سیدحسن خمینی: اصل اول مناظره یافتن حقیقت است/ از دل سخن گفتن و شنیدن حقیقت نمایان می شود

آیت الله سید حسن خمینی در دیدار با تیم های برگزیده کشوری مسابقه ملی مناظره دانشجویی، با اشاره به یکی از بحث های قدیمی منطق و اصول فقه که در میان فیلسوفان غربی از جمله کانت نیز مطرح شده است، اظهار داشت: بر اساس این بحث انسان دارای سه ساحت درونی و دو ساحت بیرونی است که ساحت های درونی شامل «اعتقادات و باورها»، «هیجانات و شوق ها» و «باید ها و الزامات» است.

وی با بیان اینکه دلیل اطلاق عنوان «درونی» به سه ساحت وجود انسان این است که غیر از خود انسان کسی از باورها، هیجانات و بایدهای او مطلع نیست، افزود: در مقابل، دو ساحت بیرونی یعنی گفتار و کردار هم وجود دارد و دلیل بیرونی بودن ساحت های ذکر شده، این است که دیگران از آنها مطلع می شوند.

وی با بیان اینکه ساحات بیرونی ریشه در ساحات درونی دارد، تصریح کرد: انسان بدون آنچه درونش وجود دارد به یک فعل و گفته نمی رسد. البته در میان فلاسفه و اندیشمندان اسلامی  تمایزی میان رفتار و گفتار نمی گذاریم؛ بلکه هر دو آنها فعل انسان هستند که برخی از آنها توسط زبان و بعضی هم توسط اعضای دیگر انجام می شود. بنابراین، هر کاری که می کنیم، چه وقتی سخن می گوییم و چه وقتی حرکتی انجام می دهیم، در صورتی که ارادی باشد تابع مقدمات درونی است.

وی در خصوص مبادی اراده یادآور شد: اراده برای انجام یک کار از «تصور» موضوع آغاز می شود، سپس به «تصدیق فایده» آن می رسیم و در مرحله بعد نسبت به آن «شوق» پیدا می کنیم ؛ وقتی این شوق در انسان مؤکد می شود، در نهایت «اراده» پدید می آید.

یادگار امام در تبیین این موضوع افزود: کسانی که عصبانی هستند و دشنام می دهند ابتدا فضایی ذهنی در آنها پدید می آید که کسی به آنها دشنام داده است، سپس این تصور برای آنها پدید می آید که او هم دایره لغات فرد مقابل را داراست و می تواند آن را به کار ببندد، سپس تصدیق می کند که اگر من این روش را به کار ببرم فرد مقابل را سر جای خود می نشانم، لذا نسبت به آن شوق پیدا می کند و سپس دشنام را به زبان می آورد؛ اما اگر فرد مقابل دشنام داد و او آن را نفهمید یا فهمید اما دایره لغات دشنام آمیز او را در اختیار نداشت یا در صورت برخورداری از آنها، تصدیق نکرد که این روش گفتار به نفع اوست، در مقابل دشنام حرفی نمی زند.

وی با اشاره به علل غایی، فاعلی، مادی و صوری افعال، اظهار داشت: علت فاعلی از نظر خارجی، علت پیدایش غایت است؛ اما در مقام ذهن، علت غایی علت فاعلیتِ فاعل است؛ بدین معنا که اگر هدف نباشد انسان دست به کاری نمی زند.

سید حسن خمینی سپس به هدف انسان ها از مناظره پرداخت و اظهار داشت: در روایات نقل شده است که از امام صادق(ع) پرسیده می شود حد بیماری که انسان بتواند روزه ی خود را به دلیل آن افطار کند، چیست؟ ایشان چنین پاسخ می دهند که «انسان خود را بهتر از هرکس می شناسد»؛ بنابراین علت غایی سخن گفتن و مناظره همان تصور و تصدیق اولیه ای است که فرد بدان دست یافته است؛ اگر قصد کسی از سخن گفتن مالیدن بینی حریف بر خاک باشد تصور، تصدیق، شوق و مسیر مشخص است، اما اگر هدف او رسیدن به حقیقت باشد مسیر دیگری را می رود؛ همچنین اگر هدف انسان ارشاد طرف مقابل باشد راه جداگانه ای را می پیماید.

