رخداد شگفت آور آب و هوایی در اصفهان

خبرگزاری مهر: از چند ماه قبل تاكنون مردم اصفهان، سی و سه پل، میدان نقش جهان و تمام آثار تاریخی و خانه های شهرشان را در هاله ای از مه نسبتا غلیظ می بینند و ماجرا به اینجا ختم نمی شود بلکه در برخی مناطق اصفهان گزارش هایی از بارش برف به رنگ قرمز و حتی خاكستری گزارش شد.

درباره این رخدادهای عجیب و بی سابقه در شهر اصفهان كه میان مردم نیز بازتاب زیادی داشته است با احسان مرادی پژوهشگر هواشناسی به گفتگو نشستیم كه در خلال این گفتگو وی از مسائل جدیدی پرده برداشت.

*شما به عنوان یك پژوهشگر آیا رخدادهایی مانند باریدن برف قرمز یا مه ماندگار طی چند ماه اخیر را رخدادهایی طبیعی می دانید؟

مرادی: قبل از هر چیز باید رخدادهای عجیب دیگری را هم به آنچه گفتید اضافه كنم كه همگی به نوعی به یكدیگر مرتبط هستند. چیزهایی مثل فرونشستن یك شبه گردی تیره بر روی تمامی اجسام و اشیا در شهر اصفهان، آن هم در عرض چند ساعت كه در هفته اول دیماه رخ داد و بعد از آن تا به اكنون چندین بار تكرار شده است.

یا سر درد شدید و همزمان بسیاری از مردم طی روزهای گذشته و یا سرفه های شدید و بی امان درصد قابل توجهی از مردم، به حدی كه در تاكسی، اتوبوس، مغازه، كلاس درس و غیره كاملا مشهود است. هیچكدام از اینها دلیل طبیعی ندارد. شهر اصفهان بخاطر شرایط اقلیمی و توپوگرافی خاص خود چندان مه خیز نیست. حال آنكه مدتهاست مردم این شهر شاهد مه تقریبا غلیظی بخصوص در ساعت های شب تا صبح هستند.

پس شما دلیل این رخدادهای عجیب را چه می دانید؟ و آیا دلیلی دارید كه این رخدادها طبیعی نیستند؟

قطعا دلایل علمی قوی داریم كه نشان می دهد این رخدادها طبیعی نیستند. اول آنكه چنین رخدادهایی در شهر اصفهان هیچگاه سابقه نداشته است. مثلا مه غلیظ كه هر روز تكرار شود در شهر اصفهان سابقه نداشته، پس عواملی غیر طبیعی آن را سبب شده است.

دوم اینكه برای تشكیل مه رطوبت هوا باید بسیار بالا باشد، حال آنكه در بسیاری از موارد شاهد تشكیل مه در درصدهایی از رطوبت پایین بوده ایم و یا بارش برف قرمز یا خاكستری بیانگر وجود موادی غیر طبیعی در برف است. اگرچه در برخی كشورها به دلیل وجود ریزگردهایی از خاك های رنگی مانند رس در لایه های جو شاهد بارش برفهای رنگی بوده ایم، اما این مورد در اصفهان مصداق ندارد.

حال برای حل معما كافیست سری به جدول آلودگی هوا در سایت اداره كل حفاظت محیط زیست اصفهان بزنید تا به عمق فاجعه پی ببرید و از دیدن عددهای شگفت انگیز مربوط به شاخص آلودگی هوای اصفهان كه متاسفانه به نوعی سانسور می شوند شوكه شوید.

درباره این اعداد توضیح دهید و اینكه چه ارتباطی میان این اعداد و رخدادهای عجیب اصفهان وجود دارد؟

با كمال تاسف باید بگویم اصفهان هم اینك به خطرناكترین شهر دنیا از نظر زیست محیطی تبدیل شده و مسوولان پایتخت نشین هم سالهاست این شهر را فراموش كرده اند.

مدتی قبل بود كه اهواز به عنوان آلوده ترین شهر دنیا معرفی شد. این بخاطر وجود ریزگردهای عربی در هوای این شهر بود كه البته بخاطر بارشهای مناسب مدتی است از این ریزگردها خبر چندانی نیست و این ریزگردها اگرچه خطرهای فراوانی دارند اما به هر حال منشا طبیعی دارند، حال آنكه آلودگی های شهری و صنعتی منشا غیرطبیعی و بسیار خطرناك دارند.

