انجماد معاملاتی در بورس تهران

انجماد نقدینگی در بورس تهران
هفته گذشته، شاخص کل بورس، قیمت ارز و سکه به ترتیب افت 4/ 2، 3/ 0 و 6/ 1 درصدی را تجربه کردند

 بازار سهام در حالی از نیمه اردیبهشت‌ماه عبور کرده که در این مدت فقط یک روز شاهد رشد (فقط 2/ 0 درصدی) شاخص کل بوده است. به این ترتیب، با فروکش کردن هیجانات مربوط به خوش‌بینی‌های هسته‌ای از اواسط ماه گذشته، شاهد افت ممتد شاخص کل بورس تهران هستیم. هرچند دلایل متفاوتی از جمله ابهامات و ریسک‌های سیستماتیک یا تحلیل‌گریزی بازیگران بازار سهام به‌عنوان عوامل این حرکت‌های نوسانی عنوان می‌شوند، اما کارشناسان خبره بازار مهم‌ترین علت را نقدشوندگی پایین در بازار سرمایه می‌دانند. نسبت گردش مالی (turnover)

یکی از معیارهای اصلی تعیین نقدشوندگی در بازارهای سهام است. در این میان «دنیای اقتصاد» با بررسی نسبت مزبور در بازارهای سهام مختلف دنیا نشان می‌دهد بورس تهران فاصله زیادی با استانداردهای جهانی دارد. به این ترتیب، نسبت گردش مالی که به‌طور میانگین در بورس‌های پیشرفته بیش از 100 درصد است، در بازار سرمایه کشورمان تنها 22 درصد است.
این نسبت در سال گذشته به علت عدم قطعیت‌های اقتصادی-سیاسی کشور به حدود 10 درصد رسید که نشان می‌دهد با کاهش نقدشوندگی در بورس تهران، جابه‌جا‌یی نقدینگی در این بازار به کُندی انجام می‌شود.



 نقدشوندگی از نگاه بین‌المللی
نقدشوندگی یکی از معیارهای مهم جهت سرمایه‌گذاری است که سرعت نقد شدن سرمایه افراد را تعیین می‌کند و همواره مورد توجه سرمایه‌گذاران است. به عبارت دقیق‌تر، نقدشوندگی پایین، پیامدهای منفی را به همراه دارد؛ از سویی جذابیت خرید سهام در این شرایط کاهش می‌یابد (سرمایه‌گذار تمایلی به خرید سهامی که از نقد‌شدن سریع آن واهمه دارد، نخواهد داشت) و از طرف دیگر، نوسانات هیجانی قیمت‌ها به علت سطح پایین حجم معاملات رقم می‌خورد. بر این اساس، به منظور تعیین نقدشوندگی سهام روش‌های متعددی وجود دارد.

به‌عنوان مثال می‌توان به اختلاف قیمت خرید/ فروش (bid/ ask spread)، سرعت انجام معاملات یا دامنه نوسانات روزانه قیمت‌ها اشاره کرد. با این حال، به علت آنکه روش‌های مزبور نیازمند اطلاعات ویژه‌ای (آمار سفارش معاملات روزانه برای هر سهم) هستند، عموما به منظور تعیین نقدشوندگی در کلیت یک بازار، میزان گردش مالی را بررسی می‌کنند. بر اساس تعریف، نسبت ارزش کل معاملات در یک دوره مشخص به ارزش کل بازار در همان دوره را نسبت گردش مالی می‌گویند.

بررسی «دنیای اقتصاد» از بازارهای جهانی سهام و برای بازه‌های سالانه نشان می‌دهد در بورس‌های پیشرفته، نسبت مزبور بیش از یک یا همان 100 درصد است. به این ترتیب، ارزش کل سهام معامله شده در یک سال، حداقل با ارزش کل بازار برابر است یا به عبارتی، کل سهام موجود در یک بازار حداقل یک بار در مدت یک سال معامله می‌شوند.

