اخبار
2 دقیقه پیش | عکس: استهلال ماه مبارک رمضانهمزمان با آغاز ماه مبارک رمضان جمعی از کارشناسان حوزه نجوم همراه با نماینده دفتر استهلال مقام معظم رهبری عصر دوشنبه هفدهم خرداد برای رصد هلال شب اول ماه مبارک رمضان بوسیله ... |
2 دقیقه پیش | تا 20 سال آینده 16 میلیون بیکار داریموزیر کشور گفت: در نظام اداری فعلی که میتواند در ۱۰ روز کاری را انجام دهد، در ۱۰۰ روز انجام میشود و روند طولانی دارد که باید این روند اصلاح شود. خبرگزاری تسنیم: عبدالرضا ... |
4 معیار شناسایی پولدارهای یارانه بگیر
نمایندگان مجلس برای شناسایی افراد ثروتمند بهمنظور حذف از لیست 76 میلیون نفری دریافتکنندگان یارانه نقدی، چهار معیار «شرایط اقلیمی»، «بعد خانوار»، «محل سکونت» و «میزان درآمد» خانوار را تعیین کردند. بر همین اساس دولت با در نظر گرفتن این معیارها و با توجه به کاهش 3 هزار میلیارد تومانی منابع پرداخت یارانه نقدی، باید یارانه نقدی حدود 5.5 میلیون نفر را در سال 94 قطع کند.
مساله یارانه نقدی
قانون هدفمندی یارانهها در حالی از آذرماه سال 89 اجرایی شد که پرداخت هدفمند یارانه نقدی به اقشار نیازمند یکی از اهداف اصلی این قانون بود. در ابتدای اجرای فاز اول هدفمندی یارانهها، مرکز آمار ایران اقدام به طراحی خوشهبندی دهکها در سه سطح کرد. به گفته رئیس وقت مرکز آمار در مرحله نخست 70 درصد خانوارها معادل 7 دهک جامعه زیرپوشش یارانه نقدی قرار میگرفتند. این طرح با وجود دفاع شدید مرکز آمار از نتایج آن با اعتراضهای شدیدی همراه شد و دولت وقت تصمیم به کنار گذاشتن طرح خوشهبندی گرفت.
پس از آن اجرای فاز اول با پرداخت فراگیر یارانه نقدی آغاز شد. حتی در مقطعی برای مرحله دوم نیز برای ثبت نام در برخورداری از یارانه نقدی فراخوان داده شد. با افزایش جمعیت تحت پوشش، مکانیزم حذف گروههای برخوردار یکی از چالشهای دولت وقت و مجلس شد. در یک برهه، سازمان هدفمندی یارانهها با استفاده از اطلاعات پایگاههای اطلاعاتی بورس، سازمان ثبت و... اقدام به حذف 5 میلیون نفر در جریان پرداخت یارانه 28 هزار تومانی نان کرد، اما بهواسطه اینکه پرداخت انجام شده در یک مرحله بود با انعکاس و اعتراض زیادی همراه نشد.
در ادامه ستاد تحول تصمیم گرفت بر اساس روش جمع درآمد سالانه اقدام به شناسایی گروههایی کند که باید از فهرست یارانه نقدی خط بخورند. در این حالت متولی شناسایی باید از سازمان هدفمندی یارانه به سازمان امور مالیاتی تغییر میکرد و این کار در قالب طرح جامع اجرا میشد. مبنای جدایی یارانهبگیران از کسانی که باید کنار گذاشته میشدند خط درآمدی 100 میلیون تومانی در سال بود.
اما با تغییر دولت و آغاز فعالیت دولت یازدهم این طرح نیمه کاره ماند. در دولت جدید اولین بحث را اسحاق جهانگیری در یکی از شبکههای اجتماعی کلید زد.