 بعد از آن همواره تهران را به عنوان آلوده ترین شهر ایران معرفی كرده اند و شاهد تعطیلی های فراوانی در این كلانشهر بوده ایم، در حالی كه آمار منتشر شده از طرف سازمان بهداشت جهانی، اصفهان را از نظر آلودگی شهری در رتبه اول كلانشهرهای ایران نشان می دهد! اگر شك دارید كافی است سری به جدول های مربوط به شاخص های آلودگی هوا در دو كلانشهر تهران و اصفهان بزنید. طی روزهای بحرانی هفته اول دیماه اعداد مربوط به میانگین شاخص آلودگی در تهران بین 140 تا 160 یعنی در شرایط هشدار در نوسان بود. حال آنكه در اصفهان این اعداد بین 235 تا 288 در نوسان بود یعنی در شرایط اضطرار و حتی در گستره 12 ساعته این اعداد از 300 هم فراتر رفت. این عدد در بزرگراه شهید خرازی اصفهان به رقم بی سابقه 356 و شرایط بحرانی هم رسید! ببینید اعداد تهران چقدر است و اصفهان چقدر.
 
پس چرا اصفهان با وجود این اعداد وحشتناك تعطیل نمی شود؟
 
مرادی: شاید این چند دلیل داشته باشد. اول اینكه مسوولان اصفهانی طی سال های اخیر مانور چندانی روی این اعداد و ارقام نداشته اند و به نوعی ماجرا را لاپوشانی كرده اند. اگر فاجعه اصفهان در سطح كشور پررنگ بشود عملكرد مسوولان اصفهانی در كنترل آلودگی زیر سوال می رود.

دوم اینكه دستورالعمل تعطیلی ها در تهران با اصفهان متفاوت است و در تهران به محض ورود به شرایط هشدار شاهد تعطیلی هستیم، حال آنكه در اصفهان با وجود گذشتن از شرایط هشدار و ورود به شرایط اضطرار كه بسیار خطرناك تر از شرایط هشدار است حتی مهدكودك ها هم تعطیل نمی شود.

شاید اگر اصفهان هم مسوولانی عالی رتبه داشت دستورالعمل های تعطیلی تغییر می كرد جای تاسف است كه در این اعداد وحشتناك كه می بایست تمام شهر اصفهان، حتی بانك ها هم تعطیل شود، حتی مهدكودك ها هم تعطیل نمی شود.
 
آیا اعداد مربوط به شاخص آلودگی اصفهان فقط بصورت موقتی بالا رفته یا در همه روزهای سال چنین است؟

مرادی: سوال خوبی پرسیدید. متاسفانه در تمام سال وضع به این گونه است و همین موجب شده اصفهان آلوده ترین كلانشهر ایران و حتی جهان شود زیرا در لیست آلوده ترین شهرهای جهان بیشتر شهرهای ذكر شده دارای اعداد آلودگی بالا ولی با ذرات كم خطرتر هستند و نوع آلودگی مثلا آلودگی گرد و خاك یا ناشی از سوزاندن چوب و غیره است، اما در اصفهان با طیف وسیعی از مولكول های پیچیده فوق العاده سمی و سرطانزا روبرو هستیم.

به عنوان مثالی دیگر فقط در بیش از سه هفته ای كه از دیماه گذشته، هفت روز میانگین آلودگی شهر بالاتر از 200 بوده است. آیا چنین چیزی در تهران حتی برای یكبار هم دیده شده است؟!  در همین مدت كه از دیماه سپری شده میانگین آلودگی شهر اصفهان پانزده روز بالاتر از مرز هشدار بوده است! تقریبا در تمام طول سال میانگین شاخص آلودگی شهری در اصفهان از همه كلانشهرها بالاتر است كه متاسفانه بخاطر سومدیریت ها و برداشت بی رویه آب در بالادست كه منجر به خشك شدن زاینده رود و خشك شدن بیش از 500میلیون اصله درخت شده، میزان ریزگردها نیز به آلودگی شهری اضافه شده است. به همه اینها آلودگی آبهای زیرزمینی ناشی از فعالیت های صنعتی در اصفهان را هم اضافه كنید.

