گام های نهایی توافق هسته ای، از امروز چه کارهایی باید انجام شود؟

  برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) از امروز وارد فاز اجرایی (ADOPTION DAY) می شود.

اما این فاز اجرایی به معنای لغو عملی تحریم ها نیست ؛ بلکه به این معنا است که با گذشت 3 ماه پس از صدور قطعنامه 2231 شورای امنیت در تایید توافق هسته ای بین ایران و گروه 1+5 ، دو طرف در خط آغاز اقداماتی قرار دارند که می بایست در انتها به صورت توامان به لغو عملی تحریم ها همزمان با اجرایی شدن تعهدات ایران در قالب توافق هسته ای بینجامد.

پرواضح است که برای ایران مساله لغو تحریم ها اهمیت بسزایی دارد و از همین رو رسانه هاو افکار عمومی و دولتمردان  در ایران بیشتر از این زاویه به موضوع می نگرند و در نقطه مقابل در کشورهای طرف مذاکره با ایران (1+5) دولتمردان و رسانه ها بیشتر از زاویه عملی شدن تعهدات ایران در قالب توافق هسته ای به موضوع نگاه می کنند و دستاورد توافق هسته ای را از این زاویه مورد بررسی قرار می دهند.

البته در هر دو طرف توافق (ایران و 1+5 به ویژه آمریکا) مخالفان توافق از زاویه ای به موضوع می نگرند که طرف مقابل به آن می نگرد؛ به بیان دیگر مخالفان توافق هسته ای در ایران در ماه های گذشته بیشتر از این زاویه به موضوع توافق نگریسته اند که با توافق هسته ای چه امتیازاتی داده شده است – نیمه خالی لیوان- ، در آمریکا نیز جمهوریخواهان و محافل مخالف توافق بیشتر از زاویه رفع تحریم ها و اینکه با برداشته شدن آنها چه امتیازات اقتصادی عاید ایران خواهد شد، توافق هسته ای را مورد نقد و نکوهش قرار می دهند.

اما در نگاهی متوازن و همه جانبه باید هر دو زاویه را مد نظر دارد و اساسا بر همین اساس است که دیپلمات های مذاکره کننده در بیش از 2 سال مذاکره توانستند در نهایت به خواسته ای مرضی الطرفین دست یابند و برنامه جامع اقدام مشترک به جمع بندی دو طرف رسید.

ایران از امروز در قالب توافق برجام باید تعداد سانتریفیوژ های خود در مرکز غنی سازی نطنز را از حدود 16 هزار به 5 هزار کاهش دهد ،  راکتور هسته ای اراک (که البته هنوز راه اندازی نشده بود) را به یک راکتور آب سبک بازطراحی کند، تعداد سانتریفیوژ های مستقر در تاسیسات فردو را از 3 هزار به هزار کاهش دهد و تنها در این مرکز یک خط سانتریفیوژ برای تولید ایزوتوپ های رادیو اکتیو برای استفاده در مصارف پزشکی (تشخیص سرطان و..) بماند و در نهایت 10 هزار کیلو گرم ذخیره اورانیوم غنی شده زیر 5 درصد ایران باید در هفته های آتی به 300 کیلوگرم کاهش یابد.

این اقدامات و گام هایی است که ایران باید طبق توافق برجام از امروز (یکشنبه 18 اکتبر 2014) تا زمان ارایه گزارش آژانس بین المللی انرژی هسته ای در 15 دسامبر (26 آذر) انجام دهد و همزمان با این اقدامات ایران طرف های مذاکره کننده در گروه 1+5 نیز(آمریکا و اتحادیه اروپا) باید اقدامات عملی و قانونی لازم را برای لغو تحریم های ایران در همه ابعاد مرتبط با فعالیت های هسته ای ایران به مورد اجرا گذارند به نحوی که به طور تقریبی از روزهای آغازین سال جدید میلادی (میانه های دی ماه امسال) دو طرف در شرایطی باشند که به صورت همزمان بتوانند تحریم ها را در ازای تعهدات هسته ای ایران مبادله کنند.

بدیهی است که مهم ترین مانع در برداشتن گام هایی که قرار است از امروز برداشته شود مساله "بی اعتمادی" است ، اما این نکته را نیز نباید از نظر دور داشت که توافق هسته ای یک دستاورد در عرصه دیپلماسی بین المللی است و جهانی شاهد نحوه رفتار و کردار کشورهای طرف مذاکره با ایران و البته ایران هستند و در چنین وضعیتی خلف وعده و بد عهدی هر طرفی  آشکارا در چشم همه جهانیان خواهد بود.

