چگونه سالهاست که اعتیاد می‌تازد و هنوز آگاهی ما اندک مانده؟

این جوری كه دارد پیش می‌رود، احتمالا در ویراست بعدی طبقه‌بندی اختلال‌های روانی جایی هم برای هرزه‌نگاری‌های اینترنتی كنار گذاشته می‌شود. متاسفانه در حال حاضر این اختلال فقط در بحث‌های حقوقی كشورهای مختلف مطرح شده‌ و روان‌شناس‌ها و روان‌پزشك‌ها آن را در اختلالات قرار نداده‌اند اما این به آن معنا نیست كه تحقیقی در این مورد انجام نشده باشد. هرزه‌نگاری اینترنتی مقدمه یك بیماری فراگیر روان‌شناختی به نام اعتیاد جنسی است. برای همین چند محقق روان‌شناس ته و توی این مشكل را درآورده‌ و مراحل مختلف هرزه‌نگاری را شرح داده‌اند. در این مطلب می‌خواهیم این مراحل پیش رونده را شرح دهیم تا هم شما پیشاپیش از عوارض آن آگاه شوید و انگیزه بیشتری برای پیشگیری داشته باشید و هم با راه‌های درمان آن آشنا شوید.

---

در صفحه «سلامت جنسی» این شماره درباره وسوسه صحبت كرده‌ایم. خیلی‌ها این روزها ابراز نگرانی می‌كنند از آلودگی جامعه به انواع وسوسه‌ها كه بنیان خانواده را سست می‌كنند؛ وسوسه‌های خیابانی، وسوسه‌های تلویزیونی، وسوسه‌های اینترنتی و...

دنیا هیچ‌وقت خالی از وسوسه نبوده. اصولا هم، آدمی كه در دنیایی بدون وسوسه سالم بماند، هنری نكرده. پس شاید بد نباشد به جای این‌كه همه تلاش‌مان را برای حذف وسوسه‌ها به خرج دهیم، كمی هم یادآوری كنیم غلبه بر وسوسه‌ها چقدر ارزشمند است؛ نشان مردم بدهیم كه ایستادن جلوی وسوسه‌ها چه حالی می‌دهد و همچنین یاد آدم‌ها بدهیم چطور بایددر برابر وسوسه‌ها مقاومت كنند.

سال‌هاست تلاش كرده‌ایم، بچه‌های‌مان از میكروب‌ها در امان باشند. شده؟ می‌شود؟ دنیا پر از میكروب است. می‌شود همه جا را استریل كرد؟ اصلا اگر بچه‌ها در محیط استریل بزرگ شوند، سیستم ایمنی‌شان تكامل پیدا می‌كند؟

سال‌هاست كه بچه‌های‌مان را در برابر میكروب‌ها واكسینه می‌كنیم تا خیال‌مان راحت باشد. برای وسوسه ولی فقط از روش پرهیز استفاده كرده‌ایم. نتیجه‌اش هم این بوده كه گاهی بچه‌های‌مان یا از این طرف بام افتاده‌اند یا از آن طرف.

گاهی در همان دوران كودكی‌، مراقبت‌های سفت و سخت‌مان نتیجه نداده و بچه مریض شده و برای علاجش بیچاره شده‌ایم. گاهی هم، توانسته‌ایم بچه را در محیط استریل بزرگ كنیم اما وقتی بزرگ شده،  از كنترل ما خارج شده و در دنیای وسوسه‌ها غرق شده. باز مریض شده و برای علاجش توی سرمان زده‌ایم.

راستی چرا این روزها زندگی‌های مشترك، این‌قدر سست شده؟ چرا به بچه‌های‌مان یاد نداده‌ایم و نمی‌دهیم كه چطور جلوی وسوسه‌ها بایستند؟ اصلا كسی به‌خودمان یاد داده؟...

