خودكشی با صدای بلند!

روزنامه آرمان - سارا زارع: كافی است در جست‌و‌جو‌گر گوگل واژه خودكشی را تایپ كنید تا خیل عظیمی از كلیپ‌های خودكشی درملأعام در برابرتان قرار گیرد! خودكشی امری است كه فرد در آن تلاش می‌كند تا به صورت ارادی خود را از بین ببرد.

این امر تا زمانی كه در محیطی خصوصی صورت گیرد جنبه خصوصی دارد و در بیشتر قوانین دنیا نیز مجازاتی برای آن در نظر گرفته نشده است، اما همین كه فرد تصمیم می‌گیرد در محیطی عمومی و درملأعام مرتكب آن شود جنبه عمومی ماجرا نیز پررنگ می‌شود. در طول تاریخ خودكشی‌های زیادی درملأعام صورت گرفته كه بیشتر تحلیل‌ها دارای اتفاق نظری است كه می گوید نوعی نگاه اعتراضی پشت این نوع خودكشی‌ها وجود دارد و افراد با این كار سعی در نشان دادن و برجسته كردن موضوعات متفاوتی داشته‌اند.

با وجود انتشار آمارهایی كه نشان می‌دهد در رتبه‌بندی خودكشی در جهان رتبه ایران از حداقل ۱۰۰ كشور پایین‌تر است، اما به دلیل اینكه در فرهنگ ایرانی همواره خودكشی امری مذموم تلقی می‌شود بروز چند مورد خودكشی در روزهای اخیر موجی از نگرانی را در میان كارشناسان و مسئولان به وجود آورده است. آمار مربوط به سال ۲۰۱۲ حاكی از آن است كه از هر ۱۰۰ هزار ایرانی ۲/۵ درصد خودكشی می‌كنند كه این نسبت بسیار كمتر از كشوری مانند كره‌جنوبی است كه در آن از هر ۱۰۰هزار نفر ۴۴ مورد خودكشی می‌كنند.
 
در روزهای سپری شده از سال جدید چند مورد خودكشی در ملأعام رسانه‌ای شده است تا جایی كه مسئولان و كارشناسان مربوطه نسبت به اپیدمی شدن خودكشی هشدار دادند. خودكشی از جمله موضوعاتی است كه همواره روان‌شناسان درباره آن اظهارنظر می‌كنند و از آنجا كه فعلی است كه بر اثر كش‌مكش های درونی در فرد به وقوع می‌پیوندد بسیاری از آنها این پدیده را معلول اختلالات روانی در افراد می‌دانند. اما چند وقتی است كه پای اظهارنظرهای دیگری نیز به این موضوع باز شده است.

 با وجود اینكه بسیاری بر این باورند كه آمار خودكشی افراد در ایران به نسبت میانگین جهانی نگران‌كننده نیست آمارهای داخلی نشان می‌دهد كه در استان‌های محروم خودكشی بیشتر از استان‌های دیگر است. آمارهایی كه در سال گذشته منتشر شد نشان می‌داد كه نرخ خودكشی در ایلام بیشتر از ۵۰ نفر از هر ۱۰۰هزار نفر است، در حالی كه این رقم در جهان ۱۱ نفر است. خودكشی‌های كه اخیرا درملأعام اتفاق افتاده است علاوه بر مسئولان نگرانی بسیاری از صاحب‌نظران در حوزه‌های مختلف را نیز در پی داشته است.

طی بررسی‌های انجام شده مشخص شده بسیاری از افرادی كه دست به خودكشی می‌زنند از بیماری‌های روانی حادی رنج نمی‌برند و این فشارهای اجتماعی، اقتصادی و گاهی روانی است كه آنها را ناچار به خودكشی می‌كند. این افراد با خودكشی درملأعام سعی دارند دیگران را در جریان مشكلات خود قرار دهند. بسیاری از آنان پس از اینكه هیچ راهی پیش روی خود نمی‌بینند تنها با انگیزه مطرح شدن این موضوع به عنوان دغدغه اجتماعی و انجام اقداماتی برای رفع آن اقدام به انجام این عمل می‌كنند.

 افراد زیادی نام خودكشی نمایشی روی خودكشی‌های اخیر گذاشته‌اند و معتقدند این خودكشی‌ها جنبه نمایشی دارد و افراد صرفا برای جلب توجه این كار را انجام می‌دهند، اما با نگاهی به نتایج این خودكشی‌ها كه نشان می‌دهد بیشتر آنها موفق بوده و در واقع تنها «اقدام به خودكشی» نبوده است می‌توان این فرضیه را رد كرد. اما این سوال كه چرا افراد تصمیم می‌گیرند پیش چشم دیگران و در مكان‌های عمومی این كار را انجام دهند همچنان به عنوان مهم‌ترین سوال به قوت خود باقی است.

