چشم دوختن عربستان به بهبود روابط با ایران در جهت جلوگیری از توافق هسته ای/دیدارهای کری و ظریف سعودی ها را ترسانده است

اخبار سیاست خارجی - اندیشکده اسرائیلی مطالعات امنیت ملی:
چشم دوختن عربستان به بهبود روابط با ایران در جهت جلوگیری از توافق هسته ای/دیدارهای کری و ظریف سعودی ها را ترسانده است

به گزارش تیک با آغاز بیداری و بهار عربی در منطقه خاورمیانه دشمنی و خصومت میان این دو کشور شدت بیشتری به خود گرفت و به ویژه ورود موج آشوب های منطقه‌ای به دو کشور بحرین و سوریه برخورد و تقابل مستقیمی را میان منافع و سیاست‌های عربستان و ایران به وجود آورد.تلاش‌های ایران برای تحکیم و تقویت دستاوردها و نفوذ منطقه‌ای خود از سوی دیگر تا حد زیادی باعث شد تا عربستان از حالت انفعال نسبی خود در سیاست خارجی بیرون آید و تلاش‌هایی را به منظور ایجاد ائتلافی گسترده در میان کشورهای عربی به عنوان وزنه تعادلی در برابر تهدیدات ناشی از ایران صورت دهد.

روابط سرد و مناقشات میان عربستان و ایران به خوبی می‌تواند تغییرات جالب در سیاست خارجی عربستان در رابطه با موضوع بیداری عربی را توضیح دهد. در سال‌های اخیر، عربستان ایران را به واسطه برخی دلایل به عنوان اصلی‌ترین تهدید امنیتی و سیاسی خود در منطقه قلمداد می‌کند. اولین دلیل این امر به موضوع تمایل تهران برای ترویج یک سیستم امنیتی در خلیج‌فارس و حضور دائمی این کشور در این منطقه باز می‌گردد. مسلماً چنین امری تسلط و نفوذ بیشتری را برای ایران به همراه خواهد داشت.

از دیدگاه و نقطه‌نظر عربستان، اقدامات ایران می‌تواند به نفوذ بیشتر ایران در سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک) و همچنین جامعه و اقلیت مسلمانان شیعه در عربستان منجر شود.

دعوت عربستان از ایران و به طورکلی لحن محترمانه میان‌عربستان و ایران هر دو از اهمیت بسزایی برخوردارند چرا که این اقدامات نشانگر تلاش‌های دو رقیب ایدئولوژیکی و ژئواستراتژیکی منطقه خاورمیانه به منظور حفظ راه‌های ارتباطی ایجاد شده است، حتی اگر تمامی این تلاش‌ها صرفاً به دلایل تاکتیکی باشند. علاوه بر این، انجام این دعوت و ترتیب دادن ملاقات حاکی از تمایل دو طرف به منظور کاهش تنش‌های موجود و جلوگیری از تقابل و رویارویی مستقیم دو کشور است.اگرچه عربستان و ایران در جهت شکل دادن به توازن قوا در خاورمیانه با یکدیگر رقابت دارند اما هر دو کشور بیشتر به دنبال آن هستند تا این مناقشه و درگیری به صورت پنهانی و از طریق روش‌هایی چون قدرت نرم، ایجاد تحریکات متقابل و جنگ روانی، استفاده از رادیو، تلویزیون، شبکه‌های اینترنتی، حمایت‌های مالی از مخالفان داخلی و عوامل نیابتی صورت بپذیرد.

افزایش و بهبود ارتباط با ایران تا حدی در جهت جلوگیری از توافق ایران و غرب بر سر موضوع هسته‌ای ایران صورت می‌گیرد. می‌توان گفت ریاض درباره جزئیات فنی برنامه هسته‌ای ایران نگرانی چندانی ندارد، در واقع عربستان از این موضوع نگران است که چنین توافقی موجب ایجاد روابط بهتر و قوی‌تری میان ایران و آمریکا خواهد شد و همین امر نیز وضعیت و جایگاه ایران در منطقه خلیج‌فارس را تقویت خواهد کرد.

از نقطه‌نظر عربستان، روابط حسنه میان ایران و آمریکا و دیدارهای هسته ای ظریف و کری و عقب‌نشینی آمریکا از منطقه و حضور ییشتر در امور منطقه را تسهیل می‌کند، موجب پیچیده‌تر شدن موضع و موقعیت عربستان در برابر ایران می‌شود و در نهایت انگیزه و مشوق‌هایی را به منظور بهبود روابط دوجانبه فراهم می‌آورد. از دیدگاه و نقطه‌نظر کشورهای عضو شورای همکاری خلیج‌فارس رشد ناآرامی و هرج‌ومرج‌ها در کشور عراق نیز به بهبود روابط ایران و آمریکا کمک می‌کند، چرا که از یک سو زمینه‌های مشترکی برای همکاری را به وجود می‌آورد و از سوی دیگر آمریکا دلیل دیگری به منظور تعمیق مذاکرات و گفت‌وگوهای بیشتر با تهران پیدا می‌کند.