این بررسی که بر اساس داده‌های بانک جهانی (WB) از سال 2005 تا 2012 انجام شده است، نشان می‌دهد آمریکا با نسبت گردش مالی 223 درصد در صدر نقدشونده‌ترین بازارها است. به این ترتیب، در بازارهای سهام این کشور، به‌طور میانگین هر سهم حداقل دو بار در سال معامله می‌شود. مشاهده می‌شود در میان 21 کشور مورد بررسی (نمونه آماری شامل بورس‌های منطقه و بورس‌های پیشرفته دنیا است)، کشورمان پس از بحرین، کمترین میزان نقدشوندگی را دارد.
بررسی «دنیای اقتصاد» از نسبت مزبور در بورس تهران نشان می‌دهد با وجود میانگین 22 درصدی گردش مالی در این بازار، در سال‌های متفاوت این نسبت تغییراتی داشته است. به‌عنوان مثال، در سال 92 که بازار سهام بسیار مورد توجه معامله‌گران قرار داشت، این نسبت به بیش از 30 درصد نیز رسیده بود.

با این حال، سال گذشته نسبت گردش مالی حدود 10 درصد بود که بیان می‌کند ریسک‌های سیستماتیک و عدم قطعیت‌های بورس تهران در سال 93 موجب کاهش شدید حجم معاملات و در‌ نتیجه نقدینگی در بورس تهران شد. به عبارت دقیق‌تر، ابهامات موجود درخصوص وضعیت سیاسی- اقتصادی کشور موجب کاهش جذابیت بازار سهام و افت نقدینگی آن شد.

 جای خالی سهام شناور
در این شرایط، سهام شناور آزاد، یعنی آن قسمت از سهام که قابلیت معامله شدن را به‌صورت آزادانه در بازار ثانویه دارد (کل سهام یک شرکت منهای سهام سهامداران عمده) یکی دیگر از معیارهایی است که هم بر نقدشوندگی و هم بر سودآوری شرکت‌ها اثرگذار است.

به عبارت دقیق‌تر، سهام شناور آزاد پایین، از طرفی جذابیت خرید را برای سهامداران کاهش می‌دهد (به علت‌ نقش محدود سهامداران خرد در تعیین سیاست‌های شرکت) و از سوی دیگر، به علت کم بودن سهام قابل معامله، نقدشوندگی سهام مزبور کاهش می‌یابد. بر این اساس، علاوه بر ارزش کلی یک بازار سهام که کل سهام موجود در آن را بیان می‌کند، نقش سهام قابل معامله (شناور آزاد) بسیار قابل توجه است.

به‌طوری که حتی در برخی بازارهای جهانی، شاخص‌هایی تعریف می‌شوند که شرکت‌ها با سهام شناور پایین در محاسبه آن لحاظ نمی‌شوند.
بر این اساس، یکی از دلایل اصلی پایین بودن نقدینگی در بورس تهران را می‌توان ناچیز بودن سهام شناور آزاد دانست.

گرچه در سراسر دنیا، تحقیقات فراوانی درخصوص اثر مثبت سهام شناور آزاد بالا بر عملکرد شرکت‌ها انجام شده است (سهام شناور بیشتر به معنای کاهش انحصار مدیریتی و خصوصی‌تر شدن شرکت‌ها است)، اما همچنان سهم شناور آزاد در کشور فاصله زیادی با معیارهای جهانی دارد. آخرین آمارهای رسمی از بورس تهران، سهم شناور آزاد را حداکثر
24 درصد عنوان می‌کنند.

این در حالی است که بررسی گائو، یک محقق در بورس چین، در سال 2002 نشان می‌دهد متوسط سهام شناور در بازارهای پیشرفته 4/86 درصد و در بازارهای رو به رشد 5/77 درصد است.

بر اساس این پژوهش، آمریکا با 9/93 درصد سهام شناور آزاد بیشترین سهام قابل معامله را در اختیار داشته است و هنگ کنگ در آن زمان، کمترین میزان را در میان بازارهای مهم سهام دنیا با 5/48 درصد سهام شناور آزاد داشت (نقش بالای حکومت چین در بخش‌های مختلف اقتصادی). بنابراین، بازار سهام کشور فاصله زیادی با معیارهای بین‌المللی دارد که همین موضوع سبب کاهش نقدینگی و ایجاد نوسانات شدید در کشور شده است.

