خاتمی در آیینه خاتمی

 خاتمی در آیینه خاتمی

نگاشتن پیرامون خصائل و مسائل سیاستمدار برجسته‌ای که نام‌آشنای عام و خاص است شاید در وهله نخست کار سهل و آسانی به نظر آید اما تدوین و تبیین نوشتاری که واژگان را با چنان منزلت و منقبتی بیاراید که از یکسو به ورطه و وادی غلو و مدیحه‌گویی صرف غوطه‌ور نگردد و از منظری دیگر آن‌گونه که بایسته و شایسته است بازتاب‌دهنده سکنات و وجنات و خردپیشگی ویژه وی باشد، کاری بس پیچیده و صعب است.

سیاستمداران ایرانی همواره در این ورطه‌های پیچ در پیچ و زوایای پیدا و پنهان نگریسته شده‌اند. عده‌ای آنان را تا عرش بالا برده و عده‌ای بر فرودشان اهتمام ورزیده‌اند. او نیک بهره‌مند از این فرآیند بوده است.

مرد عباشکلاتی همیشه خندان که موافقین‌اش در موافقت سر به افلاک می‌سایند و منتقدین‌اش از به‌کارگیری واژگان و ادبیات نابردبارانه و خشمگنانه فروگذاری نمی‌کنند اما او خود متین و آرام و باوقار نه در پی انحصارطلبی و تافته جدابافته خواندن خود است و نه آنکه بر منتقدین خشم می‌گیرد که این رسم دیرینی است که از دو روح‌ا... فراگرفته، پدر فرهیخته و معلم بزرگش.

نمی‌خواهم و نمی‌خواهیم که علقه و علاقه خود را در پرده بپوشانیم که این رسم اخلاق و صداقت نیست، سیدمحمد خاتمی برای نسل ما برای آنان که دل در گرو انقلاب و دستی بر اصلاح دارند یک اتفاق تکرارنشدنی است؛ مردی که سال‌های جوانی ما با کلام و مرام وی رنگی دیگرگونه به خود گرفت و اکنون در آستانه هشتمین دهه زندگی‌اش قرار گرفته و به همین بهانه عزم جزم کرده‌ایم که پیرامون وی بگوییم.

با اوصاف پیش گفته سخت است واژگان را چنان به ترقص بیاورم که منویات و احساسات و واقعیات را آن‌گونه که هست بازگو کنم پس ترجیح می‌دهم با ذکر سه خاطره این نوشتار را مزین کرده و از زبان خود وی پیرامونش بنویسم.

سیاستمداری میانه‌رو و عملگرا
اوایل زمستان سال 90 پیش از انتخابات نهمین دوره مجلس درست در هنگامه‌ای که سپهر سیاسی متاثر از حوادث سال 88 قرار گرفت و فعالیت ملموسی در میان کنشگران سیاسی اصلاح‌طلب رقم نمی‌خورد و به نوعی انشقاق میان اضلاع سیاسی در اوج خود قرار داشت، سیدمحمد خاتمی پیشنهاداتی را برای برون‌رفت از این فضا مطرح ساخت که واکنش‌های متعدد مخالفان و موافقان را در پی داشت.

در همان برهه به دیدار وی رفتم و از وی پرسیدم که این گفتار که در جامعه از آن به شروط انتخاباتی یاد می‌شود را با چه رویکردی عنوان داشته است.

خاتمی گفت که این یک پیشنهاد به همه طرف‌های سیاسی برای برون‌رفت از شرایط موجود و کشاکش‌های پیشین و در راستای چشم‌انداز پیشرو بیان شده و چون در برهه انتخابات بوده در میان عموم بدین نحو مصطلح گردیده است و من به وسع خود برای سوق دادن فضای سیاسی به سمت بهبود و جلب هم‌افزایی میان لایه‌های مختلف و متکثر سیاسی این سخن را بر زبان راندم.

حال فارغ از نتایج این اقدام یا تاثیرات و تبعاتش نکته مهم نگرش خاتمی به‌عنوان یک سیاستمدار عملگراست که اسیر منازعات و جدل‌های بی‌فایده و اصطکاک‌افزای پیشین نشده و به‌رغم فشارها از اطراف و اکناف طیف‌های موافق و مخالف سیاسی با نگاه رو به جلو و عملگرایانه از خود هزینه می‌کند تا راه را برای آینده‌ای مطلوب‌تر باز کند که راه‌حل رفع آن مشکلات نیز در ایجاد آرامش برای نگرش عقلانی به همه موضوعات است.

نگرشی که مع‌الاسف چندان در سیاستمداران ما از هر طیف و جناحی جاری و ساری نیست و سیاستمداران ترجیح می‌دهند در نگاه غیرروامندانه و فاقد همپوشانی مشکلات پیشین را ورق زده و دل به چشم‌انداز پیش رو ندهند. آسیب بزرگی که باید فکری عاجل برای آن به منصه اجرا رساند.