در چنین شرایط و زمینه‌ای، به نظر می‌رسد هر دو طرف باید تلاش کنند تا این رقابت و خصومت دیرینه را مدیریت کرده و کانال‌های ارتباطی و راه گفت‌وگو را باز نگه دارند. با این حال و با وجود این اهداف سیاسی حداقلی، بعید به نظر می‌رسد که ایران و یا عربستان به دنبال مذاکرات گسترده‌تر و یا توافق حداکثری باشند.

این امر در موضوع بحران سوریه و پیدا کردن یک استراتژی مشترک برای حل بن‌بست کنونی این کشور صدق می‌کند. شانس دستیابی به یک راه‌حل مناسب برای بحران سوریه که موجب رضایت هر دو طرف (ایران و عربستان) باشد بسیار اندک است. دلیل این امر نیز آنست که موضوع بحران و تحولات سوریه تا حد بسیار زیادی برای هر دو کشور ایران و عربستان یک بازی صفر مجموع است. در حال حاضر جنگ داخلی سوریه به نقطه ای رسیده است که ایران و عربستان برای عقب‌نشینی از مواضع فعلی خود و همچنین تعهدات خود نسبت به طرفین درگیر در جنگ سوریه آینده دشواری را پیش‌رو خواهند داشت.
اخبار سیاست خارجی - تیک

روابط ایران و عربستان سعودی چگونه بهبود خواهد یافت؟

اخبار سیاست خارجی - تحلیل یک روزنامه لبنانی؛
روابط ایران و عربستان سعودی چگونه بهبود خواهد یافت؟

بهبود روابط ایران و عربستان سعودی اجتناب‌ناپذیر استاز سال‌ها پیش تاکنون، همواره این نکته مورد اشاره تحلیلگران اوضاع خاورمیانه بوده که ماهیت روابط ایران و عربستان سعودی به عنوان دو کشور مهم و تأثیرگذار، یکی از مهم‌ترین عناصر تعیین‌کننده ساختار سیاسی و امنیتی این منطقه به شمار می‌رود. در همین راستا، یک روزنامه لبنانی به تحلیل وضعیت جاری روابط این دو کشور پرداخته و بهبود روابط میان آن‌ها را روندی اجتناب‌ناپذیر دانسته است.

به گزارش «تابناک»، روزنامه لبنانی «السفیر» در مطلبی به بررسی روابط ایران و عربستان پرداخته و اشاره می‌کند، در بیش از یک دهه اخیر، تقابل این دو کشور، مهم‌ترین درگیری منطقه‌ای در خاورمیانه بوده است؛ درگیری که دامنه آن از گستره سرزمینی این دو کشور فرا‌تر رفته و دیگر مناطق، از عراق گرفته تا یمن و از بحرین تا لبنان را درگیر کرده است.

در این مطلب ‌خلاصه‌وار آمده است: در بیشتر کشورهای خاورمیانه، منبع اصلی درگیری‌های داخلی ریشه در یک عامل اصلی دارد و آن، تضاد منابع ایران و عربستان سعودی در این کشورهاست؛ بنابراین، تقابل ایران و عربستان و یا ـ آن گونه که برخی ‌می‌‌گویند ـ تقابل شیعه و سنی، به مشخصه اصلی درگیری‌های منطقه‌ای تبدیل شده است.

هم‌اکنون نیز این تقابل خود را در قالب چند روند عمده نشان داده است: انتخابات پارلمانی عراق، انتخابات ریاست جمهوری لبنان، آشتی فتح و حماس و سوریه، که خود مهم‌ترین نمود منطقه‌ای منازعه ایران و عربستان سعودی به شمار می‌رود.

از دید عربستان سعودی، توافق ایران و آمریکا بر سر موضوع هسته‌ای، راه را برای برداشته شدن تحریم‌های اقتصادی موجود علیه ایران هموار کرده و دست ایران را در منطقه باز خواهد کرد.

