ایرانی‌ ها نوروز امسال کمتر سفر رفته‌اند؟!

خبرگزاری ایسنا: آیا ادعای مسوولان درباره رشد 3.5 درصدی سفرهای نوروزی صحت دارد؟ یا نوروز 94 با افت سفر مواجه شده است؟

سفرهای نوروزی هر سال و تحت هر شرایطی با رشد همراه بوده است. البته دولت قبل با طرح واژه‌های مختلف مانند "نفر سفر" ید طولایی در تهیه و آمارسازی داشت و در زمان حضور بقایی، حتی برخی آمار مسافرت‌های نوروزی از جمعیت کل کشور نیز فراتر رفت! این گونه واژه‌سازی‌ها که صرفا به منظور مثبت نشان دادن آمارها انجام گرفت، تا اندازه‌ای عجیب بود که دولت جدید به محض روی کار آمدن، به منظور باورپذیر کردن آمارها، "نفر سفر" را به "اقامت نفر شب" تبدیل کرد.

امسال نیز رییس سازمان میراث فرهنگی و گردشگری اعلام کرد که 60 میلیون و 800 هزار نفر شب اقامت در 16 روز تعطیلی ثبت شده که نسبت به سال گذشته 5 درصد افزایش را نشان می‌دهد.

سلطانی‌فر گفت، این آمار از 31 استان به علاوه هفت منطقه آزاد به‌دست آمده، مناطقی که به ندرت حتا هنگام اعلام ظرفیت اسکان و اقامت در محاسبات این سازمان لحاظ می‌شود.

این در حالیست که رییس سازمان میراث فرهنگی و گردشگری سال گذشته این آمار را بدون احتساب هفت منطقه آزاد، 57 میلیون نفر شب اقامت اعلام کرد.

علاوه‌بر این، رییس سازمان سال پیش با فرض آن‌که برای هر نفر چهار شب اقامت درنظر گرفته شود، گفته بود نوروز 93 حدود 14 تا 15 میلیون سفر انجام شده است و برای نوروز امسال نیز با وجود اعلام رشد پنج درصدی در سفرهای نوروزی، بار دیگر اعلام کرد که حدود 15 میلیون سفر انجام شده است.

به گزارش ایسنا، شاید دیگر وقت آن رسیده که به مهمترین رویداد گردشگری داخلی کشور نگاه صرفا آماری نداشته و آن را آسیب‌شناسی و مردم‌شناسی کنیم.

به واقع تا کنون هیچ‌گاه جز اعلام آمار تعداد مسافران نوروزی که درباره‌ی آن حرف و حدیث هم کم نبوده، ابعاد و جزییات موثر دیگری از این سفرها مشخص نشده است، مثل میزان درآمدزایی، سهم آن در اقتصاد، میزان اشتغالزایی و حتا ناهنجاری‌های اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی آن.

با وجود آن‌که دولت مصوبه‌ای را برای تشکیل یک ستاد جامع به منظور هماهنگی همه دستگاه‌های مرتبط با موضوع سفر صادر کرده و برای هر دستگاهی وظیفه‌ای مشخص شده است، اما هنوز در زیرمجموعه این ستاد و یا سازمان متولی سفر بخشی وجود ندارد که نگاه و برخوردی فراتر از آمار داشته باشد و به نیازسنجی و آسیب‌شناسی سفرهای نوروزی بپردازد.

هرچند رییس سازمان میراث فرهنگی و گردشگری سال پیش هنگام اعلام آمارهای نوروزی گفته بود: ما به‌شدت از آمارسازی کاذب پرهیز کردیم، چون می‌خواستیم مشکلات، نیازها‌، رفتار و رغبت مردم را بررسی و در برنامه‌ریزی‌ها لحاظ کنیم.