عملكرد دولت تدبیر و امید در كنترل آلودگی اصفهان چگونه بوده است؟

اگرچه فرصت این دولت برای سر و سامان دادن به نابسامانی های دولت قبلی تا به اینجا محدود بوده اما متاسفانه باید گفت حداقل در زمینه كنترل آلودگی این دولت هم فقط شعار داده است، نشان به آن نشان كه در بودجه سال جدید ارقام ناامید كننده ای برای كنترل آلودگی در نظر گرفته شده است،

حداقل در زمان استاندار قبلی چند روزی اصفهان در اعداد آلودگی بسیار پایین تر بطور كلی تعطیل شد، اما استاندار جدید ظاهرا فقط شعار می دهد! دردناكتر اینكه از مسوولان بهداشت اصفهان كه باید در این وضع فریاد بكشند ناله ای هم برنمی خیزد! نیروگاه ها، كارخانه های سیمان و برخی صنایع دیگر در اصفهان مازوت می سوزانند و مواد بسیار سمی ناشی از این نوع احتراق دقیقا به خورد مردم داده می شود و استاندار و مسوولان محیط زیست اصفهان فقط شعار می دهند، پس بالاتر از استاندار چه كسی مسوول كنترل این نابسامانی می تواند باشد.

اما خانم ابتكار كه ظاهرا خیلی برنامه برای كنترل آلودگی كلانشهرها داشتند؟

مرادی: قبل از هر چیز یك نفر خانم ابتكار را پیدا كند! اگر هر جای دیگر كره خاكی بود و مردم یك شهر در اعداد وحشتناك بالای دویست زندگی می كردند، مسوول محیط زیست آن كشور اعلام وضع فوق العاده می كرد و دستور شرایط ویژه و بحرانی می داد، اما متاسفانه خانم ابتكار كاملا همسو و هماهنگ با دستگاه های آلوده كننده عمل می كند و حتی در مقاطعی به حمایت از آنها بر می خیزد.

به عنوان مثال ایشان می گوید كنترل آلودگی زمانبر است! این حرف بسیار نسنجیده ای است كه به نوعی چراغ سبز نشان دادن به صنایع آلوده كننده برای ادامه كارشان است، یعنی آنها برای بازی با جان مردم همچنان فرصت دارند یا به عنوان مثال دكتر حافظی عضو شورای شهر تهران از قول خانم ابتكار نقل می كند كه ایشان گفته اند: " در ماجرای بنزین غیر استاندارد ما موقتا توافق كردیم كه چنین شود و چنان شود" و دكتر حافظی در برنامه ای زنده كه از شبكه سلامت پخش شد صریحا خطاب به خانم ابتكار گفت: " شما توافق كرده اید؟ مگر شما می توانید بر سر جان مردم توافق كنید؟" جای تاسف دارد كه رییس سازمان محیط زیست هنوز از خطرهای آلودگی حتی اگر موقتی باشد، چیزی نمی داند.

 پس شما معتقدید مدارس اصفهان باید در مقاطعی تعطیل می شد؟
 
فراتر از این را می گویم. وقتی تهران در اعداد میان 150 تا 160 به تعطیلی كشیده می شود، چرا در اصفهان در مواردی كه با عدد و رقم عرض می كنم حتی مهدكودك ها هم تعطیل نشد؟

سوم دیماه میانگین 172، چهارم دیماه میانگین 258 شرایط اضطرار!، پنجم دیماه میانگین 255 شرایط اضطرار!، ششم دیماه میانگین 235 كه البته جمعه بود، هفتم دیماه میانگین 288 شرایط اضطرار! ، چهاردهم دیماه میانگین 188، پانزدهم دیماه میانگین 169، هیجدهم دیماه میانگین 225، نوزدهم دیماه میانگین 185، بیستم دیماه میانگین 191 كه جمعه بود و اعداد جمعه را برای اطلاع رسانی می گویم، بیست و یكم دیماه میانگین 205، بیست و دوم دیماه میانگین 178، بیست و سوم دیماه میانگین 198! بیست و چهارم دیماه میانگین 12 ساعته 235.

