70 درصد سوال از وزرا توسط 40 نماینده

روزنامه آرمان: در حالی كه كمتر از دو روز تا پایان سال 92 باقی مانده است، همچنان اتفاق‌های فضای سیاسی كشور در كانون توجه جامعه قرار دارد كه مهم‌ترین آنها سفر مسئول سیاست خارجه اتحادیه اروپا به ایران پس از حدود 8 سال و دیدار و گفت‌وگوی او با بسیاری از سیاستمداران ایرانی است.

 اما این سفر برای میزبان حاشیه‌هایی به همراه داشت؛ وزیر امور خارجه اكنون زیر فشار سوال‌های پیاپی مجلسیان است. در كنار او قرار است علی جنتی، وزیر ارشاد دولت یازدهم هم پاسخگوی سوالات نمایندگان و شكایت تعدادی دیگر در كمیسیون اصل 90 باشد. رابطه دولت و مجلس سوالی است كه از معاون پارلمانی رئیس‌جمهور پرسیده‌ایم.

مشروح گفت‌وگو با حجت‌الاسلام والمسلمین مجید انصاری در ذیل آمده است:

شروع كار دولت با امید به همكاری همه قوا و مجموعه سیاسی كشور همراه بود اما با عدم رای اعتماد به سه وزیر بدبینی‌ها جای خوشبینی را گرفت. تحلیل شما از این اتفاق چیست؟

انتصاب و شروع كار من در دولت تدبیر و امید به‌عنوان معاون رئیس‌جمهور در امور مجلس بعد از رای اعتماد به كابینه بود. بنابراین در آن مرحله من در این مسئولیت نبودم.

به هر حال شما به‌عنوان یك فعال سیاسی باتجربه چه پیش‌بینی‌ای از ادامه این وضعیت دارید؟

عدم رای به سه وزیرخیلی دور از انتظار نبود، در گذشته هم سابقه داشته است كه مجلس به یك یا چند وزیر از مجموع هیات دولت كه معرفی شده، رای نداده باشد. به عقیده من و برخلاف نظر شما، خیلی غیرمترقبه و غیرطبیعی نبود. آنچه در ادامه كاربی‌سابقه بود رای ندادن به وزرای معرفی شده توسط دولت برای تصدی وزارت ورزش و جوانان در چند نوبت پی‌درپی بود. درحقیقت آقای رئیس‌جمهور ناچار شد چهارمین نفر را معرفی كند.

این اتفاقی بود كه غیرطبیعی به نظر می‌رسید وگرنه در مجموع، رایی كه مجلس به هیات وزیران داد، رای خوبی بود، به‌ویژه رای به بعضی وزیران مانند وزیر اقتصاد كه در نوع خودش جالب توجه بود. درباره وزارت ورزش یك مقدار از روال طبیعی خارج شد كه خوشبختانه ختم به خیر شد. نهایتا آقای دكتر گودرزی سكان ورزش را به دست گرفت.

دولت قبل از اینكه بخواهد كابینه را اعلام كند، بیشتر سعی در تعامل با مجلس داشت اما اكنون برخی معتقدند كه نگاه گذشته از میان رفته است. این موضوع را قبول دارید؟

وقتی كه صحبت از دولت و مجلس می‌كنیم، صحبت از دو قوه است. داوری راجع به رفتار هر قوه از جمله موضوع داوری درباره تعامل بین مجلس و دولت، باید متمركز بر اتفاقاتی باشد كه نهایتا به وقوع می‌پیوندد. به تعبیر دیگر خروجی كار را باید در نظر گرفت. درحال حاضر درست است كه تعداد سوال نمایندگان زیاد است. تا به‌حال بیشتر از 450 - 460 سوال نمایندگان از وزرا مطرح كردند. متجاوز از 1200 تذكر داده شده اما سوالی كه نهایتا به جلسه علنی آمده، بیش از سه سوال نبوده است.

كه البته این سه سوال همزمان با كارت زرد بود!

نه 2 سوال این وضعیت را داشت. ضمنا تعبیركارت زرد درست نیست این تعبیر بیشتردر محیط‌های ورزشی به‌كار می‌رود نه پارلمانی.

