادتى سیدخلون جهنم داخرین)». «عن عبادتى»، اى: دعائى. و یدل على ذلك قول النبى صلى الله علیه و آله: «الدعاء هو العباده» و تلا الایه. و فى الایه دلاله على عظم قدر الدعاء عنده سبحانه و ان المستكبرین عنه «فى جهنم داخرین»، اى: اذلاء صاغرین. و روى انه قیل للصادق علیه السلام: ما تقول فى رجلین دخلا المسجد احدهما اكثر صلاه و الاخر اكثر دعاء؟ ایهما افضل؟ فقال: اكثرهما دعاء. اولم یسمع قوله: (ادعونى استجب لكم). (یعنى:) و گفتى: بخوانید مرا- نزد جمیع مقاصد و مدعیات خود- تا اجابت فرمایم شما را. به درستى كه آنان كه سركشى كنند از پرستیدن من و از خواندن من، زود باشد كه درآیند به دوزخ در حالتى كه ذلیل و خوارشدگان باشند. «فسمیت دعاءك عباده، و تركه استكبارا، و توعدت على تركه جهنم داخرین». پس نام كردى خواندن خود را عبادت، و ترك خواندن را استكبار و سركشى نمودن، و ترسانیدى بر ترك آن جهنم را در حالتى كه خوار باشند. «فذكروك بمنك. و شكروك بفضلك. و دعوك بامرك». پس یاد كردند تو را به نعمت تو. و شكرگزارى كردند تو را به فضل تو. و خواندند تو را به فرمان تو- از تعلیمى كه ایشان را فرمودى كه:(اذكرونى) و (اشكروا لى) و (ادعونى). «و تصدقوا لك طلبا لمزیدك. و فیها كانت نجاتهم من غضبك و فوزهم برضاك». و صدقه دادند از جهت رضاى تو در حالتى كه جوینده بودند زیادتى فضل تو را. و در آن صدقه بود رستگارى ایشان از خشم تو و فیروزى یافتن ایشان به خشنودى تو. «و لو دل مخلوق مخلوقا من نفسه على مثل الذى دللت علیه عبادك منك، كان موصوفا بالاحسان، و منعوتا بالامتنان، و محمودا بكل لسان». و اگر راه نمودى مخلوقى را از پیش خود بر مانند آنكه تو راهنمونى كردى بر آن بندگان خود از جانب خود، هر آیینه موصوف شدى به نیكویى كردن و نعت كرده شدى به نعمت دادن و ستوده شدى به هر زبانى- فكیف كه تو راهنماینده باشى! «فلك الحمد ما وجد فى حمدك مذهب». اى: طریق. و لفظه ما فى «ما وجد» مصدریه زمانیه بمعنى مادام او بمعنى حین. و یحتمل ان یكون موصوله. یعنى: پس مر توراست سپاس مادامى یا زمانى كه باشد در سپاس كردن تو راهى- یعنى همیشه. «و ما بقى للحمد لفظ تحمد به». و مادامى كه باقى باشد مر سپاس كردن تو را لفظى كه تو را بستایند به آن لفظ . «و معنى ینصرف الیه». عطف على «لفظ». یعنى: و مر توراست حمد چندانكه باشد معنیى كه منصرف شود به سوى حمد و سپاس تو. «یا من تحمد الى عباده بالاحسان و الفضل، و غمرهم بالمن و الطول». قوله علیه السلام: «تحمد»، اى: فعل ما یحمد علیه، او بمعنى امتن. یقال: من انفق ماله على نفسه، فلا یتحمد به على الناس. قاله فى الصحاح، كما سبق فى الدعاء الثانى عشر. و «غمرهم»- بالغین المعجمه و الراء- اى: جاد بهم. و الغمر هو الجود و السخاوه. و الطول- بفتح الطاء-: الاحسان. یعنى: اى آن كه منت نهاده به بندگان خود به نیكویى كردن و بخشش نمودن و جود و بخشش نموده و بسیار عطا كرده ایشان را به نعمت و احسان. «ما افشى فینا نعمتك! و اسبغ علینا منتك و اخصنا ببرك». لفظ «ما» فى قوله علیه السلام: «ما افشى» تعجبیه مبتدا ما بعدها خبرها. فشا الخبر، اى: ذاع و شاع و ظهر. و افشاه غیره. و اسبغ، اى: اتم. یقال: اسبغ الله علیه النعمه، اى: اتمها. و هو و ما بعده معطوفان على «افشى». یعنى: چه ظاهر و فاش است در ما نعمت تو! و