شما كنترل آلودگی در شهر اصفهان را چگونه می بینید؟

مرادی: بهتر است این سوال را از جدول آلودگی شهر اصفهان بپرسید كه بهترین جواب را به شما می دهد! اگر دو سال قبل اعداد آلودگی نهایتا به 160 یا 170 می رسید، اكنون این اعداد بالای 300 هستند این نشان می دهد چقدر موفق بوده ایم.

یك ضرب المثل هست كه می گوید:" بوریا باف اگرچه بافنده است، نبرندش به كارگاه حریر" این یعنی هر كسی توان بافتن حریر را ندارد. در ماجرای آلودگی هم كنترل آن به افرادی سپرده شده كه این كاره نیستند و توان مدیریتی لازم را ندارند.

به عنوان مثال در این شرایط بحرانی، شهر روند طبیعی خود را دارد. اطلاع رسانی به شهروندان وحشتناك ضعیف است. مردم نمی دانند چیزی را كه مدتهاست می بینند آلودگی است نه مه حتی خود مسوولان كنترل كننده آلودگی هم درك درستی از آلودگی ندارند طرح زوج و فرد در اصفهان مضحك است، تنها در چند خیابان آن هم بصورت نصف و نیمه را مگر می شود طرح زوج و فرد دانست؟ طرح زوج و فرد هم جواب نمی دهد.

در شرایط هشدار باید از درب خانه هیچ خودروی تك سرنشین و حتی شاید دو سرنشین اجازه تردد نداشته باشد. در آلودگی اوایل دیماه پلیس و شهرداری را موظف كردند اجازه تردد به كامیونها در شهر و ساخت و سازهای شهری را ندهند، حال آنكه در اوج آلودگی كامیون ها بیشتر از همیشه در شهر جولان می دادند و شهرداری هم از این گوش شنید و از آن گوش بیرون كرد.

حتی از تردد بی سابقه كامیون ها در سطح شهر طی روزهای آلوده قبلی عكس هایی نیز موجود است در ضمن پلیس راهنمایی و رانندگی ساعت 9 شب به بعد كه معمولا اوج آلودگی است كجا هست كه بخواهد جلوی كامیون ها را بگیرد؟! اكثر ماموران راهنمایی و رانندگی بعد از ساعت 9 شب در خانه هستند در ضمن پلیس اگر آلودگی را درك می كرد به مامورانش كه حداقل دوازده ساعت در شبانه روز در خیابان ها ایستاده اند، ماسك ضد آلودگی می داد بطور كلی باید گفت كنترل آلودگی در شهر اصفهان بیشتر به تئاتری كمدی شبیه است و به مصاحبه های كلیشه ای برای فرمالیته كردن ماجرا ختم می شود.

آیا ماسك های ضد آلودگی موجود در بازار می تواند مناسب باشد؟

 متاسفانه باید بگویم داروخانه ها و فروشگاه های تجهیزات پزشكی مملو از ماسك های تقلبی چینی شده است، كه باید به وزیران بهداشت دولت قبلی و دولت فعلی مدال افتخار داد كه كار را به جایی رسانده اند تا داروخانه های ما كه با جان مردم سر و كار دارند بی هیچ ترسی از اقلام تقلبی استفاده كنند دردناكتر اینكه ماسك های ضد آلودگی تقلبی را بیماران مبتلا به بیماری های خطرناك مانند بیماران قلبی عروقی، سرطانی، تنفسی و عفونی استفاده می كنند و در بسیاری موارد استفاده از ماسك های معمولی سودمندتر از استفاده از این ماسك های گران قیمت و تقلبی است.

دردناك است كه بنزین تقلبی را چینی ها به ما می دهند، هوای شهرهایمان را آلوده می كنند و بعد كمال استفاده را از این آشفته بازار می برند و ماسك تقلبی را هم روانه بازارهایمان می كنند.

شما از عرضه بنزین با استاندارد یورو چهار در اصفهان خبر دارید؟

مرادی: متاسفانه علیرغم قول مسوولان برای عرضه این بنزین در اصفهان از آبانماه گذشته، حتی یك قطره از این نوع بنزین در شهر اصفهان توزیع نشد، حال آنكه درصد قابل توجهی از آن در پالایشگاه اصفهان تولید می شود و به تهرانی كه اعداد آلودگی اش نصف اصفهان است فرستاده می شود! و سهم مردم اصفهان از این بنزین كه در پالایشگاه شهرشان تولید می شود دو چیز است، یكی: آلودگی های پالایشگاه و دوم: مازوت باقیمانده از فرایندهای پالایش كه به نیروگاه های مجاور شهر داده می شود تا نیروگاه های اصفهان بجای گاز آن را بسوزانند و آلودگی شدید آن را نثار مردم اصفهان كنند.

