چگونگی تشکیل فسیل

 

 

 

 

فسیل ها بقایای جانوران و گیاهان باستانی و ردپاها یا اثرات به جا مانده از موجودات زنده از دوره های زمین شناسی گذشته یا اثرات به جا مانده از هر فعالیتشان هستند. فسیل ها روی همه قاره های زمین پیدا شده اند.

 

لغت فسیل از لغت لاتین fossilis می آید كه به معنی حفر كردن و کاوش کردن است. بیشتر لایه های فسیلی از سنگ های رسوبی به دست آمده اند. سنگ رسوبی سنگی است كه از رسوباتی نظیر ماسه، گل و تكه های كوچك سنگ تشکیل شده است . پس از گذشت دوره های زمانی طولانی، این ذرات كوچك فشرده شده اند (متراكم شده اند). اگر فسیلی در میان آنها باشد، این فسیل زیر لایه های بیشتر و بیشتری از رسوب دفن شده است و در داخل سنگ های رسوبی فشرده شده است. لایه های زیرین قدیمی تر از لایه های بالایی هستند.

 

به عبارت دیگر در شرایطی، گیاهان و حیوانات مرده در زیر خاک دفن می شوند اما فاسد نمی شوند.آب به داخل خاک نفوذ می کند و مواد معدنی از قبیل آهن،سیلیکات و کلسیم را با خود می برند. این مواد دور واطراف گیاهان یا حیوانات مرده جمع می شوند و آنها را به همان صورت حفظ می کنند. با گذشت زمان، مواد شیمیایی فوق سخت می شوند و یک نسخه تقریبا کاملی از حیوان اصلی بوجود می آید. این نسخه را فسیل می گویند.

 

بنابراین فسیل ها انواع باقیمانده جانورى و گیاهى نظیر جسم حیوانات و استخوان هاى مربوط به آنها ، تنه گیاهان قدیمى و ساختمان شان ، کرمهاى نرم، ستاره هاى دریایى و غیره ( از نقطه نظر تشریحى ) و آثار و مواد به جامانده از آنها نظیر فضولات ، مدفوعات ، تخم ها ( آثار طبیعى ) و اثر لانه ها ، آشیانه ها ، رد پاها ( آثار مصنوعى ) را شامل مى شود و تمامى اینها بطور مستقیم توسط موجودات که در گذشته مى زیسته اند ، بوجود آمده اند .

 

اصطلاح فسیل دلالت بر زمانی طولانی می كند كه در طی آن موجود ات فسیل شده زندگی می كردند و بقایای مرده آنها در رسوبات ادوار ما قبل تاریخ به حالت سنگواره باقی می ماندند . البته این بدان معنی نیست كه فسیل ها از موجودات كاملا ناپدید شده اند بلكه اشكال گوناگونی از آنها نیز جمع آوری و شناسایی شده اند كه امروزه نیز زندگی می كنند.

 

جانور شناسی و گیاه شناسی اطلاعاتی درباره زندگی موجوداتی می دهندكه بدون آشنایی به هر كدام از آنها فسیل ها نمی توانند مفهومی داشته باشند و علم دیرینه شناسی نیز شواهد و مداركی را درباره زندگی اجداد جانوران و گیاهان در اختیار زیست شناسان قرار می دهد . مطالعه فسیل ها اساس و پایه بخشی از علم زمین شناسی اقتصادی است و برای شناسایی سنگهای سوختی مانند زغال سنگ ها و منشاء ‌نفت و گاز دارای ارزش زیادی هستند .این نکته را به خاطر داشته باشید که فسیل یك استخوان هیچ استخوانی در داخلش نیست. یك شیء فسیل شده همان شكل شیء اصلی را دارد، اما از نظر مواد شیمیایی بیشتر شبیه به سنگ است.دیرینه شناسی شاخه ای از زیست شناسی است كه اشكال زندگی ای را كه در دوره های زمین شناسی قبل تر وجود داشته است را مطالعه می كند. اكثراً این كار را با مطالعه فسیل ها انجام می دهد.

 

شكل فسیل ها :

فسیل ها همان شكلی را دارند كه شیء اصلی داشته است. اما رنگ، تراكم و رنگ بندی آنها با شیء اصلی خیلی متفاوت است. رنگ یك فسیل به مواد معدنی ای كه آن را تشکیل داده اند بستگی دارد. فسیل ها معمولاً سنگین تر از شیء اصلی هستند .( فسیل ها به طوركلی از سنگ هستند. چراکه مواد سنگی به تدریج جایگزین شیء اصلی شده است). بیشتر فسیل ها از مواد سنگی معمولی ساخته شده اند، اما بعضی پرمزورازترند.