چه تمام است بر ما منت تو! و چه خاص كرده اى ما را به نیكویى خود! «هدیتنا لدینك الذى اصطفیت، و ملتك التى ارتضیت، و سبیلك الذى سهلت». اصطفیت الشى ء: اخترته. (یعنى:) راه نمودى ما را مر دین خود، آنچنان دینى كه برگزیده اى آن را از میان دینهاى دیگر و به ملت خود، آنچنان ملتى كه پسندیده اى آن را و به راه خود كه آسان كرده اى آن را- كه آن دین و ملت اسلام است. و عاید در هر سه فعل محذوف است. اى: اصطفیته و ارتضیته و سهلته. «و بصرتنا الزلفه لدیك و الوصول الى كرامتك». الزلفه و الزلفى: القرب و المنزله. یعنى: و بینا گردانیدى ما را قرب و منزلت نزد خود و رسیدن به كرامت خود- كه آن بهشت است. «اللهم و انت جعلت من صفایا تلك الوظائف و خصائص تلك الفروض شهر رمضان الذى اختصصته من سائر الشهور، و تخیرته من جمیع الازمنه و الدهور». الصفایا: جمع الصفى، و هو ما یصطفیه الرئیس من المغنم. و اصطفیت الشى ء: اخترته. یعنى: بار خدایا، و تو گردانیدى از برگزیده هاى آن وظایف و عبادات مقرر كه امر كرده اى و خاصهاى آن فریضه ها كه فرض كرده اى، ماه مبارك رمضان، آنچنان ماهى كه خاص كرده اى آن را از باقى ماهها و اختیار كرده اى آن را از جمیع زمانها و روزگارها. «و آثرته على كل اوقات السنه بما انزلت فیه من القرآن و النور». آثرته، اى: فضلته. و منه: (لقد آثرك الله علینا)، اى: فضلك. و النور عطف تفسیرى للقرآن. یعنى: و تفضیل و زیادتى دادى او را بر همه ى وقتهاى سال به اینكه فروفرستادى در آن ماه قرآن كه نور است- كه منور قلوب مومنین است كه از تاریكى كفر و نفاق و شك به روشنى ایمان و اخلاص و یقین مى رساند. «و ضاعفت فیه من الایمان». و دو چندان كردى در آن ماه ثواب عباداتى كه ناشى مى شود از ایمان. «و فرضت فیه من الصیام، و رغبت فیه من القیام، و اجللت فیه من لیله القدر التى هى خیر من الف شهر». و فرض كردى در این ماه از روزه داشتن، و ترغیب نمودى مردمان را در این ماه از برخاستن به نماز- كه مراد نوافل شهر رمضان بوده باشد- و بزرگ گردانیدى در او از شب قدر، آنچنان شبى كه بهتر است از هزار ماه. یعنى عبادتى كه در این شب عابد به جاى مى آورد مكافى عبادت هزار ماه است. «ثم آثرتنا به على سائر الامم، و اصطفیتنا بفضله دون اهل الملل». یعنى: پس تفضیل و زیادتى دادى ما را به سبب این ماه بر باقى امتان دیگر، و برگزیدى ما را به فضل این ماه نه اهل ملتهاى دیگر. «فصمنا بامرك نهاره، و قمنا بعونك لیله، متعرضین بصیامه و قیامه لما عرضتنا له من رحمتك، و تسببنا الیه من مثوبتك». پس روزه داشتیم به فرمان تو در روزهاى آن، و برخاستیم به نماز به مددكارى تو در شبهاى آن، در حالتى كه خود را در عرضه ى صیام و قیام آن درآوردیم از براى آن چیزى كه تو در معرض آن درآورده بودى ما را كه آن چیز رحمت تو است و سبب و وسیله ساخته بودى از براى ما به سوى آن چیز از ثواب و پاداش تو. «و انت الملى ء بما رغب فیه الیك». الملى ء: الغنى المقتدر. قاله المطرزى فى المغرب. و رغبت فى الشى ء، اذا اردته. و لفظه «الیك» بمعنى عندك، و فى المعنى حال. یعنى: تو توانایى به آنچه خواسته شده در حالتى كه آن خواسته شده حاصل است نزد تو. یا: منته الیك. یعنى: تو توانایى به آنچه خواسته شده در حالتى كه منتهى مى شود به سوى تو. «الجواد بما سئلت من فضلك». اى: انت