جالب است بدانید در شهر آلوده ای مانند اصفهان، نیروگاه های مجاور شهر ركوردار سوزاندن مازوت میان سایر نیروگاه های كشور هستند و این آلودگی دقیقا روی شهر اصفهان و سایر شهرستان های مجاور این شهر مانند شاهین شهر، خمینی شهر و حتی نجف آباد ته نشین می شود. جالب تر می شود اگر بدانید شهرستان های كوچك استان اصفهان مانند خمینی شهر، شاهین شهر، نجف آباد، مباركه و زرین شهر در مقاطع فراوانی از تهران هم آلوده تر هستند! فقط هفتم دیماه گذشته، میانگین آلودگی خمینی شهر 186، نجف آباد 183 و شاهین شهر 181 بوده است.

پس شما علت بارش برف قرمز و خاكستری و سایر رخدادهای عجیب را آلودگی اصفهان می دانید؟

بی شك همینطور است. شاید علت قرمز دیده شدن برف در برخی جاها نوعی كروماتوگرافی باشد كه موجب شده برخی تركیبات در آلودگی شهر اصفهان جدا شود و با برف پایین بیاید و یا آنكه برف تمیز بر زمین نشسته و برخی تركیبات آلودگی كه زیر نور مرئی رنگ قرمز را باز می تاباند، در سطح زمین با آن تركیب شده باشد

، در مورد برف خاكستری هم كه همه چیز مشخص است. جالب است بدانید كه طی ماه های گذشته بارها با وجود بارش برف و یا باران در یك روز، میانگین آلودگی شهر اصفهان از هشدار هم فراتر رفته و حتی در روزی كه بارش داشته ایم گاهی میانگین شاخص آلودگی از 200 هم فراتر رفته، این یعنی فاجعه نماد این فاجعه را باید میان هفتاد هزار اصفهانی سرطانی جستجو كرد همانها كه زمانی دامانمان را خواهند گفت... باید میان پنجاه نفری كه هر روز به لیست سیاه سرطانی های دیار نصف جهان اضافه می شوند جستجو كرد، باید میان جوانان زیر بیست سالی كه بخاطر سكته قلبی در بیمارستان های اصفهان جان می دهند یافت.

 در آخر اگر حرف ناتمامی باقی مانده بفرمایید.

مرادی: متاسفانه بنا به دلایل مختلفی اوضاع اصفهان چه در زمینه خشك شدن زاینده رود و چه در زمینه پایتخت شدنش در سرطان، بیماری ام اس و برخی بیماریهای لاعلاج سانسور می شود،

من از همه خبرنگاران، روزنامه نگاران، عكاسان خبری، اساتید دانشگاه، نخبگان و مسوولان دلسوز همچنین از همه مردم باغیرت ایران زمین عاجزانه می خواهم به كمك اصفهانی ها بیایند و برای این فجایع چاره ای بیاندیشند. شك نكنید كه فاجعه اصفهان دست كمی از فاجعه زلزله بم ندارد، تنها تفاوت در این است كه آنجا در چند ثانیه بخاطر پدیده ای طبیعی و غیر قابل كنترل چهل هزار هموطن جان سپردند، اینجا در چند سال بخاطر پدیده ای كه خودمان مسوولش هستیم و قابل كنترل هم است، چند صد هزار هموطن جان خواهند داد.

همین هفته گذشته سازمان بهداشت جهانی رسما اعلام كرد كه آلودگی شهرها علت اصلی بیماری سرطان است باید منتظر سونامی ابتلا به بیماری های دیگری در شهر اصفهان و سایر كلانشهرهای آلوده باشیم، زیرا معمولا بیماری های ناشی از آلودگی در دو بازه كوتاه مدت و بلند مدت خود را نشان می دهد. در آخر باز هم از همه دلسوزان ایرانی برای مهار این معضل كمك می طلبیم،