 

 

چگونگی تشكیل فسیل ها :

فسیل های بخش های سخت (مانند استخوان ها و دندان ها) به صورت زیر تشكیل شده اند :

 

¯ بعضی از جانوران به سرعت بعد از مرگشان دفن شده اند (با دفن شدن زیر گل و لای یا دفن شدن در توفان شن و غیره ( با گذشت زمان رسوبات بیشتر و بیشتری بقایای جانور را پوشانده است .

 

¯ بخش هایی از جانوران كه پوسیده و فاسد نشده (معمولاً بخش های سخت تر مثل استخوان ها و دندان ها) در زیر رسوبات تازه شكل گرفته دفن می شود.

 

¯ در شرایط مساعد (بدون وجود لاشخورها، دفن سریع، نبودن تغییرات آب و هوایی خیلی زیاد)، بخش های بدن جانور در طول زمان به فسیل تبدیل می شود.

 

¯ بعد از مدت زمانی طولانی، مواد شیمیایی موجود در بدن جانور دفن شده ، تحت یك سری از تغییرات قرار می گیرد. به طوری كه استخوان به آهستگی می پوسد وفاسد می شود، آب با مواد معدنیش به داخل استخوان رسوخ می كند و مواد شیمیایی داخل استخوان را با مواد معدنی سنگ مانند جایگزین می كند. فرایند فسیل شدن به نحوه جایگزینی و حل شدن موادمعدنی اصلی در شیء با مواد معدنی دیگر بستگی دارد.این فرایند نتیجه اش یك كپی سنگ مانند سنگین از شیء اصلی است- یعنی یك فسیل. فسیل همان شكل شیء اصلی را دارد، اما از نظر شیمیایی بیشتر شبیه به سنگ است.

 

 

راه های تشكیل فسیل موجودات زنده :

– محافظت در برابر دگرگونی : بخش های حشرات یا گیاهان كه در كهربا به دام افتاده اند

 

– سنگ شدن : مواد معدنی سنگ مانند به آهستگی به شیء اصلی نفوذ و چكه می كنند و بافت اندام اصلی با سیلیكات، كلسیت یا سولفید آهن جایگزین می شود و در نهایت یك فسیل سنگ مانند را تشكیل می دهد. بیشتر فسیل های چوب و استخوان به طریق سنگ شدن تشکیل می شوند.

 

– جایگزینی : بخش های سخت موجود زنده حل می شود و به وسیله مواد معدنی دیگر مانند كلسیت، سیلیكات، سولفید آهن یا آهن جایگزین می شود .

 

– كربونیزه شدن ( ذغال سنگی شدن ) : به این ترتیب كه تنها كربن در نمونه باقی می ماند و عناصر دیگر، مانند هیدروژن، اكسیژن و نیتروژن از بین می روند.

 

– حفاظت از authigenic : محافظت در مقابل این كه كالبد ها و قالب های موجودات زنده خراب یا حل شوند.

 

بیشتر جانوران فسیل نمی شوند. چراكه آنها به سادگی فاسد می شوند و می پوسند و به صورت فسیل ثبت نمی شوند. دیرینه شناسان تخمین می زنند كه تنها درصد ناچیزی از دایناسورها فسیل هایشان پیدا شده یا پیدا خواهد شد.بیشتر اسكلت دایناسورها كه در موزه ها نشان داده می شود واقعاً فسیل نیستند. آنها از جنس پشم شیشه سبك وزن هستند یا مشابه صمغ كاج هستند.

 

 

انواع فسیل :

فسیل ها را می توان به دو نوع تقسیم كرد :

بخش های فسیل شده بدن (استخوان ها، چنگال ها، دندان ها، پوست و غیره)

 

ردها یا اثرات به جا مانده فسیل شده (شامل جای پاها، لانه ها،‌ مدفوع، جای دندان و غیره) كه حركت ها و رفتارها دایناسور را ثبت می كند.

 

اشكال فسیل :

› فسیل های كالبدی : یك اثر فسیل شده به جا مانده از کالبد موجود زنده. مثل عكسی از موجود زنده

 

› فسیل های قالب گرفته شده : موقعی تشكیل شده كه یك كالبد پر شده

 

› فسیل های ردها: لانه های فسیل شده، گاسترولیت، سوراخ های زیرزمینی، جاپاها و غیره

› فسیل های با شكل حقیقی

 

 

کاربرد فسیلها در زمین شناسی:

مهمترین کاربرد فسیلها در تعیین سن طبقات زمین می‌باشد.