او در آستانه اجرای فاز دوم تعدیل قیمت حاملها نوشت: «اکنون که در آستانه اجرای مرحله دوم طرح هدفمندی هستیم طبق قانون، دولت مکلف است که یارانه را به متقاضیان نیازمند اختصاص دهد و برای شناسایی آنها سقف درآمدی بگذارد. برخی کارشناسان، درآمد معاف از پرداخت مالیات؛ یعنی ماهی یک میلیون تومان (سالی ۱۲ میلیون تومان) را بهعنوان سقف درآمد برای هر خانوار جهت دریافت یارانه پیشنهاد میکنند و برخی دیگر نیز با توجه به جمیع جهات، درآمد ماهانه دومیلیون و پانصد هزار تومان (سالانه 30 میلیون تومان) و برخی دیگر رقمهایی بین این دو را در نظر دارند. طبعا هر قدر تعداد یارانهبگیران بیشتر شود برای تامین منابع آن باید یا قیمت حاملهای انرژی مثل بنزین و گاز و برق و... افزایش یابد یا مقدار یارانه کمتری به افراد اختصاص داده شود. پرسش امروز من از شما دوستان این است، با توجه به مجموع شرایط، پیشنهاد شما برای سقف درآمدی یارانهبگیران چقدر است؟»
با وجود این سوال معاون اول برخی مشاوران دولت اجرای این طرح را یک تله انفجاری توصیف میکردند. مشاوران دولت اعتقاد داشتند: «اصلاح نظام پرداخت یارانه نقدی، به معنی كاهش یا حذف بخشی از جمعیت فعلی یارانهبگیر، در صورتی كه در مقیاس محدود اجرا شود اثر قابل توجهی بر رفع كسری بودجه آن ندارد و در صورتی كه متناسب با میزان كسری بودجه آن، در مقیاس بزرگ اجرا شود همراه با مقادیر قابل اعتنای خطاهای نوع اول و دوم خواهد بود. مطالعات مختلف نشان میدهد كه برای كشوری با وسعت زیاد و پراكندگی بالای جمعیتی مانند ایران، هدفگیری جغرافیایی یكی از موثرترین رویكردها از نظر تقلیل مقیاس مساله تفكیك جمعیت بهمنظور به حداقل رساندن خطاهای محتمل است.
تفاوتهای منطقهای در ابعاد مختلف فقر در كشور قابل مشاهده بوده و قابل چشمپوشی نیست. هدفگیری جغرافیایی دركنار اعمال شاخصهای كمكی متمایزكننده فقرا (رویكرد شناسایی از پایین) از یك طرف و تعریف مصادیق بهرهمندی بر اساس معیارهای دارایی مانند مسكن (رویكرد شناسایی از بالا)، میتواند در اصلاح جمعیت یارانهبگیر و تخصیص بهینه منابع حاصل از هدفمندی یارانهها در زمینه حمایت از خانوارها بهكار گرفته شود. با وجود این مجلس مانند سنوات قبل اصرار به حذف دهکها از طریق کاهش منابع یارانه نقدی داشت.»
بودجه 94 و اصرار مجلس
مجلس شورای اسلامی در جریان بررسی لایحه بودجه سال 94 کل کشور تغییراتی را در هزینههای قانون هدفمندی یارانهها در مقایسه با هزینههای سال جاری ایجاد و سقف منابع پرداختی یارانه نقدی به اقشار مختلف را 39 هزار میلیارد تومان تصویب کرد. بر همین اساس با کاهش هزینه اختصاصی از مبلغ 42 هزار میلیارد تومان در سال 93 به 39 هزار میلیارد تومان در سال آینده، 3 هزار میلیارد تومان از میزان یارانههای نقدی صرفهجویی میشود. با توجه به عدم تغییر میزان یارانه نقدی به هر ایرانی در سال آینده هر شخص معادل 546 هزار تومان یارانه نقدی دریافت خواهد کرد. بنابراین با در نظر گرفتن حذف 3 هزار میلیارد تومان از منابع یارانه نقدی و تقسیم آن به میزان موردنظر برای یارانه سالانه هر شخص، حدود 5/ 5 میلیون نفر از دایره افراد یارانهبگیر خارج خواهند شد.
اما کارشناسان اقتصادی همزمان با تصویب این بند از لایحه بودجه سال 94 انتقادهای فراوانی را درباره مبهم بودن آن مطرح کردند. کارشناسان معتقد بودند مجلس دولت را به حذف یارانه ثروتمندان ملزم کرده، اما راههای شناسایی این قشر را به دولت نشان نداده است. موضوعی که شورای نگهبان نیز آن را مبهم دانست و تاکید کرد مجلس باید برای اجرایی شدن این مصوبه معیارهای لازم بهمنظور شناسایی جامعه هدف را به دولت معرفی کند.
