وضعیت درمان ناباروری در ایران

خبرگزاری مهر: آمارهای رسمی نشان می دهد که بیش از سه میلیون زوج نابارور در کشور داریم، که متاسفانه خیلی از آنها به دلیل عدم آگاهی از روش های درمان ناباروری و همچنین هزینه های درمان، در حسرت بچه دار شدن مانده اند.

هزینه های سنگین درمان ناباروری و عدم پوشش کامل این هزینه ها توسط سازمان های بیمه گر، باعث شده تا آن دسته از زوجین نابارور که قدرت مالی ندارند، نتوانند طعم شیرین بچه دار شدن را بچشند.

میزان ناباروری در حال افزایش است

دکتر محمدمهدی آخوندی رئیس مرکز فوق‌ تخصصی درمان ناباروری ابن‌ سینا، معقتد است که میزان باروری در سطح جهان در 50 سال اخیر تقریبا به نصف کاهش یافته و میزان ناباروری به طور مرتب در حال افزایش است.

وی با اشاره به اینکه علل فیزیکی و شیمیایی مهم‌ترین عوامل محیطی به شمار می‌آیند، افزود: دما، فعالیت های بدنی زیاد، فعالیت در محیط گرم، امواج موبایل، رادیوتراپی و پارازیت، از جمله علل مهمی‌ هستند که می ­توانند به‌ شدت بر باروری اثر بگذارند، عملکرد طبیعی هورمون‌ها را دچار اختلال کنند و سبب پایین آمدن کیفیت اسپرم‌ها و تعداد، حرکت و شکل آن‌ها شوند. وی تصریح کرد: نوع تغذیه، سبک زندگی، فشارهای روانی، اضطراب‌های شغلی و به‌خصوص، آلاینده‌های محیطی در کیفیت اسپرم مردان تأثیرگذار است و تمام این عوامل دانشمندان را دچار نگرانی کرده است. از این رو، باید برای کاهش عوامل خطر، که سبب افزایش نازایی و کاهش قدرت باروری می شوند، برنامه‌ریزی کرد.

به گفته آخوندی، بهترین سن باروری در خانم‌ها بین 25 تا 30 سال است. زیرا، تا سن 35 سالگی، به علت ذخیره تخمک‌ها در تخمدان و آزاد شدن آنها به‌ مرور، نگرانی چندانی در مورد قدرت باروری زنان وجود ندارد اما پس از این سن، کم‌کم و به طور مداوم، از قدرت باروری زنان کاسته می­ شود، به گونه­ ای که به طور مثال، اگر امکان باروری با لقاح خارج رحمی برای یک زن 32 ساله چیزی در حدود 35 درصد باشد، این امکان در سن 42 سالگی، اگر اساساً آن زن دارای تخمک باشد، حدود 5 تا 10 درصد خواهد بود.

وی با اشاره به بیماری ­هایی که ممکن است باروری را به مخاطره اندازند، گفت: یائسگی‌های زودرس و بیماری هایی مانند اوریون، لوپوس، ام اس و اندومتریوز، که به دستگاه­ های تولید مثل مربوط می­ شود، و می­ توانند دارای علل ویروسی باشند یا از سن کودکی فرد را درگیر خود کنند از جمله عللی‌اند که باروری را با مشکل مواجه می­ کنند.

سه میلیون زوج نابارور در کشور

دکتر حمید چوبینه رئیس مرکز درمان ناباروری رویش هلال، از این مرکز به عنوان یکی از قطب های درمان ناباروری در کشور نام برد و گفت: از ابتدای راه اندازی این مرکز تا کنون، بیش از 3 هزار زوج نابارور برای درمان به مرکز رویش هلال مراجعه کرده و از خدمات تخصصی ما استفاده کرده اند.

این متخصص بیولوژی تولیدمثل در ارتباط با اهداف راه اندازی مرکز رویش هلال، اظهارداشت: پروژه احداث و کسب مجوز و سایر اقدامات اولیه دیگر برای راه‌اندازی مرکز درمان ناباروری رویش هلال از سال 90 شروع شد. بعد از راه‌اندازی، از فروردین 92 جهت بهره‌برداری و آموزش نیروهای رده‌های مختلف کارشناسی و اداری این مرکز وارد گفتگو با پژوهشگاه رویان شدیم و با انعقاد قرارداد بهره‌برداری، عملا پتانسیل علمی و مدیریتی این پژوهشگاه را به مجموعه افزودیم.

