اخبار
2 دقیقه پیش | عکس: استهلال ماه مبارک رمضانهمزمان با آغاز ماه مبارک رمضان جمعی از کارشناسان حوزه نجوم همراه با نماینده دفتر استهلال مقام معظم رهبری عصر دوشنبه هفدهم خرداد برای رصد هلال شب اول ماه مبارک رمضان بوسیله ... |
2 دقیقه پیش | تا 20 سال آینده 16 میلیون بیکار داریموزیر کشور گفت: در نظام اداری فعلی که میتواند در ۱۰ روز کاری را انجام دهد، در ۱۰۰ روز انجام میشود و روند طولانی دارد که باید این روند اصلاح شود. خبرگزاری تسنیم: عبدالرضا ... |
آب كارتی به تهران هم میرسد
مساله آب در كشور، مدتی است رنگ و روی بحران به خود گرفته است؛ بحرانی كه تا چندی پیش چندان جدی گرفته نمیشد و چند سالی است مسوولان كشور و متولیان مرتبط با آب كشور، چه آب شرب، چه كشاورزی و چه آبی كه روانه صنعت میشود، همه با مشكل بزرگ كم آبی و بیآبی در آینده مواجهند. تامین آب شرب شهرها و روستاها، اولویت اول دولت است، آب شرب برای آدمها كه میزان استفادهاش، ٥ تا ٦ درصد كل آب مصرفی كشور است.
شاید در شهرهای بزرگ، این میزان كمی بیشتر باشد و نزدیك به ١٠درصد برسد، اما به بیش از اینها نمیرسد. میشود گفت نزدیك به همه آب كشور، سهم كشاورزی میشود، كشاورزیای كه نهتنها ما را به خودكفایی نمیرساند كه هنوز اندرخم كوچه كشت به روش سنتی است و تنها منابع آبی (٩٣درصد) را میبلعد و یك مصرفكننده بزرگ محسوب میشود تا تامینكننده غذای كشور.
شهرهای واقع در بخش مركزی ایران، كه در دوسوم خشك قرار دارند، به دنبال روشهای جدید و نوین برای بهینه كردن مصرفند، راههایی كه برخی اوقات از كشورهای توسعه یافته الگوبرداری میشود و گاهی اوقات، عقل جمعی، ابتكاراتی ایجاد میكند كه در نهایت خود به الگویی جهانی تبدیل میشود. قم، شهری در ١٥٨ كیلومتری پایتخت، از شهرهایی محسوب میشود كه با مساله آب مواجه است.
از قدیمالایام، قم به شوری آب معروف بوده و آب شربش را جز قمیها، كسی نمیتوانست بیاشامد. متولیان آب در این شهر و استان، چندسالی است به فكر جداسازی آب شرب از آب مصرفی بهداشت افتادهاند. استراتژیای كه در شهرهای بزرگ كشورهای توسعه یافته اجرا میشود و هنوز پایش به تهران باز نشده. قمیها اما، از سر اجبار با توفیقی مواجه شدند كه به این ترتیب، آب قابل نوشیدن را برای مردم از آب آشپزی و شست و شو جدا كردهاند، مردم هم از سر اجبار، به این فرهنگ تن دادند، فرهنگی كه باید پیش از اینها برای مردم همه شهرهای ایران جا میافتاد و بیفتد. آب كارتی، با قیمت نازل، همان آب شربی است كه مردم برای نوشیدن از آن استفاده میكنند و آب لولهكشی خانهها را برای پخت و پز و شست و شو. باجههای فروش كارتی آب (آبسارها) در سطح شهر احداث شدهاند تا مردم با دبههایشان، هر زمانی از شبانهروز، كه نیاز به آب دارند، راهی آبسارها شوند و آب آشامیدنی بخرند.
قمیها، لیتری شش تومان برای آب تصفیه شده گوارا میپردازند و كارتی شش هزار تومانی میخرند تا با آن بتوانند هزار لیتر آب آشامیدنیشان را تامین كنند. مدیرعامل آب و فاضلاب قم، از مورد توجه قرار گرفتن این طرح، در مجامع بینالمللی میگوید. مهندس عبدالحمید توكلی بینا، در گفتوگویش با «اعتماد»، از لزوم همهگیر شدن این جداسازی میگوید، اینكه همه شهرهای ایران باید با توجه به شرایط متفاوتشان با هم، به نوعی، به این فرهنگ برسند تا آب آشامیدنی را از آب بهداشتی جدا كنند. او با مقایسه تجربه آب كارتی در قم با برخی ایالات امریكا و برخی شهرهای اروپایی، قم را پیشتاز در این زمینه میداند.
همیشه از قدیمالایام، آب شرب قم معروف بوده كه شور است و غیرآشامیدنی. این مشكل آب در طول زمان شاید كمتر شده باشد و آب آشامیدنی بیشتری برای مردم فراهم شده باشد، اما هنوز در سطح شهر، آدمها با كارت آب و دبهها، آب را به خانهها میبرند. كمی درباره وضعیت آب شرب شهر توضیح دهید. اینكه در چه مرحلهای از تصفیه است؟ آیا مناطق مختلف شهر باهم فرق دارند؟ شهروندان میتوانند از آب شهری یا همان لولهكشی استفاده شرب كنند؟
قم، اساسا در معرض یك جبر جغرافیایی قرار گرفته. ایران در منطقه خشك و نیمهخشك دنیا قرار گرفته. اگر اعداد را مقایسه كنیم، متوسط بارندگی جهان بین ٧٥٠ تا ٨٠٠ میلیمتر است، این در حالی است كه متوسط بارندگی در ایران، ٢٥٠ میلیمتر است. به گفته آقای وزیر، در سه، چهار سال اخیر، به متوسط ٢٠٤ میلیمتر رسیده، این رقم در قم ١٥٨ میلیمتر است كه باز در چند سال گذشته، به ١٢٠ تا ١٣٠ میلیمتر رسید. ایران هم ١٤ سال است در معرض خشكسالی قرار گرفته، در قم هم ١٠ سال است خشكسالی پیاپی داریم. مضاف بر اینكه، جمعیت قم، در سال ٥٥، حدودا ٣٢٠ هزار نفر بود و حالا جمعیت حال حاضر این شهر به یك میلیون و ٢٠٠ هزار نفر رسیده و قم را در رده كلانشهرهای ایران قرار داده است. از طرفی دیگر جمعیت زایر و توریست افزایش پیدا كرده، حدود ٢٠ میلیون نفر در سال برای زیارت به قم میآیند.
