علل عدم استجابت دعا از نظر قرآن

در قرآن کریم، یکی از علل عدم استجابت دعا چنین بیان شده است:

«وَ قالَ رَبُّكُمُ ادْعُونی‏ أَسْتَجِبْ لَكُمْ إِنَّ الَّذینَ یسْتَكْبِرُونَ عَنْ عِبادَتی‏ سَیدْخُلُونَ جَهَنَّمَ داخِرینَ،[غافر/60]، پروردگارتان این دعوت را كرد كه مرا بخوانید تا استجابت كنم بدرستى كسانى كه از عبادت من استكبار مى‏ورزند به زودى با كمال ذلت داخل جهنم خواهند شد»، اما باید به نکات این آیه دقت کرد تا روشن گردد.

خداوند متعال می‌فرماید، دعا کنید، دعا یعنی چه؟ دعا یعنی طلب، پس اگر کسی در زبان چیزی را بخواهد ولی واقعا از ته دل آن را نخواهد، در واقع دعا نکرده است.

خداوند متعال می‌فرماید: از من(نه کس دیگر) طلب کنید، لذا اگر از در ظاهر از خدا بخواهیم ولی امیدمان از دیگران قطع نشده باشد، به این شرط پایبند نبودیم، لذا نباید انتظار اجابت داشته باشیم. البته اگر انسان دنبال واسطه‌ها باشد، ولی برای آن‌ها استقلال قائل نباشد و آن‌ها را از طرف خدا بداند و علاوه بر آن، زیاد از حد هم سراغ اسباب نرود، اشکالی ایجاد نمی‌شود.

قرآن می‌فرماید: من اجابت می‌کنم لکم(یعنی به نفع شما) نه اینکه آنچه خواستید به شما می‌دهم، زیرا این دو با هم فرق دارند، اجابت یعنی اینکه، حرف شما را می‌شنوم و نسبت به آن بی اعتنا نیستم، و آن را بی‌اثر نمی‌گذارم، نه اینکه هر چه بخواهید ‌می‌دهم. مانند پدر که می‌گوید فرزندم هر چه می‌خواهی بخواه، من به نیازهای تو اهمیت می‌دهم، این حرف به این معنا نیست که اگر فرزند چیز مضری هم از پدر بخواهد، پدر به او بدهد.

اگر خدا هرچه خواستیم به ما بدهد در آن ‌صورت باید آنچه به ضرر ما نیز هست بدهد، در حالی که این کار مطابق حکمت و محبت خدا نسبت به ما نیست و او مصلحت ما را بهتر از ما می‌داند، اگرچه ما فکر کنیم بهتر از خدا مصالح خود را تشخیص می‌دهیم، مانند بچه‌ای که بدون توجه بر خواسته غیر معقول خود اصرار می‌ورزد.

اگر به ادامه آیه شریفه توجه شود، این نکته بدست می‌آید که دعا عبادت است، لذا اگر کسی دعا کند، و بعد از دعا از خدا انتظار و توقع داشته باشد، و خواسته خود را بدون در نظر گرفتن این‌که آیا به مصلحتش است یا نه، طلب کند، از حیطه عبادت و بندگی خارج شده و در واقع دارد خدایی می‌کند و این بسیار ناپسند است.

بهترین دعای بندگان
قرآن كریم، گفت و گوى خداوند بزرگ با اهل جهنم و پاسخ آنان را بازگو مى فرماید. خداوند به جهنمیان خطاب مى كند و مى گوید: گروهى از بندگان من دعا مى كردند و مرا مى خواندند، اما شما آنها را مسخره مى كردید، و به آنان پوزخند مى زدید، دعاى آنان این بود:

«ربنا آمنا فاغفرلنا و ارحمنا و انت خیرالراحمین» (مۆمنون (23) آیه 109) ؛ پروردگارا ما ایمان آوردیم پس بیامرز ما را و ما را مورد رحمت خود قرار ده، تو بهترین رحم كنندگانى.

خداوند این دعا را به عبادى (بندگان ویژه ) نسبت مى دهد و این دعا و دعاكنندگان را تایید و تصدیق مى كند و از آنان حمایت میكند.

قرآن شریف كه چیزی را فرو گذار نكرده و جامعیت آن بر كسى پوشیده نیست، در تمامى مسائل مربوط به دعا، رهنمودهاى بسیار روشن و جالبی را فرموده و در این جا كه محور سخن درباره لزوم و ضرورت دعاست به دو آیه اشاره می‌شود تا فطرت هاى خفته و آشفته در خواب بیدار شوند و بیش از پیش به این مهم بپردازند.

«قُلْ ما یعْبَۆُا بِكُمْ رَبِّى لَوْ لا دُعاۆُكُمْ؛
بگو اگر دعایتان نباشد پروردگار من اعتنایى به شما ندارد.

