زیورآلات ترکمن، زیورآلاتی برپایه شکل و هندسه

نقوش زیورآلات ترکمن عمدتا برپایه نقوش هندسی و حیوانات است

 

زیورآلات ترکمن یکی از زیباترین زیورآلات زنان است که حاصل دستان هنرمند و ذوق هنرمندان ایرانی است. نقوش این زیورآلات عمدتا برپایه نقوش هندسی و حیوانات است.

 

با زیورآلات مختلف ترکمن آشنا شوید

زیورآلات ترکمن از جمله زیباترین و چشم‌گیرترین زیورآلات ایرانی است. همان‌طور که لباس ترکمن پر از جزئیات و آرایه‌های تزیینی است، زیورآلات هم در نهایت دقت و حوصله هنرمند خلق می‌شود؛ حوصله‌ای که مستلزم زمان و مهارت استادکار است. چرا که زیورآلات در پوشش ترکمن اهمیت بالایی دارد و فقط وجه تزیینی آن، که بعضا در مراسم‌ خاص هم‌چون نماد است، مورد بحث نیست. از طرف دیگر زیورآلات گاهی صرفا جهت تزیین لباس آماده می‌شود و از این‌رو کاملا وابسته به لباس است.

زیورآلات ترکمن به دور از اغراق، گنجینه‌ای منحصربه فرد و متنوع است که پرداختن به تمامی آن در این بحث مقدور نیست و هدف معرفی چند نمونه از این آثار است که حاصل ذوق و دستان توانای هنرمندان ایرانی است و می‌تواند از بهترین و ناب‌ترین الگوها باشد.

البته متاسفانه امروز کسب‌ و کار این هنرمندان بی‌ادعا پر رونق نیست و رونق کار آنان را طلا فروشان به دست گرفتند؛ هنری که ارزش آن وجود هنرمندی است که خود چون طلاست و ارزش هنری‌اش هیچ کم از طلا ندارد. اما متاسفانه زرق‌ و برق طلا باعث مهجور ماندن آن شد. باید از این هنر اصیل حمایت کنیم تا مبادا روزی برسد که آن را در آخرین کلکسیون‌های غربی و طراحان خارجی ببینیم، همان‌طور که در سال‌های اخیر شاهد منابع الهام از هنر ایرانی هستیم.

نقوش عمدتا برگرفته از طرح‌های گیاهی، حیوانی و تصاویری هندسی و انتزاعی است. غالبا این نقوش بار مفهومی دارند و برخی نقش‌ها از جمله ستاره هشت‌پر به‌وفور به چشم می‌خورد؛ چرا که زن ترکمن ستاره هشت‌پر را نشانه بخت و اقبال می‌داند.

یا اشکال هندسی مثل دایره و مثلث، مربع و مستطیل و... که هر یک نمادی از جهان پیرامون اطرافشان است. به‌طور مثال مثلث نماد کوهان شتر، دایره خورشید و خطوط مارپیچ شاخ قوچ و میش و ... است.

به‌طور کلی انواع زیورآلات را می‌توان در چند دسته کلی قرار داد و هریک دارای گونه‌های فراوانی هستند که چند نمونه از آن در ادامه معرفی خواهد شد.

قبه کلاهی است فلزی به شکل نیم دایره که ریسه‌های فلزی از آن آویزان است

زیور‌های سر و پیشانی ترکمن

که به آن قبه گفته می‌شود. قبه در واقع کلاهی است فلزی به شکل نیم دایره که بر سر می‌کنند و ریسه‌های فلزی از آن آویزان است که جلوه آن را زیباتر می‌کند.

کلاه مرصع است و توسط سنگ‌های رنگی تزیین شده و در کل این سربند بسیار زیبا و منحصر‌به‌فرد است و جلوه باشکوهی دارد؛ شکوه و وقاری چشم‌گیر که باعث می‌شود زن ترکمن این وزن سنگین را تحمل کند.

زیورآلات تزیین گیسوان زنان ترکمن اسئق است که جنس و تزییناتش مانند بخش‌های دیگر است

زیورهای موی زنان ترکمن

زنان ترکمن مثل بسیاری اقوام دیگر از زیورآلات برای تزیین گیسوان خود استفاده می‌کنند. به این زیور‌های مو اصطلاحا ( اسئق) گفته می‌شود که جنس و تزییناتش مانند بخش‌های دیگر است.

زیور روسینه‌ای (بو کائو) زنان ترکمن فقط مخصوص جشن‌ها و مراسم‌ ویژه است و کاربرد روزمره ندارد

روسینه‌ای (بو کائو) زنان ترکمن

یک تکه‌ فلزی بسیار بزرگ پر از سنگ و شیشه‌های رنگین و ریسه‌ها و منجوق‌ها، به‌طوری‌که روی سینه را می‌پوشاند. البته این زیور هم فقط مخصوص جشن‌ها و مراسم‌ ویژه است و کاربرد روزمره ندارد.