چوبینه در ادامه با عنوان این مطلب که مرکز رویش هلال از شهریور 92 اقدام به پذیرش بیمار کرد، افزود: هدف از ایجاد این مرکز به دو موضوع نیازها و توانمندی‌های موجود در کشورمان برمی‌گردد. نیاز اول اینکه حدود سه میلیون زوج نابارور در کشور داریم که همه اینها به نوعی نیازمند درمان هستند و هر اقدامی در این زمینه صورت گیرد مفید خواهد بود. نیاز دیگر اینکه امروزه علوم، بسیار به هم وابسته هستند.

 به طور مثال جهت جلوگیری از بروز اختلالات ژنتیکی و کروموزومی یا حتی برای انتخاب جنسیت قبل از انتقال جنین (قبل از لانه‌گزینی جنین در رحم مادر) با استفاده از همین تکنیک های کمک درمان ناباروری و روش PGD، هم می‌توان از تولد فرزندانی با اختلالات شناخته شده کروموزومی و ژنتیکی (به خصوص در خانواده‌هایی که مستعد بروز یک اختلال هستند) جلوگیری کرد و هم اینکه برای خانواده‌هایی که چند فرزند از یک جنس دارند و تمایل به داشتن فرزند دیگری از جنس مخالف هستند، اقدام کرد.

رئیس مرکز درمان ناباروری رویش هلال، با تاکید بر توانمندی علمی کشورمان در زمینه درمان ناباروری در دنیا، تصریح کرد: به جرات می توان گفت که جزو چند کشور برتر دنیا هستیم که می‌توانیم در جذب بیماران کشورهای دیگر به ویژه کشورهای منطقه و همسایه، گام برداریم و از این طریق ارزی آوری کسب کنیم.

وی در پاسخ به این سئوال که در مرکز رویش چه خدماتی به زوج های نابارور ارائه می‌شود، تاکید کرد: در این مرکز اقداماتی از جمله مشاوره در زمینه‌ های درمان ناباروری، شانس بروز بیماری های ژنتیکی و چگونگی جلوگیری از آن، بازتوانی فعالیت های جنسی و سلامت خانواده، مشاوره‌ جنین‌شناسی، تغذیه، غدد، هورمون ها و... ارائه می شود.

رئیس مرکز درمان ناباروری رویش هلال، ادامه داد: این مرکز دارای تمام امکانات و تکنیک های لازم در زمینه درمان ناباروری و جلوگیری از بروز اختلالات ژنتیکی شناخته شده، به همراه کادر تخصصی و درمانی مجرب است. ضمن اینکه، هتلی بسیار شیک با امکانات عالی در فاصله چندمتری این مرکز جهت اقامت بیماران احداث شده که امکان در دسترس بودن و مانیتورینگ این بیماران و جلوگیری از ایجاد استرس های مختلف بیماران را به نحو شایسته‌ای مقدور کرده است.

چوبینه به جایگاه کنونی مرکز رویش به عنوان یکی از مراکز درمان ناباروری در کشور اشاره کرد و افزود: مرکز رویش هلال با توجه به استفاده از امکانات و تجهیزات روز دنیا و استفاده از تیم تخصصی پژوهشگاه رویان در مرتبه بسیار بالایی در عرصه درمان ناباروری و جلوگیری از بروز اختلالات ژنتیکی و کروموزومی قرار گرفته است. این موضوع نشان‌ دهنده ضرورت توجه بیشتر مسئولان امر به توسعه فضای فیزیکی و افزایش تجهیزات این مرکز است که بتوان در زمان‌ کوتاهتر سرویس های درمانی بیماران نیازمند را افزایش داده و در جذب بیماران خارجی نیز بیشتر فعالیت کرد.

نرخ باروری در کشور

دکتر محمد اسلامی معاون فنی دفتر سلامت جمعیت، خانواده و مدارس وزارت بهداشت با اعلام اینکه نرخ باروری در کشور ۱.۸درصد است، گفت: بالاترین نرخ باروری در کشور مربوط به سال های ۶۰ تا ۶۲ می شود و پس از آن این نرخ رو به کاهش بوده است.

