ماجرای تخریب 64 خانه‌ مجردی در عودلاجان

جام جم آنلاین: اخیرا طرحی برای ساماندهی اجتماعی در بافت تاریخی منطقه 12 از سوی قرارگاهی با نام انضباط شهری مطرح شده است که قصد ساماندهی خانه‌هایی با عنوان مجردی را در منطقه تاریخی عودلاجان تهران دارد.

در متن صورتجلسه این قرارگاه ظاهرا تخریب 64 خانه شامل 55 خانه بدون مالک و 9 خانه دارای مالک درخواست شده است. از آنجا که جزئیات بیشتری از این طرح اعلام نشده، ظن این می رود که مانند سال 84 که شش هکتار از بافت منطقه تاریخی عودلاجان به بهانه جمع آوری معتادان و تخریب «منقل خانه ها» با خاک یکسان شد، امروز نیز بخشی از بناهای تاریخی این منطقه به منظور تأمین امنیت، ساماندهی اجتماعی یا هر دلیل دیگری، از صفحه روزگار پاک می شوند.

هر چند به گفته عزیزالله رجب زاده مشاور شهردار تهران، قرارگاه انضباط شهری به سرپرستی شهرداری با هدف اجرای طرح انضباط شهری، شناسایی و کاهش آسیب های اجتماعی راه اندازی شده، اما تخریب چهار بنا خارج از محله عودلاجان در روزهای اخیر، از جمله خانه «ماوثاله» در خیابان جمهوری، خانه کوچه «مجمر» در لاله زار جنوبی و خانه ای در خیابان «سرهنگ سخایی» نگرانی فعالان و علاقه مندان میراث فرهنگی را برانگیخته است تا آنجاکه رجبعلی خسروآبادی، مدیرکل میراث فرهنگی استان تهران در نامه ای مخالفت خود را با هرگونه تغییر ساختاری در بافت تاریخی پایتخت بدون هماهنگی و اعلام نظر کارشناسی سازمان میراث فرهنگی اعلام کرده است. به باور خسروآبادی، اجرای طرح انضباط اجتماعی در منطقه 12 در شرایطی مورد پذیرش خواهد بود که حفظ هویت تهران با امنیت شهروندان و گردشگران همراه باشد؛ زیرا به اعتقاد او نباید هویت و گذشته تهران را قربانی ارتقای امنیت کرد.

در متن نامه مدیرکل میراث فرهنگی استان تهران به شهردار منطقه 12 آمده است: «بنا به اطلاع واصله در جلسه طرح انضباط اجتماعی منطقه 12 موضوع تخریب 64 خانه در محله عودلاجان مطرح شده است، نظر به این که در بافت تاریخی هرگونه تخریب که موجب تغییر بافت یا تاثیر بر نحوه معماری محله و بر هم زدن معابر باشد، باید با این سازمان هماهنگ شود، با اعلام مخالفت با این گونه اقدامات بدون هماهنگی خواهشمنداست دستور فرمایید مشخصات مکان های موردنظر جهت بررسی به این اداره ارسال شود.»

با وجود این، عابد ملکی شهردار منطقه 12 تهران در گفت وگو با ایسنا خبر تخریب 64 خانه تاریخی در این منطقه را رد کرده و گفته است: قبل از اجرای طرح، تمامی خانه های میراثی با همکاری سازمان میراث فرهنگی شناسایی شده است و قطعا شهرداری به این منازل صدمه ای وارد نخواهد کرد. اما علاوه بر تجربه 10 سال پیش در تخریب شش هکتار از بناهای منطقه تاریخی عودلاجان، آنچه سبب افزایش نگرانی ها درباره تخریب خانه های تاریخی این محله شده است، بی اطلاعی اعضای شورای شهر تهران از جزئیات طرح انضباط شهری است.

محمد حقانی، عضو شورای شهر تهران با اشاره به بی اطلاعی اعضای شورای شهر از موضوع تخریب خانه ها، در این باره می گوید: به شهردار تهران در این خصوص تذکر دادم که قبل از اجرای طرح، جزئیات آن را اعلام کند و قرار شده آقای قالیباف در جلسه شورا شرکت کند و به صورت شفاهی درباره این طرح توضیح دهد.

