توافق كدام بخش اقتصاد را نشانه می گیرد؟

روزنامه اعتماد: ماراتن هسته‌ای به خط پایان نزدیك می‌شود. اینجا دیگر روزها اهمیت ندارند، ساعت‌ها حرف می‌زنند و دقیقه‌ها خود را نشان می‌دهند. اقتصاد ایران در انتظار است. می‌خواهد نقطه پایانی بگذارد بر سال‌های سخت و خود را در شرایط دیگری نشان دهد.

حالا برخی از روزهایی سخن می‌گویند كه در آن خبری از تحریم نیست اما تهدید همیشه وجود دارد. اقتصاد درونزا می‌تواند تحریم‌ها را به حاقل برساند و درهایی كه ممكن است بار دیگر تحریم را راه دهند برای همیشه ببندد.

هر چند تصورات متفاوتی از فردای توافق و تحریم در ذهن افكار عمومی نقش بسته است و برخی این تصورات را با زبان طنز به تصویر می‌كشند اما آنچه حقیقت دارد این است كه توافق معجزه نخواهد كرد.

شاید بررسی وضعیت اقتصادی ایران در سال‌های پیش از این، قبل از تشدید تحریم‌ها و قبل از آنكه تحریم خود را نشان بدهد، گویای آن باشد كه اقتصاد ایران از چه موقعیتی برخوردار است و با چه مشكلاتی دست و پنجه نرم می‌كند. تولید مبتنی بر واردات، خام فروشی، وابستگی به نفت، سطح پایین دستمزدها و بهره وری اندك همگی سبب شده است اقتصاد ایران از مشكلات فراوانی رنج ببرد.

كارشناسان بر این نظرند كه باید فضا برای فعالیت مولد اقتصادی ایجاد شود و دولت این‌بار شرایط را برای آنها كه به اقتصاد عمق می‌بخشند فراهم كند. خداحافظی با دلالانی كه در تمامی بخش‌های اقتصادی ایران نفوذ كرده‌اند از جمله این مطالبات است. بخش‌هایی كه قرار است بیشترین تاثیر را از توافق و لغو تحریم بگیرند، نفتی‌ها هستند و وابستگان به نفت اما بسیاری معتقدند زمان آن رسیده است كه ایران دنیا را با تولیدات صنعتی خود آماده كند و به برند‌سازی روی بیاورد.

شاید بیراه نباشد سخن گفتن از نگرانی برخی كارشناسان برای روزهای پس از تحریم؛ روزهایی كه در فشار مطالبه مردم برای بهبود اوضاع و نیاز به تلاش مضاعف برای اصلاح ساختار ممكن است از دست برود. از این رو است كه نه فقط نفتی‌ها كه دیگر فعالان اقتصادی نیز بر گفتن این جمله تاكید دارند: «توافق معجزه نمی‌كند».

توافق كجا را نشانه می‌گیرد؟

توافق كه حاصل شود، معجزه‌ای در كار نیست اما نفت شرایطی متفاوت را تجربه خواهد كرد. نفتی‌ها باید چمدان سفر ببندند. نفت ایران كه مدتی است با تحریم‌های یكسویه غربی‌ها، سهم خود را در بازار جهانی از دست داده است دوباره به بازارهای جهانی بازخواهد گشت. هر چند برخی ورود دوباره نفت ایران و سهم‌گیری‌اش از سرزمین‌های تجاری را عاملی برای سقوط قیمت نفت می‌دانند اما شمس اردكانی معتقد است توافق تاثیر قابل توجهی بر بازار نفت به جا نخواهد گذاشت. حالا حرف بر سر زمان است نه بازگشت یا عدم بازگشت.

 مقامات ایرانی می‌گویند شش ماه دیگر سهم‌مان را از بازار جهانی نفت می‌گیریم و غربی‌ها می‌گویند باید یك سالی صبر كنید تا بازگردید. گوهری، معاون برنامه‌ریزی تلفیقی شركت ملی نفت درباره تاثیر توافق هسته‌ای بر صنعت نفت ایران و استراتژی‌های ایران در مجامع جهانی در دوره پساتحریم می‌گوید: به هر حال توافق هسته‌ای یك سری تاثیرات آنی و لحظه‌ای به همراه خواهد داشت كه تحت تاثیر جو عمومی روانی به وجود می‌آید و یك سری تاثیرات بلندمدت و میان‌مدت نیز به دنبال خواهد داشت.

