وایبر حاشیه‌ساز از زلزله تهران

اخبار اجتماعی - وایبر حاشیه‌ساز از زلزله تهران

یک اطلاعیه غیرقابل‌استناد درباره آخرین وضعیت گسل‌های شهر تهران، سه‌شنبه گذشته دستاویز گروهی از افراد در فضای مجازی قرار گرفت و تبدیل آن به پیغام وایبری هشدارآمیز، بازاری از شایعه‌های متنوع درباره «قریب‌الوقوع بودن زلزله در تهران» را  رقم زد.

به گزارش دنیای اقتصاد، عصر سه‌شنبه، انتشار گسترده یك پیامك وایبری در تلفن‌‌‌‌ همراه، ذهن پایتخت‌نشین‌ها را برای دومین‌بار طی 7ماه اخیر، متوجه «زلزله‌بزرگ و احتمال سررسیدن انتظار چندین ساله نسبت به وقوع آن» كرد.

دو روز پیش، حوالی ساعت 5 بعدازظهر، یك متن نسبتا طولانی با عنوان «مهم مهم مهم» از طریق وایبر به تلفن‌های همراه تهرانی‌ها مخابره شد كه مضمون آن، از اطلاع‌رسانی یک نفر به شهروندان تهرانی درباره یك پیغام محرمانه حكایت می‌كرد.

عامل انتشاردهنده این پیغام، در پیامك وایبری خود، ادعا كرده بود كه «امروز سازمان مدیریت بحران در پی وقوع یكسری زلزله خفیف در جنوب تهران طی دو روز پشت‌سر هم، هشداری را در پرتال داخلی شهرداری، خطاب به شهرداران مناطق 22گانه بابت آماده‌باش نسبت به وقوع زلزله در 48ساعت آینده، داده است.»

فرد منتشركننده این پیامك، با استناد به این هشدار، از زبان خود، از ساكنان پایتخت می‌خواهد كه در ساعات پایانی سه‌شنبه و چهارشنبه – دو روز گذشته- در فضای باز قرار بگیرند یا در منزل، به صورت آگاهانه ساكن شوند تا شرایط عادی شود!

به گزارش «دنیای‌اقتصاد»، این دومین اطلاعیه غیرمستند درباره هشدار زمین‌لرزه تهران است كه طی ماه‌های گذشته از سال93، در فضای مجازی بین عموم مردم منتشر می‌شود و موجی از شایعه و نگرانی را در اذهان به‌وجود می‌آورد.

پیش‌تر، اولین پیامك، درست یك‌ساعت بعد از توفان بی‌سابقه‌ 12خرداد امسال كه با سرعتی معادل 119 كیلومتر به همراه توده‌ حجیمی از خاك، تهران را در نوردید، به تلفن‌های همراه مخابره شد. در آن پیامك، به نقل از پژوهشكده زلزله‌نگاری تهران، از «فعال‌شدن گسل‌های تهران به واسطه توفان و احتمال وقوع زلزله تا 24ساعت آینده» خبر داده شده بود. هر چند از آنجا كه منبع خبر در متن پیامك خردادماه، وجود خارجی نداشت – اصلا سازمانی به نام پژوهشكده زلزله‌نگاری در كشور وجود ندارد- صحت این خبر بلافاصله پس از انتشار در فضای مجازی، تكذیب شد. اما طی دو روز گذشته،  موضع‌گیری شفافی دال بر غیرواقعی بودن «اصل هشدار» در پیامك وایبری عصر سه‌شنبه اتخاذ نشده است.

متن كامل پیامك وایبری عصر سه‌شنبه به شرح زیر است: «با سلام، مهم مهم مهم؛ امروز ساعت 5 بعدازظهر در كارتابل شهرداری ما پیغام محرمانه از سازمان مدیریت بحران برای 22منطقه شهرداری اعلام شد با مضمون: گسل تهران حركت كرده است. و دو روز پشت‌سر هم جنوب تهران زلزله خفیف آمده است و امشب و فردا امكان وقوع زلزله تا بیش از 4 ریشتر وجود دارد هم‌اینك برای كلیه شهرداری‌های مناطق آماده‌باش اعلام شده، این خبر اطلاع‌رسانی شود تا حد امكان در فضای باز باشید و اگر در منزل هستید كنار ستون یا چارچوب درها بخوابید و لوازم ابتدایی را برای خودتان كنار بگذارید، تنها امید این است كه زلزله به‌صورت خفیف در اطراف تهران وقوع كند، وظیفه‌ام اطلاع‌رسانی بود.»

