سرپوش گذاشتن بر دلایل فوت یک دانشجو

پیرو گزارش اعلام شده در اطلاعیه شماره 4، براساس برنامه تنظیم شده جهت بررسی مشکلات موجود در سطح خوابگاههای دانشجویی و با توجه به اهمیت اطلاع رسانی به هنگام و شفاف جهت اقشار مختلف دانشگاه، بدینوسیله گزارش برخی اقدامات انجام شده را به اطلاع می رساند.

اسطوره سازی از صدام فقط سرپوش گذاشتن روی واقعیت ها بود

خانه صدام درپی این است كه نشان دهد این دیکتاتور همیشه بی رحم؛ چگونه خود را نابود کرد و در این ضمن کشورش را هم همراه خود به نابودی کشید. اطرافیان صدام؛ خانواده ای را تصویر می كنند که پدربددهن و بدرفتار دارند و از او متنفرند اما پذیرفته اند پدر یعنی همین.

«خانه صدام» اسم یک سریال کوتاه چهار قسمتی است که از شبکه تلویزیونی معروف «اچ. بی. او.» (HBO) پخش شد. این سریال وقایع نگاری اوج و حضیض رهبر سایق عراق است که از زاویه دید زندگی اش در کاخ نشان داده می شود. این سریال که ربع قرن از تاریخ عراق را پوشش می دهد – از کودتای ۱۹۷۹ صدام حسین تا ماه هایی که پس از سقوط بغداد در خفا به سر می برده – را از نزدیک نشان می دهد که این دیکتاتور پرجذبه و زیرک و همیشه بی رحم چگونه خودش را نابود کرد و در این ضمن کشورش را هم همراه خودش به نابودی کشید. نشریه هافینگتون پست با «الکس هولمز» کارگردان این سریال که به طور مشترک توسط شبکه های تلویزیونی اچ. بی. او. و بی. بی. سی. ساخته شده، به گفتگو نشسته است.

شما در اصل می خواستید مستندی درباره محاصره «فلوجه» در سال ۲۰۰۴ بسازید. چطور شد که درعوض فیلمی درباره اوج و حضیض صدام ساختید؟

من می خواستم درباره اتفاقاتی که در فلوجه رخ داد یک فیلم معاصرتر بسازم و سعی ام این بود که وارد ذهن بعضی از شورشی ها بشوم. امکان ملاقات من با بعضی از این شورشی ها فراهم بود، و برای آنکه کارم را با آمادگی بیشتری انجام بدهم؛ تلاش کردم درمورد جزئیات تاریخ سیاسی اخیر عراق اطلاعات بیشتری به دست بیاورم. من هم مثل خیلی های دیگر، عکس های مربوط به صحنه سیاسی عراق را از اخبار می دیدم که البته بیشترش درمورد حزب «بعث» بود؛ چیزی که برای من قابل درک نبود؛ این موضوع بود که چگونه خانواده صدام و خویشاوندانش سیاست عراق را در قبضه خود گرفتند. با خودم می گفتم صدام واقعا چه ماجرای حیرت انگیزی داشته. یک روز داشتم بعضی از گزارش های خبری قدیمی را تماشا می کردم. او در اوایل دهه ۱۹۷۰ که معاون رئیس جمهور بود سفر بسیار قهرمانانه ای به فرانسه انجام داده بود. او در این گزارش خبری واقعا مثل یک ستاره سینما بود، و در کشورش هم بسیار محبوب بود. برایم جالب بود بدانم که این آدم چگونه از آن موقعیت به یک فراری تحت تعقیب تبدیل شد.

چه چیزی باعث شد که بخواهید داستان کشور عراق را به طور مشخص از زاویه دید صدام تعریف کنید؟

برای پرداختن به تاریخ عراق راه های زیادی وجود دارد. می توانید یک مستند خیلی خوب درباره تاریخ عراق بسازید، ولی من دوست داشتم درامی بسازم که به درون شخصیت ها نقب بزند، و باتوجه به اینکه آن شخصیت ها برای گفتگو یا روانکاوی شدن در دسترس ما قرار ندارند، بازآفرینی آنها در یک اثر درام بهترین شیوه برای دست یافتن به بخشی از ماجرا بود. احساس می کردم کاری که دارم انجام می دهم تا حدود زیادی شبیه به صورتگری است. این روایت من از صدام است. دیگران اگر فیلمی درباره صدام بسازند چهره دیگری از او به تصویر می کشند، بعضی ها کارشان با من تفاوت بسیار زیادی خواهد داشت، بعضی ها تفاوت اندک، ولی تمام آنها در حد خود ارزشمند هستند.

خیلی از منتقدان سریال شما را با «سوپرانو»ها مقایسه کرده اند، از این نظر که فیلم شما روی پویایی شناسی قدرت و پویایی شناسی خانواده متمرکز می شود. آیا برای ساخت این فیلم از اثر خاصی به عنوان الگو یا منبع الهام استفاده کردید؟

همانطور که گفتم یکی از نکته های خیلی جالب برای من هم پوشی سیاست و خانواده بود، و این موضوع بلافاصله من را به یاد فیلم های ژانر گانگستر انداخت. این موضوع همیشه در ذهن من بود؛ من انواع فشارها را در فیلمم با هم قاطی کرده ام؛ فشار وفاداری و فشار تجارت که در فیلم های گانگستری می بنید در این فیلم به وضوح بازآفرینی شده است. این ارجاع به طور دائم در فیلم صدام وجود دارد.

