سیاست در انحصار مردان نباشد

 

امام خمینی (ره) همواره به جایگاه والای زنان در اسلام و جوامع اسلامی تاكید کرده و می‌فرمودند «زن باید در مقدرات اساسی مملكت دخالت كند» از این رو باید اذعان داشت كه سهم و مشاركت زنان پابه‌پای مردان در شكل‌گیری نظام جمهوری اسلامی ایران نباید از نظرگاه‌ها دور نگاه داشته شود.

 

با وجود تاكید فراوان بزرگان و صاحب‌نظران نسبت به مشاركت سیاسی زنان در عرصه‌های تصمیم‌ساز كشور همچنان مشاهده می‌شود كه سهم زنان در پارلمان هنوز از 5/3 تا 4 درصد فراتر نرفته و رقم مشاركت سیاسی زنان در ایران همچنان در ردیف آخرین رتبه كشورهایی است كه میزان مشاركت سیاسی زنان در آنها مورد ارزیابی و بررسی قرار گرفته است.

 

بر اساس آخرین سندی كه مجمع جهانی اقتصاد منتشر كرده است باید متذكر شد در میان 142 كشور جهان از نظر رتبه شكاف سیاسی ایران رتبه 137را در این میان كسب كرده است.

 

به عبارتی ایران در این خصوص با آخرین كشور دنیا تنها 5 رقم فاصله دارد و با بررسی این سند در سال‌های گذشته جهت اثبات این مساله باید به این نكته بسنده كرد كه از سال 2006 كه مجمع جهانی اقتصاد كه بخشی از گزارش‌های خود را به شكاف جنسیتی در كشورهای مختلف اختصاص داده است رتبه ایران سال به سال تنزل پیدا كرده و كشورهایی كه از ایران عقب‌تر بودند در این گزارش پیشی گرفته‌اند، از این رو با نزدیك شدن به عرصه انتخابات بیش از هر چیز مطلوب دانستیم كه سهم زنان در انتخابات و ظرفیت كرسی‌های زنان در مجلس و حتی در دیگر عرصه‌های سیاسی و نهاد‌های تصمیم‌ساز كشور را مورد بررسی قرار دهیم. همه آنچه از نظر می‌گذرانید گفت‌وگوی «آرمان» با آذر منصوری فعال سیاسی اصلاح‌طلب پیرامون اقدامات مسئولان ذی‌ربط جهت افزایش حضور سیاسی زنان و فضا برای ورود زنان در انتخابات آتی است.

 

فضا را جهت حضور زنان در انتخابات آتی نسبت به انتخابات سال‌های گذشته چگونه می‌بینید؟
با توجه به گسترش ورود زنان به مراكز آموزش عالی و به تبع آن افزایش تعداد زنان صاحب تخصص و علم كه از حوزه‌های آموزش عالی فارغ‌التحصیل می‌شوند به نظر ظرفیت‌های بیشتری برای حضورگسترده زنان در انتخابات آینده و فضای سیاسی كشور وجود دارد.

 

از سویی توجه به تحولاتی كه در فضای بین‌المللی و پیرامونی كشور به وقوع پیوسته است جریان‌های سیاسی اعم از اصلاح‌طلب و اصولگرا توجه بیشتری نسبت به این مساله دارند و همچنین فعالان عرصه زنان نیز نگاه جدی‌تری به سازوكارهای عینیت یافتن حضور بیشتر زنان در مجلس آتی دارند، چرا كه گمان می‌رود حضور و كسب كرسی‌های بیشتر زنان در مجلس آتی مطالبات زنان در مجلس را از سوی آنها پیگیری و در نهایت محقق خواهد کرد.

 

بر این اساس به نظر می‌رسد كه در این دوره از انتخابات با فضای مثبت‌تری رو‌به‌رو خواهیم بود چرا كه همه جریان‌های سیاسی از مشاركت جدی خویش در انتخابات سخن به میان آوردند. به همین دلیل تصور می‌رود كه این‌بار نسبت به دوره‌های گذشته فضای بیشتری برای حضور زنان در انتخابات فراهم خواهد بود.

 

بر اساس این فضایی كه به هر ترتیب مورد ارزیابی قرار می‌گیرد گمان می‌رود جریان‌های سیاسی نیز تلاش بیشتری جهت بهره‌مندی از زنان صاحب‌نظر و تخصص در حوزه‌های مختلف و دعوت از آنها خواهند كرد تا در نهایت نام این زنان را در لیست‌های انتخاباتی خود ببینند. در مجموع می‌توان گفت كه فضای مساعدتری نسبت به انتخابات سال‌های گذشته در پیش روی زنان كشور قرار دارد.