  كاربری غیرعمومی پیغام
پیگیری‌های «دنیای‌اقتصاد» درباره صحت و سقم پیامك عصر سه‌شنبه نشان می‌دهد فارغ از اینكه، سازمان مدیریت بحران شهر تهران، وظیفه دارد مطابق تكالیف قانونی‌اش، كوچكترین وضعیت متغیرها و پارامترهای غیرطبیعی منتهی به حوادث بزرگ در كلان‌شهر تهران را پایش و رصد كند، اما زمین‌لرز‌ه‌های چند روز اخیر در اطراف تهران،

 به شکلی نبوده كه بخواهد در قالب «هشدار عمومی» مطرح شود. اولین نشانه‌‌ای كه می‌توان با استناد به آن، عمومی‌ نبودن هشدارهای داخلی احتمالی سازمان مدیریت بحران را اثبات كرد، اطلاعات روزهای اخیر موسسه ژئوفیزیك دانشگاه تهران است.

در سایت مركز لرزه‌نگاری كشوری وابسته به موسسه ژئوفیزیك دانشگاه تهران، مشخصات كلیه زمین‌های لرزه‌های ریز و درشتی كه در سراسر كشور اتفاق می‌افتد، ثبت می‌شود. در این سایت، هیچ گزارشی از وقوع زلزله‌ طی روزهای اخیر در اطراف یا جنوب شهر تهران، اعلام نشده است و بنابراین نشان می‌دهد مقدمه هشدار وایبری عصر سه‌شنبه درباره زلزله‌های خفیف رخ داده در جنوب تهران، چندان قابل اعتماد نیست.

 با این حال، سازمان مدیریت بحران شهر تهران، در طول شبانه‌روز، همه نوع تحرك و فعالیت‌ گسل‌های واقع در محدوده استان تهران را پایش می‌كند و در صورت مشاهده كوچك‌ترین وضعیت غیرعادی، گزارش‌ آن را به نهادهای بالادست خود اعلام می‌كند. این گزارش‌ها قطعا كاربری تخصصی و غیرعمومی دارد و نمی‌تواند از سوی مردم، مورد استناد قرار گیرد.

این سازمان همچنین ماموریت دارد با اطلاع به‌موقع این گزارش‌ها به نهادهای مسوول، درجه آمادگی مناطق22 گانه و مدیریت‌‌های بحران مناطق را همواره در بالاترین سطح ممكن حفظ كند. بنابراین، اطلاعاتی كه سازمان مدیریت بحران، در سطح كارشناسی و داخل‌سازمانی تهیه می‌كند، چنانچه در فضای مجازی، از سوی برخی افراد، به غلط یا درست، تفسیر و مخابره شود، اصل خبر باطل خواهد بود. گفته می‌شود، این نوع گزارش‌ها كه صرفا در مكاتبات داخلی سازمان‌ها مبادله می‌شود و به هیچ وجه قابلیت استناد و كاربری عمومی را ندارد، معمولا سالی دو، سه مرتبه و متناسب با وقوع ریزلرزه‌ها یا خردلرزه‌ها، به صورت درون‌سازمانی مخابره می‌شود. سازمان مدیریت بحران شهر تهران در عین حال، چنانچه حركات درونی زمین را در دوره‌ای مشخص، نشانه‌ای هرچند احتمالی برای «در پیش‌بودن زمین‌لرزه» تلقی كند، هشدار لازم را از طریق شبكه پنج سیما، به اطلاع عموم خواهد رساند. بنابراین، پیغام‌های وایبری مورد استناد نیست.

  وضعیت غیرعادی وجود ندارد
رئیس سازمان مدیریت بحران شهر تهران، روز گذشته بدون آنكه درباره درست یا غلط بودن پیامك وایبری عصرشنبه اظهارنظر كند، گفت: شهروندان نباید به این نوع پیغام‌های غیررسمی توجه کنند و هشدارها درخصوص زلزله را تنها مرکز ژئوفیزیک تهران می‌تواند اعلام کند.