---

• وابستگی آنلاین

اولش این جوری است كه شما برای كنجكاوی به یكی از سایت‌های مستهجن كه لینك‌های‌شان این طرف و آن طرف زیاد ریخته‌اند، مراجعه می‌كنید. اما این پایان ماجرا نیست این تصاویر و متن‌ها آن قدر قدرت تخیل شما را به كار می‌اندازند كه شما بار‌ها و بارها، دوباره و دوباره به آن سایت‌ها مراجعه می‌كنید. فرد این تصویرها و داستان متن‌ها را بارها و بارها در ذهن خود تصور می‌كند و تحریك می‌شود. جالب این‌جاست كه افراد تحصیلكرده و باهوش، شاید به دلیل قدرت تصور بالاترشان در مقابل این سایت‌ها آسیب‌پذیرترباشند. خلاصه این‌كه یك دفعه فرد به‌خودش می‌آید و می‌بیند كه واقعا به این سایت‌ها معتاد شده است. دقیقا مانند مصرف‌كننده‌های مواد، معتادان به این سایت‌ها هم دیگر با دیدن مثلا یك عكس یا فیلم در شبانه‌روز راضی نمی‌شوند و وقت بیشتری را صرف تصاویر مستهجن و مستهجن‌تر می‌كنند و البته كم‌كم عوارض این اعتیاد گریبان خانواده و شغل فرد را هم می‌گیرد. در شدید‌ترین موارد از دست دادن خانواده، طلاق و حتی مشكلات قانونی ممكن است برای معتادان به این سایت‌ها پیش بیاید.

---

• هر چه مستهجن‌تر، بدتر

همان‌طور كه در مرحله قبل هم توضیح داده‌شد، معتادان به این سایت‌ها كم‌كم وقت بیشتر و تصاویر مستهجن‌تری را طلب می‌كنند. اما این فقط در فضای مجازی اینترنت نیست. آن‌ها كم‌كم توقعات عجیب و غریب جنسی كه در نتیجه دیدن این سایت‌ها برای‌شان ایجاد شده‌است را از همسر خودشان هم دارند. معلوم است كه این توقعات عجیب و غریب كه فقط منحرفان جنسی از پس آن‌ها برمی‌آیند در زندگی طبیعی برآورده نمی‌شود. این‌جاست كه فرد ممكن است حتی بخواهد تنوع طلبی جنسی خود را با یافتن شریك‌های متعدد‌ ارضا كند. ضمن این‌كه این نوع برخورد باعث می‌شود كه همسر فرد كم‌كم از او آزرده شده و كناره‌گیر‌ی كند. این دور باطل همچنان ادامه پیدا كرده و زندگی طبیعی فرد را كاملا مختل می‌كند.

---

•   هیچ‌چیز زشت نیست

  هر چه كه فرد بیشتر پیش می‌رود و بیشتر در سایت‌های مستهجن غرق می‌شود، تشخیص فضای مجازی از فضای واقعی و التزامات اخلاقی‌ برایش مشكل‌تر می‌شود. در درجه اول دیگر هیچ محتوای مستهجنی برای او شوك‌برانگیز نیست او دیگر میخكوب نمی‌شود. هیچ‌چیزی برایش كریه نیست. در فضای واقعی هم بسیاری از انحرافات جنسی در دیگران برای او طبیعی به حساب می‌آید. تركیب شدن فضای مجازی و واقعی برای او این توهم را به‌وجود می‌آورد كه «این كاری است كه همه آن را انجام می‌دهند». فرد دیگر قادر به درك این نكته نیست كه فضای مجازی مستهجنی كه او در آن سیر می‌كند را فقط یك اقلیت بسیار كوچك از جامعه واقعی آن هم با هدف‌های بیشتر اقتصادی به‌وجود آورده‌اند و این گروه كوچك به هیچ عنوان نماینده جامعه واقعی نیستند. در جامعه واقعی برای اكثریت هنوز هم آن تصاویر وقیح و میخكوب‌كننده هستند و این افراد معتاد به سایت‌های مستهجن هستند كه مشكل دارند، نه جامعه.

---

•   بدل شدن به تصاویر

 در سایت‌های مستهجن فقط به تمایلات طبیعی جنسی پرداخته نمی‌شود. بخش عظیمی از این تصاویر و متن‌ها مربوط به كسانی است كه از انحرافات جنسی رنج می‌برند. در آخرین مرحله و شدید‌ترین مرحله از اعتیاد به سایت‌های مستهجن، خود فرد هم ممكن است این رفتارهای انحرافی را انجام دهد. لاقیدی جنسی و انجام رفتارهای پرخاشگرانه جنسی 2 نمونه از رفتارهایی است كه در نتیجه مشاهده این سایت‌های مستهجن انجام می‌شود. یكی از بدترین عواقب این مشكل روان‌شناختی، این است كه نگرش‌های فرد به اطرافیانش كاملا جسمی می‌شود. در واقع بخش عاطفی و انسانی كه به‌طور طبیعی در روابط آدم‌ها با یكدیگر وجود دارد كم‌كم از ذهن این افراد محو می‌شود و او به همه فقط با دیدگاه جنسی نگاه می‌كند.