 

فسیلها معرف شرایط محیطی جغرافیای دیرینه بوده و در این مورد اطلاعات با ارزشی را در اختیار دانشمندان قرار می‌دهند.

 

بیشتر فسیلها از کربنات ها و یا فسفات های ترکیب شده با مواد آلی تشکیل شده اند. آنها تحت تأثیرگرما ، فشار ، ترکیبات سیال اطرافشان و همه دیگر عوامل که خصوصیت سنگهای رسوبی را بعد از اینکه رسوب می کنند تغییر می دهند ، قرار دارند. بنابراین فسیلها شاخصهای حساس تغییر حرارت و ابزارهای قدرتمندی برای پیش بینی ذخیره زایشی هیدروکربن ها هستند.

همه این عنوان ها اطلاعاتی اساسی در تجزیه و تحلیل حوزه ه های رسوبی و اکتشاف زغال سنگ ، نفت و گاز که باقیمانده های زندگی قدیم هستند ، شرکت دارند.

منبع:danestanihayeoloom.blogfa.com

ویدیو مرتبط :
چگونگی تشکیل فسیل

---

خواندن این مطلب را به شما پیشنهاد میکنیم :

فسیل چیست و چگونه تشکیل می شود؟

یك فسیل نسبت به شیء اصلی از مواد متنوع تری ساخته شده است

 

فسیل یا سنگواره

فسیل چیست؟

معناى لغوى فسیل عبارت است از چیزى که از حفارى به دست آمده باشد. به عبارت دیگر فسیل ها، اجساد و بقایا و آثار موجوداتى مى باشند که پس از مرگ در بین رسوبات دفن شده و همراه با آن ها تحت تاثیر پدیده سنگ شدگى ( دیاژنز ) قرار گرفته اند.

 

بنابراین فسیل ها انواع باقیمانده جانورى و گیاهى نظیر جسم حیوانات و استخوان هاى مربوط به آن ها، تنه گیاهان قدیمى و ساختمان شان، کرم هاى نرم، ستاره هاى دریایى و غیره ( از نقطه نظر تشریحى ) و آثار و مواد به جامانده از آن ها نظیر فضولات، مدفوع، تخم ها ( آثار طبیعى ) و اثر لانه ها، آشیانه ها، رد پاها ( آثار مصنوعى ) را شامل مى شود و تمامى این ها به طور مستقیم توسط موجودات که در گذشته مى زیسته اند، به وجود آمده اند. بدین ترتیب براى آن که یک شى فسیل به حساب آید، بایستى بقایا و یا آثار فعالیت زیستى موجودات گذشته باشد.

 

انواع فسیل ها
 به طور کلى فسیل ها را به دو گروه تقسیم مى نمایند :
١. فسیل هاى اندامى
٢.  فسیل هاى اثری

منظور از فسیل هاى اندامى، بقایاى حقیقى موجودات زنده مى باشند که در حالات بسیار مساعد شکل آن ها با شکل موجود زنده اصلى اولیه کاملا تطبیق مى کند و تغییر زیادى در آن صورت نگرفته است. اما فسیل هاى اثرى علائم غیر مستقیم حیات هستند که توسط موجودات بر جاى گذاشته شده اند. جاى پاهاى دایناسور، اثرات ناشى از خزیدن تریلوبیت ها و سایر شواهد فرآیندهاى حیات همچون فضولات و مدفوعات که به صورت فسیل در آمده اند همگى جزء فسیل هاى اثرى محسوب مى گردند.

 

 فسیل ماهی

 

چگونگی تشکیل فسیل

فسیل های بخش های سخت (مانند استخوان ها و دندان ها) به صورت زیر تشكیل شده اند:
1- بعضی از جانوران به سرعت بعد از مرگشان دفن شده اند (با دفن شدن زیر گل و لای یا دفن شدن در توفان شن و غیره).
2- با گذشت زمان رسوبات بیشتر  و بیشتری بقایای جانور را پوشانده است.
3- بخش هایی از جانوران كه پوسیده و فاسد نشده (معمولاً بخش های سخت تر مثل استخوان ها و دندان ها) در زیر رسوبات تازه شكل گرفته دفن می شود.
4- در شرایط مساعد (بدون وجود لاشخورها، دفن سریع، نبودن تغییرات آب و هوایی خیلی زیاد)، بخش های بدن جانور در طول زمان به فسیل تبدیل می شود.