این تاثیرات نه تنها صنعت نفت بلكه همه اركان اقتصادی كشور را در بر می‌گیرد. معاون بررسی، امكان‌سنجی اقتصادی و مالی طرح‌های مدیریت برنامه‌ریزی تلفیقی شركت ملی نفت ایران با تاكید بر لزوم برنامه‌ریزی میان‌مدت و بلندمدت ادامه داد: بحث‌هایی همچون تامین مالی، تسهیلاتی كه برای سازندگان و پیمانكاران در نظر گرفته می‌شود، اعتبارات اسنادی، ارتباطات بانكی و بین بانكی، نقل و انتقال وجوه ارزی، سوییفت و غیره در دوره پساتحریم به صورت روان‌تر انجام خواهد شد و نیازمند برنامه‌ریزی بلندمدت و میان مدت خواهد بود. به هر حال در صورت حصول توافق هسته‌ای مسیر بانك‌ها برای اعطای تسهیلات هموار خواهد شد.

به گفته وی یكی از مشكلات پیش روی صنعت نفت ایران در زمان تحریم افزایش هزینه‌های انتقال وجوه و تامین مالی بود كه در صورت رسیدن به توافق هسته‌ای این روند تسهیل می‌شود. گوهری به‌ ایجاد فضای روشن‌تر برای سرمایه‌گذاران در دوره پساتحریم در بازه زمانی بلندمدت اشاره كرد و گفت: سرمایه‌گذاران می‌توانند در قراردادها و مناقصات بین‌المللی پیش رو و همچنین در طرح‌های اكتشافی و توسعه میادین مشترك نفت و گاز مشاركت كنند.

معاون بررسی، امكان سنجی اقتصادی و مالی طرح‌های مدیریت برنامه‌ریزی تلفیقی شركت ملی نفت ایران در ادامه با تاكید بر اینكه معجزه‌ای بلافاصله پس از حصول توافق در صنعت نفت رخ نخواهد داد، خاطرنشان كرد: باید از انتظارات كاذب به‌طور جدی اجتناب شود. اتفاقی كه در دوره پساتحریم در میان‌مدت حاصل خواهد شد این است كه شرایط به ریل طبیعی خود یعنی به دوره پیش از تحریم‌ها باز خواهد گشت.

گوهری همچنین به اجرای روان‌تر سیاست‌های نفتی كشور در مجامع جهانی اشاره كرد و افزود: برنامه‌ریزی‌های كلان و راهبردی و سیاست‌ها تعیین شده و به طور حتم سیاست‌هایی چون چشم‌انداز توسعه، اقتصاد مقاومتی و غیره روان‌تر پیگیری خواهد شد، اما نمی‌توان انتظار تغییرات ماهوی بنیادین در صنعت نفت را داشت.

وی همچنین در پاسخ به اینكه بازگشت نفت ایران به بازار‌های جهانی و شرایط گذشته در چه بازه زمانی حاصل خواهد شد؟ اضافه كرد: انعقاد قرار‌داد، مذاكره و رایزنی نیاز به زمان دارد و این اتفاق حداقل شش ماه تا یك‌سال به‌ طول خواهد انجامید، اما باید تلاش روزافزون داشته باشیم تا بتوانیم بازارهای از دست رفته را بار دیگر تصاحب كنیم.

از سوی دیگر معاون شركت ملی صنایع پتروشیمی با تشریح وضعیت توسعه صنعت پتروشیمی در صورت لغو تحریم‌ها از برنامه‌ریزی به‌منظور افزایش تولید پتروشیمی ایران به ۱۸۰ میلیون تن در دوران پساتحریم خبر داد.

حسن پیوندی درباره آخرین وضعیت تكمیل و بهره‌برداری از طرح‌های نیمه تمام صنعت پتروشیمی، گفت: در حال حاضر حدود ۶۰ میلیون تن هم پروژه نیمه‌كاره پتروشیمی و پلیمری در كشور وجود دارد.