  اساسا میزان مشاركت زنان در نهادهای تصمیم‌گیر و سهم آنها در انتخابات كشور تا چه اندازه است؟
مشاركت سیاسی زنان ایرانی و حضور آنها در نهادهای تصمیم‌گیری و تصمیم‌ساز به نظر می‌رسد كه امروز  به عنوان چالش جدی در جامعه و در ساختار حقیقی و حقوقی كشور در میان طبقه روشنفكر مطرح است. قاعدتا برای رفع این چالش و پر كردن شكاف نسبت به جامعه جهانی، باید تدابیری اندیشیده شود.

 

با توجه به اینكه امام (ره) به عنوان بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران پس از پیروزی انقلاب فرمودند كه زنان باید در مقدارت اساسی مملكت دخالت كنند و همواره ایشان در رفتار و گفتارشان نسبت به حضور پویای زنان در مسائل كشور تاكید داشتند به هر ترتیب اتفاقی كه در سال‌های گذشته در كشور افتاده است، با شكل‌گیری 9 مجلس پس از انقلاب اسلامی همچنان مشاهده می‌شود كه در آخرین مجلس تنها 9 كرسی به زنان كشور اختصاص پیدا كرد كه این تعداد هم اساسا تلاش چندانی جهت پیگیری مطالبات زنان جامعه به كار نبردند.

 

در شرایط فعلی به نظر می‌رسد كه با توجه به اساس ضرورت مشاركت سیاسی زنان در كشور و تاكیدی كه بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران بر این مساله داشتند باید یك ریشه‌یابی و آسیب‌شناسی جدی در این رابطه صورت بگیرد، چرا كه این رقم افزایش پیدا نكرده است، در حالی كه سال به سال بر میزان راه‌یافتگان زن و دختر كشور در مقطع آموزش عالی افزوده می‌شود.

 

براساس خروجی آخرین كنكور تعداد دخترانی كه رتبه‌های نخست را در كشور كسب كردند از پسران نیز بیشتر بوده است. با توجه به مسائلی كه در سطح جامعه به‌ویژه حوزه آموزش عالی روی می‌دهد متاسفانه باز هم باید متذكر شد كه رقم مشاركت زنان رقم بسیار پایینی است.

  چه دلایل ریشه‌ای برای رغبت اندک زنان جهت مشاركت سیاسی و حضور آنها در عرصه‌های انتخاباتی وجود دارد؟
یكی از علت‌های عمده‌ای كه درباره این مساله وجود دارد این است كه سیاست اساسا در ایران بیشتر مردانه است. به عبارتی باید گفت اساسا ساختار احزاب در كشور بیشتر مردانه بوده و نگاه عده‌ای از شخصیت‌های موثر و تاثیرگذار جریان‌های سیاسی كشور ما و حوزه فعالیت‌هایشان تاكنون مردانه بوده است.

 

تا امروز توجه لازم نسبت به این مساله از سوی مسئولان صورت نگرفته است كه به دنبال سازوكارهایی جهت افزایش مشاركت سیاسی زنان باشند. فضای سیاسی بر فعالان این حوزه هزینه‌هایی تحمیل می‌كند.

 

به هر ترتیب باید گفت این هزینه‌ها به تنهایی مانعی جدی به شمار می‌رود برای اینكه زنان در عرصه مشاركت سیاسی حضور فعال و پویایی نتوانند داشته باشند و علت دیگر نیز این است كه به‌طور طبیعی وقتی یك زن در عرصه سیاست می‌خواهد فعالیت كند و حضور پررنگ‌تر و موثرتری در این عرصه داشته باشد باید با توجه به ساختار ذهنی خانواده و افت فرهنگی جامعه و باورهای موجود در آن تلاش كند تا بتواند مجموعه‌ای را با خود همراه كند.

 

به‌طور طبیعی و برای مثال می‌توان گفت زمانی كه یك زن می‌خواهد وارد عرصه سیاست شود و به عنوان یك كنشگر سیاسی در فضای سیاسی كار حزبی انجام دهد و در نهایت بتواند اثرگذار باشد، فضای ذهنی و ساختار جامعه باید آزادی لازم را به زنان بدهد.

 

به‌عبارتی یك زن زمانی كه می‌خواهد وارد عرصه سیاسی شود باید قطعا رضایت، همراهی و حمایت خانواده را با خود داشته باشد اما یك مرد الزاما به دلیل ساختار مردسالارانه نیاز به این همراهی و حمایت از سوی خانواده را حتی احساس هم نمی‌کند.