چند عامل برای افزایش مصرف وجود دارد كه ما در استان با آن مواجهیم. بیش از چهار برابر افزایش جمعیت بعد از انقلاب داشتیم، یكی از دلایلش حوزه علمیه بود، دیگری هم توسعه حرم و جمكران. دلایل زیارتی در كنار افزایش جمعیت، تغییرات اقلیمی، افزایش آلایندگیهایی كه در محیط و هوا ایجاد شده به خاطر تغییر در سبك زندگی مردم، همه عواملیاند كه در مساله افزایش مصرف آب تاثیرگذارند. قبل از انقلاب و در سالهای خیلی دور اینقدر مواد شوینده وجود نداشت، مردم از پودر آجر برای شویندگی استفاده میكردند. الان انواع مواد شوینده به شكل جداگانه برای شستن ظرف و لباس آمده.
انواع ماشینهای ظرفشویی و لباسشویی. دو سه جور جلادهنده برای هركدام وجود دارد. در واقع نوع آلایندهها تغییر كرده. انواع سمومی كه در محیط دارد دفع میشود، انواع روغنهایی كه برای خودروها وجود دارد، بخشی از آن به محیط برمیگردد، توسط چاههای جذبی فاضلاب به خاك برمیگردد، یا توسط باران به سفرههای آب نفوذ میكند. فرهنگ مردم هم در خصوص آب تغییر كرده. عكسهای قبل از انقلاب را كه نگاه میكنیم، خبری از حمام داخل خانهها نبود. هفتهای یك بار به حمام عمومی میرفتیم، با سفیداب و صابون برگردان نظافت میكردیم. اما الان حتما باید روزی یك بار دوش بگیریم. سبك زندگیها تغییر كرده، فرهنگ مصرف آب تغییر كرده، آب انبارها از بین رفته، مردمی كه آب انبار داشتند، حجم معینی از ذخیره آب را در خانهشان میدیدند و قدرش را میدانستند كه باید برای یك یا چند ماهشان كفایت میكرد. الان اما، آب جاری از شیر، دایم، كلر زده و بهداشتی میآید. طرف، آب را باز میكند و سخاوتمندانه استفاده میكند. ما روی این موضوع خیلی كم كار كردیم، نه در قم كه در همه كشور. ما اقرار میكنیم كه در بحث فرهنگسازی ضعف داریم.
ولی با همه این تفاسیر، آب قم همچنان شور است.
من میخواهم بگویم ما مستثنی از تغییرات جهانی و ملی نیستیم. زمانی در اوایل انقلاب، با هزینه چند میلیون تومانی و انتقال آب از اطراف قم، مشكل آب شیرین حل میشد، الان برای انتقال بین حوضهای از سرشاخههای دز، ١٥٠٠ میلیارد تومان هزینه شده. نكتهای كه مهم است این است كه آب قم، بعد از انقلاب با دستور امام و تاكید علما، از دشت علی آباد در حاشیه رودخانه قرهچای كه از استان مركزی وارد استان قم میشود آب مناسبی دارد. EC آب (هدایت الكتریكی آب یا میزان املاح هادی موجود در آب) در این منطقه٧٥٠ میكروموس در سانتیمتر مربع بود، ٩ تا ١١ حلقه چاه در این منطقه حفر شد و چیزی حدود ٤٠٠ لیتر در ثانیه آب به قم انتقال یافت.
جمعیت سالهای اول انقلاب در قم به ٦٠٠ تا٧٠٠ هزار نفر رسیده بود. آن زمان، ٧٠ تا ٩٠ متر زمین را حفر میكردند، آب دو متر پرش میكرد. آنقدر سفره غنی بود كه اصطلاحا چاه آرتزین است. آن زمان، قم مخزن ذخیره و زیرساختهای شبكه نداشت. مردم به همان آب عادت داشتند. در این بین، دو اتفاق افتاد. از یك سو با سیاستگذاریهایی كه درباره توسعه كشاورزی و برداشت از چاههای زیرزمینی میشد كه البته در هر دولتی سیاستهای متفاوتی در زمینه آب اتخاذ میشد و فرمولهای مختلفی را پیگیری میكردند و از سوی دیگر جمعیت قم از آبی كه در دهه ٦٠، برای قم تامین میشد، پیشی گرفت. جالب است بدانید از سال ٤٢ مطالعاتی در زمینه آب در قم شد. هسته اولیه شبكه آب قم حدود ٤٠ كیلومتر شبكه آبرسانی در همان سالها اجرا شد.