حقانی که با مدیر این طرح و همچنین خسروآبادی صحبت هایی داشته، به نقل از مدیرکل میراث فرهنگی استان تهران تعداد این خانه ها را 50 خانه بلاصاحب و هفت خانه متروکه دارای صاحب عنوان می کند.

او همچنین از مسئول اجرایی این طرح نقل می کند که بیشتر این بناها فرسوده و خارج از رده است و در ساماندهی بافت فرسوده اگر بنایی باشد که ارزش میراث فرهنگی داشته باشد، ما در پی مرمت و احیای آن هستیم.

در بازدیدی که همراه دیگر خبرنگاران از محله عودلاجان و خانه هایی که 10 سال پیش تخریب شد، داشتیم متاسفانه ملاحظه شد که پس از تخریب آن خانه ها در این 10 سال، هیچ اقدامی برای زمین هایی که امروز رها شده مانده اند، صورت نگرفته است. به نظر می رسد نتیجه کار شهرداری در طرح امنیت اجتماعی یا انضباط شهری تنها پاک کردن صورت مساله بوده و معتادان بی خانمان در مناطق و محلات دیگر پراکنده شده اند.

حقانی در این باره به گفته های مسئول اجرای این طرح اشاره می کند: ما در نظر نداریم افراد معتاد یا موادفروش را از این محله پراکنده کنیم؛ بلکه دنبال بازپروری و ایجاد شغل برای آنها در این محل هستیم. در حقیقت این محلات بیشتر به انبار کالا و تولیدی ها اختصاص دارند، ولی غروب که می شود، انگار زندگی از این محله ها رخت می بندد و از نظر امنیتی امکان رفت و آمد وجود ندارد.

با همه این اوصاف، این عضو شورای شهر بصراحت اعلام می کند که مرجع تصمیم گیرنده درباره کارشناسی و تشخیص بافت تاریخی و بناها، میراث فرهنگی است: سازمان میراث فرهنگی قطعا دیدگاه کارشناسی در مورد این خانه ها دارد، زیرا بسیاری از این خانه ها فرصت احیا و استفاده تحت عنوان کاربری های متفاوت مانند خانه های فرهنگ، سلامت، سرای محله و کتابخانه را دارند.

خبرگزاری مهر: قرار است ۶۴ خانه مجردی در بافت تاریخی منطقه ۱۲ در طرح ساماندهی قرار گرفته و تخریب شود. به همین منظور روز ۲۳ خرداد ماه جلسه ای در قرارگاه انضباط اجتماعی برگزار شد که در آن مسئولان شهرداری تهران حضور داشتند.

در این جلسه، هوشیار رئیس سازمان رفاه و خدمات اجتماعی شهرداری تهران گزارشی درباره جمع آوری معتادین و متکدیان ارائه داد. سپس سردار کریمی مشاور شهردار گزارشی در خصوص دستگیری خرده فروشان و دستگیری افاغنه غیر مجاز و دستگیری معتادین ارائه کرد و از عدم تخصیص مراکز بازپروری برای نگهداری معتادین مرد و زن گله مند بود.  

وی در ادامه درخواست تخریب ۵۵ باب منزل مجردی بلاصاحب و ۹ باب دارای مالک را در سطح منطقه داشت. در نهایت قالیباف ضمن بیان ضرورت و اهمیت اجرای این طرح نکاتی را ابلاغ کرد، که به عنوان مصوبات منعکس شد.

اما تخریب ۵۵ خانه مجردی بلاصاحب و ۹ خانه دارای مالک آن هم در محدوده منطقه ۱۲ موجب شده تا دوستداران میراث فرهنگی تهران و خبرنگاران نسبت به این موضوع حساس شده و با توجه به اقدامات اخیر شهرداری تهران در سالهای گذشته مبنی بر تخریب بافت تاریخی عودلاجان بیم آن می رود که این خانه های تاریخی قرار گرفته در طرح تخریب و ساماندهی جزو خانه های دارای ارزش فرهنگی معماری و تاریخی باشند.