نگرشی متفاوت به منتقد
شاید هیچ فردی همانند سیدمحمد خاتمی آماج حملات تند و اتهامات پرشمار از سوی رسانه‌های خاص نبوده است. منتقدین خاتمی القاب و عناوینی ناچسب و گاه پرخاشگرانه پیرامون وی به‌کار می‌برند. گاه بار این کلمات آنچنان ثقیل و سهمگین است که هر منتقد منصفی را هم به تعجب و بهت وامی‌دارد.

اتهام جاسوسی یا دریافت پول از مقامات بیگانه و همچنین دیدار با چهره‌هایی که روح خاتمی از آنها خبردار نیست بارها و بارها از سوی یک روزنامه علیه وی انتشار یافته است.

این نکته‌ای بود که در یکی از دیدارها از وی جویای آن شدم و پرسیدم که نظر شما پیرامون اتهاماتی که درخصوص شما مطرح می‌شود چیست و آیا از این گفتارها ناراحت می‌شوید؟

با صراحت و بدون هیچ مکثی پاسخ داد که هیچ دلخوری از دست‌اندرکاران این روزنامه ندارم، خود می‌دانم که چه کرده‌ام و چه مشی‌ای را پی گرفته‌ام و آنها هر چه می‌خواهند بگویند.

پرسیدم واکنش شما وقتی این نوشتارها را می‌خوانید چیست؟ گفت روزی نمی‌شود که در نمازهای خود برای وی و همکارانش دعا نکنم و از خدواند نخواهم که آنها دست از این اقدامات بردارند و به اصلاح رویه‌ها و رویکردهای خود بپردازند

. منشی که رمز محبوبیت سیدمحمد خاتمی است. او در برابر تندترین انتقادات ناروا و اتهاماتی که هیچ گاه سندی برای آن ارائه نشده تنها دعوت به خیر و صلاح می‌کند و این رمز بزرگی سیاستمداران فرهیخته در دنیای پرآشوب سیاست است.

شیرین‌ترین لحظه زندگی سیدمحمد خاتمی
پس از هفت دهه زندگی آن‌هم درخصوص سیاستمداری شناخته شده و در قواره جهانی با آن سطح از توجهات و تاثیرات می‌توان لیست بلندبالایی از نقاط عطف را برشمرد و فارغ از آن خاتمی همانند هر فرد دیگری شخصیت حقیقی و زندگی خصوصی دارد که می‌تواند مملو از خاطرات پرشمار باشد.

سال گذشته در سالروز تولد سیدمحمد خاتمی در جمعی خصوصی از وی پرسیده شد که شیرین‌ترین لحظه زندگی شما در طول تمامی این سال‌ها چه بوده است. خاتمی بی‌هیچ درنگی پاسخ داد، در سال آخر ریاست‌جمهوری‌ام به هنگامه‌ای که به دانشگاه تهران رفتم و برخی از دانشجویان تندترین انتقادات را با زبانی گزنده و حالتی پرخاشگرانه علیه من مطرح ساختند، در دل احساس شعف فراوانی کردم که این دانشجو با اطمینان خاطر تندترین انتقادات را مطرح می‌کند و می‌داند که به‌واسطه این رفتارش بازخواست نخواهد شد.

این شیرین‌ترین لحظه زندگی من بود که توانسته بودم چنین فضایی را در جامعه رقم بزنم. او ازلحظه ریاست‌جمهوری‌اش، از استقبال‌های بی‌نظیر مردمی از وی حتی از لحظه‌هایی چون به دنیا آمدن فرزندانش به عنوان شیرین‌ترین لحظه زندگی‌اش یاد نمی‌کند و این امعان‌نظر وی و حس مردم‌مداری‌اش ستودنی است و او را چهره‌ای متمایز کرده است.

درنهایت...
نخواستم واژگان را پیرامونش رج و ردیف کنم که وی نیز بی‌نیاز از این تعاریف و تمجیدهاست، انسان‌های بزرگ را باید با بازگویی رفتارها و منش‌هایشان به دیگران بازشناساند که هیچ ترکیب واژگان و قلم‌آرایی ادبی نمی‌تواند لب مطلب را آن‌گونه که هست بازنمایاند.

او این روزها در هفتادمین سالروز زندگی خود درحالی به هشتمین دهه زندگی پا می‌گذارد که گذار از فراز و فرودهای بسیاری را تجربه کرده و اکنون با این کارنامه گرانسنگ یک سرمایه هنگفت برای پیشبرد سیاست‌های نظام در عرصه بین‌المللی است او همچنین در داخل محل رجوع و مورد وثوق بسیاری از سیاستمداران پخته و جوانان تازه آمده به عرصه سیاست است و خود نیز اکنون بسیار بیشتر از پیش‌ترها از خلوت به جلوت آمده و باید دید در این دهه استقرار و ثبات چه نقش کلیدی را در روند تحولات به منصه ظهور خواهد رساند.

هر چه هست باید چشم انتظار سیاست‌ورزی مردی بود که اخلاق در سیاست و ادب در گفتار را بر هر چیز ارجح می‌داند؛ گزاره‌های گمشده عصر ما در سیاست‌ورزی./آرمان

پیام تسلیت سيد‌محمد‌خاتمی