 پتانسیل‌های بورس تهران
با وجود مسائل مزبور، از نگاه کارشناسان بازار سهام در وضعیت مناسبی بر اساس متغیرهای بنیادی قرار گرفته است. در این میان می‌توان به قیمت‌های مناسب سهام اشاره کرد؛ به‌طوری که نسبت قیمت به درآمد (P/E) به حدود
 5/5 مرتبه رسیده است که کمتر از نسبت تاریخی آن (حدود 6 مرتبه) است.

در این شرایط، با نزدیک شدن به فصل مجامع سالانه شرکت‌ها که با پرداخت سود نقدی (DPS) همراه است می‌توان انتظار داشت نسبت مزبور کاهش بیشتری نیز پیدا کند که جذابیت بیشتری برای خرید سهام ایجاد خواهد کرد. از سوی دیگر، چرخش مسیر نزولی قیمت‌های جهانی کالاها است که می‌تواند با توجه به سهم بالای شرکت‌های کالایی (حدود 50 درصد ارزش کل بازار سهام) موجب رونق بیشتر بورس تهران شود. با این حال، همچنان مذاکرات هسته‌ای مهم ترین عامل اثرگذار بر بازار سرمایه خواهد بود که نتایج مثبت آن می‌تواند رونق این بازار را در ادامه به همراه داشته باشد.

 نزول هفتگی بازارهای سه گانه
در پایان معاملات هفتگی، شاخص کل بورس با ثبت زیان 4/2 درصدی مسیر نزولی خود را برای چهارمین هفته متوالی ادامه داد و در رقم 64 هزار و 69 واحدی ایستاد. این در شرایطی بود که بازارهای ارز و سکه نیز روند نزولی داشتند. در این میان، هر دلار آمریکا با افت 3/0 درصدی به قیمت 3 هزار و 335 تومان معامله شد. سکه طرح جدید نیز با زیان 6/1 درصدی همراه و با قیمت 943 هزار تومان معامله می‌شد.

اخبار اقتصادی - دنیای اقتصاد

کف معاملاتی 19 ماه اخیر در بورس تهران

اخبار اقتصادی - حجم و ارزش معاملات هفتگی به کمترین رقم از آبان 91 تاکنون رسید:
کف معاملاتی 19 ماه اخیر در بورس تهران

مطابق چند هفته اخیر، گمانه‌زنی‌ها در‌خصوص مذاکرات هسته‌ای مهم‌ترین عاملی است که وضعیت بازارها را تعیین می‌کند. موکول شدن زمان این مذاکرات به پایان هفته جاری منجر به فرو رفتن بازارهای سرمایه‌گذاری به فاز انتظار شد. بر این اساس، پیش‌بینی می‌شود با توجه به از سرگیری دور جدید مذاکرات در روز چهارشنبه که تقریبا مصادف با پایان معاملات است، در این هفته نیز روند متعادلی را در بازارها شاهد باشیم.

شاخص کل بورس تهران در ادامه مسیر فرسایشی نزولی خود توانست افت دیگری معادل 85/0 درصد را طی هفته گذشته رقم بزند. با توجه به کاهش شدید حجم معاملات روزانه که طی 19 ماه اخیر بی‌سابقه بوده است شاید بازار سهام را بتوان بیش از همه نیازمند و منتظر محرکی جدید نظیر توافقات هسته‌ای دانست.

همچنین، با پایان فصل بهار شرکت‌های بورسی باید گزارش‌های سه ماهه خود را ارائه کنند که این امر نیز در شرایط فعلی، حالت انتظاری بازار سهام را تشدید کرده است. بر این اساس، شاید گزارش‌های سه ماهه مطلوب و رفع تحریم‌های بین‌المللی آن هم در زمانی کوتاه، بتواند شرایط فعلی بورس تهران را تغییر دهد.