وی با اشاره به پیچیدگی های روانی انسان ها گفت: نمی توان گفت یک نفر در همه زندگی خود مشفق یا کینه ورز نسبت به دیگران است، بلکه یک اتفاق یا مشکل کوچک می تواند شاکله وجودی انسان را دچار دگرگونی کند.

یادگار امام با تأکید بر مشخص بودن هدف بحث و گفت و گو، افزود: اگر فرض کنیم فردی مقابل ما نشسته و مطلبی ارتدادآمیز را بیان کرده است، باید بدانیم آیا هدف ما هدایت کردن طرف مقابل است یا اینکه می خواهیم در بحث، طرف مقابل را به زمین بزنیم که دیگر نتواند از جای خود بلند شود و یا از طریق ضربه می خواهیم کاری کنیم که حساب کار دست دیگران هم بیاید؛ بنابراین چرایی صحبت کردن و گفت و گو با یکدیگر را باید بشناسیم، پس مشکل اصلی ما در اینجاست، زیرا اگر مشفق کسی باشیم متفاوت از زمانی رفتار می کنیم که نسبت به کسی عناد داشته باشیم.

وی با بیان اینکه تفاوت اساسی پیامبران با سایر انسان ها در مشفق بودن آنهاست، یادآور شد: قرآن کریم در مقطعی از دوران رسالت پیامبر(ص) به ایشان می فرماید «ما أنزلنا علیک القرآن لتشقى» (ما قرآن را بر تو نفرستادیم تا  در راه اجرای آن، یا با تأسف بر عدم پذیرش آن ، یا با انجام عبادت های طاقت فرسا به زحمت و رنج افتی)؛ دلیل نازل شدن این آیه آن است که پیامبر(ص) نسبت به همه شفقت داشت و دلش به حال تک تک افراد می سوخت؛ برخی عرفا در مورد روز عاشورا هم اینگونه تعبیر می کنند که وقتی شمر سر مبارک سیدالشهداء(ع) را می برید دل امام حسین(ع) در آن لحظات بیش از خود شمر، به حال او می سوخت، زیرا هدف ایشان شفقت و هدایت بود.

سید حسن خمینی تصریح کرد: اگر در مناظره با یکدیگر هدفمان یافتن حقیقت باشد، با اینکه هدف پیروزی «من» باشد بسیار متفاوت است و اساسا معضل بزرگ جامعه انسانی «منیّت» است؛ اگر بخواهیم حقیقت برسیم رگ گردن مان بیرون نمی زند، همانگونه که وقتی یک جمع در حال تصمیم گیری برای یک امر مهم هستند همه افراد عقل خود را روی هم می گذارند تا به بهترین تصمیم برسند؛ اینجا دیگر کسی فریاد نمی زند ، بلکه همه به نقطه ای می رسند که بهترین راه حل است، زیرا کسی دنبال «من» نیست، بلکه دنبال بهترین تصمیم است.

وی با تأکید بر گم نکردن هدف در سخن گفتن، گفت: اصل اول مناظره یافتن حقیقت است؛ در این صورت یک طرف به دیگری به عنوان سوژه نگاه نمی کند بلکه حقیقت موضوعیت دارد تا طرفین دست در دست هم به نقطه مورد نظر برسند؛ در این صورت غرض فتح و ظفر نیست بلکه یافتن حقیقت است.

یادگار امام با تأکید بر اهمیت تمرین مناظره ها و فواید علمی آنها، گفت: باید یاد بگیریم برای رسیدن به حقیقت همراه یکدیگر باشیم و بدانیم از دل سخن گفتن و شنیدن حقیقت نمایان می شود، اما اگر همراه و همدوش هم نباشیم و نسبت به یکدیگر شفقت نداشته باشیم هیچ نتیجه ای حاصل نمی شود؛

پیش از سخنان یادگار امام، آقای سعید پورعلی معاون فرهنگی جهاد دانشگاهی در سخنانی گفت: مسابقه ملی مناظره دانشجویی با هدف ایجاد محیطی امن برای بیان آزادانه و ناصحانه دانشجویان و تثبیت گفتمان ایرانی-اسلامی برگزار می شود.

وی با تأکید بر ضرورت فرهنگ سازی برای گفت و گو، آن را به عنوان یکی از عوامل از بین برنده خشونت و افراطی گری ذکر کرد.