احمد صادقی با بیان اینكه، پیش‌بینی زلزله از لحاظ علمی رد شده است، تصریح كرد: اما نباید مردم آمادگی خود را در برابر وقوع زلزله از دست بدهند، ضمن اینكه احتمال وقوع زلزله در تهران همیشه وجود دارد و باید در برابر آن آمادگی‌های لازم را داشت. همچنین رامین رادنیا مدیر روابط‌ عمومی سازمان مدیریت بحران شهر تهران نیز در گفت‌وگویی كوتاه با «دنیای‌اقتصاد»، با تاكید بر اینكه، طبق قانون، مرجع انتشار اخبار زلزله، موسسه ژئوفیزیك دانشگاه تهران است، تاكید كرد: در كل كشور در طول هفته، 50 زمین‌لرزه با بزرگای كمتر از 3 ریشتر اتفاق می‌افتد، در تهران هم زلزله‌های یك تا 5/1 ریشتری ثبت می‌شود كه توسط انسان احساس نمی‌شود، بلكه بعضا از سوی دستگاه‌های مخصوص پیش‌نشانگر ثبت می‌شود.

رادنیا افزود: علم مربوط به زلزله‌شناسی، تاكنون موفق شده از بین سه پرسش اصلی شامل «برآورد مناطق لرزه‌خیز، حداكثر لرزه‌خیزی مناطق و روز وقوع زلزله»، فقط به دو پرسش اول پاسخ دهد. بنابراین امكان پیش‌بینی زمان زمین‌لرزه، هنوز به‌صورت علمی و مستند، محقق نشده است.

  مختصات یك پیش‌‌بینی واقعی درباره زمین‌لرزه
به گزارش «دنیای‌اقتصاد»، غروب سه‌شنبه بعد از آنكه دامنه انتشار پیامك وایبری مربوط به هشدار زلزله در فضای مجازی، افزایش پیدا كرد، دكتر مهدی زارع مدیر مركز ملی پیش‌بینی زلزله در پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی، در صفحه فیس‌بوك خود نوشت: هر از چند گاهی بحث‌هایی در مورد هشدار برای رخداد زلزله یا اعلام آماده‌باش برای زلزله احتمالی در مناطق لرزه‌خیزی مانند تهران و... در فضای عمومی در می‌گیرد كه به باور نگارنده، باید چند نكته درباره این مباحث، مدنظر قرار بگیرد. این زلزله‌شناس معتقد است: پیش‌بینی درباره زمین‌لرزه زمانی می‌تواند علمی، قابل اعتنا و اعتماد باشد كه براساس حجم قابل‌توجهی داده آماری قابل سنجش، به‌دست آمده باشد و در عین حال، پیش‌نشانگرهای شناخته‌شده نیز در آن پیش‌بینی، لحاظ شده باشند. زارع تاكید می‌كند: از دیدگاه مدیریتی، تصمیم برای اعلام هشدار و آماده‌باش هنگامی ممكن است كه برپایه سنجش‌های چندگانه پارامترهای مختلف، انجام شده باشد.

پیش‌بینی زلزله با استناد به تغییرات «تك‌پارامتر»، باعث تصمیم‌گیری‌های غلط می‌شود. در صفحه فیس‌بوك این زلزله‌شناس آمده است: برای پیش‌بینی زمین‌لرزه، دو راهبرد مهم وجود دارد كه یكی از آنها «استفاده از پیش‌نشانگر‌های زمین‌لرزه» است. در روش‌های پیش‌نشانگری، دو پارامتر مهم كه در علم زلزله‌شناسی، به عنوان پیش‌نشانگر «شناخته‌شده» معروفند، مورد سنجش قرار می‌گیرند؛ یكی «تغییرات آب زیرزمینی» و دیگری «تغییرات گاز رادون». البته پارامترهایی مانند «سنجش‌های الکترومغناطیسی، سنجش رفتار حیوانات، سنجش‌های یونوسفری و سنجش‌های آنومالی‌های الکتریکی در پوسته زمین» هم قابل دستیابی هستند. مدیر مركز ملی پیش‌بینی زلزله در پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی، در پایان متن فیس‌بوكی خود تاكید كرده است: احتمال رخداد زمین‌لرزه در جاهایی که قبلا زمین‌لرزه‌های مهم در آنها رخ داده‌اند (مانند تهران، تبریز، مشهد و ...) همواره وجود دارد، اما هر نوع القای شرایط خاص به استناد پیش‌بینی‌هایی كه بر پایه تک پارامترها انجام می‌شود، قابلیت اعتنای بالایی ندارند.

