«بازجوهای زن» به‌زودی می‌رسند

بازجویی جزو خاطرات تلخ هر متهمی است فرقی هم میان نوع اتهام و جرم واقع شده نیست. در این بین كودكان و زنان آسیب پذیر تر هستند و شاید دلیل آن، نوع نگرش غالب در جامع در رابطه با فرآیند بازجویی باشد به هرحال نباید فراموش كرد كه متهم تا زمانی كه جرمش اثبات نشده مجرم نیست و نباید حقوقش به عنوان یك شهروند عادی پایمال شود. قانونگذار برای حمایت از كودكان و زنان تصمیم به وضع قانونی گرفته است كه شرایط بازجویی را برای این دو گروه كمی آسان تر خواهد كرد و شاید  در نهایت نگرش منفی در رابطه با بازجویی از كودكان و زنان از جامعه رخت بربندد.

به گزارش قانون، طبق ماده 42 آیین جدید دادرسی کیفری بازجویی از زنان و افراد نابالغ باید توسط ضابط آموزش دیده زن صورت گیرد.

براساس قانون جدید بازجویی از زنان و توسط بازجوی مرد از اول تیرماه یعنی از زمان اجرایی شدن این قانون، خلاف قانون است  و به گفته حجت‌الاسلام محمدمصدق معاون قضایی سازمان قضایی نیروهای مسلح، بازجویی از زنان و افراد نابالغ نباید توسط ضابطان مرد صورت گیرد و حتی‌الامکان باید از ضابطان دوره‌دیده زن استفاده شود.

  بازجوهای زن حس امنیت برای زنان خواهند داشت
دكتر ایرج گلدوزیان، حقوقدان در گفت‌وگو با «قانون» در پاسخ به این سوال كه بازجویی زنان از كودكان نابالغ و خانم‌ها چه نفعی برای متهمان خانم و كودكان خواهد داشت، توضیح داد: در صورت استفاده از بازجوی زن برای بازجویی از زنان و كودكان نابالغ، متهمان خانم و كودكان به لحاظ هم‌جنس بودن نمی‌ترسند و احساس امنیت بیشتری  می‌كنند و با راحتی به سوالات آن‌ها پاسخ خواهند داد و به عبارت دیگر باید گفت مرعوب نخواهند شد.  

این استاد دانشگاه در پاسخ به این سوال كه این مسئله چه‌مقدار به دادرسی عالانه كمك خواهد كرد،توضیح داد: به دلیل عدم ترس خانم‌ها از حضور بازجوی زن در محاكم این مسئله باعث امنیت قضایی خواهد شد.  وی همچنین در مورد تحصیلات بازجوهای خانم این‌طور توضیح داد:  البته در مورد تحصیلات این افراد باید گفت تحصیلات این افراد متفاوت نخواهد بود. خانم‌های بازپرس یا دادیار باید لیسانس حقوق داشته باشند. البته برخی نیز تحصیلات حوزوی دارند كه مقررات خاص خود را خواهد داشت.  این حقوقدان در‌خصوص ارزیابی این ماده خاطرنشان كرد: به‌نظر بنده این ماده بسیار خوب است به لحاظ هم‌جنس بودن متهم خانم بیشتر به احساس امنیت كمك خواهد كرد.

این حقوقدان همچنین در پاسخ به این سوال كه اگر بازجویی از زنان وكودكان توسط بازجوی مرد انجام گیرد آیا طبق قانون جدید خلاف بوده و توسط قاضی قابل پذیرش هست یا خیر، توضیح داد: باید بازجویی‌ها توسط بازجوهای تعلیم دیده زن انجام شود اما اگر امكان آن وجود نداشته باشد بازجوی مرد هم می‌تواند بازجویی را انجام دهد.

گلدوزیان در پایان یادآور شد: البته باید فرهنگ جامعه بالا رود و تا مرحله‌ای پیش نرود كه افراد سقوط كنند و به سمت ارتكاب جرم بروند كه بعد مجبور شوند تحت بازجویی قرار گیرندو باید همه باهم سعی كنیم شرایطی فراهم كنیم كه از ارتكاب به جرم جلوگیری كنیم.

  زنان در برابر بازجو مرد احساس ترس دارند
شیما قوشه، وكیل دادگستری نیز در گفت‌وگو با « قانون» عنوان كرد: در مورد اطفال و نوجوانان كه از ابتدا همیشه این موضوع مطرح و پیش بینی شده است كه لزوما كسی كه كار تحقیقات از این افراد را برعهده دارد باوجود اینكه باید در بحث تخصصی وارد باشند و در آن حوزه تحصیلات لازم را داشته باشد، لازم است اطلاعات دیگری درحوزه اجتماعی و روانشناسی اطفال و نوجوانان داشته باشند.  در مورد زنان هم كه در قانون پیش‌بینی شده توسط زن بازجویی شوند هم باید این خانم بازجو جدا از اطلاعات حقوقی در باب روانشناسی زنان نیز آموزش دیده باشد كه بتواند راحت‌تر ارتباط برقرار كند. ضمن اینكه ممكن است متهم زن به بازجوی زن اعتماد بیشتری داشته باشد. حداقل اینكه از بازجو نخواهد ترسید چون اگر بازجو مرد باشد از لحاظ قدرت بدنی، زن احساس ضعف دارد و اگر مرد صدایش را بالا ببرد ممكن است از ترسش به آن چیزهایی كه نباید، اعتراف‌كند.