طی هفته گذشته، بازار ارز برای پنجمین هفته متوالی روند ملایم منفی خود را ادامه داد و هر دلار با افت 2/2 درصدی از دوران اوج خود (در اواخر خرداد) به قیمت 3 هزار و 170 تومان معامله شد. معامله‌گران در این بازار کاملا به نتیجه مذاکرات امیدوار بوده و همین مساله روند کاهشی مزبور را رقم زده است. با این حال، عبور از کف حمایتی 3 هزار و 200 تومانی و نزدیک شدن به کف جدید 3 هزار و 100 تومانی سبب شده است تا احتیاط بیشتری بر معاملات حاکم شود.

در این شرایط، با توجه به اینکه عوامل کاهنده قیمت، روانی و غیرحقیقی هستند، در صورت منتفی شدن این خوش‌بینی‌ها بازار ارز بار دیگر به قیمت‌های بالای 3 هزار و 200 تومان برمی‌گردد.  اما در بازار سکه، روند کمی متفاوت بود و این فلز زرد توانست هفته مثبتی را پشت سر بگذارد. علت اصلی این امر، شکستن سطح مقاومتی 1300 دلاری و تبدیل آن به کف حمایتی جدید برای طلای جهانی است. این مساله منجر شد تا به رغم کاهش قیمت دلار، سکه بتواند رشد 3/1 درصدی قیمت را به ثبت برساند و در پایان هفته به قیمت 967 هزار و 500 تومان معامله شود. با این حال، پیش‌بینی افزایشی برای این بازار نیز دور از انتظار بوده و روند متعادل محتمل‌ترین سناریو است.

مسکنی مفید برای بورس
بازار سهام در حالی روند نزولی خود را ادامه می‌دهد که نسبت قیمت به درآمد (P/E) متوسط بازار به حدود 6 مرتبه رسیده است که نسبت به دوران اوج خود در اواسط دی ماه (حدود 3/8 مرتبه) کاهش قابل توجهی داشته است.

گرچه این نسبت به میانگین سال‌های گذشته نزدیک شده است، اما همچنان نمی‌توان ادعا کرد که قیمت سهام به کف خود رسیده و دیگر امکان ریزش آنها وجود ندارد. در واقع، عدد 6 برای نسبت قیمت به درآمد گرچه هشداردهنده نیست، اما به میزانی پایین نیست که در شرایط فعلی با توجه به عدم امیدواری به تغییر میزان سودآوری موجب جذابیت سهام موجود شود. بنابراین، سهامداران برای ورود به سهام جدید نیاز به اطمینان خاطر بیشتری به وضعیت شرکت‌ها دارند.

در این رابطه، قرار است از امروز طرح بیمه سهام به طور گسترده‌ای در بورس تهران اجرا شود. به این ترتیب، خریداران این نوع سهام مطمئن خواهند بود که پس از یک سال حداقل 20 درصد سود کسب می‌کنند؛ البته در صورت افزایش قیمت سهم خریداری شده، سهامداران از این سود نیز بهره می‌برند.

با این حال، با توجه به محدودیت در میزان خرید توسط هر کد معاملاتی، این طرح می‌تواند بیشتر به نفع سهامداران حقیقی باشد و چندان برای حقوقی‌ها با توجه به حجم بالای معاملات آنها اثرگذار نیست. بنابراین، در شرایط فعلی که عمده معاملات توسط سهامداران حقیقی انجام می‌شود و حقوقی‌ها نقش کمرنگی دارند، این مساله می‌تواند به نوعی اطمینان خاطر برای سهامداران خرد محسوب شود و از خروج هر چه بیشتر آنها از بازار سهام جلوگیری کند.

رکود شدید در معاملات
طی هفته گذشته، 1340 میلیون سهم به ارزش 4 هزار و 27 میلیارد ریال در 186 هزار و 468 دفعه معامله شد. این حجم و ارزش معاملات به میزان بی‌سابقه‌ای افت پیدا کرده است که نشان از رکود شدید در معاملات دارد. به این ترتیب، میانگین حجم و ارزش معاملات روزانه طی هفته گذشته به ترتیب به 273 میلیون سهم و 83 میلیارد تومان رسیده است که نسبت به میانگین آنها از ابتدای سال بیش از 50 درصد افت پیدا کرده‌اند.