دو مخزن كه گفته میشود توسط فرانسویها ساخته شد؛ مخزنهای بتنی هوایی كه با هم ٤ هزار متر مكعب آب گنجایش داشت ولی الان حدود ٣٠٠ هزار مترمكعب مخزن داریم با بیش از ٢٢٠٠ كیلومتر شبكه آبرسانی و ٧٧ حلقه چاه و پنج باب تصفیهخانه آب در رودخانه قمرود كه از استان اصفهان و مركزی شروع میشود و تا انتهای دشت مسیله و قمرود میرود، حفر چاه كردیم. آب هم خوب بود. اگرچه خاك قم به خاطر دریاچه نمك وحوض سلطان، اساسا شور است، بارندگی هم كه میشد، آب مقطر باران روی زمین شور میشد. مردم هم عادت كرده بودند. با افزایش جمعیت، توسعه كشاورزی و كاهش بارش، از طرفی تغذیه آبخوانهای قم كاهش یافت و برداشت افزایش پیدا كرد.
سازههای بالادست قم هم زیاد شد. آورد آب در رودخانههای بالادست كم شد، سفرههای زیرزمینی در منطقه كمآب شد. چاهها كمآب شدند، افت سفره داشتیم. در حال حاضر سالی یك متر سفرههایمان افت میكند و سالی ١٠٠ میكروموس آب شورتر میشود و EC آب بالاتر میرود؛ یكی از علتها، سد الغدیرساوه بوده در استان مركزی. همچنین دراستانهای مركزی و اصفهان هم سدها و سازههای آبی بالادستی زده شد. باعث شد ما افت سفره پیدا كنیم. قضیه این است كه در سفرهها وقتی آب شیرین تعذیه نمیشود، حركت معكوس میشود، یعنی در حالت عادی آب باید از سوی رودخانه و سفرههای نسبتا شیرین و كم شور به سمت دریاچه نمك برود، در حالت فعلی كه معكوس است، آب شور از سمت دریاچه به سمت سفرههای آب شیرین و كم شور هجوم میآورد.
وقتی تغذیه سفره نداریم، سفرهها كه شبیه اسفنج هستند، با خالی شدن از آب شیرین، پایین میرود و توسط وزن انبوه خاكی كه روی آن قرار دارد، فشرده میشود. اسفنج را فشرده میكندو بعد از آن، هرچه آب بیاید، نمیتواند بر سفره غلبه كند و آن را بالا ببرد و به حالت قبل بازگرداند. در واقع ما دچار مرگ بازگشتناپذیر آبخوانها و سفرهها شدهایم. اگر ترسالی هم اتفاق افتد، حجم مخازن زیرزمینیمان كم شده، آب روی زمین جاری میشود، سیلاب میشود. اگر در سدها و رودخانهها هم باشد، تبخیر میشود. نوع بهرهبرداری غیراصولی كه در همه سالها انجام شده، ما را به این نتیجه رسانده كه رویههایمان درست نبوده. دو، سه دهه به سمت سدسازی رفتند، اما چند سالی است ترمز را كشیدهاند و متوجه شدهاند اقدامات سازهای دیگر جواب نمیدهد یا درست نیست و باید به سمت اقدامات غیرسازهای فرهنگی اقتصادی برویم.
همه این اقداماتی كه اشاره كردید، باعث میشود آب منطقهای ناگوار شود اما وقتی منطقهای خشك است و منابعش محدود میشود، باید فكر دیگری برای تصفیه آب كرد.
كارهای جالبی انجام دادیم. در دهه ٧٠ آب ١٥ خرداد را به دستور امام داشتیم؛ منبعی كه مطالعاتش از قبل از انقلاب شروع شده بود. همچنین در سال ٧٤ سدی احداث و افتتاح شد كه ECاش حدود ٧٠٠ تا ١٠٠٠ بود. منبع دیگرمان، سد كوچری پایین دست گلپایگان در استان اصفهان بود كه این دو تا یك پكیج بود. به خاطر تصمیمگیریهای سیاسی و غیر سیاسی، بازهم سازههای بالادست ساخته شد و آورد رودخانههای بالادست ١٥ خرداد كم و آب دوباره شور شد. در دهه ٨٠ دولت، تصمیم گرفت در پكیج آبرسانی به حوزه مركزی كه قم است، به نوعی سد كوچری و پروژه آبرسانی دز را اجرا كند.
منطقه لرستان، مخزن و ذخیره آب ایران است، بسیار آب فراوان دارد، سالانه حدود دو میلیارد مترمكعب ریزش جوی داریم كه به سمت خوزستان میرفت و به كارون میریخت و در نهایت به خلیج فارس میریزد. ٩٥ درصد از این دو میلیارد آب را قرار شد به سمت قم بیاورند. البته ١٠ شهر و ١٠٠ روستای در مسیر هم از آن مشروب میشود، همزمان با این پروژه١٥٠٠ میلیارد تومانی كه سومین اقدام پس از علی آباد در دهه ٦٠ بود، سد ١٥خرداد در دهه ٧٠ و سرشاخههای دز در دهه ٨٠ هم وجود داشت. لازم به یادآوری است كه آب علی آباد در سال ٦٠، ECاش ٧٠٠ بوده و شیرین، الان شده ٢٤٠٠ و رفته در حوزه لب شور.
این شوری با تصفیه آب حل نمیشود؟
چرا حل میشود. در دهه ٨٠، از برخی كشورها الگو گرفتیم. مثلا در اردن، در استرالیا یا اسپانیا هم این اتفاق افتاده بود. چاههای قم، ECاش شده ٣٥٠٠ تا ٧٠٠٠. آبی كهEC اش اوایل انقلاب، دو هزار بود. مردم از رودخانههای اطراف آب میآوردند. مطالعات انجام دادیم، شبكه را در دو قسمت شمال و جنوب شهر احداث كردیم. یكی برای آب علیآباد با EC١٥٠٠ كه در سال ٨٠ افتتاح شد. آب، خیلی شیرین نمیزد، ولی شور هم نبود.
