پول سازی از راه عزاداری در محرم!

هفته نامه صدا - سروه رحمانی: میانسال است و کنار مغازه ای روی چهارپایه کوچکی نشسته و با گوشی نوکیای ساده اش صحبت می کند. از صحبت هایش می شود فهمید جنسی سفارش می دهد. نیمه جلویی مغازه از کالاهای محرم چون طبل و پیراهن های مشکی پرشده است. اما نیمه عقب آن، چندین ردیف کت و شلوار آویزان است. می گوید: «شغل همیشگی من فروش کالاهای عزاداری های مذهبی است. این جا کت و شلوار فروشی است. من فقط بیست روزی اینجا را اجاره می کنم تا جناسم را فروشم». داخل مغازه، زن و مرد جوانی که هر دو مشکی پوشیده اند، برای بچه تازه راه افتاده شان، لباس انتخاب می کنند. زن خانواده اصرار دارد که بر روی لباس، «یا حسین» حک شده باشد.

1375 سال از واقعه عاشورا می گذرد؛ اما بازار فروش لوازم عزاداری ماه محرم در میدان امام خمینی تهران گرم و زنده است. خیابان ناصرخسرو، مرکز اصلی فروش این محصولات در تهران است. کار اصلی فروشندگان از چند هفته قبل از محرم در این جا شروع می شود. یکی از فروشندگان می گوید: «ما کت و شلوار فروش هستیم. اما هر سال از عید قربان تا سوم امام حسین، دکوراسیون را تغییر می دهیم و کالاهای ماه محرم را می فروشیم.»

این جا محرم زودتر از جاهای دیگر شروع شده است. بر در و دیوار خیابان ناصرخسرو، پرچم و آویز مشکی آویزان است. گاه گاه صدای مداحی هم شنیده می شود. بیرون مغازه ها طبل، زنجیر و سنج گذاشته اند. دست فروش ها نیز هر کدام در گوشه ای بساطشان را با پَر، خیمه و سربند پهن کرده اند. بافت قدیمی خیابان و پیاده روهای باریک و کوچکش، عبور و مرور را سخت کرده است.

خیابان ناصرخسرو در تصاحب مردان است. کمتر زنی به تنهایی و بدون همراهی یک مرد در آنجا دیده می شود. همان تعداد معدود هم، اغلب با چادر مشکی و بچه ای که دستش را محکم گرفته اند، برای خرید ماه محرم آمده اند. همه این ها چهره خیابان را بسیار بیشتر مذهبی کرده است.

دوزنده پارچه و پرچم های مذهبی می گوید: «پارچه های مشکی ما وارداتی است. عموما از چین و کره وارد می شوند. اما خودمان اینجا روی آن ها کار می کنیم و یا آن ها کار می کنیم و یا آن ها را از مشهد می خریم.» او با توضیح این موضوع که شغل ثابتشان همین است می گید که در فاطمیه و دیگر عزاداری ها کارشان بیشتر می شود، اما اوج کار، محرم و صفر است. «این موقع سال سرمان خیلی شلوغ است اما در مواقع دیگر معمولا سفارشی کار می کنیم و برای ادارات دولتی، هیئت ها و حسینیه ها پارچه و آویز می دوزیم. البته در دهه فجر هم کارمان رونق می گیرد.»

گزارش های میدانی از تفاوت قیمت ها در بازار خبر می دهد. یکی از خریداران می گوید: «قیمت ها فرق دارند، اما جنس همان است. مغازه ای برای زنجیرهای بچگانه اش، 2 هزار تومان می گوید و یکی سه هزار تومان ما هم نمی دانیم چه کسی راست می گوید و چه کسی سرمان کلاه می گذارد». پیشتر نیز ابراهیم درستی، رییس اتحادیه فروشندگان لوازم صوتی و تصویری در مصاحبه ای با خبرگزاری ایسنا گفته بود به دلیل آن که اکثر لوازم محرم غیرقانونی وارد ایران می شوند، قیمت دقیقی ندارند و نمی توان برای آن ها تعرفه ای تعیین کرد.

او همچنین با اشاره به این موضوع که تولید محصولات فرهنگی ایام محرم، صرفه اقتصادی ندارد، گفته است. «قیمت این گونه اقلام را مغازه داران تعیین می کنند ولی کیفیت، جنس و یا زیبایی آنها از مواردی است که مبنای قیمت گذاری است».