انجام اعمال این‌چنینی همواره احساسات مردم را جریحه‌دار كرده و بسیاری از آنها پس از دیدن این اتفاق دچار شوك روحی بزرگی می‌شوند كه تا مدت‌ها زندگی آنها را تحت تاثیر خود قرار می‌دهد. علاوه بر این، عادی شدن این‌گونه اتفاقات در جامعه باعث می‌شود نگاه مردم نسبت به این پدیده تغییر كند یا عده‌ای از این‌گونه رفتارها الگوبرداری كنند، تا جایی كه سیدكاظم ملكوتی رئیس انجمن علمی پیشگیری از خودكشی هشدار می‌دهد كه رسانه‌ها اخبار این خودكشی‌ها را در بوق و كرنا نكنند تا عادی‌سازی یا الگوبرداری اتفاق نیفتد.

خودكشی و عواقب آن برای جامعه

یک روان‌شناس و استاد دانشگاه درباره پدیده خودكشی به «آرمان» می‌گوید: خودكشی یكی از پدیده‌های مذموم و رایج در همه فرهنگ‌هاست و مربوط به زمان حال نیست. این پدیده از زمان‌های قدیم وجود داشته و ریشه در شرایط زندگی فرد دارد. نوع دیگری از خودكشی نیز وجود دارد كه به دلیل كمك به دیگران انجام می‌شود، یعنی فرد برای انجام هدف یك گروه تصمیم می گیرد خود و عده‌ای دیگری را بكشد تا آن هدف را محقق كند. اما آنچه بیشتر ناراحت‌كننده است خودكشی‌هایی است كه از روی ناتوانی و درماندگی صورت می‌گیرد.

این‌گونه خودكشی‌ها كاملا تحت‌تاثیر بیماری افسردگی انجام می‌شود. امیرهوشنگ مهریار ادامه می‌دهد: در واقع خودكشی را می توان یكی از كنش‌های بالقوه افسردگی دانست. در اكثر مواقع وقتی از خودكشی صحبت می‌كنیم این تصور به وجود می آید كه فرد به بلاهای زیادی دچار شده و كاملا امید خود را از دست داده و در نهایت دست به این كار زده است. در بسیاری از موارد نیز خودكشی وسیله‌ای است برای كمك خواستن. این‌گونه خودكشی‌ها معمولا با هدف مرگ انجام نمی‌شود و فرد سعی می‌كند از طریق این اقدام توجه دیگران را جلب كند.

به همین دلیل ما در كنار آمارهای خودكشی‌های موفق آمار بسیار زیادی نیز از خودكشی‌های ناموفق داریم كه عمدتا با هدف جلب توجه انجام می‌شود. او همچنین درباره علل خودكشی افراد درملأعام عنوان می‌کند: این‌گونه خودكشی‌ها اغلب با هدف اعتراض‌های اجتماعی صورت می‌گیرد. مهریار درباره زمینه‌های اجتماعی و روانی خودكشی درملأعام می‌گوید: به نظر می‌رسد كه این‌گونه افراد تحت تاثیر فشارهای اقتصادی، اجتماعی و عوامل دیگر چاره‌ای جز خودكشی نمی‌بینند، در عین حال می‌خواهند از طریق اقدام به خودكشی علنی نظر جامعه را نیز به مشكلاتشان جلب كنند. انتخاب یك روش خشن برای خودکشی نشان دادن خشم و تنفر این افراد از شرایطی است كه در آن به سر می‌برده‌اند.

فشار‌ها در معرض دید عمومی

همچنین یک عضو هیات مدیره انجمن روان‌شناسی ایران نیز درباره وقوع خودكشی درملأعام می گوید: خودكشی به خودی خود عملی خشن است و ناشی از خشمی است كه در فرد وجود دارد و او خواهان ابراز آن است. فرد به این دلیل درملأعام این كار را انجام می‌دهد كه هم به نوعی دیده شود و هم از این طریق پیامی را به اعضای جامعه برساند. بهروز بیرشک ادامه می‌دهد: در چند مورد خودكشی كه در هفته‌های اخیر گزارش شد پخش شدن اطلاعاتی كه درباره خودكشی این افراد بود نشان می‌داد كه این افراد بیشتر خواهان این بوده‌اند كه فشارهای اقتصادی و اجتماعی كه بر آنها تحمیل شده را برجسته كنند و در معرض دید عموم قرار دهند.

او درباره زمینه‌های اجتماعی و روانی كه فرد را وادار به چنین اقدامی می كند، می گوید: این اقدامات می‌تواند تركیبی از مشكلات روانی و اجتماعی باشد. به بسیاری از این افراد نمی‌توان برچسب بیمار روانی زد، اما این افراد در برابر فشاری كه وجود دارد واكنش‌های انفجاری از خود نشان می‌دهند و نمی‌توانند منطقی درباره آن معضلات فكر كنند. مسلما موج مشكلات اجتماعی است كه این افراد را به سمت خودكشی می برد، اما نمی توان گفت كه این افراد دارای شخصیتی كامل هستند. این روان‌شناس درباره تاثیرات خودكشی‌های اخیر بر جامعه می‌گوید: این قبیل اقدامات هیچ‌گونه تاثیر مثبتی بر جامعه ندارد و به جز اینكه افراد بسیاری را متاثر كند و آزار دهد دردی از جامعه دوا نخواهد كرد.