این آخرین اعتراضات ترکیه نخواهد بود

فرارو: هنوز هم بوی گاز اشک آور در فضای پارک گزی استانبول پیچیده است. سکوتی نسبی به زیر سایه درختان چنار بازگشته؛ میان پرده ای زودگذر میان دو داستان آشفتگی و ناآرامی.

 روز سه شنبه پلیس به این پارک آمده و با استفاده از گاز اشک آور و فشار آب هزاران معترض وحشت زده را پراکنده کرده و با فرستادن بسیاری از آنها به هتلی در همان نزدیکی، اطراف میدان تقسیم را پاکسازی کرد.

صبح چهارشنبه تظاهرکنندگان جسور بار دیگر خواستار بازگشت به پارک بودند- برخی در مخالفت با برنامه های دولت برای جایگزینی یک ساختمان تجاری با درختان، برخی در اعتراض به خشونت پلیس علیه تظاهر کنندگان و همگی خشمگین از روش دیکتاتورمآبانه رجب طیب اردوغان، نخست وزیر در حکومت کشور.

حال پس از کوتاه آمدن نسبی اردوغان در مواضع خود برای بازسازی این پارک – در شرایطی که اتوبوس های صف کشیده پلیس در خیابان های استانبول حامی تهدیدهای وی در مورد مواجهه بیشتر میان دو طرف بوده- اعتراضاتی که از پایان ماه می ترکیه را به ناآرامی کشانده بود اکنون فروکش کرده است. اما این نتیجه پایان ناآرامی های این کشور نخواهد بود.

تلاش برای توضیح آنچه طی چند هفته اخیر در ترکیه رخ داد، مستلزم یافتن وقایع تاریخی مشابه گوناگونی است. آیا این اتفاقات شبیه حوادث 1968 فرانسه است؟ یا جنبش اشغال وال استریت در آمریکا؟ یا اینکه یک میدان تحریر دیگر، گسترش بهار عربی؟ آیا کشوری که قرار بود الگویی برای جهان عرب جدید باشد، در عوض خود را بر اساس رژیم هایی با رهبران سرنگون شده جهان عرب مدل سازی می کند؟

ترکیه دارای جامعه ای باز و انتخاباتی آزاد و منصفانه است. دولت این کشور متکی بر حمایت عمومی است اما به نظر می رسد اردوغان در حالی این اعتراضات را پشت سر می گذارد که هیچ رقیب ماندنی برای حزب عدالت و توسعه به عنوان حزب حاکم وجود ندارد و آنها دستکم در حال حاضر قدرت خود را حفظ خواهند کرد.

با این حال اعتراضات پارک گزی و تظاهرات ناشی از آن در دیگر شهرهای ترکیه مشروعیت حزب عدالت توسعه را در داخل و خارج به چالش کشیده است. این حزب دیگر نمی تواند خود را به عنوان حزبی که به دنبال راه اندازی نظم دموکراتیک لیبرال مبتنی بر قوانین است، به جهانیان معرفی کند. در داخل ترکیه نیز این حزب اعتبار خود در دیدگان کسانی که طی سال های گذشته در مقابل ارتش و طبقه متوسط از این حزب دفاع می کردند را از دست داده است.

اردوغان با سرمایه گذاری روی آزادسازی اقتصادی درازمدت و فرایند الحاق به اتحادیه اروپا توانست درآمد ملی و درصد کامیابی مردم ترکیه را افزایش دهد. وی همچنین اصلاحاتی را اجرایی کرد که دسترسی مردم به مسکن، بهداشت و آموزش را گسترش داد. ترکیه شاهد انفجار واقعی طبقه متوسط  بود.

بخشی از همین طبقه متوسط، به خصوص سکولارها بودند که بیشترین خشم را نسبت به دیگر جنبه های برنامه کار حزب حاکم داشتند. این خشم متوجه افزایش دیکتاتوری و استبداد و خشونت گفتمانی نخست وزیر برای دور نگه داشتن شهروندان از تصمیماتی است که بر زندگی شان تاثیر می گذارد.

این نارضایتی همچنین ریشه در هزینه اجتماعی سیاست های اقتصادی حزب عدالت و توسعه و اشتیاق سازندگی این حزب دارد. در واقع شرکت گروه های مختلف از مناطق فقیرنشین تر استانبول، در کنار حضور طرفداران باشگاه فوتبال باعث شد این جنبش از مرز هویت طبقات اجتماعی عبور کند.

نهایتاً اینکه این جنبش ناشی از مقاومت در برابر تلاش های دولت برای قانونمند کردن زندگی اجتماعی و خصوصی مردم نیز بود- برای مثال دولت محدودیت هایی را بر استفاده از مشروبات الکلی و سقط جنین اعمال کرده و از زنان خواسته تا دستکم سه فرزند به دنیا آورند.

ترک ها با اعتراضات خود نشان دادند که به دنبال ارائه تعریفی جدید از شهروندی و گسترش فضای لیبرال- دموکراتیک در سیاست های این کشور هستند. این تظاهرکنندگان، به خصوص افرادی که در میدان تقسیم حاضر شدند، درک اکثریتی اردوغان از دموکراسی را به چالش کشیدند.

این حرکت مدنی، سیاسی و خودجوش در ابعاد گسترده در ترکیه بی سابقه بوده است. این امر بازتابی از انگیزه های اجتماعی عمیقی است که با وجود سرکوب شدن فعلی، به این راحتی ها از بین نمی روند و دیر یا زود یک خروجی سیاسی خواهند یافت.

در نهایت، این تحول در مورد هویت آینده ترکیه است. و این هویت با خلق، کثرت گرایی و لیبرالیسم معترضان بهتر به نمایش در می آیند تا استبداد لجوجانه و محافظه کاری حزب حاکم.