---

دیدن هر روزه سایت‌های مستهجن، همان‌طور كه گفته شد نوعی اعتیاد است و راه‌حل‌هایی كه برای بقیه اعتیاد‌ها از آن‌ها استفاده می‌شود با انجام تغییراتی، برای درمان این مشكل هم توصیه می‌شود. فرق آشكار این اعتیاد با اعتیاد به مواد این است كه در اعتیاد به مواد درمان جسمی و روانی با هم به كار برده می‌شود اما در این نوع اعتیاد، روان‌درمانی به تنهایی درمان اصلی است. یكی از اصلی‌ترین درمان‌هایی كه برای این نوع اعتیاد به كار برده می‌شود رفتاردرمانی است. متخصصان رفتاردرمانی می‌گویند، معتادان به سایت‌های مستهجن در واقع با شرطی شدن به این ورطه می‌افتند. در واقع دیدن نخستین تصویر یا متن مستهجن در اینترنت به‌عنوان یك محرك خنثی با تحریك ذهنی یا حتی عمل جنسی همراه می‌شود. وقتی كه دیدن این محرك‌های خنثی لذت‌بخش شد كم‌كم فرد یاد می‌گیرد كه برای تحریك شدن همین تصاویر را در ذهن خود تكرار كند. در واقع به‌تدریج فرد به دیدن این سایت‌ها وابسته می‌شود و تنها به این شرط تحریك می‌شود. وقتی كه فرد شرطی شده باشد برای درمانش باید این وابستگی بین تصاویر و تحریك را بشكنیم. اما چطور؟

---

برای این‌كه این سایت‌ها دیگر آن قدرت تحریكی را نداشته باشند، رفتاردرمانگران از روش‌های زیادی استفاده می‌كنند.

1. محروم‌سازی: یكی از این روش‌ها محروم‌سازی است. به‌عنوان مثال درمانگر با بیمارش یك قرارداد می‌بندد و از او یك چك با رقمی قابل توجه می‌گیرد. بعد وقت معینی مثلا 90 روز معین می‌شود كه اگر در آن مدت فرد به این سایت‌ها سر نزند چك برگردانده می‌شود وگرنه درمانگر آن را نقد می‌كند.

2.  محرك‌های ناخوشایند: یكی دیگر از روش‌های شرطی‌زدایی این است كه این تصاویر را با محرك‌های ناخوشایند مثل شوك الكتریكی یا مایع تهوع‌آور همراه كنیم. در نتیجه فرد با دیدن این تصاویر نه‌تنها حالت خوشایند همیشگی را ندارد بلكه حالی نامطبوع به او دست می‌دهد.

3.  كارت‌های هشداردهنده: یكی دیگر از روش‌های رفتار درمانگران استفاده از كارت‌هایی با جمله‌های هشداردهنده است. در این روش هر وقت فرد وسوسه شد كه به این سایت‌ها سر بزند باید یكی از كارت‌هایی كه روی آن عوارض ناخوشایند این اعتیاد نوشته شده‌است را بخواند و عبرت بگیرد.

4.  درمان‌های دیگر: البته همیشه هم این طور نیست كه اعتیاد به سایت‌های مستهجن باعث مشكلات خانوادگی شود. گاهی بر عكس است؛ یعنی مشكلات خانوادگی باعث پناه آوردن به این سایت‌ها می‌شود. در این موارد باید یك خانواده‌ درمانگر، مشكل ریشه‌ای را حل كند تا مشكل ثانویه یعنی اعتیاد به این سایت‌ها درمان شود. در این موارد رفتاردرمانی به تنهایی فایده‌ای ندارد؛ درست مثل اعتیاد‌های دیگر. در كشور‌های دیگر گروه‌های خودیاری برای این مشكل هم وجود دارد. شبیه گروه «ان. ای» ( معتادان گمنام) كه برای درمان اعتیاد كاربرد دارد، گروه‌های خودیاری دیگری هم برای این اعتیاد‌ها تشكیل شده‌است. در ایران البته این گروه‌ها وجود ندارند اما روان‌درمانگران ممكن است از شیوه‌های گروهی هم برای درمان این بیماری استفاده كنند.