الجواد. فیكون خبرا آخر. یعنى: و تو بخشنده اى به آنچه سوال كرده شده اى از فضل خود. «القریب الى من حاول قربك». اى: انت القریب. یعنى: تو نزدیكى به سوى آن كسى كه اراده نماید قرب و نزدیكى به جناب تو. «و قد اقام فینا هذا الشهر مقام حمد، و صحبنا صحبه مبرور، و اربحنا افضل ارباح العالمین». قوله علیه السلام: «ارباح» مفتوح الحاء المهمله فى النسخ العتیقه المقروه على الشیخ الشهید اعلى الله مقامه. و هو جمع ربح و صوابه الكسر بالاضافه. و جعله بدلا من «افضل» تعسف بین. یعنى: و به تحقیق كه مقام كرده در میان ما این ماه، مقامى پسندیده، و مصاحبت نمود ما را مصاحبتى نیكو، و سودمند كرد ما را به فاضلترین و بهترین سودها كه عالمیان كنند. «ثم قد فارقنا عند تمام وقته و انقطاع مدته و وفاء عدده. یعنى: پس به تحقیق كه جدا شد از ما نزد تمامت وقت او و به نهایت رسیدن مدت او و تمام شدن عدد او. فنحن مودعوه و داع من عز فراقه علینا». «عز فراقه علینا»، اى اشتد و عظم. و عز على ان افعل كذا، اى: حق و اشتد. و قد اعززت بما اصابك، اى: عظم على. قاله الجوهرى فى الصحاح. پس ما وداع كننده ایم او را وداع آن كسى كه دشوار باشد فراق او بر ما. «و غمنا و اوحشنا انصرافه عنا». و اندوهگین كرد ما را و وحشت آورد ما را برگشتن و رفتن او از ما. «و لزمنا له الذمام المحفوظ، و الحرمه المرعیه و الحق المقضى». الذمام: الحرمه و الحق. فالمعطوفان علیه بمنزله التاكید له. یعنى: و لازم است ما را حق و حرمت نگاه داشته او را و حرمت رعایت كرده شده او را و حق گزارده شده او را. «فنحن قائلون: السلام علیك یا شهر الله الاكبر و یا عید اولیائه الاعظم». العید: یوم یعود فیه الفرح و السرور. پس ما گویندگانیم: سلام بر تو اى ماه خدا كه بزرگترین ماههایى، و اى عید دوستان خدا كه بزرگترین عیدهایى. «السلام علیك یا اكرم مصحوب من الاوقات، و یا خیر شهر فى الایام و الساعات». سلام بر تو باد اى گرامیترین صحبت داشته شدگان از اوقات، و اى بهترین ماهى در روزها و ساعات. «السلام علیك من شهر قربت فیه الامال، و نشرت فیه الاعمال». النشر: خلاف الطى. (یعنى:) سلام بر تو باد از ماهى كه نزدیك شود در او امیدها و واكرده شود در او كردارها. و در بعضى نسخ به جاى «نشرت»، «یسرت» است- بالیاء المثناه التحتانیه و السین المهمله، من الیسر ضد العسر- یعنى: آسان بود در آن اعمال. «السلام علیك من قرین جل قدره موجودا، و افجع فقده مفقودا، و مرجو آلم فراقه». القرین: المصاحب. و «افجع فقده»، اى: ارزا. و الفجع الرزیه. و فجعته المصیبه: او جعته. الالم: الوجع الشدید. یقال: الم یالم الما فهو آلم. قاله الراغب فى مفرداته. یعنى: سلام بر تو باد از مصاحبى كه بزرگ بود قدر او آنگاه كه موجود بود و به درد آورد نایافتن او آنگاه كه نایافت شود. و سلام بر تو باد از امید داشته شده اى كه به درد آورد فراق او. «السلام علیك من الیف آنس مقبلا فسر، و اوحش منقضیا فمض». «الیف» فعیل بمعنى مفعول، اى: مالوف. و «مقبلا» بضم المیم و كسر الباء الموحده بعد القاف الساكنه- على اسم الفاعل- من الاقبال نقیض الادبار، او بفتح الموحده من اقبل مقبلا، على نحو قوله تعالى: (ادخلنى مدخل صدق). اى: اقبل اقبالا مونسا. كما هناك: ادخلنى ادخال صدق. او: آنس باقباله علینا. كما یقول: سرنا اكراما، اى: باكرامه ایانا. و فى نسخه الشیخ ابن ادریس: «مقبلا» بفتح المیم و كسر الباء الموحده. كذا ضبطه و كتب بخطه تحتها: صح. و قوله علیه السلام: «فمض»، اى: اوجع. و مضنى الجرح و امضنى، اى: اوجعنى. یقال: امضنى الجرح امضاضا، اذا اوجعك. و المضض، وجع المصیبه. یعنى: سلام بر تو باد از خوگرى كه خوگر شده در حالتى كه روى آورد پس سرور و خوشحالى بخشد، و وحشت آورد در حالتى كه منقضى شود و رفتن شروع نماید پس به درد آورد. «السلام علیك من مجاور رقت فیه القلوب، و قلت فیه الذنوب». سلام بر تو باد از همسایه اى كه رقیق و صاف شود در او دلها و كم باشد در او گناهها. «السلام علیك من ناصر اعان على الشیطان، و صاحب سهل سبل الاحسان». یقال: اعان علیه، اى: خذله و ترك نصرته. فى الدعاء:«رب اعنى و لا تعن على». یعنى: سلام بر تو باد از یاورى كه یارى داد بر شیطان- یعنى فروگذاشت یارى كردن او را و خوار ساخت او را- و صاحبى كه آسان ساخت راههاى نیكویى را. «السلام علیك ما اكثر عتقاء الله فیك! و ما اسعد من رعى حرمتك بك!». لفظه «ما» تعجبیه. یعنى: سلام بر تو باد، چه بسیار است آزاد كردگان خداى تبارك و تعالى در تو! و چه نیكبخت است آن كسى كه رعایت كرد حرمت تو را به سبب تو! «السلام علیك، ما كان امحاك للذنوب! و استرك لانواع العیوب!». فصل- علیه السلام- بین ما التعجبیه و فعلها بكلمه «كان». و هو مختلف فیه بین النحاه. و وقوعه عنه علیه السلام من اقوى الحجج على جوازه. یعنى: سلام بر تو باد، چه نیك محو كننده اى گناهان را! و چه نیك پوشاننده اى انواع عیبها را! «السلام علیك، ما كان اطولك على المجرمین! و اهیبك فى صدور المومنین!» «المجرمین»، اى: مكتسبى الجرائم، و هى الماثم. و الجرم و الجریمه: الذنب. یعنى: سلام بر تو باد، چه دراز بودى بر گناهكاران! و چه هیبتناك بودى در سینه هاى مومنان! «السلام علیك من شهر لا تنافسه الایام». اى: لا تفاخره. اى: لا تدعى انها انفس منه، اى: اكرم. و شى ء نفیس یتنافس فیه اى كل یرید لنفسه. (یعنى:) سلام بر تو باد از شهرى و ماهى كه مفاخرت نكند با او و برابرى نكند روزى از روزها. «السلام علیك من شهر هو من كل امر سلام». اى: مسلم من الشرور و الافات و الشیاطین. و منه قیل للجنه دار السلام، لانها دار السلامه من البلایا. و سلام بر تو باد از ماهى كه او از هر شرى و آفتى سلامت دارنده است. «السلام علیك غیر كریه المصاحبه، و لا ذمیم الملابسه». قوله علیه السلام: «غیر كریه المصاحبه» منادى حذف حرف ندائه. اى: یا غیر كریه المصاحبه. (یعنى:) سلام بر تو باد اى آنكه مكروه نبود مصاحبت با تو و نه نكوهیده بود آمیختگى با تو. «السلام علیك كما وفدت علینا بالبركات، و غسلت عنا دنس الخطیئات». سلام بر تو باد چنانكه وارد شدى بر ما به بركات و شستى از ما چرك گناهان. «السلام علیك غیر مودع بر ما و لا متروك صیامه ساما». البرم- بالتحریك- و السام واحد. و كرر لضرب من التاكید و اختلاف اللفظ. و برمت من كذا، اى: سئمت. و ابرمه امله و مل كذا و سئمه. (یعنى:) سلام بر تو باد در حالتى كه وداع كرده نشده اى از روى دلتنگى و دست بازداشته نشده روزه ى او را از روى ملالت. «السلام علیك من مطلوب قبل وقته، و محزون علیه قبل فوته». سلام بر تو باد از مطلوبى كه طلب كرده مى شوى پیش از وقت خود و اندوه خورده مى شود پیش از