به هر حال ظرف شش ماه گذشته، سه سوال از وزیران در جلسه علنی مطرح شده است.

یك سوال با حوزه كاری وزیر هیچ ارتباطی نداشت؛ سوال مربوط به وزیر اقتصاد آقای طیب‌نیا را می‌گویم. بسیاری از این سوالات هم در مراحل بعدی پس گرفته و منتفی شده است. حالا مراحل بعدی آن، بعضا با توضیح شخصی كه وزیر به نماینده داده یا بعضا معاونین وزرا نمایندگان را قانع كرده‌اند، بعضی از این سوالات در كمیسیون رفته و نماینده اقناع شده است. برخی از سوالات با تشكیل جلسه از سوی هیات رئیسه برای پیگیری این سوالات و تشكیل جلسه میان سوال‌كنندگان و وزیر ذیربط منتفی شده یا هنوز در نوبت هست. نكته دوم اینكه، مطابق بررسی كه معاونت نظارت مجلس انجام داده 70 درصد این سوالات متعلق به 30 – 40 نفر از نمایندگان است.

 بنابر این اگر سی یا چهل نفر از نمایندگان مكررا سوال مطرح می‌كنند معنای آن عدم تعامل كل مجلس نیست. مجلس 290 نفر عضو دارد. آنچه اول عرض كردم معطوف به این موضوع است. سوالاتی هم كه تفهیم شده بیش از شاید 60 تا 70 درصد آنها مطابق آیین‌نامه مجلس و قانون اساسی نبوده، علت اینكه هیات‌رئیسه به دستور ریاست مجلس تلاش دارند كه این سوالات را كم بكنند، یكی از آنها همین است كه طبق قانون اساسی نمایندگان حق سوال از وظایف وزیر دارند نه از اختیارات و نه از امور غیرمربوط به وزیر.

پس سوالاتی كه مرتب پرسیده می‌شود چه دلیلی دارد؟

سوالاتی كه تاكنون طرح شده به‌ویژه سوالاتی كه از جانب چند نفر نماینده خاص مطرح می‌شود حاوی این اشكال است كه نوعا یا از وظایف وزیر نیست یا اساسا مربوط با آن وزارتخانه نیست. بعضی‌ها مربوط به اختیار وزیر است. مثلا فرض کنید چرا فلان مدیر را برداشتی یا چرا فلان مدیر را انتخاب كردی. خب انتخاب مدیران از اختیارات دولت است و نمایندگان طبق قانون نمی‌توانند سوال كنند كه چرا وزیر اعمال اختیار كرد. اگر درجایی قانون وظیفه‌ای را به عهده وزیری گذاشته باشد و وزیر در انجام آن وظیفه قانونی تقصیر یا قصوری كرده باشد یا احیانا ابهامی از عملكرد وزیر در آن موضوع وجود داشته باشد،حق دارند سوال كنند.

 بنابراین سوالاتی كه مربوط به وظیفه وزرا و هیات دولت نیست مثلا سوال شده كه چرا افراد شرور در یمن یك دیپلمات ایرانی را ربوده‌اند. این در واقع باید از سر كرده اشرار سوال شود نه از وزیر. شاید توقع دارندكه برای تامین امنیت كاركنان ما در سفارت خارج از كشور،گارد محافظ بگذارند و مطالبی از این قبیل. لذا به عقیده ما هیات رئیسه مجلس طبق آیین‌نامه می‌تواند بسیاری از این سوالات را به لحاظ اینكه خلاف آیین‌نامه است، كنار بگذارد. در گذشته هم این بوده و خاطرم هست كه چند دوره‌ای كه در مجلس بودم به‌ویژه در زمانی كه آقای دكتر روحانی نایب‌رئیس مجلس بودند، ایشان بر این موضوع بسیار حسّاس بودند.

نوعا سوالاتی كه آن زمان نمایندگان مطرح می‌كردند اگر از وظایف وزرا نبود، اجازه طرح آن را نمی‌دادند. الان هم بعضا این مساله را هیات‌رئیسه مجلس تذكر داده است. ولی از سه سوالی كه به صحن علنی مجلس كشیده شد، سوال از آقای طیب‌نیا از جمله همین سوالات بود یعنی به هیچ‌وجه از وظایف آقای طیب نیا نبود. سوال بود كه چرا رئیس‌كل بانك مركزی در یك مصاحبه‌ای مطلبی را گفته است.