از سوی دیگر، این توافق راه را برای قدرت گرفتن «میانه‌رو»‌ها در ایران هموار خواهد کرد.
البته ایران مشکلی با تقویت میانه‌رو‌ها در ایران ندارد، به ویژه به این علت که پیش از این، بسیاری از مشکلات عربستان سعودی با ایران، در دوره ریاست جمهوری هاشمی رفسنجانی حل و فصل شد و در دوره ریاست جمهوری خاتمی نیز دو طرف توانستند در مجموعه‌ای از موضوعات به تفاهم برسند. درست است که در آن زمان، توازن قوای منطقه‌ای با امروز متفاوت بود، ولی به هر حال، رفسنجانی و خاتمی از دید سعودی‌ها به عنوان شرکایی ‌پذیرفته به شمار می‌رفتند.

بنابراین، نگاهی دقیق به اوضاع، می‌تواند سبب به دست آمدن این نتیجه شود که پیشرفت در مذاکرات هسته‌ای ایران، سبب ایجاد فرصتی برای عربستان سعودی خواهد شد؛ به عبارت دیگر، هرچند مذاکرات ایران و آمریکا می‌تواند سبب ضربه خوردن منافع عربستان شود، ‌در صورتی که این روند به تقویت میانه‌رو‌ها در ایران منجر شود، این امر سرانجام به نفع سعودی‌ها نیز خواهد بود. حتی در صورت موفقیت آمیز بودن مذاکرات هسته‌ای، ایران برای نفع بردن کامل از این روند، به زمان نیاز دارد و در همین راستا، کاهش تنش‌های منطقه‌ای، یکی از راه‌هایی است که می‌تواند چنین زمینه‌ای ‌برای ایران فراهم کند. بر این اساس، کاهش تنش‌ها با عربستان، ‌امر مهم و مورد توجه ایران قرار خواهد گرفت.

از سوی دیگر، در اوضاع کنونی، عربستان سعودی با مسأله تحولات قدرت در داخل روبه‌روست؛ تحولاتی که شاید از زمان تأسیس پادشاهی سعودی در سال ۱۹۳۲ تاکنون بی‌سابقه باشد. همزمان با این تحولات داخلی، تهدیدات برآمده از اوضاع بین‌المللی و منطقه‌ای نیز عربستان را درگیر خود کرده است. در نتیجه، عربستان سعودی نیز نیازمند آن است که تا زمان بازگشت اوضاع به حالت عادی، تنش زدایی در روابط با رقبای منطقه‌ای را در دستور کار خود قرار دهد.

در عرصه داخلی عربستان، ملک عبدالله، پادشاه این کشور، به تازگی در ‌فرمانی مقرن بن عبدالعزیز را ‌به جانشینی ولیعهد انتخاب کرد تا از بروز هرگونه تنش و درگیری در آینده بر سر مسأله جانشینی جلوگیری کند. در عرصه بین‌المللی، مسأله اصلی عربستان با آمریکاست. به طور کلی، عربستان سعودی همواره به عنوان متحد جمهوری خواهان شناخته شده، نه دموکرات‌ها. تلاش‌های دولت اوباما برای تنوع بخشیدن به سیاست خاورمیانه‌ای خود نیز سبب ناخرسندی عربستان شده است.
 
افزون بر این، عربستان سعودی در سطح منطقه نیز با چالش‌های مهمی روبه‌روست. تلاش عربستان برای منسجم نگه داشتن شورای همکاری خلیج فارس و همچنین درگیری‌های اخیر عربستان با قطر، از جمله مهم‌ترین این موارد است. تلاش برای محدود نگه داشتن اخوان المسلمین در سطح منطقه، به خطر افتادن منافع این کشور در عراق و لبنان و همچنین تحولات سوریه، از جمله دیگر چالش‌های عربستان در منطقه است. این مجموعه مسائل، همکاری عربستان با ایران را ضروری ساخته است.

البته باید اشاره کرد، ‌هیچ کس انتظار ندارد درگیری‌های موجود میان ایران و عربستان ‌یک‌شبه حل و فصل شده و روابط دو کشور حالی دوستانه پیدا کند؛ اما از آنجا که به دلایل گوناگون، هر دو کشور نیاز به آرام کردن فضای موجود دارند، گزینه بهبود روابط به عنوان گزینه‌ای جدی روی میز خواهد بود.

در این چهارچوب، به نظر می‌رسد که شیوه حل و فصل بحران سوریه، کلید تنش‌زدایی در روابط ایران و عربستان باشد، زیرا اهمیت ویژه سوریه در منطقه خاورمیانه، سبب شده که به طور تاریخی، این کشور همواره تعیین کننده ساختار موازنه قدرت در منطقه باشد. به توافق رسیدن دو کشور بر سر شیوه حل و فصل بحران سوریه، می‌تواند راه را برای حل اختلافات آن‌ها در دیگر بخش‌های منطقه نیز هموار کند.
اخبار سیاست خارجی - تابناک