به این ترتیب اعضای کمیسیون تلفیق بودجه 94 در جلسهای فوقالعاده به بررسی راهکارهای مناسب برای شناسایی اقشار پردرآمد پرداختند و در نهایت 4 معیار «شرایط اقلیمی»، «بعد خانوار»، «محل سکونت» و «میزان درآمد» را برای این موضوع پیشنهاد کردند. همچنین نمایندگان مجلس در جلسه علنی روز گذشته پیشنهاد کمیسیون تلفیق را مورد تایید قرار دادند. به این ترتیب دولت با توجه به این معیارها باید یارانه نقدی حدود 5/ 5 میلیون نفر را در سال آینده حذف کند. با مشخص شدن این معیارها بهنظر میرسد مسیر دولت برای حذف یارانه نقدی ثروتمندان در سال آینده هموار شده و میتواند با استفاده از بانکهای آماری که در اختیار دارد جامعه هدف را شناسایی کند.
گزینه میانبر
با وجود این تصمیم همواره بندی در بخش هدفمندی گذاشته میشد که دولت را در عمل به قانون به صورت کامل بینیاز میکرد. در بخشی از این مصوبه مجلس قید شده است دولت مجاز به جابهجایی تا 10 درصد در هزینههای هدفمندی است و بهنظر میرسد در صورتی که دولت نتواند به دلیل چالشهای پیشرو، از پرداخت یارانه به افراد با درآمد بالا چشمپوشی کند، میتواند با بهرهگیری از این بند، روند یارانه نقدی را به سنت گذشته ادامه دهد. اتفاقی که در ادوار گذشته نیز تکرار شده و دولت با جابهجایی منابع، کسری پرداختی یارانه نقدی را تامین کرده است.
محدودیتهای شناسایی در ایران
با وجود تصویب این معیارها اما سوال اساسی این است که در مسیر حذف دهکها چه چالشهایی وجود دارد؟ پژوهشها نشان میدهد شناسایی خانوارهای پردرآمد در ایران با محدودیتهای فراوانی همراه بوده است. یکی از مشکلات شناسایی خانوارهای پردرآمد آن است که در این فرآیند، نباید «سادگی دهکبندی خانوارها در یک «نمونه» به امكان تعیین دهک خانوارها در سطح «جامعه» تعبیر شود».
بر اساس پژوهشهای صورت گرفته، ثابت شده است که خانوارهای دو دهک اول (20 درصد نیازمند جامعه) قطعا نیازمند حمایتند؛ اما مشكل اصلی اینجاست که سیاستگذار نمیداند کدامیک از خانوارهای جامعه در دهک اول قرار دارند. به عبارت دیگر، معیار دهک یک «معیار آماری» است که برای انجام «تحلیلهای نظری مبتنی بر نمونه» قابلاستفاده است؛ اما برای تعیین دهک خانوارهای جامعه، به اطلاعات درآمد و مخارج تکتک خانوارهای جامعه نیاز است، ولی دسترسی به این اطلاعات عملا وجود ندارد و تهیه آن نیازمند صرف زمان و هزینه زیادی است. علاوهبر دشواری شناسایی خانوارها، حتی در صورت امكان شناسایی دقیق و بدون خطا، حذف بخشی از خانوارهای واقع در این صدکها منجر به جابهجایی صدکها و بروز هزینههای اجتماعی میشود.
روشهای جهانی شناسایی
بر اساس مطالعات صورت گرفته، در حالی که هر یک از کشورهای جهان برنامههای حمایتی بسیاری را اجرا کردهاند، بیشتر آنها به مستند کردن تنها یک برنامه پرداختهاند. با توجه به اطلاعات موجود، اگر برنامههای حمایتی بر اساس روش هدفگیری مقایسه شوند، اولین نكته قابلتوجه این است که در برنامههای حمایتی ترکیبی از روشهای هدفگیری استفاده شده است. بهعنوان مثال، در 122 برنامه حمایتی که در 54 کشور جهان اجرا شدند (بر اساس پژوهش دیوید کودی و دیگران)، تعداد 253 روش مختلف هدفگیری استفاده شده است.
