بازغی با «چند درجه» در نسیم

در حال حاضر مشغول پیش‌تولید برنامه‌ای به نام «چند درجه؟» برای شبکه نسیم هستیم. عنصر اصلی این برنامه هیجان است.

ماجرای چرخش 180 درجه ای كاندولیزارایس و اختلاف احمدی نژاد و متكی

روزنامه تهران امروز با انتشار تحلیلی درباره بركناری منوچهر متكی از وزارت خارجه ، نسبت به شكل گیری افراط گرایی در دستگاه دیپلماسی كشور ابراز نگرانی كرد.

این روزنامه با ذكر خاطره ای از تقابلات احمدی نژاد و متكی ، وزیر خارجه سابق را "وزنه تعادل" در سیاست خارجی ایران دانست كه در پنج سال گذشته ، در برابر نفوذ افراطی ها در سیاست خارجی مقاومت كرده بود.

متن تحلیل تهران امروز را در زیر بخوانید:

فارغ از آنكه منوچهر متكی در طول پنج سال و سه ماه سكانداری وزارت امور خارجه، چه كارنامه‌ای از خود به جای گذاشت، یك ویژگی بارز «آقای دیپلمات» باعث می‌شود بركناری متكی، نگرانی‌های جدی تر را برای آینده دستگاه دیپلماسی ایران به وجود آورد.

مروری بر سوابق متكی نشان می‌دهد كه او، از معدود مدیران ارشد كشور است كه از اول انقلاب تاكنون فقط در یك رشته تخصصی، مسئولیت پذیرفته و كار كرده است؛ متكی از همان مجلس اول شورای اسلامی كه عضو كمیسیون سیاست خارجی بود تا پیش از بركناری عجیب‌اش در

22 آذر 89، صرفا در پست‌های دیپلماتیك و مرتبط با سیاست خارجی كار كرده است:

-نماینده مجلس شورای اسلامی (دوره اول- عضو كمیسیون خارجی): ۱۳۵۹

- رئیس اداره هفتم سیاسی- وزارت امورخارجه: ۱۳۶۳

- سفیر جمهوری اسلامی ایران در تركیه:۱۳۶۴

-مدیر كل اروپای غربی وزارت امورخارجه:۱۳۶۸

-معاون امور بین‌الملل وزارت امورخارجه:۱۳۶۸

-معاون حقوقی، كنسولی و امور مجلس وزارت امورخارجه:۱۳۷۱

-سفیر جمهوری اسلامی ایران در ژاپن: ۱۳۷۳

-مشاور وزیر امورخارجه:۱۳۷۸

-معاون بین‌الملل سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی: ۱۳۸۰(مامور ۲سال)

-نماینده مجلس شورای اسلامی (دوره هفتم- رئیس كمیته روابط خارجی كمیسیون امنیت ملی):۱۳۸۳

-وزیر امور خارجه در دولت نهم و دهم (از ۱۳۸۴ تا ۱۳۸۹)

سه دهه حضور مستمر در فعالیت‌های دیپلماتیك، متكی را با فوت و فن روابط بین‌الملل آشنا كرده بود و البته رشته تحصیلی‌اش یعنی روابط بین‌الملل نیز پشتوانه علمی او در این عرصه بوده است.

این سوابق علمی و عملی، از سال 1384 تا قبل از بركناری‌اش در هفته گذشته، یك كاركرد عمده در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران داشت و آن «جلوگیری از نفوذ افراط‌‌گرایی در سیاست خارجی» بود.

در سال 84 بسیاری از یاران حلقه نخست آقای احمدی‌نژاد، نه تنها كوچك‌ترین سابقه‌ای در روابط بین‌الملل نداشتند بلكه تا قبل از دولت نهم حتی یك سفر خارجی هم نرفته بودند.

علاوه بر آن، افكار افراط گرایانه آنها علاوه بر صحنه سیاست داخلی، حوزه روابط خارجی را نیز هدف قرار داده بود. گمان آنها این بود كه همان‌گونه كه در داخل كشور پیروز انتخابات شده‌اند، می‌توانند در خارج نیز بدون رعایت اصول دیپلماتیك و ظرایف آن، سیاست خارجی را اداره كنند.

در چنان شرایطی، یك اتفاق غیرمنتظره، نجات دهنده سیاست خارجی ایران از التهابات ناشی از افراط گرایی شد: منوچهر متكی كه رئیس ستاد انتخاباتی علی لاریجانی در تهران بود، وزیر خارجه شد.