همچنین دکتر مهدی کاظمی خالدی رئیس سازمان دانجویان جهاد دانشگاهی طی سخنانی، گزارشی را از روند برگزاری مسابقات ملی مناظره دانشجویی بیان کرد و خبر داد: داوری این دوره مسابقات توسط پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی و اساتیدی از رشته ها و گرایش های مختلف انجام می شود.

همچنین سه تن از دانشجویان تیم های برگزیده کشوری در این دیدار، دیدگاهها و نظرات خود را بیان کردند.

اخبار سیاسی - جماران

سیدحسن خمینی: نمی‌توان یک سخن خاص امام (ره) را به همه زمان‌ها تعمیم داد

سیدحسن خمینی: نمی‌توان یک سخن خاص امام (ره) را به همه زمان‌ها تعمیم داد

برای مثال یکبار یک نفر در نامه ای در زمان جنگ نوشته بود؛ امام می‌گوید:"من توی دهن این دولت می‌زنم". این نوع به کار بردن قضایای خارجیه در زمان‌های متفاوت کاملا خنده‌دار و اشکال آن آشکار است. اما در بسیاری از موارد چنین اشتباهاتی آشکار نیست و باعث بدفهمی می‌شود.

انتخاب : یادگار امام خمینی (زه) گفت: تفکیک بین قضایای حقیقیه و خارجیه یکی از اصول اساسی اجتهاد است. نمی‌شود برخی از صحبت‌ها را که در یک شرایط خاص اظهار شده، در شرایط دیگر به کار برد. چون بسیاری از صحبتها قضیه خارجیه هستند و نمی‌توان به همه زمان‌ها تعمیم داد. اگر این تفکیک صورت نگیرد، مشکلات زیادی به بار می‌آید.

حجت‌الاسلام و المسلمین سیدحسن خمینی در دیدار جمعی از اعضای انجمن اسلامی مدرسین و انجمن اسلامی دانشجویان دانشگاه تهران و علوم پزشکی تهران، در سخنانی به تبیین مبسوط چرایی و چگونگی بقای اندیشه امام پرداخت و گفت: برای پاسخ به این سوال که اندیشه امام را چگونه برای امروز و فردا نگه داریم؟ باید سوال اساسی دیگری مطرح کرد که اساسا چرا باید اندیشه امام باقی بماند؟ آیا اینکه نسل گذشته، جوانی خود را با امام سیر کرده، نسل بعدی هم باید همین کار را بکند؟ این، سوال مهمی است باید اندیشمندان جامعه همواره به پاسخ این سوال بپردازند.

یادگار امام اظهار داشت: حقیقت این است که همه جوامع، احتیاج به پرچم و نماد دارند. کعبه سنگ نشانی است که ره گم نشود. عاشورا و غدیر به عنوان نمادهای جامعه، مورد نیاز انسان هستند تا در زندگی راه خود را فراموش نکند.

وی با بیان اینکه امام نماد تلاقی آرزوی سه جریان تاریخی کشور است، گفت: دینداری، استقلال‌طلبی و آزادیخواهی سه مطالبه اصلی مردم ایران در طول صد سال گذشته است. تا پیش از امام، مبارزات مردم به یکی از این سه جریان ختم می‌شد. مشروطه، آزادیخواه بود اما استعمارستیز و دیندار نبود. ملی شدن صنعت نفت، ضداستعماری بود اما جریان دینی نتوانست در کنار آن باقی بماند.

نمی‌شود برخی از صحبت‌ها را که در یک شرایط خاص اظهار شده، در شرایط دیگر به کار برد. چون بسیاری از صحبت‌ها قضیه خارجیه هستند و نمی‌توان به همه زمان‌ها تعمیم داد. اگر این تفکیک صورت نگیرد، مشکلات زیادی به بار می‌آید.

سیدحسن خمینی اظهار کرد: این سه خواسته تاریخی در سال 57 در قامت یک شخصیت متبلور شد و انقلاب را به پیروزی رساند. امام خمینی، هم به مطالبه استقلال‌طلبی پاسخ گفت هم به آزادیخواهی و هم به دینداری. امام نماد و پرچم بزرگ این جامعه است و به همین دلیل، باید باقی بماند.

یادگار امام افزود: جریانات دینی که براساس اندیشه امام فعالیت می‌کردند علاوه بر دینداری به استقلال و مبارزه با استعمار و استبداد اعتقاد داشتند. ملت ما باید این مطالبات را حفظ کند تا سر پیچ‌ها راه را گم نکند.