تلاش برای تهیه دستورالعمل ساماندهی خانه‌های مجردی

اما در این باره، حرف های متناقض زیادی وجود دارد، امرودی، معاون فرهنگی و اجتماعی شهرداری تهران که خود در این جلسه نیز حضور داشته است، به رسانه ها گفته که در صدد هستیم دستورالعملی برای ساماندهی خانه های مجردی با حضور مسئولان انتظامی و فرهنگی و اجتماعی شهر تهیه کنیم. با تهیه این دستورالعمل خانه های مجردی به ویژه در منطقه ۱۲ ساماندهی و به پانسیون تبدیل می شوند، بنابراین هیچ تخریبی در مورد این خانه‌ها صورت نمی گیرد.

امرودی درحالی اعلام می‌کند هیچ تخریبی انجام نمی شود، که سردار کریمی درخواست «تخریب ۵۵ خانه مجردی» را داده و به تصویب نیز رسیده است.

اسم پاکسازی را «تخریب» نگذارید!

پیش از این نیز شهرداری تهران در سال ۸۴ حدود ۶ هکتار از بافت تاریخی عودلاجان را در قالب طرح ساماندهی شهرداری منطقه ۱۲ تخریب کرده بود. اما در همان زمان حمید باقری، مشاور وقت شهردار منطقه ۱۲ با اظهار بی اطلاعی از میزان مساحت تخریب شده در عودلاجان، گفته بود: اسم این اقدام شهرداری را تخریب عودلاجان نگذارید، بلکه این اقدام پاکسازی منطقه‌ای از عودلاجان از اراذل و اوباش بوده و شهرداری تنها اقدام به تخریب منطقه ای کرده که در خانه های مخروبه، معتادان و خلاف کاران سکونت داشته اند.

قدیر افروند، معاون حفاظت فنی سازمان میراث فرهنگی و گردشگری وقت تهران هم از توجیه غیرمنطقی مشاور شهرداری منطقه ۱۲ ابراز تاسف کرده و گفته بود: شهرداری این منطقه حق ندارد به بهانه مبارزه با اراذل و اوباش عودلاجان، به جان خانه‌های تاریخی بیفتد و میراث گذشتگان را تخریب کند. مراجع قضایی و نه شهرداری تهران باید پس از اعلام به مسئولان سازمان میراث فرهنگی و گردشگری استان تهران به پاکسازی این منطقه می پرداختند.

هر تخریبی منوط به استعلام از میراث فرهنگی است

اکنون پس از گذشت ده سال جلسه‌ای برگزار و در آن مصوب شده تا ۶۴ خانه مجردی بلاصاحب و یا با مالک در بافت تاریخی منطقه ۱۲ تخریب شود، بنابراین نگرانی ها از تخریب خانه های ارزشمند این بافت بی دلیل نیست.

با این حال محمدحسن طالبیان معاون میراث فرهنگی کشور در گفتگو با خبرنگار مهر از تماس های تلفنی با معاون فنی و شهردار منطقه ۱۲ خبر داد و گفت: من اعلام کردم که اگر قرار است تخریبی در این بافت انجام شود، باید حتما قبل از اجرای آن از سازمان میراث فرهنگی استعلام‌های لازم صورت گیرد اما به من اعلام کردند که تخریبی انجام نمی‌شود. بنابراین ساماندهی و اجرای طرح های اجتماعی به سازمان میراث فرهنگی مربوط نمی شود اما از آنها خواستیم که اگر تخریبی انجام شود، استعلام لازم را دریافت کنند.

حالا با توجه به اینکه بسیاری از خانه های ارزشمند و تاریخی بافت تاریخی منطقه ۱۲ به خصوص در محله عودلاجان در فهرست میراث ملی ثبت نیست. بیم آن می رود که در این طرح، صرفا تخریب خانه های مجردی مدنظر باشد. چراکه کمتر کسی به معماری آنها توجه نشان می دهد. مانند خانه سرهنگ ایرج، خانه کوچه فیروزکوهی، خانه حاج رضا و حمام قوام الدوله که اکنون به خانه مجردی تبدیل شده‌اند.