کاخ خفته هخامنشیان مدفون در زیرخاک

لیدوما در شهرستان ممسنی استان فارس یکی از شهرهایی است که در میان گلنوشته های نوشته‌های هخامنشی و در میان ۲۶ شهر بین تخت جمشید تا شوش از آن نام برده شده است. در این شهر کاخی وجود دارد که شواهد به دست آمده در آن نشان از وجود تمدن تا پنج هزار سال پیش را نیز داشت به همین دلیل به نام کاخ لیدوما شناخته شده است.

این اثر تاریخی مربوط به 550 سال پیش از میلاد که یکی از اثرهای مهم هخامنشی بعد از تخت جمشید و شوش در منطقه سروان ممسنی به شمار می رود، دارای مساحتی در حدود یکهزار متر در ۵۰۰ متر مربع است که در بیشتر نقاط آن آثار غیرمنقول باستانی یافت ‌شد.


در سال 1338 یک هیئت باستان‌شناسی ژاپنی این محوطه را مورد کاوشهای باستان‌شناسی قرار دادند و بنای ساختمان هخامنشی را در این قسمت کشف کردند و بعد از آن معماری این بنا را با کاخهای داریوش، خشایار شاه و اردشیر هخامنشی در شوش و تخت جمشید مقایسه کردند.

این قیاس نشان می داد که این بنا آثار به جا مانده از دوران هخامنشی است، پس مشخص شد لیدوما یکی از شهرهای بین راهی دوران هخامنشی بوده که بر سر راه شاهی پاسارگاد و تخت جمشید به شوش قرار داشته است.

پس از آن هیئت مشترک باستان شناسی پژوهشکده باستان شناسی و دانشگاه سیدنی نخستین مرحله از پژوهش‌های مشترک را در سال‌های ۱۳۸۱- ۱۳۸۳ در منطقه نور آباد ممسنی فارس انجام داد. حاصل مرحله یکم، شناسایی ۵۱ محوطه باستانی در دو دشت رستم یک و دو، لایه نگاری ۲۵ متر نهشته‌های باستانی در تل نورآباد و نیز ۱۶ متر در تل اسپید بود.


بار دیگر در سال ۱۳۸۵ یک گروه باستان شناسی به سرپرستی علیرضا عسگری از ایران و پروفسور دانیل پاتس از دانشگاه سیدنی کار کاوش در این منطقه را انجام دادند. در این مرحله عمده پژوهش‌ها بر شناخت یکی از محوطه‌های هخامنشی تمرکز یافت. این محوطه با نام‌های محلی نظیر قلعه کَلی و یا سُروان، جین جان شناخته شده است.

نخستین اثر مشهود در کاوش های کاخ، پایه ستون خاکستری با گل‌های هشت پر است

در سال 1386 و 1387 نیز بار دیگر این منطقه مورد کاوش قرار گرفت که در این زمان نیز ته ستونها و پلکان هایی مشاهده شد که شبیه به ته ستونها و پلکان تخت جمشید بود. اطلاعات حاصل از کاوشهای باستان شناسی این کاخ اگر چه تمام نشد اما کار پژوهش آن در سال 87 به پایان رسید و این کاخ هخامنشی برای سومین بار زیر زمین دفن شد چون سازمان میراث فرهنگی بودجه تحقیقاتی لازم را نداشت تا این محوطه را مورد کاوش، مرمت و بازسازی قرار دهد.

به نحوی که گفته می شود بیشترین بودجه تحقیقاتی این منطقه در زمان حضور پژوهشگران استرالیایی توسط دانشگاه سیدنی تامین می شد!

از سوی دیگر مطالعات کاخ لیدوما کار گسترده و مداومی است. در این باره علیرضا عسگری، عضو پژوهشکده باستان شناسی در مقاله ای نوشت که مطالعات بیشتر درباره لیدوما و پاسخ به ابهامات آن نیازمند پژوهش های بیشتر است و گفته بود که هنوز نمی‌دانیم این بنا بخشی از همان شهر تاریخی نام برده شده " لیدوما" در الواح تاریخی تخت جمشید است یا خیر؟ البته باید اذعان کرد با توجه به وجود عناصر معماری پراکنده در اطراف این محوطه و پایه ستون مکشوفه دیگر در نزدیکی آن، می‌توان گفت در این محل تنها یک بنا وجود نداشته است. به همین دلیل شناخت هر چه بیشتر این محوطه اطلاعات بی‌نظیری از یکی از مهمترین مناطق حد فاصل شوش و تخت جمشید ارائه خواهد کرد.

از سوی دیگر چون سازمان میراث فرهنگی نیروی کافی برای حفاظت از این منطقه را نداشت، بهترین راه حفاظت از کاخ هخامنشی لیدوما دفن آن یافت تا زمانی برسد که این محوطه پس از پایان همه کارهای پژوهشی و مرمت و بازسازی سر از زیر خاک درآورده و مانند تخت جمشید به قطب گردشگری دیگری در میانه راه ممسنی به خوزستان شود.

اما درباره موضوع حفاظت از این کاخ که اکنون زیر خروارها خاک پنهان است حسن حبیبی فهلیانی، محقق و مدیر سابق میراث فرهنگی ممسنی استان فارس می گوید: نتیجه حفاری های این منطقه غیر از اینکه از تاریخ و تمدن این منطقه خبر می داد منجر به کشف تعداد زیادی اشیای غیر منقول مانند بقایایی از چند بنا شد. به همین دلیل برخی از آنها که احتمال می رفت در نتیجه حفاری های غیر مجاز به سرقت بروند به موزه بیشاپور به صورت امانت منتقل شد تا اگر برای کاخ لیدوما، موزه ای ساخته شد، اموال به این موزه برگردد بقیه اموال غیر منقول مانند تخته سنگهای حجاری شده مکشوفه از این کاخ در همان محل دفن شدند چون عظیم الجثه بوده و امکان سرقت آنها و حفاری غیرمجاز وجود ندارد.

وی به موضوع شکایت مالکان زمین های کشاورزی از سازمان میراث فرهنگی به دلیل ممنوعیت کشت گندم در این محوطه اشاره کرد و گفت: بارها از سازمان خواستم تا با اختصاص بودجه به این مالکان و خرید زمینهای آنها که شاید بیشتر از 150 میلیون تومان هم نشود مشکل کشاورزان را حل کنند اما هیچ وقت به نتیجه نرسید.

منبع : مهر نیوز