کمربند (بیل قشاق) زنان ترکمن، کمربندی منحصربه‌فرد که با تریینات سکه‌ای و بسیار مفصل است

کمربند (بیل قشاق) زنان ترکمن

این کمربند هم کمربندی منحصربه‌فرد است، با تریینات سکه‌ای و بسیار مفصل و البته سنگین که آن را روی پیراهن استفاده می‌کنند.

منبع : styleiran.com

ویدیو مرتبط :
گنبدکاووس گنبدقابوس ترکمن صحرا ترکمن

---

خواندن این مطلب را به شما پیشنهاد میکنیم :

زیورآلات زنان و دختران ترکمن

زیورآلات زنان و دختران ترکمن

هنر جواهر سازی در سنت و فرهنگ قدیمی ترکمن ریشه دارد و نسل به نسل به صنعت گران امروزی رسیده است و ما آنها را «قزل اوستا» یعنی استادکار طلا می نامیم.

استاد کاران طلا در روزگاران گذشته، انواع اشیاء (غلاف و دسته ی شمشیر، چاقو، تفنگ) را با سنگهای قیمتی تزیین می کردند اما کار اصلی آنها تولید زیور آلات زنانه بود با اشکال هندسی که نوعی از زنجیره ی ارتباطات را در ذهن بیننده القا می کند و با طبیعت اطرافشان، پیوندی دیرینه دارد. اصطلاح جواهر سازی اصطلاحی هنرمندانه است که از تخیل شاعرانه ی جواهر سازان سرچشمه می گیرد. بی جهت نیست که شاعران بزرگی چون مختومقلی و ذلیلی در ابتدای زندگی خود، جواهرسازی برجسته بودند و بعد با نام شاعرانی هنرمند به شهرت رسیدند.

یکی از ترانه های قدیمی ترکمن، این معنی را به روشنی بیان می کند و آن، اینکه:
« وقتی غازها در آسمان پرواز می کنند و هوای اطراف از بال زدن آنها به آهنگی دلنشین تبدیل می شود، چنان به نظر می رسد که دختران ترکمن با زیور آلات رنگارنگ خود، جولان می دهند.»
جواهر سازی و زیورآلات، همیشه جزء لاینفک زندگی مردم ترکمن بوده است و انواعی دارد که در پست های مختلف به معرفی بخشی از آنها خواهم پرداخت. در صورت داشتن تصویر زیورآلات، تصویرشان را هم قرار خواهم داد.

1- بیله زیک
دست بندی است دوقلو «جفتی» مخصوص زنان تکه. مجموعه طلاکاری نقره ای با نگین های قرمز از جنس عقیق به ارتفاع 15 سانتیمتر. این وسیله، دور مچ را می پوشاند اما دو سر آن، در بخش عمودی به هم نمی رسند.

2- گل یاقا
در واقع همان گل یقه است در دو بخش:
الف- بخش اصلی: که برای زینت زیر گلو و اتصال دو حلقه ی یقه ی پیراهن به کار می رود.
ب- بخش افشان: که در هنگام راه رفتن، از به هم خوردن آنها، صدایی دلنشین تولید می شود و آن ترانه ی قدیمی ترکمن را به خاطر می آورد که بین آهنگ پرواز غازها و این آهنگ تشابهی دیده می شود.
این وسیله تزیینی مخصوص زنان تکه است، مجموعه ای از طلا و نقره، مرصع به نگین های قرمز و آبی (عقیق و فیروزه)؛ با زنگوله هایی از جنس نقره در انتهای بخش افشان.

3- سام سوله
وسیله ای است برای زینت کلاه دختران؛ مخصوص ترکمن های ارثاری، متعلق به سال های 1880 – 1870 میلادی. مجموعه ای از طلا و نقره با نگین های قرمز (عقیق).
در انتهای آویزه های افشان این وسیله نیز زنگوله هایی از جنس نقره دیده می شود که از عوامل ایجاد آهنگ در هنگام بازی و راه رفتن است.

4- گردنی
این وسیله در زبان فارسی گَردنی خوانده می شود و مرکب از دو بخش است.
الف بخش اصلی: که از گردن آویخته می شود و مرصع است به نگین های قرمز (عقیق).
ب: بخش زنجیری: که به صورت افشان به انتهای بخش اصلی متصل است. این بخش نیز مرصع به نگین هایی از جنس عقیق است؛ مضاف بر آن، در انتهای هر یک از زنجیرها، رنگوله هایی از جنس نقره دیده می شود که از عوامل ایجاد موسیقی در هنگام راه رفتن است.

منبع:tebyan-zn.ir