البته متكی، گزینه احمدی‌نژاد نبود اما رئیس‌جمهور جدید، نصیحت بزرگان نظام را پذیرفت و او را برای گرفتن رای اعتماد به مجلس معرفی كرد.

بدین سان، یك تقابل پنج سال و سه ماهه بین «جریان غیرمعتقد به قواعد دیپلماسی» از بیرون وزارت خارجه به سرپرستی احمدی‌نژاد و «طیف دیپلمات و جهان آشنا» در درون وزارت خارجه به رهبری منوچهر متكی شكل گرفت.

ویژگی شاخص جریان نخست، عدم توازن در مواضع بود. به عنوان مثال از یك سو، شدیدترین مواضع و غیردیپلماتیك‌ترین ادبیات را علیه آمریكا به كار می‌گرفت و از سوی دیگر ذوق عجیبی برای برقراری رابطه داشت.

رئیس‌جمهور در سفرهای استانی‌اش، با لحنی حتی گاه خارج از عرف ایرانی، به سران آمریكا می‌تاخت و در عین حال، نامه‌هایی بدون همفكری با دستگاه دیپلماسی به آنان می‌نوشت كه همگی نیز بی‌پاسخ ماندند.

در چنان شرایطی، متكی وزنه تعادل در سیاست خارجی ایران بود و تا جایی كه می‌توانست می‌كوشید مانع از اقدامات غیرمتعارف و نسنجیده برخی مسئولان در عرصه سیاست خارجی شود.

به عنوان مثال، هنگامی كه شبكه خبری الجزیره، به نقل از كاندولیزا رایس، وزیر خارجه وقت آمریكا اعلام كرد كه ایالات متحده آماده چرخش 180 درجه‌ای در سیاستش نسبت به ایران است، احمدی‌نژاد با متكی تماس می‌گیرد و با لحنی تند به او می‌گوید: حالا كه آمریكایی‌ها درصدد اصلاح سیاست خود نسبت به ایران هستند، شما چرا فرصت سوزی می‌كنید و از این اظهارات استقبال نمی‌كنید؟!

احمدی‌نژاد سپس از متكی می‌خواهد به سخنگوی وزارت خارجه دستور دهد كه فورا از این سخنان استقبال كند.

متكی اما این كار را نمی‌كند و صرفا از مسئولان وزارت خارجه می‌خواهد متن كامل سخنان رایس را پیدا كنند. او در برابر فشارهای رئیس‌جمهور و در پاسخ به سوال خبرنگاران درباره اظهارات رایس، پاسخی دیپلماتیك می‌دهد: «خانم‌ها معمولا شجاع ترند» همین! سرانجام پس از تحقیقات، كاشف به عمل می‌آید كه رایس آن جمله را واقعا گفته، اما آن را مشروط به توقف كامل غنی سازی در ایران كرده بود.

در آن مقطع، اگر كسی با ویژگی «اطاعت پذیری مطلق» وزیر خارجه بود، فورا امتثال امر می‌كرد و به رایس چراغ سبز نشان می‌داد و بعد باید كلی تلاش می‌شد تا بحث توقف غنی‌سازی از این چراغ سبز منها شود!

اینك اما، آقای دیپلمات در راس دستگاه دیپلماسی نیست. در این میان هر چند صالحی سرپرست وزارت خارجه، چهره‌ای تكنوكرات محسوب می‌شود اما اولا مشخص نیست كه وزیر خارجه شود یا خیر و ثانیا معلوم نیست آیا می‌تواند به اندازه متكی در برابر افراط گرایی‌های تحمیلی بر سیستم وزارت خارجه و به محاق بردن بدنه كارشناسی آن مقاومت كند؟

فراموش نكنیم كه متكی، شخصی قائم به نفس و دارای حمایت مقامات ارشد نظام بود اما صالحی چهره‌ای است كه استقلال شخص‌اش، بیشتر در عرصه علمی و دانشگاهی است، اما در حوزه سیاست، وامدار خود احمدی‌نژاد محسوب می‌شود و لذا طبیعتا قدرت چانه زنی و مقاومت بسیار كمتری خواهد داشت به‌ویژه آنكه از ماجرای متكی و بركناری عجیب و غریبش، قاعدتا این عبرت را گرفته كه در دولت دهم، وزیر مستقل و كارشناس همواره بر لبه تیغ حركت می‌كند...../تحلیل:عصرایران