مردم راضی بودند با دبه آب میخریدند. سال ٧٨، چهار دستگاه برداشت آب یا آبسار در بالادست در قم و چهار آبسار در پاییندست قم احداث كردیم تا بتوانیم كمی به بهداشت مردم كمك كنیم تا مردم از روستاها آب گوارا نیاورند و مجبور نشوند شبانه آب بیاورند و در تانكر خالی كنند و حتی آبمیوهفروشیها هم آب شیرین بفروشند. آبی با EC ٧٠٠ تا هزار. بعد از این داستان، به خاطر استقبال مردم از این ٨ آبسار، پروژهای تعریف كردیم تا شبكه مجزایی احداث كنیم تا آب علیآباد كه لب شور شده، را به دستگاه تصفیه اوسموزیك RO ببریم، آن هم با استاندارد بهداشت جهانی WHO آب را شیرین كنیم و EC حدود ٢٥٠ تا ٥٠٠ را تحویل مردم بدهیم. در موضوع آب، یك بحث گوارایی داریم یك بحث بهداشت. طبق نمودار شولدر آب تا ٢٥٠٠ و حتی سه هزار هم برای آشامیدن مجاز است، حتی تا پنج هزار هم بعضا مجاز است ولی گوارا نیست.
بالای هفت تا هشت هزار غیرمجاز میشود. از سرانه مصرف هر نفر در شبانهروز كه در مجموع حدود ٢٠٠ لیتر است، سه تا شش لیتر آب برای شرب مصرف میشود و بقیه برای بهداشت مصرف میشود. شبكهای احداث كردیم كه این دو تا سه درصد آب قم را كه مصرف شرب است، جداسازی كنیم تا مردم از طریق آبسار (باجههایی شبیه باجه تلفن در شهر كه برای آب استفاده میشود) و كارت هوشمند، آب بخرند. حدود ٢٠٠ كیلومتر لولهگذاری كردیم تا مردم٥٠٠ تا ٨٠٠ متر پیادهروی كنند و به آبسار برسند و از آبسار هوشمند آب بخرند.
آبی كه از این طریق به مردم داده میشود، تنها برای استفاده شرب است یا مصرف بهداشتی هم از آن میشود؟
بله. مردم با دبه آب میبرند و تنها مصرف شرب دارد. به بخش خصوصی متولی احداث و بهرهبرداری از این شبكه مجزا هم گفتیم باید با استاندارد سازمان بهداشت جهانی پیش برویم. البته باید بگویم در كلانشهرها هم EC آب بین ٧٠٠ تا ١٥٠٠ است، بعضی جاها دو هزار است اما آب، شیرین است چون درصد نمك (nacl) آن پایین است.
EC آبی كه با دبه دست مردم میدهید، چقدر است؟
بین ٣٠٠ تا ٤٠٠ نوسان دارد. EC نباید زیر ٢٥٠ باشد. چون یكسری از املاح مورد نیاز بدن از طریق آب تامین میشود.
آبی كه در لوله است، از نظر بهداشتی مشكلی ندارد؟
هیچ مشكلی ندارد. میشود با این آب غذا درست كرد، میشود آن را خورد. اتفاقی در تغییر فرهنگمان افتاده. قمیها تا پیش از این، آب زیر ٢٥٠٠ نخورده بودند. ٢٠ درصد قم، آب علیآباد داشتند و بقیه همین آب ٢٥٠٠ را میخوردند. از وقتی كه دستگاه RO آوردیم، سختی موقت آب هم گرفته میشد. سختی موقت، همان لایهای است كه در اثر یخ زدن یا جوشیدن جدا میشود. لایهای كه حاوی بیكربنات است، همان لایهای كه در رسوب كتریها هم دیده میشود. RO كه مثل غربال مولكولی عمل میكند، روش جدیدی است برای تصفیه و شیرین كردن آب. همان reverse osmosis است.
وقتی این آب شیرین زیر زبان مردم قم رفت، دیگر آن آب ١٥٠٠ آبسارهای علیآباد برایشان گوارا نبود. ته كتریهاشان رسوب نمیگرفت، چاییهایشان مثل عقیق میشد. مردم قم ١٢ سال آب مصنوعی خوردند. آب مصنوعی كه از RO ایجاد میشد. این قضیه در كشورهای دیگر هم همین است. من سال ٩٠ با تعدادی از همكاران مركز رفته بودم ژاپن برای انعقاد تفاهمنامه همكاری با آب توكیو. EC آب توكیو ١٢٠٠ بود، جالب بود كه به عنوان هدیه، آب را در بطریهای آب آشامیدنی به ما دادند و حرفشان این بود كه این آبها را در مجامع عمومی میدهیم كه مردم مطمئن باشند این آبها خوردنی است. در هتل پنج ستاره در توكیو وضو كه میگرفتم، آبی كه روی سنگ گرانیت سیاه، میریخت، گرانیت را لك میكرد. این در حالی است كه بارندگی توكیو حدود ٢ هزار میلیمتر در سال است.
EC آب هرچه بالا برود حتما شوری دارد یا ممكن است ناخالصیهای دیگر هم داشته باشد؟
بستگی دارد نمك آب چقدر باشد. شما وقتی مثلا شیراز میروید، EC آب ١٥٠٠ است، اما چون نمكش كمتر است، شور نیست. چندوقت پیش، من در سفری كه به پاسارگاد داشتم، یك شب اطراق داشتم. كف كتری خانه، دو سه سانت تركیبات كلسیمدار بود، EC آب٧٠٠ بود. اما رسوبش بیشتر از آبهای دیگر بود. جای دیگری هست كه EC آب دو هزار است، اما برای شرب مجاز است. تفاوت را در سنگین بودن آب میفهمیم.