این امر ناشی از عدم آگاهی نمایندگان است یا عدم وجود قانون در خود مجلس. یا بحث شكایت به كمیسیون اصل 90توسط برخی از نمایندگان؟

شكایت مساله دیگری است. در این موارد به هیچ‌وجه نمی‌توان حكم كلی صادر كرد. بی‌تردید برخی از نمایندگان سوالات واقعی دارند. موضوعی برایشان شفاف و روشن نیست، مایل هستند این مساله روشن شود و سوالشان واقعی است. حالا ممكن است كه در طرح سوال دقت كافی نشود و رعایت قانون و آیین نامه داخلی مجلس رعایت نگردد.

یعنی سوالات سیاسی نیستند؟

بعضی سیاسی است. به هرحال ممكن است نماینده‌ای زاویه دید سیاسی، اجتماعی، فرهنگی‌اش با رویكرد كلی دولت تفاوت داشته باشد. در خود انتخابات ریاست‌جمهوری شش نفر كاندیدا بودند. هر كدام متعلق به طیف فكری و سیاسی خاص که عمدتا در درون خود جریان اصولگرایی تعریف می شدند. ما می‌دانیم با اینكه اكثریت قاطع مجلس اصولگرا هستند ولی گرایش‌ها و نگرش‌های درون اصولگرایی، طیف‌های مختلفی دارد. بعضی تند هستند، بعضی متعادل. بعضی از جریانات اصولگرا بسیار به رویكرد دولت و برنامه كلی دولت نزدیك هستند؛ بعضی‌ها فاصله بیشتر دارند. ممكن است برخی از سوالات با انگیزه سیاسی باشد.

 ولی همه سوالات با انگیزه سیاسی نیست. در كشور ما نمایندگان به استقلال انتخاب می‌شوند. احزاب به‌معنای واقعی نیستند یا ضعیف هستند. نمایندگان حوزه‌های انتخابیه با انبوهی از مراجعات، مطالبات، طرفدارانشان مواجه هستند. كشور هم متاسفانه در این چند سال گذشته با مشكلات اقتصادی مواجه شده، بودجه‌های عمرانی برای پرداخت یارانه نقدی به مردم خرج شده و در نتیجه تخصیص بودجه‌های عمرانی در حداقل خودش بوده، نزدیك به هشت هزار طرح و پروژه بزرگ و كوچك كلنگ خورده و در 8 سال گذشته و اینها پیشرفتی نداشته است.

20 درصد، 30 درصد و بعضا 80 درصد، اما به لحاظ اینكه بر خلاف قانون پول عمرانی كشور برداشته شده و داده شده برای یارانه‌ها یا سایر هزینه‌های جاری، بیكاری وسیعی در كشور به‌وجود آمده است، در سفر‌های استانی گاهی 200، 300 تا 500 مصوبه بوده که اعلام شده و برای تكمیل این طرح‌ها 300تا 400 هزار میلیارد تومان پول لازم است. نماینده‌هایی كه به شهرستان‌ها می‌روند، خیل بیكار‌ها، پیمانكاران ورشكسته و كسانی كه به این طرح‌های عمرانی چشم امید داشتند و بیماران صعب‌العلاج و غیره به آنها مراجعه می‌كنند. نمایندگان هم برای اینكه بخشی از فشاری كه روی دوش آنهاست، موضوع را در قالب سوال و تذكر به دولت منتقل می‌كنند.