فوت و گذشتن او. «السلام علیك، كم من سوء صرف بك عنا، و كم من خیر افیض بك علینا». سلام بر تو باد، بسا از بدیها كه صرف كرده شد و برگردانیده شد از ما به بركت تو، و بسا از خیرى كه فایض شد بر ما به سبب تو. «السلام علیك و على لیله القدر التى هى خیر من الف شهر». سلام بر تو باد و بر شب قدرى كه آن شب بهتر است از هزار ماه. «السلام علیك ما كان احرصنا بالامس علیك، و اشد شوقنا غدا الیك». لفظه «ما» تعجبیه. و الامس و الغد كنایتان عن الزمان السابق و اللاحق. یعنى: سلام بر تو باد، چه حریص بودیم دیروز- یعنى پیش از آمدن تو- به تو! و چه سخت باشد شوق ما به تو فردا!- یعنى بعد از رفتن تو. «السلام علیك و على فضلك الذى حرمناه و على ماض من بركاتك سلبناه». سلام بر تو باد و بر فضل تو، آنچنان فضلى كه محروم گشتیم از او- به رفتن تو - و بر آنچه گذشته از بركات تو كه ربوده شد از ما. «اللهم انا اهل هذا الشهر الذى شرفتنا به و وفقتنا بمنك له، حین جهل الاشقیاء وقته و حرموا لشقائهم فضله». یعنى: بار خدایا، به درستى كه ما اهل این ماهیم كه تشریف داده اى ما را به سبب او و توفیق داده اى ما را به نعمت خود از براى او- كه قیام نماییم به وظایف طاعات از صیام و قیام و غیر آن- در حینى كه ندانستند بدبختان وقت آن را و محروم شدند به سبب بدبختى خود از فضل آن- كه توفیق طاعت نیافتند در او. «انت ولى ما آثرتنا به من معرفته». قوله علیه السلام: «انت ولى»، اى: انت مالك ما آثرتنا. یعنى: تو صاحب امر مایى كه تفضیل دادى ما را به آن از معرفت و شناسایى این ماه. «و هدیتنا له من سنته». السنه: السیره و الطریقه. (یعنى:) و راه نمودى ما را از براى او از طریقه و آداب او. «و قد تولینا بتوفیقك صیامه و قیامه على تقصیر، و ادینا فیه قلیلا من كثیر». و به تحقیق كه ما متولى شدیم و به جا آوردیم به توفیق تو روزه داشتن او را و شب برخاستن آن را با تقصیر- نه از روى كمال- و به جاى آوردیم در این ماه از آداب و وظایف آن اندكى از بسیار. «اللهم فلك الحمد اقرارا بالاساءه، و اعترافا بالاضاعه». بار خدایا، مر توراست سپاس در حالتى كه اقرار كننده ایم به بدكارى و اعتراف كننده ایم به ضایع ساختن و از بهره انداختن حقوق این ماه. «و لك من قلوبنا عقد الندم، و من السنتنا صدق الاعتذار». قد عقد عقدا، اى: عهد عهدا. قاله الزمخشرى فى اساس البلاغه. و قال ابن الاثیر فى نهایته: فى حدیث الدعاء: «لك من قلوبنا عقده الندم». یرید عقد العزم على الندم، و هو تحقیق التوبه. (یعنى:) و مر توراست از دلهاى ما عهد و پیمان و عزم بر پشیمانى از گناهان، و از زبانهاى ما عذر خواستن صادق از مافات. «فاجرنا على ما اصابنا فیه من التفریط اجرا نستدرك به الفضل المرغوب فیه». قوله علیه السلام: «فاجرنا»، اى: اعطنا الاجر و الثواب. و «نستدرك» على صیغه المتكلم مع الغیر المعلوم و على صیغه المغایب المجهول، كلاهما مرویان فى هذا المقام. یعنى: ببخش ما را از اجر و ثواب بر آنچه رسیده ما را در این ماه از تقصیر در طاعات، اجرى كه بازیافت كرده شود- یا: بازیافت كنیم ما- به آن، فضلى را كه مرغوب فیه باشد- یعنى خواسته شده باشد. «و نعتاض به من انواع الذخر المخروص علیه». «نعتاض» على صیغه المضارع للمتكلم مع الغیر، افتعال من العوض. و «المخروص»- بالخاء المعجمه و الصاد