«وَ قالَ رَبُّكُمُ ادْعُونِى أَسْتَجِبْ لَكُمْ إِنَّ الَّذِینَ یسْتَكْبِرُونَ عَنْ عِبادَتِى سَیدْخُلُونَ جَهَنَّمَ داخِرِینَ»؛
یعنی پروردگارتان گفته: مرا بخوانید تا اجابت‌تان كنم كسانى كه از پرستیدن من كبر می‌ورزند به خوارى به جهنم وارد خواهند شد.

امام محمد باقر علیه السّلام در تفسیر و تبیین این دو آیه چنین فرموده است:

منظور از كلام خداوند كه می‌فرماید: ان الذین یستكبرون... دعاست كه برترین عبادت دعا می‌باشد. و از آن گرامى سۆال شد آیا زیاد قرآن خواندن بهتر است یا زیاد دعا كردن؟

امام علیه السّلام فرمود:
دعا خواندن، آیا نشنیده‌اى كه خداوند متعال می‌فرماید:

«قل ما یعبو ابكم...»
بگو اگر دعایتان نباشد پروردگار من به شما اعتنایى ندارد.

 

منابع:

 رهروان ولایت

دارالقرآن کریم

تبیان

ویدیو مرتبط :
علت عدم استجابت دعا

---

خواندن این مطلب را به شما پیشنهاد میکنیم :

آثار اعراض از دعا و یأس از استجابت دعا

 

اگر در زندگي انسان روح دعا كردن حاكم نباشد، اگر انسان با دعا سر و كار نداشته باشد، دست عنايت خداي متعال از او برداشته مي شود و كسي كه خدا به او توجه نكند و عنايتي به او نداشته باشد، روزگارش تيره تر از شب تار است و سقوط او حتمی است.

 

خداوند متعال در چندین آيه از قرآن کریم، انسانی که اعراض از دعا دارد را تهديد مي‌کند و مي‌فرمايد اگر کسی دعا نکند، به جهنّم خواهد رفت و در جهنّم خوار و ذليل خواهد شد:

 

 

 

«وَ قالَ ربُّکُمُ ادعُونِي اَستَجِبْ لَکُمْ إِنَّ الَّذينَ يَسْتَكْبِرُونَ عَنْ عِبادَتي‏ سَيَدْخُلُونَ جَهَنَّمَ داخِرينَ»

 

 

یعنی كساني كه از عبادت خدا رويگردان هستند و كساني كه حال دعا ندارند، اعراض از صحبت كردن و دعا و ارتباط با خدا دارند، در قيامت در حالي كه خوار و ذليل هستند، وارد جهنّم مي شوند.

 

اين مطلب خيلي مهم است، همان طور كه دعا كردن پاداش دنيوي و اخروي دارد، اعراض از دعا نيز عقاب خداوند را در پي خواهد داشت.

 

 

در آیۀ ديگر مي فرمايد:

 

«قُلْ ما يَعْبَؤُا بِكُمْ رَبِّي لَوْ لا دُعاؤُكُمْ»

 

یعنی اگر دعاي شما نبود، خداوند به شما توجه و اعتنايی نداشت.

 

 

اگر در زندگي انسان روح دعا كردن حاكم نباشد، اگر انسان با دعا سر و كار نداشته باشد، دست عنايت خداي متعال از او برداشته مي شود و كسي كه خدا به او توجه نكند و عنايتي به او نداشته باشد، روزگارش تيره تر از شب تار است و سقوط او حتمی است.

 

 

لذا پيامبر اكرم«صلی الله علیه و آله و سلم» در حال سجده و در حال تضرّع و زاري مرتب مي فرمودند:

 

«إلهي لاتَكِلني الي نَفسي طَرفَة عَينٍ أبدا»،

 

خدايا به اندازۀ چشم به هم زدني من را به حال خود وا گذار نکن.

 

 

آیۀ دیگری که تهدید بسیار مهمی برای یأس از رحمت خداوند به شمار می رود، می فرماید:

 

«وَ لاتَايئَسوا مِن روح الله إنَّهُ لايَایئَسُ مِن روح الله الا القَومِ الكافرون»

 

یعنی از رحمت بي انتهاي خدا نااميد نباشيد، كه هرگز جز كافران هيچ كس از رحمت خدا نااميد نمي شود.

 

 

بنابراین بنده نبايد از رحمت بی مقدار خدا و استجابت دعا مأيوس باشد. هميشه بايد با حالت اميدواري دعا كند. انسان بايد بداند كه دعا كردن خيلي پاداش و نتيجه دارد. يأس و نااميدي از رحمت خدا گناهش در سر حد كفر است.

 

 

آيت الله مظاهري