روش طبقهبندی جغرافیایی، هدف قرار دادن کودکان، آزمون ابزاری و هدف قراردادن سالمندان به ترتیب مرسومترین روشهای هدفگیری بودهاند. بررسیهای «دنیای اقتصاد» نشان میدهد در مناطق مختلف جغرافیایی روشهای هدفگیری متفاوتی محبوبیت دارند. بسیاری از برنامههای حمایتی شرق اروپا و آمریكای لاتین از روش هدفگیری «آزمون ابزاری» و «ابزار نمایه» استفاده کردهاند که ظاهرا میراث دوران برنامهریزی متمرکز در شرق اروپا است.
در خاورمیانه و شمال آفریقا، اجرای برنامههای متعدد یارانههای مواد غذایی توضیح میدهد که چرا روشهای انتخاب براساس «ترجیحات فرد»، در این مناطق غالب است. در کشورهای آمریكای لاتین از طبقهبندی جغرافیایی استفاده شده است، اما معمولا ترکیب «ارزیابی فردی» و «هدف قراردادن کودکان» مورد استفاده بوده است. در جنوب آفریقا طبقهبندی جغرافیایی بیش از دیگر روشها مورد استقبال قرار گرفته است.
ویدیو مرتبط :
500 هزار یارانه بگیر بدون کارت ملی در آستانه قطع یارانه
خواندن این مطلب را به شما پیشنهاد میکنیم :
احتمال حذف 10 تا 15 میلیون یارانهبگیر/ معیار های واقعی شناسایی ثروتمندان(+جدول)
بالاخره پس از 4 سال و دو ماه از اجرای قانون هدفمند کردن یارانهها، حذف یارانه نقدی پردرآمدها کلید خورد. رییس سازمان مدیریت و برنامهریزی در روزهای گذشته با اعلام حذف یارانه افراد خارج از کشور، از اجرایی شدن حذف یارانه پردرآمدها خبر داده است؛ امری که از دولت دهم به دولت روحانی به ارث رسیده و هر ماهه هزینههای سنگینی را به روی دوش دولت میاندازد.
گزارش کمیسیون اصل 90 حاکی از آن است که در سال 1389 رقمی بالغ بر 10 هزار و 375 میلیارد تومان بابت یارانه نقدی و یکهزار و 24 میلیارد تومان برای یارانه نقدی نان به حساب سرپرستان خانوار واریز شده است. در سال 1390 نیز 37 هزار و 218 میلیارد تومان، در سال 1391 حدود 41 هزار و 321 میلیارد تومان و در سال 1392 بالغ بر 42 هزار میلیارد تومان پرداخت شده است.
اما در سال 1393 به نظر میرسد با وجود پرداخت 3 هزار و 400 میلیارد تومان بابت یارانه نقدی در هر ماه، در 11 ماه ابتدایی سال بیش از 37 هزار و 400 میلیارد تومان در اختیار تمامی خانوارهای ایرانی قرار گرفته است. در مجموع طی این چهار سال و دو ماه، دولت زیر بار سنگین پرداخت 169 هزار میلیارد تومان بابت یارانههای نقدی بوده است.
حجم پرداخت یارانه نقدی طی سالهای 89 تا 93 (میلیارد تومان) |
|
سال 89 |
11399 |
سال 90 |
37218 |
سال 91 |
41321 |
سال 92 |
42000 |
9 ماهه اول سال 93 |
37400 |
مجموع |
169338
|
فرضیه تعداد حذفیها از دریافت یارانه
در این میان، با توجه به اظهارنظر اخیر رییس سازمان مدیریت و برنامهریزی، احتمالا ماهانه رقمی از بار سنگین پرداخت 3 هزار و 400 میلیارد تومان یارانه نقدی به خانوارها کاهش خواهد یافت. میزان این کاهش دقیقا مشخص نیست، اما محمدباقر نوبخت اعلام کرده «یارانه افراد خارج از کشور به طور کامل حذف شده است و یارانه پردرآمدها نیز به زودی حذف خواهد شد.»