 

آزدای عمل بیشتر مردان نسبت به زنان برای ورود به عرصه سیاسی یكی از دلایلی است كه سبب می‌شود زنان تمایل جدی به این مساله نداشته باشند و نكته دیگر اینكه ما در آموزش‌های رسمی و ترویجی خود به هیچ‌وجه نسبت به این موضوع توجه جدی نداشتیم.

  مسئولان ذی‌ربط نسبت به حضور فراگیر زنان در كشور برای ورود به عرصه انتخابات به عنوان یكی از چالش‌های جدی كشور باید چه كار كنند؟
با توجه به وضعیت موجود و فاصله‌ای كه میان ایران و كشورهای منطقه و میانگین رقم مشاركت سیاسی زنان در دنیا وجود دارد به نظر می‌رسد كه مسئولان باید در پی یافتن تدابیر و ‌سازوكارهایی باشند كه این ‌سازوكارها حضور زنان در عرصه‌های تصمیم‌گیر و تصمیم‌ساز را تسهیل و جریان‌سازی كند.

 

با توجه به تجربه‌ها و الگوهایی كه كشورهای دیگر به كار بردند ایران نیز قاعدتا با بهره‌گیری از این تجربه‌ها و الگوها باید این روند را افزایش دهد. طبیعتا بخشی از آن به ظرفیت‌های ساختار حقوقی كشور ما بازمی‌گردد. اعمال تصمیم‌ها و راهكارهای مثبت كه تعداد حضور زنان در نهادهای تصمیم‌ساز افزایش پیدا كند.

 

تصور می‌رود كه بخشی از این چالش‌ها به قانون انتخابات بازمی‌گردد كه در انتخابات آتی باید توجه بیشتری نسبت به ایجاد ظرفیت در آن شود. ظرفیت برای زنان جهت كسب كرسی‌های مجلس و حضور آنها در عرصه‌های مختلف سیاسی باید افزایش پیدا كند. یكی از اقدامات مهم و عمده رسانه‌ها و مسئولان، جریان‌سازی مساله است.

 

به عبارتی باید افكار عمومی را نسبت به افزایش مشاركت سیاسی زنان حساس کرد و تجربه موفق كشورهای توسعه‌یافته جهان نشان داده كه هر جا كه زنان در نهاد‌های تصمیم‌ساز ورود پیدا كردند نه تنها به نفع زنان آن جوامع بوده بلكه حتی صلاح و منافع سیاسی آن كشورها را به دنبال داشته است.

 

بر این اساس ساخت این مطالبه و حساس كردن افكار عمومی نسبت به این مساله و اینكه طبیعتا زنان به عنوان بخش لاینفك از پیكره اجتماع باید مطالبات و خواسته‌های آنها به عنوان بخشی از مطالبات جریان‌های سیاسی موثر مد نظر قرار بگیرد نه اینكه برعكس این مطالبات خاص و محدود به حوزه زنان باشد. رسانه‌ها، دولت و احزاب باید ‌سازوكاری را جهت افزایش حضور زنان در دستور كار خود قرار دهند.

 

در همه عرصه‌های اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی و سیاسی می‌توان امیدوار بود كه در چشم‌اندازی این فاصله و شكافی كه میان ایران و كشورهای دیگر در این خصوص ایجاد شده را با برنامه‌ریزی و سیاست‌گذاری‌ها ترمیم کرد.

  در برنامه‌های توسعه از ابتدا تا برنامه پنجم توسعه تا چه اندازه به حضور سیاسی زنان توجه جدی شده است؟
تاكنون در برنامه‌های توسعه‌ای كه در كشور لحاظ شده از برنامه توسعه اول تا برنامه پنجم- البته به استثنای برنامه چهارم كه توجه نسبی نسبت به حضور سیاسی زنان داشت- توجه و حساسیتی نسبت به مشاركت سیاسی زنان نشد تا اینكه بخواهند ‌سازوكاری جهت افزایش این مشاركت داشته باشند.

 

به هر ترتیب عوامل متعدد سبب به وجود آمدن این وضعیت شده كه باید با آسیب‌شناسی و بررسی واقع‌بینانه این دلایل به راهكارهایی بیندیشیم كه بتواند مشاركت سیاسی زنان را ارتقا دهد.

  تعداد حضور زنان در انتخابات شوراها نسبت به انتخابات مجلس چگونه است؟ آیا در انتخابات شوراها تدابیر لازم جهت حضور بیشتر زنان اندیشیده شده است؟
طبیعتا بخشی از دلایل مطرح شده به حضور تعداد زنان در بزنگاه‌های انتخاباتی مربوط می‌شود. تعداد زنان داوطلب در انتخابات در مقایسه با داوطلبان مرد بسیار پایین است و طبیعتا به همان میزان نیز به مجلس راه پیدا خواهند كرد. به عبارتی اگر 3 یا 4 درصد زنان به مجلس راه پیدا كنند، این میزان متناسب است با میزان زنانی كه در انتخابات به عنوان داوطلب ثبت‌نام می‌كنند.