 این پیش‌بینی‌ها  با توجه به محدود بودن امکان و منابع بودجه‌ای برای پژوهش‌های با استانداردهای بین‌المللی، ماحصل مطالعات اندكی است كه تعمیم آن به گستره‌های مهم و پر‌جمعیت و لرزه‌خیز، علاوه بر ایجاد هراس و نگرانی موجب سلب اعتماد و اطمینان مردم و مسوولان از پژوهش و علم می‌شود. بنابراین با دقت و وسواس زیاد باید از چنین رفتارهای نسنجیده‌ای در کشور اجتناب کرد.

نحوه اعلام رسمی هشدار زلزله
رئیس سازمان مدیریت بحران شهر تهران اعلام کرد: احتمال وقوع زلزله بزرگ از طریق بررسی سه نوع پیش‌نشانگر زلزله به‌صورت مرتب توسط سازمان و به كمك تجهیزات مخصوص، رصد می‌شود و چنانچه علائم غیرعادی دریافت شود، پیام هشدار سریع زلزله‌ از طریق شبكه 5سیما به شهروندان تهرانی اطلاع داده می‌شود.

احمد صادقی رئیس سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران یکی از این پیش‌نشانگرهای زلزله را اندازه‌گیری گاز رادون دانست و به «دنیای اقتصاد» گفت:  گاز رادون یکی از پیش‌نشانگرهای زلزله به شمار می‌آید که از طریق سنجش میزان غـلظت آن در چـشمه‌های آب اطراف گسل‌ها در پیش‌بینی زلزله مورد استفاده قرار می‌گیرد. در برخی از زلزله‌های گذشته در جهان ارتباط این پیش‌نشانگر با زلزله مشاهده شده است، البته نیازمند مطالعات علمی در این خصوص از سوی مراکز علمی – پژوهشی هستیم.

او ادامه داد: دومین پیش‌نشانگر زلزله تغییر غیرمتعارف آب‌های زیرزمینی است. همچنین رصد حرکات حیوانات از دیگر پیش‌نشانگرهایی است که مرتبا در حال رصد هستند.

صادقی تصریح کرد: وقوع خردلرزه‌ها طبیعی است، چون گسل‌های شهر تهران گسل‌های فعالی هستند. اما اگر میزان این خردلرزه‌ها خاص باشد یا تکرار خاصی داشته باشد، می‌توان آنها را به‌عنوان پیش‌نشانگر تلقی کرد.  او به زلزله مورموری در استان ایلام اشاره کرد وافزود: به عنوان مثال در مورد زلزله 27 مرداد مورموری در استان ایلام قبل از وقوع زلزله بزرگ دو خردلرزه با بزرگی 4 ریشتر اتفاق افتاد. یک روز پیش از این زلزله نیز، زلزله‌ای به بزرگی 2 /4 ریشتر در دماوند رخ داد که پس از آن با تشکیل کارگروهی ویژه تصمیم گرفته شد اگر چند ساعت بعد زلزله دیگری در همین ابعاد اتفاق بیفتد به مردم هشدار داده شود اما چون تکرار نشد هشداری هم به مردم ندادیم.

رئیس سازمان پیشگیری و مدیریت بحران در پاسخ به این سوال که در صورت بروز شرایط بحرانی برای هشدار به مردم چه مکانیزمی به صورت عمومی طراحی شده است، گفت: اطلاع‌رسانی درباره خطر وقوع زمین‌لرزه یا همان هشدار سریع از طریق صدا و سیما انجام می‌شود. در این راستا کارگروه تخصصی اطلاع‌رسانی و هشدار در تهران به مسوولیت شبکه 5 سیما تشکیل شده که عضو کارگروه تخصصی ستاد مدیریت بحران شهر تهران است.  او تاکید کرد: البته دانش بشر هنوز موفق به پیش‌بینی و تعیین زمان دقیق وقوع زلزله نشده و مطالعات دانشمندان به نتایج محدودی رسیده است. بنابراین اصل بر پیشگیری است تا اگر زمین‌لرزه رخ داد خسارات و تلفات کمتری داشته باشد.

اخبار اجتماعی - دنیای اقتصاد

وایبر حاشیه‌ ساز از زلزله تهران

یک اطلاعیه غیرقابل‌استناد درباره آخرین وضعیت گسل‌های شهر تهران، سه‌شنبه گذشته دستاویز گروهی از افراد در فضای مجازی قرار گرفت و تبدیل آن به پیغام وایبری هشدارآمیز، بازاری از شایعه‌های متنوع درباره «قریب‌الوقوع بودن زلزله در تهران» را رقم زد.