5- بعد از مدت زمانی طولانی، مواد شیمیایی موجود در بدن جانور دفن شده تحت یك سری از تغییرات قرار می گیرد. به طوری كه استخوان به آهستگی می پوسد و فاسد می شود، آب با مواد معدنیش به داخل استخوان رسوخ می كند و مواد شیمیایی داخل استخوان را با مواد معدنی سنگ مانند جایگزین می كند. فرایند فسیل شدن به نحوه جایگزینی  و حل شدن موادمعدنی اصلی در شیء با مواد معدنی دیگر بستگی دارد.

 

6- این فرایند نتیجه اش یك كپی سنگ مانند سنگین از شیء اصلی است- یعنی یك فسیل. فسیل همان شكل شیء اصلی را دارد، اما از نظر شیمیایی بیشتر شبیه به سنگ است. مقداری از هیدروكسی-اپتی اصلی (یك ماده اصلی سازنده استخوان) باقی می ماند، اگرچه فسیل از سیلیكا (سنگ) اشباع شده.

 

مکانهای مناسب برای تشکیل فسیل

از مناسب‌ترین مکان‌ها برای تشکیل فسیل یا سنگوارها می‌توان به حاشیه دلتاها و پیرامون کوه‌های آتشفشانی قدیمی که خاکستر از آنها متصاعد می‌شود و دریاهای کم عمق و یخچال‌ها و باتلاق‌ها نام برد. بیشتر دانشمندان معتقدند که فسیل‌ها در دریاهای قدیمی قرار داشته‌اند و در بین مواد رسوبی قرار گرفته‌اند و در اثر فشار و گرمای زیاد، به این شکل در آمده‌اند.

 

فسیل برگ سرخس

 

چرا فسیل ها به رنگ سنگند؟
به خاطر این كه آنها سنگ هستند. یك شیء فسیل شده دقیقاً یك مدل سنگی از یك شیء باستانی است. یك فسیل نسبت به شیء اصلی از مواد متنوع تری ساخته شده است. در طول فرایند فسیل شدن، اتم های اصلی با مواد معدنی جدید جایگرین می شوند. به طوری كه یك فسیل همان رنگ (یا تركیب شیمیایی) شیء اصلی را ندارد. فسیل ها رنگ های زیادی دارند و از انواع بسیار مختلفی از مواد معدنی ساخته شده اند. رنگ فسیل به این بستگی دارد كه سنگ احاطه كننده چه تركیبی دارد.
همچنین بعضی از فسیل های پوست (و بخش های نرم  دیگر) پیدا شده اند. رنگ پوست هم درطول دوره فسیل شدن حفظ نمی شود. همه آنچه كه امروزه باقی مانده یك مدل سنگی از شیء اصلی است.

 

چگونه فسیل ها را بیابیم؟
تکنیک ها و روش هاى مشخصى وجود دارند که دیرین شناسان از آن ها براى یافتن فسیل ها استفاده مى کنند. نباید اینطور تصور نمود در مکانى که فسیل یافت نمى شود، موجود زنده اى نیز در گذشته در آن جا نمى زیسته است. چه بسا موجودات زنده بسیارى در گذشته در آن مکان زندگى مى کرده اند اما محیط شرایط لازم براى فسیل شدن موجودات را نداشته است. از این رو است که بایستى خیلى خوش شانس باشیم تا بتوانیم فسیل ها را بیابیم.

 

براى یافتن فسیل قبل از هر جستجو، جمع آورى اطلاعات در مورد فسیلى که به دنبال آن هستیم لازم است. مثلا اگر در جستجوى فسیل هاى گیاهى باشیم اطلاعاتى نظیر این که این فسیل ها در زمان حیات خود چه شرایط زیستى داشته اند و براى فسیل شدن چه مراحلى را گذرانده اند، به ما کمک مى کند که تنها سنگ هاى بخصوصى را جستجو نماییم. به طور کلى آنچه معلوم است احتمال حضور فسیل در سنگ هاى رسوبى به مراتب بیش از سنگ هاى دگرگونى و سنگ هاى آذرین است. بطورى که در بین این سه گروه از سنگ ها قریب به ٩٩% فسیل ها در سنگ هاى رسوبى یافت مى شوند.

 

گردآوری : بخش علمی صبح بخیر

 

منابع :

tebyan.net

www.020.ir

fa.wikipedia.org