اما مساله آن است اگر این آسیب‌شناسی از سال گذشته با استخراج آمارهای واقعی‌ و یا تعبیری نزدیک به واقعیت آغاز شده، این پرسش مطرح است چرا آثار آن هنوز ملموس نشده و تمایل و تاکید این سازمان نیز مانند دوره‌های گذشته برای اعلام رشد و ازدیاد سفرهای نوروزی است؟

ارقام اعلام شده از سوی مسوولان سازمان میراث فرهنگی و گردشگری درباره میزان سفرهای نوروزی گویای آن است که پیش از تعطیلات نوروز 94 مشخص بود که چه تعداد از ایرانی‌ها به سفر خواهند رفت.

سازمان میراث فرهنگی و گردشگری پیش از آغاز تعطیلات نوروزی اعلام کرد، برای سه میلیون و 800 هزار نفر شب، ظرفیت اقامت ایجاد شده است که با حساب آن در 16 روز تعطیلی، همان عددی حاصل می‌شود که سلطانی‌فر به عنوان تعداد اقامت‌های نوروزی اعلام کرد، یعنی 60 میلیون و 800 هزار نفر شب اقامت.

البته این یک فرضیه است، چرا که مسوولان سازمان سال پیش هنگام ارائه آماری نوروز 93 با صراحت و اطمینان اعلام کردند «به‌شدت از آمارسازی کاذب پرهیز کرده‌یم» که امسال نیز زمان اعلام آمار سفرهای نوروز 94 روی همین نکته تاکید کردند.

روزنامه ایران: هر سال با خودش عهد می‌بندد عید از خانه تکان نخورد. بنشیند پای تلویزیون و برنامه‌های نوروزی را تماشا کند. برود عید دیدنی و دیداری با فامیل و دوستان تازه کند. پارک و سینما برود. کتاب بخواند و به کارهای عقب مانده طول سال رسیدگی کند. شاید برای خودش چند تا گلدان بخرد و باغبانی را در تراس آپارتمان نقلی تجربه کند. این‌ها همه‌شان خوب است؛ البته اگر امکانپذیر باشد.

هر بار که با خودش عهد می‌بندد دیگر قید سفر را در نوروز بزند، باز همان فکر و خیال‌های همیشگی پیش می‌آید. اینکه الآن بهترین زمان است و دیگر چطور می‌تواند این قدر مرخصی در طول سال بگیرد و هوا هم خوب است و این حرف ها. تازه اگر این وسوسه‌ها سراغ‌اش نیاید هم باز اهل و عیال را چه بکند که یک سال دلشان را صابون زده‌اند و برای خودشان نقشه کشیده‌اند که عید شد کجا بروند و چه‌ها کنند. سفر در نوروز البته بسیار عالی است اما گاه خاطرات تلخ سفرهای سال‌های پیش، نمی‌گذارد آدم با خیال راحت تصمیم به سفر بگیرد.

بستگی دارد به اینکه تصمیم دارید کجا بروید و با چه وسیله‌ای‌سفر کنید و محل اقامت‌تان کجاست. اگر از آن دسته افراد باشید که هر سال هوس می‌کنید به یک نقطه سفر کنید، احتمالاً سراغتان به آژانس‌های مسافرتی می‌افتد، همان‌ها که گاه بدقولی‌ها و برنامه ریزی‌های نادرستشان باعث می‌شود با خودتان عهد ببندید که دیگر در این روزها به سفر نروید. هرچه باشد سرشان آنقدر شلوغ است که اشتباه پیش می‌آید اما این اشتباهات بعضی وقت‌ها به قیمت از دست رفتن فرصت تعطیلات نوروزی شما تمام می‌شود و آنوقت باید یک سال صبر کنید تا دوباره چنین فرصتی دست دهد.