وی ادامه داد:  این ترس ممكن است با وجود بازجوی زن از بین برود؛ البته برای از بین رفتن این ترس الزامی وجود ندارد. اما متاسفانه در سیستم ناجا خیلی از خانم ها هستند كه در مراكز مختلف فعالیت می‌كنند، ولی پایبند اصول احترام به زنان نیستند و معتقد نیستند كه ما از یك جنس هستیم و بایدبا جلب اعتماد روند رسیدگی به پرونده ها را سرعت ببخشیم. این جلب اعتماد لزوما به معنای فریب دادن متهم نیست. اینكه متهم بتواند در یك فضای كاملا منصفانه، عادلانه و با رعایت همه این اصولی كه در آیین  دادرسی كیفری و اصول بین‌المللی اعلامیه جهانی حقوق بشر و میثاقین پیش بینی شده بازجویی شود و حرف های خود را بزند، یك گام بلند در تحقق عدالت قضایی است.

  انتخاب بازجوی زن در قانون نگاه مثبتی بوده است
این وكیل دادگستری بیان كرد:  به نظر بنده به طور كلی انتخاب بازجوی زن در قانون نگاه مثبتی بوده است. اما سوال مهم این است كه آیا قوه قضاییه این امكان را دارد كه جدا از مسائل تخصصی بازجویی و حقوقی، كلاس‌های مختلفی كه لزوما روانشناسی كودك و زن است را آموزش دهد یا نه؟ یا حاضر است این دوره‌های آموزشی را بگذارد و این مسائل را به روز كند یا نه؟

  زنان ومردان متهم را با یك دید نگاه نكنیم
وی ادامه داد: مهم‌ترین اتفاقی كه در زمینه بازجویی باید رخ دهد این‌است كه هرگز نباید بازجو نسبت به یك كودك یا یك زن موضع داشته باشد. چون متاسفانه نسبت به زن‌های متهم با توجه به نگاهی كه سال‌ها در جامعه وجود داشته نگاه منفی است و زن در این شرایط جنس دوم جامعه محسوب می‌شود؛ و لزوما باید دلیل اینكه آن زن چرا مرتكب آن جرم شده در نظر گرفته شود این چرایی را اگر بازجو در نظر داشته باشد راحت‌تر می‌تواند با آن متهم ارتباط برقرار كند. دلایل ارتكاب جرم زنان با مردان بسیار متفاوت است و نباید با یك دید به این دو نگاه كرد.

این حقوقدان تصریح كرد:  مردان معمولا سال‌ها در ایران در بازار مشغول به كار بودند و ممكن است اطلاعات حقوقی و جامعه شناختی آنها بیشتر از زنان باشد. پس زمانی كه مردی به اصطلاح چك بلامحل می‌كشد اطلاعات او با زنی كه به دلایل مختلف چنین كاری می‌كند متفاوت است. چون ما زنانی را داشته ایم كه به خاطر همسر خود دست به چنین جرمی زده اند.

  حضور بازجوهای زن فقط برای رعایت شرعیات نباشد
قوشه خاطر نشان كرد: نگاه جرم شناختی بازجو در مورد زنان باید متفاوت و نزدیك به حقوق زن باشد. با توجه به اینكه حقوق متهم باید رعایت شود جنسیت نیز باید مورد توجه باشد، چون زنان هم از لحاظ جامعه هم از لحاظ قانون شهروند درجه دوم محسوب شده‌اند .  پس ممكن است از حقوق  اطلاعی نداشته باشند.  قوه‌قضاییه موظف است تمامی این مسائل را به بازجوهای خود آموزش دهد.  صرف اینكه ما زنان را برای بازجویی بگذاریم و تنها دلیلش رعایت مسائل شرعی باشد آن جوابی كه می‌خواهیم بگیریم را نمی‌توانیم دریافت كنیم.

  نظارت بر ضابطان قضایی كامل نیست
 این وكیل دادگستری تصریح كرد: به صورت كلی قانونگذار این مسئله را مطرح كرده است كه بازپرس در طول تحقیقات در كار ضابطان نظارت داشته باشد . این نظارت هم می‌تواند حضور فیزیكی باشد و هم می‌تواند بررسی كردن روزانه اوراق بازجویی و دادن آموزش‌های لازم به ضابطان باشد.