المهمله- من الخرص بمعنى الحزر و التخمین، تنبیها على ان ما نومله من الذخر المعتاض به، انما هو على سبیل تقدیر و تخمین، كما هو شاكله الموملین و الاملین، لا من جهه استحقاق و استیجاب منا یوجب ذلك. و فى نسخه الشهید قدس سره:«المحروض علیه»- بالحاء المهمله و الضاد المعجمه. و فى نسخه من الاصل و نسخه الشیخ الكفعمى: «المحروص علیه»- بالمهملتین. یعنى: و عوض یابیم به آن از انواع ذخیره ها كه از روى خرص و تخمین باشد- یا: از روى حرص و شدت آرزو بوده باشد بر آن ذخیره. «و اوجب لنا عذرك على ما قصرنا فیه من حقك». و واجب گردان از براى ما عذر خواستن ما تو را بر آنچه تقصیر كرده ایم در این ماه از حق تو. «و ابلغ باعمارنا ما بین ایدینا من شهر رمضان المقبل». و برسان عمرهاى ما را به آنچه برابر ماست از ماه رمضان آینده. «فاذا بلغتناه، فاعنا على تناول ما انت اهله من العباده». پس چون برسانى ما را به آن، پس یارى ده ما را بر فراگرفتن آنچه تو سزاوارى آن را از عبادت. «و ادنا الى القیام بما یستحقه من الطاعه». «یستحقه» على صیغه الخطاب و الغیبه و المتكلم مع الغیر كلها مرویه. فعلى صیغه الغیبه فالفاعل هو الشهر. یعنى: و برسان ما را به برخاستن به آنچه سزاوارى تو آن را از طاعت- یا ما استحقاق داریم، یا این ماه دارد. «و اجر لنا من صالح الاعمال ما یكون در كالحقك فى الشهرین من شهور الدهر». و جارى ساز از براى ما از كارهاى شایسته آنچه تدارك و تلافى كند حق تو را در دو ماه از ماههاى روزگار. «اللهم و ما الممنا به فى شهرنا هذا من لمم او اثم». الممنا، اى: فعلنا من اللمم. و المم: ما دون الفاحشه من صغار الذنوب، و الاثم: الكبار منها. یعنى: بار خدایا، آنچه به فعل آوردیم و قصد كردیم به آن در این ماه از گناهان صغیره یا مطلق گناه. «او واقعنا فیه من ذنب و اكتسبنا فیه من خطیئه، على تعمد منا او على نسیان، ظلمنا فیه انفسنا، او انتهكنا به حرمه من غیرنا، فصل على محمد و آله ». یا واقع گردانیدیم در او از گناهى و حاصل كردیم به سعى خود در این ماه از گناهى، از روى عمد از ما یا از روى فراموشى، كه بیداد كردیم در او بر نفسهاى خود، یا بدریدیم به آن پرده ى حرمتى را از غیر خود، پس رحمت كن بر محمد و آل او. «و استرنا بسترك. و اعف عنا بعفوك». و بپوشان ما را- یعنى گناهان ما را- به پرده ى رحمت خود. و درگذر از بدیهاى ما به عفو و درگذشتن خود. «و لا تنصبنا فیه لاعین الشامتین. و لا تبسط علینا فیه السن الطاغین». الشامت هو الذى یفرح ببلیه تنزل بمن یعادیه. (یعنى:) و برپاى مدار ما را در این ماه از براى چشم آنانكه شماتت كنندگانند بر ما. و مگستران بر ما در این ماه زبان طغیان كنندگان را. یعنى چنان مكن كه زبان طعن بر ما بگشایند. «و استعملنا بما یكون حطه و كفاره لما انكرت منا فیه برافتك التى لا تنفد، و فضلك الذى لا ینقص». و به كار دار ما را به آنچه سبب افتادن و پوشاندن شود مر آن چیزى را كه انكار كرده اى از ما در این ماه، به مهربانى خود كه به پایان نرسد و نیست نشود، و به فضل خود كه كم نگردد. «اللهم صل على محمد و آله. و اجبر مصیبتنا بشهرنا. و بارك لنا فى یوم عیدنا و فطرنا». بار خدایا، رحمت كن بر محمد و آل او. و نیكو گردان اندوه و مكروه ما را به ماه ما. و بركت ده از براى ما در روز عید ما و روزه گشودن ماه. «و