آقای امیری از جمله همین زخم‌خورده هاست. سال گذشته به یکی از آژانس‌های مسافرتی مراجعه کرده و در قالب تور، برای سفر خود و خانواده‌اش به یکی از شهرهای جنوبی کشور اقدام کرده بود. ناگفته نماند که خانواده از مدتی قبل تدارکات این سفر یک هفته‌ای را مهیا کرده بودند و به خیالشان قرار بود این یک هفته را بدون دغدغه و در محیطی آرام و شاد، خوش بگذرانند. پدر خانواده هم این بار الحق و الانصاف سنگ تمام گذاشته بود و هتل رزرو شده، جزو بهترین‌ها بود. خلاصه که مبلغ قابل توجهی از گوشه پس انداز کم شده بود تا خانواده 4 نفره تعطیلات خوشی را سپری کنند.

سرتان را درد نیاورم. خلاصه مطلب اینکه وقتی آقای امیری و خانواده‌اش خوشحال و خندان به شهر مورد نظر رسیدند و به هتل مراجعه کردند، با کمال تعجب متوجه شدند که اصلاً اتاقی برایشان رزرو نشده و این در حالی است که تمام مبلغ تور را پرداخته‌اند. تماس برای پیگیری وضعیت از طریق آژانس، بی‌نتیجه ماند. تعطیلات نوروز بود و کسی پاسخگویشان نبود.

مسئولان هتل هم که خودشان را بی‌تقصیر می‌دانستند و اتاق خالی هم نداشتند تا در اختیار آنها قرار دهند. آقای امیری و خانواده به ناچار دو روز را در مهمانسرایی نه چندان مناسب در حومه شهر گذراندند و با هزار زحمت بلیت برگشت‌شان را جلو انداختند و با اعصاب درب و داغان به خانه برگشتند. حالا اینکه مدیر آژانس بعد از تعطیلات چه جوابی داشت و چطور با موضوع برخورد کرد هم برای خودش حکایت دیگری دارد. اما آنچه مسلم است اینکه تعطیلات آقای امیری و خانواده به کل خراب شد و خاطره‌ای تلخ از آن به جا ماند.

این اتفاق ممکن است برای خیلی‌ها بیفتد. دلیل‌اش هرچه باشد، باز هم توجیه مناسبی نیست. بالاخره فقط یک عید نوروز در سال داریم و آن هم اگر بخواهد با این سهل انگاری‌ها و بی‌توجهی‌ها، متشنج شود، دیگر سال نکو از پس این بهار پیداست چه می‌شود!

ناهماهنگی‌هایی که در تعطیلات نوروز به وجود می‌آید البته تنها به بحث رزرو هتل مربوط نمی‌شود. اگر در این روزها به فرودگاه‌ها و ایستگاه‌های راه آهن سر بزنید، با عده‌ای مواجه می‌شوید که ساک و چمدان به دست، دربه در مانده‌اند و برخلاف انتظارشان، بلیت رزرو شده برای آنها اصلاً وجود خارجی ندارد. اما آیا نباید نظارت دقیق بر نحوه عملکرد آژانس‌ها صورت گیرد؟

در خصوص سفرهای هوایی، علیرضا جهانگیریان رئیس سازمان هواپیمایی کشوری در این باره اینگونه توضیح می‌دهد:« متأسفانه تعداد زیادی از آژانس‌ها و سایت‌هایی وجود دارند که نه مجوزی از سازمان هواپیمایی دارند و نه از سایر ارگان‌های مربوطه که به این دلیل نظارت بر آنها براحتی امکانپذیر نیست که البته سعی کرده‌ایم با همکاری قوه قضائیه نظارت بر آنها را افزایش دهیم.»

آژانس‌های مسافرتی  بدون مجوز، همان‌هایی هستند که گاه بدجوری داغ یک سفر خوش را به دل مسافران می‌گذارند. حالا سؤال این است که آژانس‌های بدون مجوز چگونه می‌توانند  براحتی به فروش بلیت و تور به مسافران اقدام کنند؟!

این روزها آگهی‌های زیادی در قالب پیامک و یا درج در جراید، نظرمان را جلب می‌کند. تشخیص  اینکه کدام‌شان مجاز است و کدام یکی غیرمجاز، کار راحتی نیست.