سیدحسن خمینی در ادامه به طرح  این پرسش پرداخت که چه کنیم اندیشه امام باقی بماند؟ و گفت: روحانیون بزرگی در جهان تشیع داشتیم که برخی از آنها وارد عرصه مبارزه هم شدند همانند مرحوم مدرس، آیت‌الله کاشانی و میرزای شیرازی؛ اما هیچکدام همانند امام به مطالبات جریانهای تاریخی پاسخ ندادند. امام فرزند زمانه خویشتن است. ایشان درد روزگار خود را می‌شناخت و به آن پاسخ می‌داد. وقتی امام در سال 42 خود شاه را مستقیما خطاب قرار داد، درد جامعه را فهمید. کسانی بودند که دوباره مدل مشروطه و مدلهای دیگر را معرفی می‌کردند اما امام دقیقا به درد اصلی پرداخت.

وی افزود: امام اعتقاد داشت برای آزادیخواهی باید استعمارستیزی، استقلال‌طلبی و دینداری را تواما پیگیری کرد. نمی‌شود بدون هر یک از اینها به نتیجه مطلوب رسید.

یادگار امام در ادامه، اجتهاد در اندیشه امام را شرط حفظ این اندیشه دانست و گفت: امام برای روزگار ما پاسخ دارد. این پاسخ‌ها هرگز از پیش، آماده و ارائه نشده است. باید پاسخ سوالات امروز را با روشهای خاص اجتهادی از متن اندیشه امام به دست آورد.

سیدحسن خمینی اظهار داشت: ما اگر می‌خواهیم به عنوان کسانی که دلباخته اندیشه امام هستیم اندیشه ایشان را برای امروز و فردا معرفی کنیم باید به سوالات روز براساس پیچیدگی های عصر حاضر بر مبنای اندیشه امام پاسخ بدهیم.

یادگار امام به تفکیک بین قضایای حقیقیه و خارجیه در امر اجتهاد تاکید کرد و گفت: تفکیک بین این دو قضیه یکی از اصول اساسی اجتهاد است. نمی‌شود برخی از صحبت‌ها را که در یک شرایط خاص اظهار شده، در شرایط دیگر به کار برد. چون بسیاری از صحبت‌ها قضیه خارجیه هستند و نمی‌توان به همه زمان‌ها تعمیم داد. اگر این تفکیک صورت نگیرد، مشکلات زیادی به بار می‌آید.

وی اضافه کرد: برای مثال یکبار یک نفر در نامه ای در زمان جنگ نوشته بود؛ امام می‌گوید:"من توی دهن این دولت می‌زنم". این نوع به کار بردن قضایای خارجیه در زمان‌های متفاوت کاملا خنده‌دار و اشکال آن آشکار است. اما در بسیاری از موارد چنین اشتباهاتی آشکار نیست و باعث بدفهمی می‌شود.

وی با خواندن این بیت؛ «گمان مبر که به پایان رسید دور مغان / هزار باده ناخورده در رگ تاک است»، تاکید کرد: ممکن است سبو بشکند و پیمانه بریزد اما ساقه تاک همواره باقی می‌ماند. باید کسی بیایید و از آن،‌ شراب معنویت و آزادگی بگیرد.

سیدحسن خمینی در پایان گفت: حفظ و ترویج اندیشه امام یک شرط اساسی دارد و آن این است که نباید در فراز و فرودهای روزگار ناامید شویم. فراز و فرودها یک قاعده الهی است مهم این است که انسان خود را بشناسد و ایمانش قوی باشد و درد را فراموش نکند. با خستگی و خمودگی نمی‌توان به جایی رسید. باید هر لحظه به آینده چشم داشت.

در این مراسم پیش از سخنان یادگار امام، دکتر ظفرقندی، رییس انجمن اسلامی پزشکان و دکتر حاضری، رییس انجمن اسلامی مدرسین و جعفری دبیر انجمن اسلامی دانشگاه تهران، سخنانی درباره ضرورت بازخوانی رابطه امام‌خمینی و دانشگاهیان ایراد کردند.

این مراسم با اقامه نماز مغرب و عشاء به امامت حجت‌الاسلام و المسلمین سیدحسن خمینی پایان یافت./انتخاب