البته وی اطلاعاتی درباره تعداد یارانهبگیران خارج از کشور نداده است، اما بررسیها و برداشتی از سخنان مسوولان نشان میدهد که در حال حاضر تعداد ایرانیان خارج از کشور بین 5 تا 6 میلیون نفر است. جواد قوامشهیدی، دبیر شورای عالی ایرانیان خارج از کشور 20 آذرماه امسال، تعداد ایرانیان خارج از کشور را 5 تا 6 میلیون نفر تخمین زده بود که این رقم، حدود 7 درصد جمعیت کشور را شامل میشود.
در رابطه با یارانه نقدی اقشار پردرآمد جامعه نیز به گفته محمدباقر نوخت، با کمک 40 پایگاه اطلاعاتی، این گروه شناسایی شده و در لیست حذفیها از دریافت یارانه قرار گرفتهاند.
تعداد این گروه نیز هنوز به صورت رسمی اعلام نشده است، اما وزیر اقتصاد در روزهای ابتدایی امسال و در فروردینماه از یک عدد درباره پردرآمدها رونمایی کرد. علی طیبنیا در هنگام ارائه گزارش از روند اجرای قانون هدفمندسازی یارانهها به مجلس، تعداد افراد پردرآمد جامعه را حدود 10 میلیون نفر دانسته بود.
علی ربیعی، وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی نیز چندی پیش عنوان کرده بود که 5 تا 6 میلیون نفر دارای ثروت بالا مانند ثروتمندان خارجی هستند و در عین حال، 7 میلیون نفر در فقر شدید به سر میبرند.
البته این نکته قابل ذکر است که قبل از اجرای فاز دوم هدفمند کردن یارانهها و طرح انصراف اختیاری دولت از دریافت یارانه، حدود 2 میلیون و 400 هزار نفر برای دریافت یارانه نقدی در فاز دوم هدفمندی یارانهها ثبتنام نکردند و تعداد یارانه بگیران به 73 میلیون نفر کاهش یافت. اگرچه دوباره پس از چند ماه و در مدت کوتاهی، به این تعداد افزوده شد و گفته میشود در حال حاضر حدود 76 میلیون نفر در هر ماه یارانه نقدی 45 هزار و 500 تومانی دریافت میکنند.
در کل براساس همین دادهها، میتوان این فرض را داشت که احتمالا در آینده نزدیک در مجموع یارانه نقدی 10 تا 15 میلیون نفر حذف خواهد شد و از این محل، هزینههای دولت کاهش مییابد. با این وجود، جعفر قادری، عضو کمیسیون برنامه و بودجه مجلس در گفتوگو با خبرگزاری خبرآنلاین تاکید دارد که «هنوز نمیتوان به صورت دقیق مشخص کرد که تعداد حذفشدگان یارانه نقدی چه تعداد بوده است.»
به گفته وی، «تعداد این افراد مشخص نیست و دولت نیز به مجلس گزارشی نداده، اما در ماههای گذشته مراجعاتی داشتیم که یارانهشان قطع شده بوده است.»
بنا به تاکید قادری، «دولت باید اطلاعات حقوق افراد را منظور کند که چه تعداد حذف میشوند و این تعداد را به صورت رسمی اعلام کند.»
معیار درست شناسایی پردرآمدها
اما نکتهای که در این میان حایز اهمیت است، اینکه تحلیلگران اقتصادی معتقدند که حذف غیرنیازمندان از دریافت یارانه باید با مکانیزم درست و با احتیاط صورت گیرد؛ وگرنه در نهایت به ایجاد نارضایتی در جامعه میانجامد. علی دینیترکمانی، عضو هیات علمی موسسه مطالعات و پژوهشهای بازرگانی در این باره در گفتوگو با خبرگزاری خبرآنلاین تاکید میکند: «برای حذف اقشار پردرآمد از دریافت یارانه مکانیزم دقیقی که مانند خطکش عمل کند، وجود ندارد. منتها به طور معمول از شاخصی به نام وسع مالی خانوار استفاده میشود تا ارزیابیای که صورت میگیرد یا پایه اطلاعاتی که فراهم میشود، قویتر باشد.»