وانگهی "آژانس بین المللی انرژی هسته ای" و "سازمان ملل متحد" به عنوان دو نهاد بین المللی ناظر بر توافق هسته ای - به ویژه آژانس- در این زمینه مسئولیت دارند تا به عنوان نهادهایی بی طرف اعتماد طرفین توافق هسته ای را جلب کنند و به عنوان نهادهایی داور بر حسن انجام تعهدات متقابل نظارت کنند.

از نگاه طرف آمریکایی از 18 اکتبر ایران باید تعهدات خود را در قالب توافق برجام تکمیل و عملیاتی کند و در نهایت این اقدامات ایران باید به تایید آژانس بین المللی انرژی هسته ای برسد و سپس تحریم های مرتبط به فعالیت های هسته ای ایران در آمریکا و اتحادیه اروپا لغو شود؛ اما ایران نیز تاکید دارد اطمینان یابد در طی چند هفته ای که از اکنون تا زمان اجرای کامل تعهدات ایران و تایید آژانس زمان می برد، آمریکا و اتحادیه اروپا همه گام های عملی لازم را برای تضمین لغو تحریم ها در روز اجرایی شدن عملی برجام (implementation day) بردارند.

مساله بی اعتمادی درباره برداشتن گام های حساسی که از امروز قرار است در ایران و کشورهای 1+5 برداشته شود، همچنان دشوارترین مساله در روند اجرایی شدن عملی برجام است، اما نتیجه حاصل و نهایی از توافق هسته ای برای هر دوطرف معامله می تواند محرکی قوی برای برداشته شدن گام های بعدی در هر دوطرف باشد.

اخبار  سیاست خارجی  -  عصر  ایران

ویدیو مرتبط :
توافق نهایی هسته ای ایران و 1+5

---

خواندن این مطلب را به شما پیشنهاد میکنیم :

نیویورک تایمز: گام نخست در رسیدن به توافق هسته‌ای با ایران چیست؟

نیویورک تایمز:

گام نخست در رسیدن به توافق هسته‌ای با ایران چیست؟

در شرایطی که تلاش‌ها برای برگزاری دور جدید مذاکرات هسته‌ای میان ایران و گروه ۱+۵ در جریان است و تاکنون زمان و مکان قطعی این مذاکرات تعیین نشده، برخی ناظران و تحلیلگران، توجه خود را به موضوعی مهمتر، یعنی ماهیت توافق ممکن با ایران معطوف کرده‌اند. در این باره، روزنامه نیویورک تایمز دیدگاه خود درباره گام نخست در رسیدن به چنین توافقی را تشریح کرده است.

به گزارش «تابناک»، در مقطعی که بار دیگر مباحث درباره اهمیت دیپلماسی در حل و فصل مناقشات پیرامون برنامه هسته‌ای ایران افزایش یافته، همچنان وجود موانعی در این راه محسوس است.

بنا بر این گزارش، «رِی تکیه»، پژوهشگر ارشد شورای روابط خارجی آمریکا، در مطلبی که در روزنامه «نیویورک تایمز» منتشر کرده، عامل روانی را مهمترین مانع در این زمینه می‌داند.

تکیه در این مطلب اشاره می‌کند که قدرت‌های بزرگ همچنان مشغول اعمال تحریم‌هایی بر ایران هستند که بنا بر اعلام خودشان، تنها در صورت توقف بخش‌هایی کلیدی از برنامه هسته‌ای ایران، برداشته خواهند شد. در همین حال، ایران مایل به امتیاز دادن نیست و می‌داند که گسترش قابلیت‌های هسته‌ای، قدرت چانه‌زنی‌اش را افزایش خواهد داد.

البته در این باره باید گفت که در جست‌و‌جوی دستاوردی از مذاکرات، هیچ یک از طرفین حاضر نیست آنچه را ابزار و نقطه قوت خود می‌داند، از دست بدهد.

بر این اساس، تکیه استدلال می‌کند که بهترین ابزار برای از میان بردن این چرخه معیوب، نه تلاش برای رسیدن به یک توافق بزرگ، بلکه پیگیری یک توافق محدود است که بتواند دیوار بی‌اعتمادی را از میان برداشته و احتمالاً عرصه را برای ساز و کارهای گسترده‌تر کنترل تسلیحات آماده سازد.

وی ادامه می‌دهد: راهبرد اصلی ایالات متحده تاکنون بر این فرض استوار بوده که مجازات‌های اقتصادی فزاینده، می‌تواند طرف مقابل را آماده مذاکره درباره یک توافق معتبر کند.

اما جنبه جالب توجه چنین سیاستی این است که این رویکرد، زیر بار موفقیت‌های مقطعی خود قرار گرفته است. در حقیقت، سیاست تحریمی آمریکا، موفقیت‌هایی فرا‌تر از انتظارات اولیه داشته، زیرا واشنگتن توانسته بخش مهمی از جامعه جهانی را به محدود کردن تجارت با ایران متقاعد کند، ولی طنز ماجرا اینجاست که هر چه تحریم‌ها بیشتر موفق می‌شوند، قدرت‌های بزرگ تمایل کمتری به مبادله دستاوردهای خود با یک مصالحه معتدل و مرضی‌الطرفین از خود نشان می‌دهند.