عزاداری با کالاهای چینی و تایلندی

همه آنچه که در بازار است، ایرانی نیست. کشورهای شرق و جنوب شرق آسیا، بخش بزرگی از بازار اقلام مذهبی را در دست دارند. فروشنده میانسالی که با سیگاری در دست پشت میز نشسته است، در پاسخ به این سوال که جنس هایش ساخته کجا هستند، می گوید: «وطن. همه اجناس من ایرانی هستند. من اصلا جنس خارجی نمی فروشم.»

با این وجود، طبق گزارش های میدانی، گران ترین پیراهن های مشکی که مغازه دارها برای عزاداری می فروشند، تایلندی هستند و طبل ها و پارچه های مشکی از شرق آسیا وارد و سپس در ایران سر هم بندی می شوند. هم چنین پرهایی که استفاده می شوند، از آفریقای جنوبی، سوریه و لبنان وارد شده اند و تجارت این پرها منحصر به این چند کشور است.

البته، تنها مشکلی که در بازار کالاهای محرم وجود دارد، این ها نیست. مساله تداخل صنفی، معضلی است که در این ایام بیشتر به چشم می آید. همه مغازه های خیابان ناصرخسرو، کالاهای ماه محرم نمی فروشند. اکثر این مغازه ها یا کت و شلوار فروش هستند و یا دوربین های عکاسی و لوازم آن را می فروشند. اما با نزدیک شدن به محرم، بعضی از فروشندگان دکوراسیون مغازه هایشان را تغییر می دهد و با چیدن کالاهای ماه محرم، شغل خود را موقتا عوض می کنند. ابراهیم درستی، با اشاره به همین موضوع گفته بود با نظارت بیشتر اتحادیه ها و ادغام اتحادیه های موازی، می توان این مشکل را به حداقل رساند.

سهم مداحان از بازار ماه محرم چقدر است؟

خبرهای ضد و نقیض بسیاری درباره مبلغ دستمزد مداحان وجود دارد که درباره صحت هیچ کدام از آن ها اطلاع دقیقی در دست نیست. محسن طاهری، مدیرعامل خانه مداحان با اشاره به این موضوع که معمولا دستمزد مداحان را میزبان تعیین می کند، گفته است: «هدیه به مداحان و میزان آن در حقیقت یک مساله شخصی است و ایجاد تشکیلات و برنامه ریزی در این رابطه چندان کارساز نیست».

هرچند نفس عمل مداحی، با مشخص کردن دستمزد متناقض است، اما خبرهای دیگر به این موضوع اشاره دارند که تعدادی از مداحان معروف با دست مزدهای میلیونی حاضر به مداحی در هیئت ها می شوند و در صورت پرداخت نکردن، مداح در مجلس حضور پیدا نمی کند. معلوم نیست با وجود نبود نهاد رسمی مشخصی که بر عمل تمامی مداحان نظارت داشته باشد، ضرب المثل «تا نباشد چیزکی، مردم نگویند چیزها»، تا به کی کاربرد خواهدداشت.

در ماه محرم، تنها مداحان و یا فروشندگان کالاهای مورد نیاز عزاداری نیستند که کارشان رونق می گیرد. قصابان و فروشندگان ظروف یک بار مصرف نیز در این ماه، بازار خوبی دارند. اما در مقابل، طلافروشان و یا صاحبان دفاتر ثبت ازدواج، تقریبا کارشان به کلی تعطیل می شود. علی که پدرش دفتر ثبت ازدواج و طلاق دارد، می گوید:«در این دو ماه، ما کارمان کاملا تعطیل می شود و برای گذران زندگی از پس اندازهای قبلی استفاده می کنیم. با این وجود، هرچقدر هم که پس انداز داشته باشیم، هر اتفاقی ممکن است بیفتد. ما هم که در این دو ماه، دستمان به هیچ چیز بند نیست، مجبوریم از اقوام و دوستانمان پول قرض بگیریم. خدا روزی رسان است زیاد نگران نیستیم.»

22 میلیون تومان: متوسط هزینه برپایی یک هیئت با دسته بیست نفری

1 میلیون تومان: حداکثر قیمت طبل در بازار ناصرخسرو

500 هزار تومان: حداکثر قیمت بیرق های زربافت

100 هزار تومان: حداکثر قیمت زنجیرهای عزاداری

40 هزار تومان: قیمت پیراهن مشکی تایلندی

خبرگزاری ایرنا: تصاویری از پنجمین شب عزاداری محرم در حسینیه امام خمینی (ره) را مشاهده می کنید.