بررسی «دنیای اقتصاد» نشان می‌دهد این مقادیر طی 19 ماه گذشته بی‌سابقه بوده است و آخرین باری که میانگین حجم معاملات کمتر از این مقدار بوده به هفته دوم آبان 1392 برمی‌گردد که در آن دوران ارزش بازار حدود 140 هزار میلیارد تومان بوده است، در حالی که اکنون ارزش بازار بیش از 340 هزار میلیارد تومان است؛ این امر نشان‌دهنده رکود قابل توجه هفته سپری شده است. در این شرایط، میانگین ارزش معاملات طی سال 92 و 93 به ترتیب حدود 400 و 183 میلیارد تومان بوده که نشان‌دهنده میزان شدید افت معاملات در هفته گذشته است.

حضور کمرنگ اما حمایتی حقوقی‌ها
با توجه به تداوم روند کاهشی شاخص کل بورس، مشاهده می‌شود سهامداران حقوقی در نقش خریدار حضور فعال‌تری داشته و کمتر فروشنده بودند. به این ترتیب، طی هفته سپری شده بیش از 80 میلیارد تومان (معادل 20 درصد ارزش کل معاملات) از سوی سهامداران حقیقی به حقوقی منتقل شد. این در شرایطی است که میزان مشارکت سهامداران حقیقی در معاملات (میانگین خرید و فروش) بسیار بیشتر از سهامداران حقوقی است، به طوری که بیش از 70 درصد حجم معاملات در اختیار بازیگران خرد بازار بوده است. 

بورس تهران این روزها حال خوشی ندارد
یک کارشناس بازار سهام در خصوص افت اخیر بازار سهام عنوان می‌کند: این حال و روز بورس تهران از دی ماه گذشته آغاز شده و از همان روز تاکنون همه بر این باورند که به زودی اصلاح و نزول قیمت‌ها به پایان می‌رسد و به زودی ادامه روند مثبت سال 92 و صف‌های خرید شروع خواهد شد.

طی این مدت اعلام‌های متعددی مبنی بر حمایت مقامات اقتصادی کشور، حقوقی‌های بازار، بازدید‌ها و مصاحبه‌های فراوان را که قصد تزریق امید به سرمایه‌گذاران داشتند شاهد بوده‌ایم. از همه بیشتر گفته‌های تحلیلگران بازار و پیش‌بینی شروع صعود و برگشت زودهنگام قیمت‌ها را داشتیم، اما یک اصل مهم این است که پول از هر مسوول‌ و تحلیلگری باهوش‌تر است و بدون توجه به شایعات و تحلیل‌ها راه خود را پیدا می‌کند.

احسان حاجی در ادامه می‌افزاید: با نگاه به تصویر حرکت شاخص کل مشاهده می‌شود در هفته گذشته شاخص با ضعف و بی‌رمقی فراوان نتوانست کف 73600 واحدی را حفظ کرده و بار دیگر به سمت رقم‌های پایین‌تر سرازیر شد. هر چند که به دلیل افت قابل توجه قیمت‌ها و ارزندگی نسبی سهام، کم و ‌بیش شاهد کاهش فشار فروش در بازار هستیم، اما با توجه به شرایط موجود باید گفت هنوز علامتی مبنی بر اتمام اصلاح و شروع برگشت بازار مشاهده نمی‌شود.

در این حالت مثبت‌های چندروزه بازار (صف‌های خرید موقتی) یا کاهش‌های کم‌رمق را نباید به حسن اقبال خریداران و اتمام اصلاح تعبیر کرد. این تحلیلگر تکنیکال می‌گوید: قیمت‌ها به حدی پایین آمده‌اند که کم‌کم انگیزه فروش را از سهامداران ربوده و کرختی روانی و بی‌تفاوتی نسبی ایجاد شده در این بین، صف‌های فروش را به مراتب سبک‌تر کرده است.