نمك موجود در آب، از منبع آب است یا در راه شور میشود؟
آب كه از آسمان میآید، مقطر است. در سفرهها كه حركت میكند، از انواع بافت خاك كه عبور میكند، نمك میگیرد، مثلا منیزیم و آهن میگیرد. یكجا سولفاتش زیاد است، یك جا منگنزش زیاد، یك جا هم نمك طعام زیاد است، منطقه قم همین است، دو تا دریاچه نمك داریم، اصلا دریاچه نمكهای ایران اینجاست. علیالقاعده امیدی به شور نبودن آب سفرههای زیرزمینی قم نداریم.
اینكه مردم بخواهند با دبه به خانههایشان آب ببرند و هر روز كارشان این باشد كه دبه به دست باشند، بخشی از زندگی روزمره مردم را دچار اختلال میكند. راهی كه بتوان جایگزین دبه كرد چیست؟
یك كار ایدهآل هست كه به هر خانه یك لاین آب شرب جدا بدهیم. ما ٢ هزار كیلومتر شبكه آب بهداشتی در قم داریم، ٢٠٠ كیلومتر شبكه آب شرب. اگر بخواهیم برای كل شهر لوله بكشیم، باید ١٨٠٠ كیلومتر دیگر اجرا كنیم كه به یك اعتبار فوقالعاده بالایی نیازمند است. الان در كشورهای توسعه یافته كه بروید، از جمله برخی از ایالتهای امریكا، همین است. ما با دو مقوله متفاوت تنوع محصول آب و تنوع عرضه آب مواجهیم. استراتژیهای تنوع محصول میگوید در هر كاربری یك آب مخصوص خودش باید استفاده شود. برای خوردن، آب با EC٤٠٠، برای بهداشت، EC تا٣٠٠٠ و ٤٠٠٠ و حتی ٥ هزار.
در صنعت EC ، هفت هزار هم كافی است. به طور مثال ما برای اماكن مختلف قم، لولههای جدا بردهایم. به حرم حضرت معصومه سه لاین دادیم. آب پنج هزار برای شیرهای آتش نشانی، فلاش تانكها و آبیاری فضای سبز البته حرم ٤ تا مخزن دارد؛ آب شرب، بهداشتی، آب خام و پساب خاكستری (كه آب حاصل از روشورییها را تصفیه و استفاده میكند. آب شیرین را برای آب شیرین كنها و تاسیسات برودتی دادهایم، آب بهداشتی برای وضو و شست وشو. به این میگویند تنوع محصول آب، آن هم با سه قیمت متفاوت.
تفكیكی كه در سطح شهر انجام دادید به چه ترتیب است؟
مثلا آب ٣٥٠٠ تا ٥ هزار را برای زون سنگبریها جدا كردیم، آب شور را برای ساب زدن سنگهایشان مصرف میكنند، در حوض، ذخیره میكنند، دوباره فیلتر و استفاده میكنند. زون چوببریها همین طور. آب صنعت را جدا كردیم، آب ٢٥٠٠ میدهیم. ما برای نخستین بار در ایران، تنوع محصول آب را ایجاد كردیم. با دانشگاهها مكاتبه كردیم، فضای سبزشان را با فاضلاب خاكستری كه جمع میكنند، با یك
پیش تصفیه آبیاری كنند.
هزینهای كه برای ٢٠٠ كیلومتر آب شرب كردید، چقدر است؟
عدد دقیق ندارم، اما اگر حساب كنیم، فقط هزینه شبكهگذاری نیست.
آبی كه در نهایت با دبه به دست مردم میرسد، چقدر برای شما هزینه داشت؟
اینطور بگویم كه ما آب ٢٠ لیتری را داریم به مردم با قیمت ٧٥ تومان میدهیم با محاسبه میشود لیتری حدود ٤ تومان. هزینهای كه برای ما داشت، احداث شبكه ٢٠٠ كیلومتری و دو تا مخزن ذخیره و سولهای بود كه در اختیار شبكه خصوصی قرار دادیم. استهلاك اینها جزو هزینههای ما حساب میشود. بخش خصوصی آب را تصفیه میكند، كلرزنی میكند، به شبكه میبرد، ٨٥٠ تا انشعاب به مدارس، مساجد، حوزههای علمیه، صنایع و ادارات با یك لاین جدا دادهایم. حدود ٣٠٠ آبسار هم در سطح شهر داریم.
در امریكا هم مردم دبههای ٤ لیتری در ماشین میگذارند و به همین شیوه آب میخرند. برخی ایالات از مغازهها میخرند، بعضیهایشان با اداره پست قرار دارند، هر روز صبح یك بطری آب را پشت در آپارتمان میگذارند و آبونه پرداخت میكنند، بعضیهایشان هم مثل سیستم ما هستند و كارت آب دارند. ما این كار را ٣ سال پیش در اجلاس جهانی اسكان بشر كه توسط سازمان ملل در كنیا برگزار شده بود، ارایه دادیم. سال بعدش در اجلاس جهانی آب فرانسه مطرح شد. طرحمان جزو شش طرح برگزیده ایران شد و از سوی گروه داوران سازمان ملل لوح تقدیر عملكرد جهانی شایسته گرفتیم و تبدیل به یك مدل جهانی شد. آنها معتقد بودند این طرح برای كشورهایی كه دچار چالش آب هستند، موثر است. تابه حال دو سه گروه از ژاپن برای بازدید به قم آمدند. تنوع عرضه همین است. شبكه، آب بطری، روشهای مختلف عرضه محصول. الان در دنیا دارد مرسوم میشود از آب بطری استفاده كنند. برای ٣ درصد آب شربی كه در شهرها استفاده میشود، كه نباید كل آب را در حد شرب، بهداشتی كنیم تا ٣ درصدش خورده شود. دنیا دارد به سمت جداسازی میرود، هر آب برای كاربری خودش.