اجعله من خیر یوم مر علینا، اجلبه لعفو و امحاه لذنب». و بگردان او را از بهترین روزى كه مرور كرده بر ما، كشنده ترین روزى مر عفو تو را و محو كننده ترین روزى مر گناه را. «و اغفر لنا ما خفى من ذنوبنا و ما علن». و بیامرز ما را آنچه پوشیده است از گناهان ما و آنچه آشكار است. «اللهم اسلخنا بانسلاخ هذا الشهر من خطایانا. و اخرجنا بخروجه من سیئاتنا». «اسلخنا» بفتح اللام، كما فى الاصل. لان كل فعل یجى ء على فعل و عینه او لامه حرف من حروف الحلق، فهو یفعل بفتح العین، كذهب یذهب و جمع یجمع و شغل یشغل. و فى روایه ابن ادریس بضم اللام. یعنى: بار خدایا، بركن ما را به گذشتن این ماه از گناهان ما. و بیرون كن ما را از بدیها به بیرون شدن آن. «و اجعلنا من اسعد اهله به، و اجزلهم قسما فیه، و او فرهم حظا منه». و بگردان ما را از نیكبخت ترین اهل این ماه به سبب او، و بزرگترین ایشان از روى قسمت ثواب در این ماه، و وافرترین ایشان از روى نصیب و بهره یافتن از او. «اللهم و من رعى هذا الشهر حق رعایته». العائد فى «رعایته» یعود الى الشهر على ما فى اصل الكتاب، و الى الحق المضاف الى «هذا الشهر» على روایه ابن ادریس. یعنى: بار خدایا، هر كس كه رعایت كرد حق این ماه را، چنانچه حق رعایت كردن اوست. «و حفظ حرمته حق حفظها». و نگاه داشت حرمت تو را حق نگاه داشتن آن حرمت. «و قام بحدوده حق قیامها». و قیام نمود به حدود آن- یعنى فرایض و نوافل آن را- چنانچه حق قیام به آن حدود است. «و اتقى ذنوبه حق تقاتها». و پرهیز كرد گناهان او را چنانچه حق پرهیزكردن است. «او تقرب الیك بقربه او جبت رضاك له و عطفت رحمتك علیه». «او جبت» بتاء التانیث الساكنه- على ما فى الاصل- و بتاء الخطاب المتحركه على روایه ابن ادریس. (یعنى:) یا نزدیكى جست به سوى تو به نزدیكى كه واجب ساخت آن نزدیكى رضاى تو را از او- یا: به نزدیكى كه واجب ساختى تو رضاى خود را از او- و مهربان كرد- یا: میل داد رحمت تو را بر او. «فهب لنا مثله من وجدك». پس ببخش ما را مانند آن از توانگرى خود. «و اعطنا اضعافه من فضلك. فان فضلك لا یغیض». غاض الماء: قل و نضب. و بابه باع. (یعنى:) و اعطا كن ما را چند برابر از فضل خود. زیرا كه فضل تو نكاهد. «و ان خزائنك لا تنقص بل تفیض». و به درستى كه خزانه هاى رحمت تو كم نشود بلكه فرو مى ریزد رحمت را. «و ان معادن احسانك لا تفنى. و ان عطاءك للعطاء المهنا». كل امر یاتیك من غیر تعب فهو هنى ء و لك المهنا. یعنى: به درستى كه كانهاى نیكوییهاى تو آخر نمى شود. و به درستى كه بخشش تو بخششى است آسان كه در او هیچ تعبى و رنجى نیست. «اللهم صل على محمد و آله. و اكتب لنا مثل اجور من صامه او تعبد لك فیه الى یوم القیامه». یعنى: بار خدایا، رحمت كن بر محمد و آل او. و بنویس در صحایف اعمال ما از براى ما مانند اجرهاى آن كس كه روزه داشت این ماه را یا پرستش نمود در او تا روز قیامت. «اللهم انا نتوب الیك فى یوم فطرنا الذى جعلته للمومنین عیدا و سرورا، و لاهل ملتك مجمعا و محتشدا من كل ذنب اذنبناه». المحتشد- بضم المیم و فتح الشین- اسم زمان من: احتشد القوم لفلان: تجمعوا له و تاهبوا. فیكون بمنزله التاكید ل«مجمعا». و «من كل ذنب» متعلق بقوله علیه السلام: «نتوب». یعنى: بار خدایا، به درستى كه ما بازگشت و رجوع مى نماییم به سوى تو