متاسفانه در حال حاضر رویه اشتباهی كه وجود دارد این است كه زمانی كه متهم را بازداشت یا احضارمی‌كنند  یك بار مقام قضایی یعنی بازپرس یا دادیار را می‌بیند تفهیم اتهام می‌شود در اختیار ضابط قرار می‌گیرد تا روزی كه برای آخرین دفاع پیش مقام قضایی برود كه در طول این مدت مقام قضایی آن نظارت لازم را روی ضابط خود ندارد به خصوص آن نظارتی كه قانونگذار الزام كرده است.

  مهم آموزش‌هایی است كه توسط سیستم قضایی باید انجام شود
وی ادامه داد:  بنابراین ممكن است بخشی از این بازجویی‌ها تحت فشار انجام شده باشند؛در این بین ممكن است حتی مقام قضایی آنقدر اطمینان زیادی به ضابط خود داشته باشد كه حرف متهم را نپذیرد كه به طور مثال می‌گوید من تحت فشار بودم، در انفرادی بودم و ...  به همین دلیل اگر ما قانونی را پیش‌بینی كنیم فقط صرف اینكه قانون داشته باشیم كفایت نمی‌كند. در تحقیقات مقدماتی است كه شاكله‌ پرونده شكل می‌گیرد  و حقوق متهم در آنجا بهترین جایی است كه باید رعایت شود.  

صرف داشتن قانون آیین دادرسی خوب به معنای این نیست كه حتما حقوق متهم رعایت می‌شود مهم آموزش هایی است كه توسط سیستم قضایی باید انجام شود.

قوشه عنوان كرد: در این مدت اگر بخواهیم سیستم قضایی را نگاه كنیم ما خانم‌هایی را داشته‌ایم كه دادیار یا بازپرس یا قاضی دادسرا بوده‌اند و حتی ماموران بدرقه كه خیلی از آنها خانم هستند و حتی  مددكاران زندان كه خانم هستند.

بخشی از اینها كه خود زن هستند و زنان را درك می‌كنند. ما شاهد این بوده ایم كه با توجه به نوع اتهام متهم، رفتار ماموران به خصوص ماموران بدرقه متفاوت است و  اگر نوع اتهام زن مواد مخدر یا جرائم منافی عفت باشد، بنده دیده‌ام كه مدل برخورد آنها مدل خصمانه‌ای بوده تا زنی كه جرم او مسائل مالی است. آن مامور زن هم متاسفانه همه را به یك چشم نمی‌بیند و پیش‌داوری می‌كند. باید در نظر داشته باشیم كه در این مراحل متهمان فقط متهم هستند و جرم آنها اثبات نشده است. جرم به آنان نسبت داده شده اما اثبات نشده است. بنابراین همه اینها متهم هستند بنابر اصل برائت باید همه این افراد از حقوق خود مطلع باشند و ماموران زن هم آنها را رعایت كنند.

 این وكیل دادگستری خاطر نشان كرد: در انتخاب بازجو های زن باید توجه لازم به كارگرفته شود تا زنانی اندیشمند، تحصیلكرده و آموزش دیده انتخاب شوند و برای زنان و كودكان احترام ویژه قائل باشند تا در برخورد با این دو گروه از متهمان بتوانند به بهترین نحو با رعایت قانون به حرفه خود بپردازند. زیرا بارها شاهد بوده‌ایم زنان وقتی  به جایی رسیده‌اند كه خود را برتر از دیگران می‌دانند، رفتارهایشان به خصوص با زنان دیگر خیلی اخلاقی نبوده است. ما زنانی داریم كه به حقوق زن توجه می‌كنند  اما زمانی كه در پست و مقامی هستند خود زن ستیز می‌شوند. و دلیل آن به نظر بنده این است كه خود تحت فشار مردان بودند و حالا كه به یك مقام رسیدند می‌خواهند آن را جبران كنند. 

وی در پایان ذكر كرد: قوه قضاییه ملزم به برگزاری دوره های آموزشی برای این زنان است و باید نظارت كافی روی این افراد داشته باشد و در ادامه این آموزش ها به روز شوند. این فراد را فقط به عنوان متهم نگاه نكنیم اگر شكایتی از ضابط خود داشت به آن موضوع توجه كنیم. معمولا نگاه مقام قضایی این است كه همه متهمان این حرف را می‌زند لزوما نباید همه را به این دید نگاه كنیم. این نظارت ها می‌تواند به سیستم كمك كند  تا در راه تحقق عدالت رفتارهایی درست داشته باشد.

 اخبار  اجتماعی  - قانون 

«بازجوهای زن» از راه می رسند

بازجویی جزو خاطرات تلخ هر متهمی است فرقی هم میان نوع اتهام و جرم واقع شده نیست. در این بین كودكان و زنان آسیب پذیر تر هستند و شاید دلیل آن، نوع نگرش غالب در جامع در رابطه با فرآیند بازجویی باشد به هرحال نباید فراموش كرد كه متهم تا زمانی كه جرمش اثبات نشده مجرم نیست و نباید حقوقش به عنوان یك شهروند عادی پایمال شود.