مدیر یک آژانس مسافرتی و تورگردان در این باره به «ایران» می‌گوید: «برگزاری هرگونه تور در داخل یا خارج از کشور از وظایف اصلی دفاتر خدمات مسافرتی و جهانگردی است که البته حتماً باید دارای مجوز فعالیت تأسیس و بهره برداری از سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری باشند و فقط این دفاتر مجاز هستند به فعالیت تورگردانی اقدام کنند. بر همین اساس ورود سایر اشخاص حقیقی و حقوقی و همچنین دستگاه‌ها و نهادهای دولتی و خصوصی به امور تورگردانی ممنوع است و این کار از نظر سازمان میراث فرهنگی، دخالت در کار دفاتر و شرکت‌های خدمات مسافرتی و جهانگردی محسوب می‌شود و متخلفان به مراجع قضایی معرفی می‌شوند.»

خوب است بدانید که بر اساس قانون، تبلیغ و راه‌اندازی هرگونه تور مسافرتی بدون داشتن مجوز فعالیت بر اساس بند «ب» خلاف قانون توسعه صنعت گردشگری است و متخلفان به حبس تعزیری، جریمه نقدی و پلمب مکان فعالیت محکوم و برای همیشه از حق داشتن دفتر خدمات مسافرتی و جهانگردی محروم خواهند شد.

صدری ادامه می‌دهد: «مسافران هنگام سفر با تور باید به یک نکته مهم توجه کنند که این دفاتر حتماً دارای مجوز باشند چرا که دفاتر خدمات مسافرتی مجاز استانداردهای لازم را دارند و تنها با داشتن این موارد به آنها مجوز اعطا می‌شود.ضمن اینکه اگر تخلفی توسط این دفاتر صورت بگیرد، مسافر تحت حمایت سازمان میراث فرهنگی قرار می‌گیرد و بنا به صلاحدید سازمان ضمانت‌نامه آنها به نفع مسافر توقیف خواهد شد.»

به گفته او، مردم معمولاً تورهای مسافرتی را  از میان صفحات آگهی روزنامه‌ها، پیامک‌های تبلیغاتی و یا از طریق دوستان و آشنایان خود پیدا می‌کنند برای جلوگیری از پیش آمدن هر مشکل احتمالی ابتدا با کارشناسان گردشگری سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری تماس بگیرید و برای اولین قدم از مجاز بودن فعالیت آژانس مورد نظر خود اطمینان حاصل کنید. با این اقدام اگر بعد از سفر برای شما مشکلی پیش آید این سازمان می‌تواند آژانس مجوزدار را بازخواست و حق مسافر را مسترد کند. ولی اگر آژانس مسافرتی غیرمجاز باشد فقط از طریق قانونی و شکایت به مراجع حقوقی می‌شود پرونده را دنبال کرد که قاعدتاً زمانبر است.

البته اشتباهات صورت گرفته، تنها از سوی آژانس‌های غیرمجاز صورت نمی‌گیرد و حتی آژانس‌های مجاز و معتبر هم گاه مرتکب اشتباهاتی در این زمینه می‌شوند که رسیدگی و پیگیری‌شان گرچه امکانپذیر و عملی است اما آب رفته به جوی برنمی‌گردد.

گرانی، پای ثابت سفرهای نوروزی

به هم ریختگی و نامنظم بودن آژانس‌های مسافرتی در روزهای پیش از تعطیلات نوروز و به تبع آن اشتباهاتی که پیش می‌آید، تنها مشکلی نیست که مسافران نوروزی با آن مواجه هستند. قیمت بالای سفر در این روزها، سنگ بزرگی پیش پای مسافران است که اگر تا یک ماه پیش از نوروز می‌توانستند با بودجه‌ای‌قابل قبول به سفری چند روزه بروند، به محض رسیدن نوروز باید چندین برابر مبلغ قبلی را هزینه کنند و گذشته از آن خستگی و سردر گمی ازدحام این روزها را هم به جان بپذیرند. همین مسأله هم گاهی سبب می‌شود که مسافران به کل قید سفر نوروزی را بزنند و ترجیح بدهند زمان دیگری از سال را برای سفر انتخاب کنند هرچند که مشکلات و گرفتاری‌هایی برایشان به دنبال داشته باشد.