وی با اشاره به اینکه اکنون میانگین فاصله زمانی فرزند اول و دوم در خانوارهای ایرانی، 4.5 سال است، افزود: این آمار با معیارهای سلامت مادر و کودک مطابقت نداشته و برنامه ریزی کاهش این فاصله ضروری است.

معاون فنی دفتر سلامت جمعیت، خانواده و مدارس وزارت بهداشت، افزایش بارداری های ارادی و خواسته، فاصله گذاری منطقی فرزند آوری، کاهش بارداری های پرخطر و مهار سقط غیرقانونی و غیرشرعی، تامین خدمات باروری سالم و ایجاد زیرساخت های مناسب خدمات بازگشت باروری را از موارد مهمی دانست که باید در سیاست های فرزند آوری مورد توجه جدی قرار گیرد.

اسلامی با تاکید بر افزایش ازدواج در جامعه و تشویق و تسهیل زمینه ازدواج برای جوانان، گفت: این مهم نقش موثری در افزایش جمعیت و نرخ باروری داشته و توجه به آن ضروری است.

وی ترویج زایمان ایمن با فرهنگ سازی و مشوق ها، کاهش مرگ نوزادان به کمتر از 7 درصد در هزار نفر جمعیت و کاهش مرگ مادران باردار به میزان ۱۵ درصد در هزار نفرجمعیت را از مهمترین اهداف سیاست های برنامه ششم توسعه عنوان کرد.

وضعیت ناباروری در مردان

دکتر سید محمد کاظمینی عضو تیم تخصصی مرکز درمان ناباروری ابن سینا، درباره علل و عواملی که ممکن است باروری مردان را در معرض خطر قرار دهد، گفت: یک مرد قبل از تولد و تا دوران بارداری و رشد در رحم ممکن است دچار مشکلاتی شود. پسر بچه ها ممکن است به هنگام تولد، بیضه هایشان در جای خود قرار نداشته باشند و چنانچه توسط یک ماما یا متخصص از ناحیه بیضه ها مورد بررسی و معاینه قرار گیرد واین مسأله تشخیص داده شود تا قبل از یک سالگی به وسیله انجام یک عمل جراحی می توان این مشکل را برطرف کرده و از آسیب به بیضه ها در سال های آینده جلوگیری شود.

 علاوه بر این هنگام بلوغ هر ضایعه ای همچون التهاب بیضه ها یا درد ناگهانی، پیچ خوردگی های آنها و یا در صورت عفونت باید هر چه سریعتر به پزشک مراجعه و تحت درمان قرار گیرند، چنانچه پس از بلوغ نیز ممکن است بیماریها و مشکلاتی برای مردان ایجاد شود همچون واریکوسل که اگر بر روی کیفیت اسپرم تاثیر منفی بگذارد نیاز به درمان دارد.

وی افزود: به طور مثال اگر مردی به بیماری نارسایی کلیه مبتلا شود و کیفیت اسپرم های وی در حال کاهش باشد ما می توانیم اسپرم های او را جهت حفظ باروری فریز کنیم تا اگر احیانا بیماری وی توسعه پیدا کرد بتوانیم در جهت باروری وی ازآن استفاده کنیم.

بیماری های تاثیرگذار بر باروری مردان

دکتر راحله السادات توکلی فوق تخصص خون و سرطان بزرگسالان و عضو تیم تخصصی مرکز درمان ناباروری ابن سینا نیز، گفت: بیشترین بیماری هایی که بر روی باروری مردان تاثیر می گذارند، تومورهایی هستند که بیضه  را درگیر می کنند. به گونه ای که مطالعات نشان داده است بین 50 تا 65 درصد افرادی که تومور بیضه دارند با کاهش تعداد اسپرم ها از همان ابتدا مواجه خواهند بود و برخی بدخیمی ها و سرطان ها نیز به مجاری که حرکت و انتقال اسپرم را عهده دار هستند هجوم می آورند و گاهی اوقات، درمان های سرطان هستند که ممکن است سبب آسیب افراد و ایجاد ناباروری در آنها شود.

وی در ادامه تصریح کرد: اولین کاری که در جهت حفظ باروری افراد بیمار و مبتلا به سرطان به ویژه در مردان باید انجام شود، ذخیره اسپرم و انجماد آن در فاصله تشخیص بیماری تا شروع درمان است.