در روز گشودن روزه ى ما- آنچنان روزى كه گردانیده اى آن را از براى مومنین عید و شادى و از براى اهل ملت خود زمانى كه جمع شوند همه در آن زمان- از هر گناهى كه كرده ایم. «او سوء اسلفناه، او خاطر شر اضمرناه». یا بدیى كه از پیش كرده ایم، یا اندیشه ى بدى كه در خاطر گذرانیده ایم. «توبه من لا ینطوى على رجوع الى ذنب، و لا یعود بعدها فى خطیئه». لا ینطوى، اى: لا ینتوى. من الطیه بمعنى النیه. (یعنى:) توبه ى آن كسى كه در دل نگذراند كه بازگردد به گناهى و عود نكند بعد از آن توبه در خطیئه. «توبه نصوحا خلصت من الشك و الارتیاب. فتقبلها منا. و ارض عنا. و ثبتنا علیها». نصحت الابل الشرب تنصح نصوحا، اى: صدقته. و منه التوبه النصوح، و هى الصادقه بضم النون و بفتح النون، مصدر قولك: نصحت الثوب: خطته. یقال: و منه التوبه النصوح، اعتبارا بقوله علیه السلام: «من اغتاب خرق. و من استغفر رفا». و بالاعرابین- یعنى بالضم و الفتح- وردت الروایه. یعنى: توبه ى خالص راست كه پاك باشد از شك و ریب. پس درپذیر آن را از ما. و خشنود باش از ما- و ثابت دار ما را بر آن- كه دیگر بازگشت ننماییم به معصیت. «اللهم ارزقنا خوف عقاب الوعید، و شوق ثواب الموعود حتى نجد لذه ما ندعوك به، و كابه ما نستجیرك منه». قالوا فى الخیر الوعد و العده و فى الشر الایعاد و الوعید. و الكابه: سوء الحال و الانكسار من الحزن. یعنى: بار خدایا، روزى كن ما را ترس عقوبت آن چیزى كه ترسانیده اى ما را از آن و آرزوى ثواب آن چیزى كه دلخوشى داده اى ما را از آن، تا بیابیم لذت و خوشمزگى آنچه مى خوانیم ما تو را به آن و شكسته شدن از اندوه و بدحالى آنچه زینهار مى خواهیم تو را از آن. «و اجعلنا عندك من التوابین الذین اوجبت لهم محبتك، و قبلت منهم مراجعه طاعتك یا اعدل العادلین». و بگردان ما را نزدیك خود از توبه كنندگان، آنانكه واجب ساخته اى از براى ایشان محبت خود را و پذیرفته اى از ایشان بازگشتن به سوى طاعت تو، اى داد دهنده ترین داد دهندگان. «اللهم تجاوز عن آبائنا و امهاتنا و اهل دیننا جمیعا من سلف منهم و من غبر الى یوم القیامه». غبر غبورا من الاضداد. و المراد هنا الخلف. قال المطرزى فى المغرب: الغابر: الباقى و الماضى. (یعنى:) بار خدایا، درگذر از گناهان پدران و مادران ما و اهل دین ما، آن كسانى كه از پیش گذشته اند از پیشینگان و از باقیماندگان كه خواهند آمد تا روز قیامت. «اللهم صل على محمد نبینا و آله كما صلیت على ملائكتك المقربین». بار خدایا، رحمت كن بر محمد كه پیغمبر ماست و آل او، همچنانكه رحمت كرده اى بر فرشتگان مقرب خود. «و صل علیه و آله كما صلیت على انبیائك المرسلین». و رحمت كن بر محمد و آل او، همچنانكه رحمت كرده اى بر پیغمبران مرسل خود- یعنى پیغمبرانى كه فرستاده شده به ایشان كتابى یا دینى. «و صل علیه و آله كما صلیت على عبادك الصالحین». و رحمت كن بر محمد و آل او، همچنانكه رحمت كرده اى بر بندگان نیكوكار خود. «و افضل من ذلك یا رب العالمین». و فاضلتر از آن رحمت، اى پروردگار عالمیان- یعنى ماسواى تو (كه) پرورده ى نعمت تواند. «صلاه تبلغنا بركتها، و ینالنا نفعها، و یستجاب لها دعاونا». رحمتى كه برسد به ما بركت آن، و دریابد ما را نفع آن، و مستجاب شود از جهت آن رحمت دعاى ما. «انك اكرم من رغب الیه، و اكفى من توكل عل 
|