انتظار سختی سهامداران بورس را همراهی می‌کند که هنوز به نتیجه نرسیده است.  اما اولین علامتی که می‌تواند مراحل پایانی اصلاح را تداعی کرده و تمایلات خرید را افزایش دهد، عبور شاخص کل از خط روند آبی‌رنگ در تصویر ارائه شده است. در این حالت شاخص توانسته است از اولین مقاومت قدرتمند خود عبور کند.

بعد از این شکست ورود نقدینگی به بازار (البته با پذیرش ریسک مرتبط) و شروع مرحله خرید‌ها و اصلاح میانگین خرید می‌تواند به موقع باشد. پس از این مرحله و دستیابی شاخص به محدوده مقاومت بعدی قرمز رنگ می‌تواند امید‌های از دست رفته را به بازار برگردانده و مسیر حرکت به سمت دوران رونق گذشته را برای بازار هموار سازد.

اما به هر حال تا زمانی که عبور از مقاومت‌های یادشده را مشاهده نکنیم و بی‌رمقی در بازار ادامه داشته باشد اصولا تعیین کف‌های پی در پی به عنوان محدوده‌های اتمام اصلاح کاری بیهوده خواهد بود. زیرا بی‌اعتمادی موجود در بازار هر حمایتی را ناچیز و کم‌قدرت می‌سازد.

تصمیماتی که به کمک صنایع نیامد
در معاملات هفته گذشته، عمده صنایع با روند شاخص کل همراهی کردند و روند منفی ملایمی را سپری کردند. گروه محصولات کاغذی، کشاورزی و ساخت محصولات فلزی به ترتیب با 8/4، 3/4 و 73/0 درصد رشد توانستند بیشترین بازدهی هفتگی را در میان صنایع بورسی به ثبت برسانند.

از سوی دیگر، انتشار، چاپ و تکثیر، محصولات چوبی و انبوه‌سازی به ترتیب با 7/11، 2/9 و2/7 درصد افت، منفی‌ترین گروه‌های هفته گذشته شدند. مشاهده می‌شود که تمامی این صنایع (چه مثبت و چه منفی) ارزش بازار بسیار کوچکی داشته و با توجه به تعداد کم شرکت‌ها که عموما حجم مبنای پایینی دارند، می‌توانند تغییرات شدیدی را تجربه کنند.

همچنین، طی هفته گذشته، گروه خودرو، بانکی و فلزات اساسی بیشترین حجم معاملات را در اختیار داشتند. روند 10 گروه با بیشترین حجم معاملات نشان می‌دهد عمده این صنایع افت‌های نسبتا قابل توجهی را تجربه کردند، اما مثبت بودن گروه‌هایی نظیر فلزات اساسی و محصولات شیمیایی که حدود 35 درصد ارزش بازار را تشکیل می‌دهند از افت شدید شاخص کل جلوگیری کرده‌اند.

علت رشد این دو گروه را می‌توان افزایش قیمت‌های جهانی فلزات و محصولات پتروشیمی طی هفته گذشته دانست. اما نگاهی به گروهی نظیر خودرو که از ابتدای سال پیشرو بازار بوده است نشان می‌دهد که افت نسبتا شدید شاخص را تجربه کرده است.

این در شرایطی است که نرخ گذاری جدید خودروها تقریبا نهایی شده و به رغم افزایش قیمت فعلی خودروها، این ارقام کمتر از میزان انتظاری خودروسازان بوده است.

این امر که برخی خوش‌بینی‌ها ناشی از افزایش قیمت را برای خودرویی‌ها کاهش داد منجر به افت شاخص گروه شد. در خصوص نرخ‌گذاری سیمانی‌ها نیز گرچه مجوز افزایش قیمت به آنها داده شد، اما عمده شرکت‌های این گروه در گزارش‌های مالی خود میزان سودآوری را خوش‌بینانه پیش‌بینی کرده بودند که نه تنها اجازه تعدیل مثبت به آنها نداد بلکه پیش‌بینی می‌شود عمده آنها مجبور به تعدیل منفی سودآوری خود هستند. همین امر افت هفتگی شاخص این گروه را رقم زد.

 اخبار اقتصادی - دنیای اقتصاد