بخش عمده‌ای از نارضایتی نمایندگان ناشی از شرایط نامطلوبی است كه به این دولت و به این مجلس به ارث رسیده است. ما چند روز پیش ملاقات فراكسیون رهروان ولایت را با رئیس‌جمهور داشتیم، یكی از نمایندگان جمله جالبی را در آنجا گفت. او گفت كه ما مجلس نهمی‌ها در بدترین شرایط نماینده شدیم و دولت جناب آقای روحانی هم در بدترین شرایط اقتصادی دولت را تحویل گرفت. حرف درستی زد. كشور دچار ركود تورمی شده است. هم دولت با بدهی‌های سنگین و طرح‌ها نیمه‌تمام روبه‌رو شده هم بر دولت فشار وارد می‌آورد هم بر مجلس. اما مجلس می‌تواند با تدبیر بهتر و با تعامل بیشتر و البته با كمك دولت، فضایی را به‌وجود آوردكه نمایندگان به جای طرح سوالات به راهكارهای رفع مشكلات به صورت مشترك روی بیاورند.

ببینید طرح سوال نهایتا اینگونه است كه در مجلس علنی مطرح شود و وزیر هم پاسخ دهد و نماینده یا قانع شود یا نشود و در آخر مشكل اصلی كه با طرح این سوال حل نمی‌شود و درباره خیلی از سوالات اینگونه است كه نمایندگان جواب آن را از قبل می‌دانند. مثلا سوال شده كه بیمارستان شهر ما چرا با اینكه 90 درصد پیشرفت کرده تمام نمی‌شود، درحالی كه خود نماینده محترم می‌دانند كه علت نبود بودجه است. بسیاری از سوالات به‌نوعی به موضوع بودجه و منابع مالی برمی‌گردد. در سال 93 دولت هرچه موجود بوده را در طبق اخلاص گذاشته و در قالب لایحه بودجه تقدیم مجلس كرده، مجلس هم اختیار داشته هر تغییری كه می‌خواهد در لایحه بودجه به‌عمل آورد.

اما واقعیت این است كه منابع همین بودجه سال 93 خوش‌بینانه است و احتمالا تحقق پیدا نكند و اتفاقا یكی از محورهای مخالفت برخی نمایندگان با بودجه 93 بالابودن رقم درآمدهای پیشنهادی بوده- گرچه نهایتا در مجلس ارقام پیشنهادی دولت افزایش پیداكرد. وقتی با یك واقیعت مشترك مواجه هستیم كه منابع ما محدود و مصارف نامحدود، دیگر به‌نظرم طرح سوال در این حوزه‌ها، جز انتقال بخشی از فشارهای اجتماعی به دولت هدف دیگری نمی‌تواند داشته باشد.

آیا تاكنون خود شما با نمایندگان مجلس به‌طور كلی جلساتی را داشتید؟ بعضی از نمایندگان از این بابت ناراحت‌اند كه ما را به این جلسات دعوت نمی‌كنند و از این وضعیت ناراضی اند؟

چه جلسه‌ای؟

بخشی از نمایندگان به‌طور مثال از اعضای جبهه پایداری مطرح می‌كنند كه با ما جلسه‌ای گذاشته نمی‌شود و با بقیه نمایندگان جلسه گذاشته می‌شود و ما اصلا دیده نمی‌شویم؟

این اشكال را من رد می‌كنم، واقعیت ندارد. علت آن هم این است كه عملكرد دولت در تعامل با مجلس عملكردی كاملا شفاف است، از شخص آقای رئیس‌جمهور تا بقیه، آقای رئیس‌جمهور غیر از چند جلسه‌ای كه رسما در مجلس بوده مثل جلسه تحلیف، جلسه‌های دفاع از وزرا و جلسه تقدیم لایحه بودجه كه جلسه‌های عمومی حضور رئیس‌جمهور در مجلس بوده است، ما برای ملاقات نمایندگان با آقای رئیس‌جمهور اولویت را برای مجامع استانی نمایندگان گذاشتیم، و مجامع استانی به هیچ‌وجه نه به شكل حزبی نه گروهی نه سیاسی، بلكه از كل نمایندگان یك استان هستند و تاكنون 18 مجمع نمایندگان استان‌ها كه بیش از 168 نماینده را دربر می‌گیرد با آقای رئیس‌جمهور ملاقات كردند.