روند جداسازی لاینهای آب برای خانههای در حال ساخت چه شكل است؟
من در مجتمعی زندگی میكردم، از روزی كه زمین را خریدیم با مهندسش صحبت كردم كه لاین جداگانه آب شیرین درآشپزخانهها تعبیه كند، ما هزینه خط اختصاصی به شركت آب و فاضلاب پرداخت كردیم، كنتور آب شیرین داشتیم. الان هم بعضی مجتمعهای مسكونی خط اختصاصی دارند. ما داریم فرهنگسازی میكنیم. امروز صبح، نامهای دریافت كردم كه دانشگاه صنعتی شریف وارد موضوع تنوع محصول آب شده، از ما خواسته شد تجارب خود را در اختیارشان قرار دهیم.
مشكلاتی كه سر راه انشعاب گذاشتن برای منازل دارید چهها هستند؟
كشیدن خط لوله، هزینه دارد. یا باید دولت پولش را بدهد. یا ما. دولت به خاطر مضیقه اعتباری، اعتبار ما را قطع كرده. اما از طرف دیگر، از من خواسته شد گزارش كارمان را كه برند جهانی شده بدهم تا به شخص رییسجمهور برسد. حالا در زمینه تنوع عرضه مثالی بزنم. یادم است در سفری به هلند، دكتر كلی كه در دانشگاه IHE خیلی روی آب كار كرده بودند، درباره تفكیك آب شرب در منازلگفتند، ما ٤٠ سال پیش این طرح را داشتیم و بعدا برچیدیم چون لوله كشها بعضا اشتباه میكردند، بعضا آب شیرین و بهداشتی را قاطی وصل میكردند یا اینكه طرح تفكیك آب شرب و بهداشتی در امریكا به شكل آب بطری است. در واقع مولفههای فنی، اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی در تنوع عرضه تاثیرگذار است. ما نسخه كلی نمیپیچیم. احداث RO برای همه شهرها كاربرد ندارد. شهرهای كوچك میتوانند از نزدیكترین مخزن و منبع آبی مناسب شیرین لوله بكشند و دیگر نیاز به RO ندارند.
نسخهای كه برای قم درنظر گرفتید، ممكن است برای خشكسالی فراگیری كه با آن مواجهیم، به شهرهای دیگر هم منتقل شود؟
بله، همین الان هم ما الگو شدهایم. ما نخستین شهری بودیم كه این سامانه را راه انداختیم. در حال حاضر، ساوه و استان خراسان جنوبی دارند این كار را میكنند. در مشهد، اطراف حرم امام رضا (ع) هم به شكل پایلوت اجرا كردند. اما باید گفت كه عین نسخه ما در همه شهرها و روستاها قابل اجرا نیست. در روستاها و شهرهای كوچك قم، به شكل پكیج آب شیرین كن جلو رفتیم. شبكه ایجاد نكردیم. آب كارتی با تانكر در اختیار مردم است. در روستاهای كوچك هم كه فرهنگ كارت نیست، آدم میگذاریم بهشان آب بفروشد.
چه حجم از آب را برای مشتركان بزرگتان میفرستید؟
از حدود ٣٠٠ هزار مشتركی كه داریم، فقط ٨٥٠ مشترك بزرگ مثل حرم، جمكران، استانداری، فرمانداری، برخی از ادارات، صنایع و مدارس از این شبكه بهرهمندند. توسعه این كار برای مشتركان كوچك، هزینهبر است. ٢٠٠، ٣٠٠ میلیارد تومان پول میخواهد. اگر بخواهیم برای كل قم این كار را بكنیم، شاید ١٠، ١٥ سال زمان ببرد. ملاحظاتی داریم، بعضی كوچهها تنگ و باریكند، باید كنار لولههای برق، آب و فاضلاب لوله مجزا ببریم. باید بخش خصوصی انجام دهد. البته اخیرا وظیفه اصلاح شبكه آب شیرین و كاهش پرت شبكه را كه نتیجه آن افزایش كیفیت و فشار آب است به همان بخش خصوصی متولی آب شیرین قم واگذار كردیم.
یعنی شما اصلاح شبكه انجام میدهید و هزینه تمام شده را از مردم میگیرید؟
بله، چارهای نداریم. یكی از دلایلی كه تقاضا بالاست، ارزانی آب است. شما یك پفك برای بچه تان بخرید، حداقل هزار تومان پول میدهید. ما در آب و فاضلاب كشور، به طور متوسط، داریم هزار لیتر آب را هزار تومان میدهیم. متوسط قبض یك خانوار برای یك ماه در كشور هفت هزار تا هشت هزار تومان است، ولی متوسط قبض تلفن و تلفن همراه خانوار برای یك ماهشان نزدیك صد هزار تومان است. آب معدنی كه بهتر است بگویم آب آشامیدنی كوچك را ٥٠٠ تومان میخرید و بزرگ را هزار تومان، یك و نیم لیترش هزار تومان است، میشود لیتری ٦٦٦ تومان. این آبی را كه از طریق RO به دست میآید، ٢٠ لیترش را میدهیم ٧٥ تومان، میشود لیتری حدود ٤ تومان. تفاوت قیمت را میبینید؟ كیفیت آبی كه ما میدهیم همان كیفیت آب آشامیدنی است، تازه آب RO استاندارد است و تحت كنترل. اگر مترمكعبی بخواهید حساب كنید، مردم برای یك مترمكعب آب آشامیدنی بطری، ٦٦٦ هزار تومان پول میدهند و برای آب تصفیه شده شیرین RO، چهار هزار تومان یعنی ارزانترین كالای حیاتی كه به دست مردم میرسد آب است.