 

باید به مشاركت سیاسی زنان به عنوان یكی از شاخص‌های توسعه‌یافتگی به آن توجه کرد. برای مثال چه عاملی سبب می‌شود كه زنان رغبتی برای حضور در رقابت‌های انتخاباتی نداشته باشند در حالی كه در انتخابات شوراها باز وضع به گونه‌ای دیگری است مثلا در انتخابات اخیر شهر و روستا 12 هزار نفر زن نیز ثبت‌نام كردند از این تعداد 6000 زن توانستند در انتخابات شوراهای شهر و روستا راه پیدا كنند و به عنوان نمایندگان مردم در مدیریت‌های شهری خود حضور داشته باشند.

 

به نظر می‌رسد كه با توجه به نتایجی كه از حیث مشاركت سیاسی زنان كه در كشور وجود دارد ما ناگزیریم كه این واقعیت را بپذیریم كه افت فرهنگی و اجتماعی موجود در كشور و تبعیض‌هایی كه متوجه زنان جامعه است در حوزه‌های مختلف این تبعیض‌ها مانع حضور آنها در سطح نهادهای تصمیم‌گیری و تصمیم‌ساز می‌شود.

 

به هر ترتیب مسائل موجود در ساختار حقیقی و حقوقی كشور مانع از افزایش مشاركت سیاسی زنان به‌ویژه در مقاطع انتخاباتی مانند مجلس شورای اسلامی می‌شود.

  استفاده از الگوهای موفق دنیا شكاف موجود میان ایران و كشورهای دیگر حتی ممالك همسایه را می‌تواند در این راستا پر كند؟
 ما ناگزیریم راهی را طی كنیم كه كشورهای موفق در این زمینه پیمودند. اكنون سال‌هاست كه میانگین حضور زنان در مجالس دنیا از 25 درصد فراتر رفته و دو مسیر به عنوان راه‌های ممكن می‌بایستی كه در ایران نیز طی شود تا این اتفاق بیفتد. مساله نخست این است كه قانون انتخابات باید به حضور زنان در مقدرات اساسی مملكت بپردازد.

 

برای مثال آنچه كه در كشور افغانستان و عراق انجام دادند و قانون انتخابات سهمی را به زنان در مجلس اختصاص داد تا زنان شركت‌كننده در انتخابات فارغ از اینكه میزان آرا لازم را كسب كنند یا خیر، این زنان بتوانند به عنوان نمایندگان مردم در خانه ملت حضور داشته باشند و اقدام دیگری كه در كشورهای توسعه یافته در دستور كار قرار گرفته این است كه احزاب نقش اصلی را در چرخش قدرت در بزنگاه‌های انتخاباتی ایفا می‌كنند، از سازوكارهایی استفاده می‌كنند كه این سازوكارها میزان حضور زنان را در نهادی مانند پارلمان افزایش دهد، مشابه اتفاق اخیری كه در انتخابات پارلمانی تركیه روی داد و احزاب موثر در صحنه سیاسی كشور تركیه سهم و میزان زنان را در لیست‌های انتخاباتی خود افزایش دادند در نتیجه تعداد زنان به بالای 17 درصد در پارلمان تركیه افزایش پیدا كرده است.

 

به نظر می‌رسد با توجه به‌صورت مساله و رویكردها، ‌سازوكارهایی كه در جوامع مختلف به كار گرفته می‌شود و مشابهت‌هایی كه جامعه ایرانی با جوامع دور و نزدیك كشور دارد، ناگزیر باید از همین سازوكارها و مكانیسم‌ها بهره گرفت تا میزان حضور زنان را در مجلس و در نهادهای منتخب دموكراتیك افزایش دهیم و چنانچه اگر از این مكانیسم‌ها استفاده نشود این رقم با تغییر بسیار امیدواركننده‌ای در مجلس آینده همراه نخواهد بود.

اخبار اجتماعی - آرمان

ویدیو مرتبط :
سیاست ما ، سیاست ما عین دیانت ماست ، سیاست روز ، سیاست ما ، دنیای سیاست

---

خواندن این مطلب را به شما پیشنهاد میکنیم :

عکس: مردان سیاست در یک مراسم ترحیم

مراسم ختم خواهر محمد علی نجفی سرپرست وزارت علوم را مشاهده می کنید. خبرگزاری ایسنا: مراسم ختم خواهر محمد علی نجفی سرپرست وزارت علوم را مشاهده می کنید.