در این جلسات بدون هیچ‌گونه گزینشی رئیس مجمع مسائل كلان استان را مطرح كرده و تك‌تك نمایندگان حاضر بلااستثناء راجع به هرچه خواسته‌اند، صحبت كردند و آقای رئیس‌جمهور هم صحبت كردند. پس همه نمایندگان چه اصولگرا و چه اصلاح‌طلب، یا مستقل آمده است. همین وضعیت درباره برنامه‌هایی كه خود بنده داشتم، صادق است هر فراكسیونی كه دعوت كرده رفتم و تاكنون البته دو، سه مرتبه فراكسیون رهروان ولایت از من درباره موضوعاتی مثل كابینه، بودجه و مسائل اقتصادی دعوت كردند و من شركت كردم.

جبهه پایداری تاكنون دعوت نكرده است؟

تاكنون دعوت نكرده است ولی برای ما فرقی نمی‌كند. هر فراكسیونی هر تشكل درون پارلمانی كه از دولت درخواست داشته باشند درخدمت هستیم. تا به حال چند جلسه رایزنی و تبادل‌نظر درباره موضوعات تخصصی هم تشكیل شده است. یكی از آنها درباره لایحه بودجه بود و بحث هدفمندی یارانه‌ها. در آنجا نیز تا به‌حال نگاه ما نه فراكسیونی بوده و نه سیاسی. بلكه روسای كمیسیون‌های مجلس به اضافه اعضای كمیسیون تلفیق را دعوت كردیم. یك جلسه دیگری بوده و هست، هر یكی دو هفته یك بار در خدمت معاون اول محترم آقای دكتر جهانگیری تشكیل می‌شود و روی موضوعات اقتصادی بوده است، من واقعا این مساله را رد می‌كنم، اینكه گفته شود دولت نگاهی ویژه به برخی نمایندگان دارد، البته طبیعی است برخی از نمایندگان محبت دارند، لطف دارند و می‌خواهند كمك بیشتری به دولت بكنند و گاهی نظرات مكتوب می‌دهند.

از نمایندگان محترم جبهه پایداری كه صاحب‌نظر و فعال هستند پیشنهادات مكتوب در برخی حوزه‌ها ارائه کردند که شخصا در جلسه دولت مطرح كردم که خودشان از من تشكر كردند. ولی ترجیح برخی از نمایندگان این است كه با دولت از راه دور و از تریبون صحبت كنند، تا جلسه. در قالب سوال و تذكر حرف بزنند تا اینكه مكتوب و به‌صورت طرح و خصوصی نامه بنویسند. این دیگر اختیار خودشان است.

من خودم در مجلس جلسه‌های اعتماد و تحلیف را شاهد بودم كه چندان خوشایند نبود، بحث رای اعتماد به آقای صالحی‌امیری. برخی این‌گونه موضوعات و سوال از وزیران را روند برنامه‌ریزی‌شده‌ای می‌دانند. یك منبع آگاه اظهار کرد كه آقای نادران اظهارات را در حضور جناب‌عالی شنیده و قانع شده و پس از قانع شدن رفته است. اما در بحث جلسه علنی مجلس همان مباحث و مسائل مطرح شد. اکنون چه بازتعریفی از این جریان دارید؟

واقعیت این است كه در جریان رای اعتماد آقای دكتر صالحی‌امیری تا حدودی به وی جفا شد. مطالب و مسائلی از تریبون مجلس پخش شد كه یا واقعیت نداشت، یا اگر مساله‌ای بود این‌گونه نبود كه مطرح شد. تلاش زیادی هم شد كه كار به این صورت پیش نرود اما متاسفانه خیلی موفق نبودیم. شخصا فكر می‌كنم كه تریبون مجلس یك فرصت هست هم برای مجلس هم برای كل نظام و دولت برای ارتقای سطح اخلاق سیاسی در كشور. سطح آگاهی‌های حقوقی مردم. ما هیچ امكان دیگری بهتر از تریبون مجلس نداریم چراكه مستقیم پخش می‌شود و جزئیات صحبت‌ها در امر قانونگذاری به اطلاع مردم می‌رسد و این خود یك كلاس آموزشی است كه مردم هر سه روز و در هر جلسه چهار ساعت می‌توانند در این كلاس شركت كنند و از طریق رادیو هم در جریان قانونگذاری كشور قرار می‌گیرند، هم در جریان مسائل عمومی كشور.