برای ساخت فیلمتان در زمینه تاریخ هم تحقیق کردید؟

خب بدیهی است که آدم ساخت این فیلم را با خواندن هر اثری که درباره صدام یا توسط خود او نوشته شده، آغاز کند. من یک تیم کوچک ولی بسیار سختکوش از محققان داشتم که کتاب های زیادی را به زبان عربی می خواندند و برایم ترجمه می کردند. نکته جالب این بود که خیلی از بیوگرافی هایی که درباره او نوشته شده بودند به تبع تغییرِ موقعیتِ بین المللیِ او دستخوش تغییرات بسیار بزرگی شدند. می توانستید بینید که دست سیاست بعضی وقت ها توی قابلمه را هم می زند؛ بعضی از چیزهایی که درباره صدام نوشته شدند به طور قطع با انگیزه های سیاسی بوده. البته در این میان، چیزهایی هم در عراق درباره صدام منتشر می شد که با رویکرد بسیار مثبت نوشته شده بودند. کلی هم بیوگرافی مدح آمیز برایش نوشتند. واقعا اینکه او خودش را نماد کشور عراق می دانست، برایم خیلی جالب بود. او واقعا از تمام دیکتاتورهایی که من تا به حال شناخته ام، یک سر و گردن بالاتر است. وجود فیزیکی او اغلب نماد کشور عراق محسوب می شد.

چطور؟

دو نمونه بارز در این زمینه وجود دارد. بعداز جنگ اول خلیج فارس، کلمات «الله اکبر» را روی پرچم عراق نوشت تا با دنیای اسلام همذات پنداری بیشتری داشته باشد. ولی او الله اکبر را با دست خط خودش نوشت که به نظر من تغییر جالبی است. او همچنین پس از جنگ ایران عراق تاق نماهای یادبود ساخت، شمشیرهای قادسیه که در دو طرف میدان رژه بغداد ساخته بود. این شمشیرها توسط دو بازوی بسیار بزرگ نگه داشته شده اند؛ این دو بازو براساس بازوی خود صدام ساخته شده اند، و به لحاظ آناتومی جزء به جزء شبیه بازوی صدام هستند، و اثر انگشتی که روی انگشت شصت این دو دست ایجاد شده، اثر انگشت واقعی خود صدام است.

سریال شما نگاه بسیار نزدیکی به درون دنیای صدام می اندازد. آیا این امکان برای تان وجود داشت که با خیلی از کسانی که در طول سال های حکومت دور و بر او بودند، مصاحبه کنید؟

بله، امکانش بود، ولی خیلی از کسانی که ما می خواستیم با آنها مصاحبه کنیم پخش و پلا شده بودند. بنابراین ما درعین حال که با خیلی ها در خود عراق مصاحبه کردیم، با خیلی ها هم در اردن و کسانی که به بریتانیا و آمریکا آمده بودند، مصاحبه کردیم. برایم شگفت انگیز بود که این آدم ها چقدر مشتاق مصاحبه با ما بودند. منظور من آدم هایی است که اعضای دولت صدام بودند، کسانی که در بخش های اطلاعاتی دولت صدام کار می کردند، و همچنین کسانی که در کاخ های او آشپز و نظافت چی بودند، یعنی کسانی که صدام را به اندازه هرکس دیگری هر روز می دیدند.

وقتی آدم های مختلف درمورد صدام صحبت می کردند، چه نکته جالبی برایتان وجود داشت؟

نکته جالب این بود که تقریبا همه با تردید و دودلی درمورد او نظر می دادند. حتی آنهایی که از او متنفر بودند؛ می گفتند که او در مرحله ای از حکومتش قهرمان مقتدری برای کشور عراق بوده. و حتی آنهایی که طرفدارش بودند؛ می گفتند که او رهبر بی عیبی نبوده. این موضوع اغلب تصویر خانواده ای را در ذهنم من به وجود می آورد که پدربددهن و بدرفتار دارد. اعضای چنین خانواده ای به خاطر رفتار بد پدر از او متنفر هستند، ولی درعین حال ناچار پذیرفته اند كه این پدرشان است. این نگاه تردیدآمیز را همه کسانی که با آنها مصاحبه می کردیم، داشتند.

آیا این نگاه تردیدآمیز ناشی از تصویر تحریف شده او بود؟ آیا این موضوع به معنی موفقیت اسطوره سازی از صدام است؟

به نظر من؛ مردم عراق خودشان درنهایت به دیدگاه واضحی درمورد نقاط ضعف او رسیدند. در طول سالیان اسناد و مدارک به اندازه کافی رو هم تلنبار شده بود. اسطوره سازی از او فقط یک جور سرپوش گذاشتن روی واقعیت ها بود. فکر نمی کنم این حفظ ظاهرها برای مردم عراق کار خیلی عمیقی بوده باشد.

خیلی از فیلم هایی که از زمان حمله آمریکا به عراق ساخته شده؛ برای درک اینکه کجای کار اشتباه بوده، روی نقش سیاست خارجی آمریکا در این جنگ متمرکز شده اند. ظاهرا هیچ تلاشی برای اینکه به موضوع این جنگ از زاویه دید عراقی ها پرداخته شود، صورت نگرفته است. آیا شما با ساخت این فیلم می خواستید یک جورهایی از این قضیه انتقاد کنید؟

صد در صد. من می خواستم موضوع را از درون کشور عراق ببینم. من این فیلم را ساختم چون تا حالا هیچ فیلمسازی نیامده ببیند قضیه از دید مردم عراق چگونه است، یعنی قطعا در غرب هیچ فیلمسازی این کار را نکرده. در عراق که اصلا کسی نمی توانسته. به نظر من؛ ما اگر یک کم زودتر یک کم از این فیلم ها بیشتر ساخته بودیم اینقدر فاجعه به وجود نمی آمد و خیلی ها جان خود را از دست نمی دادند.

هافینگتون پست/ نیک سابلوف/ مترجم: فرشید عطایی... / مصاحبه : خبرگزارى ایلنا