یلدا نزدیک است...

راهم را پیش گرفتم، چند قدم آن‌سوتر، بازار میوه فروشی سر خیابان سكه بود، لحظه‌ای تردد كردم تا شاهد شور و حال مردم باشم، كم كم همه میوه‌ شب یلدا می‌خریدند، بازار هندوانه هم كه چه غوغایی داشت؛ راستی قصه شب یلدا از كجا آغاز شد؟

پیرزنی توجهم را جلب كرد كه به سختی چند پلاستیك میوه را حمل می‌كرد، به سرعت خودم را به او رساندم و به بهانه كمك همراهی‌اش كردم و من تا منزل با او همراه شدم.

تنهایی‌اش را بهانه كرد و من را به داخل تعارف كرد تا به صرف چای میهمانش باشم، از لهجه شیرینش متوجه شدم اصالتش یزدی است؛ پیرزنی تنها كه كم كم در تدارك مهمانی شب یلدا بود؛ سه پسر و دو دختر داشت كه همگی گرفتاری شغلی داشتند، كم كم سر صحبت باز شد.

- "از آخرین شب‌های تابستان محفل گرم خانوادگی نداشته‌ایم و طبق روال هر ساله شب یلدا همگی در خانه من جمع هستند."

از او خواستم از ویژگی‌های این شب برایم بگوید؛ او گفت و من هم چنین نوشتم:

از لحاظ نجومی، شب یلدا، شب چله آخرین روز ماه آذر كه شادمانی مردم در آن شب برای بلندتر شدن روزها، افزایش روشنایی و تابش نور ایزدی است. ایرانیان باستان آن را شب زایش مهر یا زایش خورشید می‌دانند و برای آن جشنی بزرگ برپا می‌كنند، آیین شب یلدا خوردن آجیل مخصوص، هندوانه، انار و شیرینی و میوه‌های گوناگون است كه هر یك نمادین بوده و نشانه بركت، تندرستی،‌ فراوانی و شادكامی هستند.

در این شب چون جشن تیرگان، فال گرفتن و آواز خوانی مرسوم است؛ حاضرین با انتخاب و شكستن گردو، از روی پوكی یا پری آن آینده گویی می‌كنند.

یلدا، كلمه‌ای "سریانی" است و به معنای تولد و به گفته ابوریحان آن را "شب زادن" ترجمه كرده‌اند.

از خانه پیرزن بیرون آمدم و راه بازگشت پیش گرفتم، در راه با خود می‌اندیشیدم سالیان سال سرزمین من مورد هجوم بیگانه قرار گرفت و من به خود می‌بالم كه تمدنی این چنین غنی داشته‌ام كه بیگانگان نتوانستند كوچكترین خللی در آن وارد كنند و به خود می‌بالم كه ایرانیم.

دكتر "غلامرضا حسنی"، عضو هیات علمی دانشگاه فردوسی مشهد درباره تاثیر اجتماعی شب یلدا توضیح داد: شب یلدا مانند همه مناسک ملی یک بار اجتماعی دارد که تاثیر خودش را در طول تاریخ بر همبستگی اجتماعی گذاشته است و حداقل در سطح خانوار، منجر به نوعی همگرایی در عرصه تعاملات میان دایره خویشاوندی شده است.

وی ادامه داد: بدون شک مناسک گذار در تربیت اجتماعی و انتقال ارزش‌ها و به خصوص ارزش‌های ملی تاثیر بسزایی دارند و این در حالی است که در کشور ما ارزش‌های ملی و مذهبی با هم ادغام شده‌ و قابل تفکیک نیستند و یکدیگر را تقویت می‌کنند.

این استاد دانشگاه اظهار داشت: از دیگر تاثیر این مناسک، توجه به طبیعت و مسائل مربوط به طبیعت است ولی باید توجه داشت هر مناسکی که مراقبت نشود و از طریق روند جامعه‌پذیری و ارتباط نسل‌ها، با آن آشنایی پیدا نکنند، دچار زوایای منفی می‌شود، مانند چهارشنبه سوری كه دچار زوایای منفی شده است.

حسنی افزود: سال‌هاست که در ایران این مراسم مورد توجه است و باید سعی کنیم با عناصر اعتقادی هم این‌ها را تقویت كنیم، البته این عناصر به طور معمول از طریق دید و بازدیدهای میان خویشاوندان اتفاق می‌افتد.

وی اضافه کرد: با توجه به گسستگی که امروز به علت مسایل و مشکلات زندگی اجتماعی میان خویشاوندان ایجاد شده نیاز به برگزاری این مناسک بیشتر از گذشته است. امروزه تعامل‌های اجتماعی خویشاوندان به شدت کاهش یافته و این مناسک می‌توانند در بهبود روابط نقش مفیدی داشته باشند.


منبع: ایسنا