---

همه اولش می‌گویند: «نمی‌دانم چطور شد كه معتاد شدم! اولش تفریحی بود، بعد شد عادت و حالا بدون آن نمی‌توانم زندگی كنم!» در مورد هر نوع اعتیادی كه فكرش را بكنید، همه معتادها همین را می‌گویند. واقعا هم همین‌طور است؛ افراط در هر كاری می‌تواند بلایی بر سر آدم بیاورد كه او را از كار و زندگی بیندازد، اما بعضی اعتیادها مثل اعتیاد به مواد مخدر آدم را از ریخت و قیافه هم می‌اندازند!

در تست IAT هر چه نمره شما بیشتر باشد؛ اعتیاد شما به اینترنت شدیدتر است. نمرات هم به‌ترتیب از یك تا 5 هستند. در پایان؛ باید مجموع نمراتی را كه به ۲۰ پرسش زیر می‌دهید جمع بزنید…

1 - به ندرت
2 - گاه گاهی
3 - غالبا
4 - زیاد
5 - همیشه
شامل من نمی شود

1. چقدر بیشتر از آنچه قصد دارید؛ در اینترنت می‌مانید؟

2. چقدر به‌ دلیل آنلاین ماندن؛ اعضای خانواده را نادیده‌ گرفته‌اید؟   

3. چقدر اینترنت را به بودن با همسرتان ترجیح می‌دهید؟

4. چقدر از طریق اینترنت با كاربران دیگر رابطه ایجاد ‌می‌كنید؟

5. چقدر دیگران از شما به دلیل میزان آنلاین بودن‌تان شاكی هستند؟

6. چقدر به‌خاطر اینترنت؛ نمرات و كارهای‌تان در مدرسه افت كرده است؟

7. چقدر ایمیل‌های‌تان را پیش از كارهای ضروری دیگرتان چك می‌كنید؟

8. چقدر عملكرد كاری و بهره‌وری شما به خاطر اینترنت آسیب دیده است؟

9. در مورد كارهای آنلاین چقدر پنهان‌كاری می‌كنید؟

10. چقدر افكار آزار‌دهنده در زندگی را با افكار آرام‌بخش در اینترنت خنثی می‌كنید؟

11. چقدر وقتی در اینترنت هستید؛ احساس می‌كنید توان پیش‌بینی امور را دارید؟

12. چقدر فكر می‌كنید زندگی بدون اینترنت، چیزی كسالت‌بار؛ تهی و بی‌لذت است؟

13. هنگام كار با اینترنت مزاحمت دیگران چقدر عصبانی‌تان می‌كند؟    

14. چقدر به دلیل قطع نكردن اینترنت؛ دچار بیخوابی می‌شوید؟

15. چقدردر حالت آفلاین حواس پرتی دارید؛ ولی در حالت آنلاین بهتر هستید؟

16. چقدر وقتی آنلاین هستید این جمله را به كار می‌برید: فقط چند دقیقه مونده؛ الان میام!

17. چقدر سعی كرده‌اید از میزان آنلاین بودن خود بكاهید و موفق نشده‌اید؟

18. چقدر سعی دارید میزان آنلاین بودن‌تان را از دیگران مخفی كنید؟

19. چقدر میزان آنلاین بودن را به بیرون رفتن با دیگران؛ ترجیح می‌دهید؟

20. چقدر وقتی آفلاین هستید؛ احساس افسردگی و عصبی بودن دارید ؟

---

• امتیاز 20 - 49

این امتیاز نشان می‌دهد شما یك كاربر معمولی هستید.

• امتیاز 50- 79

 باید مراقب باشید! زیرا شما در معرض ابتلا به مشكل اعتیاد اینترنتی هستید.

• امتیاز 80-100

 یعنی شما به اكثر پرسش‌ها نمرات ۴ یا ۵ داده‌اید و متاسفانه دچار اعتیاد اینترنتی هستید و باید مشكل‌تان را در اسرع وقت حل كنید. واقعا فكر كنید كه اگر در پرسش دوم؛ جواب شما ۴ بوده است، چه به سر خودتان آورده‌اید؟!