وی میافزاید: «در شاخص وسع مالی خانوار علاوه بر درآمد جاری یا ماهانه خانوار، عوامل دیگری همچون ثروت و داراییها محاسبه میشود و سپس برمبنای تمام این اطلاعات، ارزیابیهای صورت میگیرد و خانوارها رتبهبندی میشوند تا مشخص شود چه کسانی مستحق دریافت یارانه هستند و چه کسانی مستحق نیستند.» عضو موسسه مطالعات و پژوهشهای بازرگانی متذکر میشود: «من فکر میکنم ما این کار را انجام ندادیم و از این نظر ممکن است اطلاعاتمان قوی نباشد. برای مثال، امکان دارد یک نفر در نیاوران زندگی کند و خانه ارزشمندی داشته باشد، ولی حقوق ماهانه بالایی نداشته باشد.»
دینیترکمانی با بیان اینکه برمبنای یک عامل نمیشود تصمیم گرفت و باید عوامل مختلف را مورد توجه قرار داد، عنوان میکند: «جمعآوری اطلاعات مربوط به عوامل مختلف که شاخص وسع مالی خانوار را تشکیل میدهد، نیاز به یک پایگاه اطلاعاتی قوی دارد که ما نداریم.»
وی تصریح میکند: «نکته دیگری که وجود دارد، این است که حتی اگر اطلاعات دقیقی وجود داشته باشد و بشود خانوارها را شناسایی کرد، باز هم مشکل مرتبط با شناسایی سر جای خود میماند. فرض کنید ما بگوییم 2 میلیون تومان خط فقر است و آنهایی که بیش از این رقم درآمد داشته باشند، یارانه نخواهند گرفت و گروهی که درآمدی پایینتر داشته باشند، یارانه دریافت میکنند.»
عضو موسسه مطالعات و پژوهشهای بازرگانی ادامه داد: «در این میان، ممکن است یک نفر حقوق یک میلیون و 900 هزار تومان و یک نفر حقوق 2 میلیون و 100 هزار تومان دریافت کند. با این حساب، یارانه نفر اول را باید پرداخت کنیم، اما یارانه نفر دوم باید حذف شود. در حالی که این دو نفر ممکن است وضع مالیشان تفاوت چندانی با یکدیگر نداشته باشد.»
دینیترکمانی توضیح میدهد: «وقتی غربالگری از بالا صورت میگیرد، یعنی یارانهبگیران از گروههای درآمدی بالا حذف شوند، مشکلات مربوط به شناسایی یا خطاهای نوع اول و دوم اگر هم رخ دهد، هزینههای کمتری دارد. یعنی آنهایی که باید یارانه دریافت کنند، از دریافت یارانه حذف میشوند و گروهی که نباید یارانه بگیرند، به خاطر اشتباههای آماری در لیست یارانهبگیران باقی میمانند. این دو خطا هر چقدر بالا باشد، نشان میدهد که سیستم ضعیف عمل میکند.»
وی متذکر میشود: «وقتی قرار است به همه یارانه پرداخت شود، کسی حذف نمیشود، بنابراین خطای نوع اول کاهش پیدا میکند. اما خطای نوع دوم، یعنی کسانی که نباید یارانه بگیرند، اما یارانه دریافت میکنند، افزایش پیدا میکند.»
عضو موسسه مطالعات و پژوهشهای بازرگانی اظهار میدارد، «در مقابل، اگر غربالگری از پایین صورت بگیرد، ریسک آن زیاد است. یعنی ممکن است عدهای حذف شوند که نباید حذف شوند، بنابراین شدت فقر و محرومیت خیلی بیشتر افزایش پیدا میکند. البته در گروههای درآمدی بالا اگر عدهای حذف شوند که باید یارانه بگیرند، چون در گروههای درآمدی بالا قرار دارند، آنچنان شدت فقر را افزایش نمیدهد، منتها بههرحال این موضوع میتواند همراه با نارضایتی باشد.»
دینیترکمانی خاطرنشان میکند: «دولت در غربال یارانهبگیران باید دقت لازم را داشته باشد تا هزینههای کمتری پرداخت کند.»
در کل با توجه به آنچه گفته شد، فقط لازم است کمتر از چهار هفته منتظر بمانیم تا ببینیم دولت در هنگام واریز یارانه آخرین ماه امسال به حساب خانوار، با چه مکانیزمی عمل و چه کسانی را از دریافت یارانه نقدی حذف خواهد کرد و آیا درصدی از خطا در میان حذفشدگان وجود دارد یا خیر.
اخبار اقتصادی - خبر آنلاین