مهرداد آصف، کارشناس گردشگری در گفت‌وگو با «ایران» می‌گوید: «در بیشتر کشورهای دنیا در زمان‌هایی که تعداد سفرها و اقبال به سفر بالاست و به اصطلاح «های سیزن» گفته می‌شود، هتل‌ها برای اینکه مشتری بیشتری جذب کنند با هم به رقابت می‌پردازند. به‌عنوان مثال قیمت‌ها را متعادل‌تر می‌کنند و سعی دارند امکانات و خدمات متنوع‌تری را با قیمت مناسب‌تر ارائه دهند تا به این ترتیب مشتری بیشتری جذب شود. این چیزی است که متأسفانه در کشور ما دیده نمی‌شود  و در روزهایی مثل تعطیلات نوروز، به جای اینکه در قیمت‌ها و خدمات، رقابت پیش بیاید، قیمت‌ها به طرز چشمگیری بالا می‌رود و با وجود این مسأله، نظارت و رسیدگی در ارائه خدمات به جای اینکه افزایش یابد، کمتر می‌شود و بهانه آن هم شلوغ بودن تعطیلات نوروز و افزایش تقاضای سفر است.»

عباس پیرمرادیان، رئیس هیأت مدیره جامعه راهنمایان ایرانگردی و جهانگردی هم معتقد است که چون در روزهایی مثل تعطیلات نوروز تعداد مسافران زیاد است، تورگردانان  درصدد جبران کسادی سفر در دیگر ماه‌های سال هستند چرا که تعداد مسافران در طول سال به هیچ عنوان با این تعطیلات قابل مقایسه نیست و بسیار کمتر است.   او همچنین می‌گوید:«از سوی دیگر، مالیات هتل در ایران کمرشکن است از این‌رو تمایل به هتل‌سازی کم می‌شود و هرچه تعداد هتل‌ها کمتر باشد، قیمت ارائه خدمات آنها هم بالاتر می‌رود.

به همین دلیل هم هست که نرخ هتل‌های ما در مقایسه با کشورهای اطراف، بسیار بیشتر است و به‌عنوان مثال هتلی در کیش که مشابه هتلی در آنتالیاست باید شبی 50 هزار تومان بگیرد اما این مبلغ را به 300 هزار تومان برای هر شب افزایش می‌دهد.» البته اگر افزایش قیمت تورهای نوروزی و رزرو هتل‌ها حساب و کتاب داشت، باز می‌شد یک جورهایی با آن کنار آمد. اما نرخ‌ها از الگوی خاصی پیروی نمی‌کنند و هرسال دریغ از پارسال! به‌عنوان مثال هتلی در رامسر که نرخ رزرو اتاق دو تخته در آن در نوروز 93، 129 هزار تومان برای هر شب بود، این نرخ را در نوروز 94 به 403 هزار تومان افزایش داده است.

همچنین یکی از هتل‌های معروف مشهد که نوروز 93 برای اتاق دو تخته شبی 386 هزار تومان دریافت می‌کرد، نرخ اتاق دو تخته را در نوروز 94 به 523 هزار تومان افزایش داده است. حالا دیگر برمی‌گردد به اینکه تا چه حد دلتان بخواهد در تعطیلات نوروز به سفر بروید و چقدر برای هزینه کردن در این سفر در نظر گرفته اید. امیدواریم بعد از سفر، ته جیبتان چیزی مانده باشد.