چراباید هزینه اصلاح سیستم آبرسانی شما را مردم بدهند؟
ما سه آیتم داریم كه میتواند تقاضا و مصرف را مدیریت كند. مولفههای اقتصادی، فرهنگی و فنی. ما باید روی فرهنگی و اقتصادی كار كنیم. اصلا سیستم اقتصادی ما باید به سمت قیمت تمام شده جلو برود كه تقاضا را مدیریت كند. از سال ٦٧ مطابق قوانین تصویبی مجلس، شركتهای آب و فاضلاب شهری به لحاظ بودجه، غیردولتی و خودگران شدند. دولت به ما چیزی نمیدهد. من باید لوله را از بازار آزاد بخرم، دیگر بازار تعاونی و دولتی وجود ندارد. با همین دلار ٣ هزار و خردهای لوله، سیمان و میلگرد را از بورس خرید میكنم. همهچیز را آزاد میخریم. دولت ریالی به من یارانه نمیدهد. جالب است بدانید كه خود مردم در محاورههای عمومی میگویند خیلی دارید آب را مفت میدهید.
ما سر چیزهایی كه جزو موارد لوكس زندگیمان است، بیشتر خرج میكنیم. ارزانی آب دارد تلقی بیارزشی آب را میكند. در آلمان وقتی یك مترمكعب، آب مصرف میكنید، ٣/١ مترمكعب هم برایتان فاضلاب میبینند، جمعا ٣/٢ مترمكعب متر مكعبی حدودا ٨ و نیم یورو دارند از یك خانوار پول میگیرند. اگر یك خانوار در ماه ٢٠ متر مكعب مصرف میكنند، عدد بزرگی را آخر ماه باید صرف آب و فاضلاب كند.
درست است كه باید هزینه تمام شده پرداخته شود، اما به شرطی كه میزان حداقل دستمزد هم بر اساس استانداردهای همان كشوری باشد كه از آن مثال میآورید.
مردم در كشور ما كمتر از نیم درصد در سبد هزینه خانوار، دارند هزینه آب و برق میدهند. یعنی ٥/٩٩ درصد دارند هزینه خوراك، پوشاك، گردش، رفاه، ماشین و موبایل میدهند. واقعا اینكه ما ماهی ١٠٠ هزار تومان پول حرف زدن با تلفن بدهیم، چقدر ضروری ست. تازه ما پول آب را نمیگیریم، پول خدمات آب را میگیریم. مشتركی به من گفت چرا باید اینقدر پول آب بدهم، گفتم اشكالی ندارد. دبه دستت بگیر، برو سد ١٥ خرداد آب بیاور. من كیلومترها لولهكشی دارم، شبكه دارم، كلرزنی دارم، استرس آلودگی آب را دارم، پشت كنتور خانه آب را تحویل میدهم، باید بیمه كنم، خسارت بدهم، غیردولتی هم هستم. در حال حاضر تا پایان سال ٩٣ بالغ بر ١٤٦ میلیارد تومان زیان انباشته ما است. دولت میگوید چون غیردولتی هستید، نمیتوانم كمك به زیان كنم. ما یك قیمت تمام شده داریم، یك قیمت تكلیفی شورای اقتصاد. این فاصله میان این دو قیمت میشود زیان ما.
این بحث كه مردم بخواهند خودشان خط لوله جدا داشته باشند چقدر برایشان هزینه میشود؟
حساب نكردم بخواهم بگویم.
می خواهید مردم را تشویق كنید كه این كار را بكنند؟
بله، چرا نكنیم. اینجا اما باید بخش خصوصی وارد شود، سیاست نظام و دولت، خصوصیسازی و برونسپاری است. باید بخش خصوصی سرمایهگذاری كند.
شما برای ٢٠ لیتر آب ٧٥ تومانی چقدر هزینه كردید؟
آب بهداشتی صرفا در شهر قم برای دولت و شركت آبفا در مجموع مترمكعبی، حدود دو تا سه هزار تومان تمام میشود و ما به مشتركین در قم نزدیك ٤٠٠ تومان میفروشیم. اما باید مجلس به ما كمك كند. باید واقع نگرانه وضعیت آب را ببینیم.
مجلس چه كمكی میتواند به شما بكند؟
دولت لوایحی به مجلس داده تا مجوزهایی به ما بدهند. به طور مثال به مجلس پیشنهاد دادیم كه از صندوق ارزی توسعه ملی به ما تسهیلاتی بدهند كه روی این موضوع اصلاح و بازسازی تاسیسات آب و فاضلاب یا توسعه مدیریت مصرف كار كنیم. در حال حاضر منابع تامینمان تمام شده، اگر این كمكها نباشد با مشكل جدی مواجه میشویم بحران آب جدیتر از آن چیزی است كه ما میشنویم لذا باید همه قوا و مردم برای اصلاح اقتصادی، فرهنگی و زیرساختهای فنی كار جهادی كنند.
چند تا تصفیهخانه در قم دارید؟
٤ تا تصفیه خانه زلال ساز آب داریم، یكی تصفیه خانه برای شرب كه میشود ٥ تا.
در شهرستانها چطور؟
در شهرستانها هم RO و هم آب زیرزمینی داریم.
برای كشاورزی آب خام میدهید؟
ما متولی كشاورزی نیستیم، تخصیص آب با آب منطقهای است.
سهم كشاورزی در قم زیاد است؟
همه جا سهم اعظم آب از آن كشاورزی است. اینجا هم همین است، ٩٠ درصد كشاورزی است، یكی دو درصد صنعت و بقیه شرب. آب شرب و بهداشتی.