طبیعی است كه تریبونی كه این تاثیر را دارد و مخاطبان زیادی دارد به همین میزان حرمت بالایی هم دارد و برای گویندگان از این تریبون مسئولیت سنگینی را ایجاد می‌كند. مطلبی كه از این تریبون پخش می‌شود، در اقصی‌نقاط ایران و دنیا پخش می‌شود لذا ممكن است حق كسی از این تریبون تضییع شود و بعدا جبران آن میسر نباشد. چون الزاما هر كه امروز مجلس را گوش كرد فردا گوش نمی‌كند. یادم هست در دوره سوم مجلس چند تا نطق تند و تیز توسط چند نفر از نمایندگان علیه بعضی از وزرا و مسئولان كشور صورت گرفت. حضرت امام(ره) به مجلس پیام دادند كه این ظلم است و شما باید امكان دفاع كسانی كه در مجلس نیستند را فراهم بكنید و نهایتا هم این موضوع به آیین نامه داخلی مجلس آمد. منظورم این است كه امام خیلی روی این موضوع حساس بودند و تذكر می‌دادند. مقام معظم رهبری هم دو، سه سال پیش این موضوع را مطرح كردند.

تائید می‌كنید كه آقای نادران راجع به این موضوع قانع شدند؟ راجع به این موضوع خاص.

راجع به این موضوع خاص در جلسه مشتركی كه در همین اتاق تشكیل شد، قانع نشدند. ایشان مطالبی را مطرح كردند كه عمده آن را بعدا در مجلس هم مطرح كردند، صالحی‌امیری هم پاسخ‌هایی دادند، چون صحبت‌های آقای نادران مستند بود به اظهارات برخی از افراد و مقامات در قوه قضائیه، وزارت اطلاعات، دفتر مقام معظم رهبری. قرار شد من از آن افراد تحقیق كنم. اگر مطالب ایشان را تائید كردند، از صالحی‌امیری خواهش كنیم كه منصرف شوند و اگر تائید نشد، آقای نادران مطرح نكند. تحقیقاتی كه از این افراد كردم، تائید نشد.

در همان جلسه تماس گرفتید؟

خیر. من مامور شدم، یك هفته وقت داشتم. من بعضی از آن آقایان را به دفترم دعوت كردم. از ایشان سوال كردم. از بعضی تلفنی تحقیق كردم. بعضی‌ها را واسطه فرستادم. چون این وظیفه به من واگذار شده بود، تحقیق كردم و آن مطالب اینگونه نبود كه مطرح شده بود بلكه مستندات برخلاف آن مسائل بود. به هر حال آقای نادران قانع نشدند و مطرح كردند، چون نماینده بودند و اختیار داشتند و مجلس هم شنید و در كل معدل این اقدامات به نفع جامعه است از این جهت كه مردم داوری می‌كنند، خود مجلس هم داوری می‌كند، ممكن است در یك مورد خاص حقی هم تضییع بشود. ولی در كل به‌نظرم فواید تریبون آزاد مجلس و آزادی نمایندگان آنقدر هست كه این مسائل را بتوان تحمل كرد.

آقای جنتی امروز به‌دلیل وضعیت فرهنگی تحت‌فشار است. آیا روند سوال یا حتی شكایت از وی را مناسب می‌دانید؟

متاسفانه برخورد با وزارت ارشاد منصفانه و متناسب با میزان اختیارات و مسئولیت‌های قانونی آن نیست. دستگاه‌های مختلف و متعددی متولی امر فرهنگ هستند. صداوسیما، امور مساجد و ائمه‌جمعه- سازمان تبلیغات، دفتر تبلیغات- حوزه‌های علمیه و... نمی‌توان نارسایی درعرصه مسائل فرهنگی را صرفا به‌عهده وزارت ارشاد گذاشت – ضمن آنكه عوامل دیگری همچون فقر، بیكاری، موادمخدر و... بر حوزه فرهنگ عمومی اثرگذارند. البته وظیفه وزارت ارشاد هم سنگین است و دغدغه‌های فرهنگی را باید همگان جدی بگیرند.