از سوی دیگر، ایران نیز به دستاوردهای خود دلگرم است. اعتقاد حکومت ایران بر این است که آمریکا توجهی به برنامه هسته‌ایش ندارد، بلکه از موضوع هسته‌ای ایران به منظور پیشبرد سیاست تغییر نظام استفاده می‌کند. تهران بر این باور است که با افزایش تدریجی حجم و گستره زیرساخت‌های هسته‌ای، در موقعیت بهتری برای امتیاز گرفتن از جامعه جهانی خواهد بود.

به این ترتیب، در این سوی ماجرا نیز هرچه برنامه هسته‌ای ایران پیشرفت می‌کند، دولتمردان این کشور، تمایل کمتری به مصالحه بر سر جنبه‌های اساسی آن از خود نشان می‌دهند.

اما خطر این روند آن است که وقتی برنامه هسته‌ای ایران از آستانه‌های فنی مشخصی بگذرد، شاید این جمع بندی در این کشور به وجود بیاید که یک ایران دارای بمب، در موقعیت بهتری برای مذاکره درباره بازگشت خود به عرصه اقتصاد جهانی قرار خواهد داشت.

با این حال، تکیه اشاره می‌کند که دیدگاه‌های ایران و آمریکا در یک نکته با هم اشتراک دارند: تولید اورانیوم با غنای ۲۰ درصد در ایران.

این گزارش ادامه می‌دهد، ایالات متحده مدت‌هاست از غنی سازی با درصد بالای ایران به عنوان خطرناک‌ترین و بی‌ثبات کننده‌ترین فعالیت آن یاد می‌کند؛ اما در موقعیت‌های گواگون، ایران نشان داده با حصول توافقی که غنی سازی سطح بالای آن را محدود کند، مخالف نیست.

بنا بر این گزارش، ایران همواره اعلام کرده، دلیل اینکه ناچار شده دست به غنی‌سازی در سطوح بالا‌تر بزند، این بوده که جامعه جهانی سوخت لازم برای کارکرد رآکتور هسته‌ای تهران را در اختیارش نگذاشته است. این بیانات نشانگر آن است که ایران در ازای کاهش تحریم‌های بین‌المللی، با توقف غنی‌سازی ۲۰ درصدی خود موافق است.

منتقدان چنین توافقی که صرفاً بر غنی‌سازی ۲۰ درصدی متمرکز باشد، تأکید می‌کنند که توقف این فعالیت‌ها، تغییر چشمگیری در مسیر هسته‌ای ایران پدید نمی‌آورد. آن‌ها همچنین اشاره می‌کنند که این گونه توافق، دانش فنی پیچیده ایران در زمینه هسته‌ای را از میان نخواهد برد؛ اما هدف اصلی آن، کشاندن دو طرف به راهی متمایز از روند موجود است. یک توافق هرچند معتدل و آزمایشی، می‌تواند قدرت‌های غربی را متقاعد کند که ایران به موضوع کنترل تسلیحات علاقه‌مند است؛ افزون بر این، توقف غنی‌سازی ۲۰ درصدی، می‌تواند موجب طولانی‌تر شدن بازه زمانی برنامه هسته‌ای ایران شده و برخی از نگرانی‌های غرب و رژیم اسرائیل را کاهش دهد.

از سوی دیگر، حصول این توافق به ایران نیز نشان خواهد داد که تأکید بر دیپلماسی، تنها با هدف افزایش فشار‌ها بر این کشور انجام نمی‌گیرد.

در مجموع، تکیه نتیجه می‌گیرد که هرچند منازعه هسته‌ای میان ایران و ایالات متحده بیشتر اختلاف بر سر مسائل فنی جلوه داده شده، آنچه مهم است، از میان برداشتن موانع روانی حصول توافق است.

هرچند تاکنون پیشنهادهای جامع بسیاری در زمینه مسئله هسته‌ای ایران مطرح شده، اما سطح عدم اطمینان میان طرفین بیش از آن است که اجازه حصول چنین توافق‌های جامعی را بدهد. یک توافق معتدل ممکن است از جنبه فنی تغییر اساسی در برنامه هسته‌ای ایران ایجاد نکند، اما می‌تواند عرصه سیاسی که تاکنون مانع توافق شده را تغییر دهد. تنها در این صورت است که ایران و قدرت‌های بزرگ می‌توانند به سوی یک راه حل بنیادی‌تر برای منازعه دیرپای خود حرکت کنند./تابناک