انتقال آب بین حوضهای هم دارید؟
بله، از استان لرستان انتقال بین حوضهای داریم. خطوط انتقال هم داریم، تصفیه خانه مان نزدیك دلیجان است، تصفیه میشود به قم میرسد. نكته كلیدی این است كه اساسا در ایران و اختصاصا قم دیگر آبی نیست كه از جایی تامین كنیم. منابع تامین بسیار فقیر شدهاند، باید در حوزه مصرف، به شكل جدی كار كنیم. با مشاركت صنایع، كشاورزی و عموم مردم. حدود ٧٧ درصد از آب خانگی توسط خانمها مصرف میشود. با توجه به نوع وظایفی كه در فرهنگ ایرانی تعریف شده. سبك زندگی ما در مصرف آب باید تغییر اساسی كند. الگوی كشت و كشاورزی عوض شود، حتی برای شستن لیوان باید سبكمان را عوض كنیم.
یك خاطره برایتان بگویم، خانمی كه مسوول نگهداری و تعمیرات شبكه آب فاضلاب برلین بود و ایرانی هم بود، حرف جالبی زد كه خانمهای ایرانی وقتی میخواهند یك لیوان آب بشویند، به اندازه یك دست لیوان كه ما میشوییم، آب مصرف میكنند. ما این لیوانها را در ماشین ظرفشویی میگذاریم، براقتر و تمیزتر هم میشود. من خودم یكبار امتحان كردم، دو حجم یكسان ظرف را یكی در ماشین ظرفشویی و دیگری را در سینك ظرفشویی شستم، ماشین ظرفشویی ٩ لیتر آب مصرف كرد و من با صرفهجویی، ٧٥ لیتر.
جملههای كلیدی
از سرانه مصرف هر نفر در شبانهروز كه در مجموع حدود ٢٠٠ لیتر است، سه تا شش لیتر آب برای شرب و بقیه برای بهداشت مصرف میشود. شبكهای احداث كردیم كه این دو تا سه درصد آب قم را كه مصرف شرب است، جداسازی كنیم تا مردم از طریق آبسار (باجههایی شبیه باجه تلفن در شهر كه برای آب استفاده میشود) و كارت هوشمند، آب بخرند. حدود ٢٠٠ كیلومتر لولهگذاری كردیم تا مردم٥٠٠ تا ٨٠٠ متر پیادهروی كنند و به آبسار برسند و از آبسار هوشمند آب بخرند.
ما آب كارتی را ٣ سال پیش در اجلاس جهانی اسكان بشر كه توسط سازمان ملل در كنیا برگزار شده بود، ارایه دادیم. سال بعدش در اجلاس جهانی آب فرانسه مطرح شد. طرحمان جزو شش طرح برگزیده ایران شد و از سوی گروه داوران سازمان ملل لوح تقدیر عملكرد جهانی شایسته گرفتیم و تبدیل به یك مدل جهانی شد. آنها معتقد بودند این طرح برای كشورهایی كه دچار چالش آب هستند، موثر است. تابه حال دو سه گروه از ژاپن برای بازدید به قم آمدند. تنوع عرضه همین است؛ شبكه، آب بطری، روشهای مختلف عرضه محصول. الان در دنیا دارد مرسوم میشود از آب بطری استفاده كنند.
اخبار اجتماعی - اعتماد
ویدیو مرتبط :
چاقو كارتی Sin Clair
خواندن این مطلب را به شما پیشنهاد میکنیم :
انتقال آب از شمال به ۴ استان/ رودخانه دوهزار به تهران میرسد؟
خسرو ارتقایی در گفتگو با مهر با اعلام اینکه از طریق رودخانه های دو هزار و سه هزار غرب مازندران در شهر تنکابن، میلیاردها مترمکعب آب به دریا می ریزد، گفت: همچنین میلیاردها متر مکعب آب از رودخانه های شمال ایران به دریا می ریزند.
این مقام مسئول در وزارت نیرو اظهارداشت: در مورد امکان سنجی انتقال آب از طریق رودخانه های دو هزار و سه هزار برای مصارف شرب برخی استان ها مطالعاتی در حال انجام است و اگر مطالعات امکان سنجی به نتیجه برسد، گام های بعدی برداشته می شود.
ارتقایی خاطرنشان کرد: اجرای چنین پروژه های بزرگی مانند انتقال آب از رودخانه های دو هزار و سه هزار تنکابن به سایر استان ها، کارهای اساسی است که می تواند کسری آب مورد نیاز استان های تهران، البرز، قزوین و مازندران را تامین کند.
وی ادامه داد: به صورت کلی، انتقال آب بین حوضه ای از دریای خزر به کویر مرکزی ایران یکی از برنامه ها و مطالعاتی است که توسط وزارت نیرو صورت می گیرد و البته اگر بتوان از طریق سایر راهکارها مانند بازچرخانی آب، استفاده از پساب و سایر راهکارها، آب مورد نیاز را تامین کرد، انتقال آب بین حوضه ای صورت نمی گیرد.
گفتنی است، رودخانه دو هزار در شهر ساحلی تنکابن در غرب مازندران از ارتفاعات الموت قزوین و کوه تخت سلیمان سرچشمه می گیرد. همچنین رودخانه سه هزار نیز در منطقه یاد شده و از سرچشمه های اصلی رودخانه چشمه کیله نیز از کوه های تخت سلیمان سرچشمه می گیرد و پس از طی ۵۷ کیلومتر از مسیر کوهستانی و تامین آب مورد نیاز کشاورزی منطقه جلگه ای غرب مازندران، به دریای خزر می ریزد.
اخبار اجتماعی - مهر