25 اسفند - 16 مارس؛ در تاریخ چه گذشت؟

 

 

 

 

  صبح بخیر: امروز 25 اسفند برابر با 16 مارس تقویم میلادی است. روزی که در تاریخ آبستن وقایع و اتفاقات زیادی در ایران و جهان بوده است. به مرور برخی از این وقایع می‌پردازیم.

رویداد ها:


279 - نافرمانی فرمانداران سیستان و کابل

شانزدهم مارس 279 میلادی بهرام دوم شاه ساسانی ایران كه برای گوشمالی فرماندار سیستان به این ایالت رفته بود به مناسبت نزدیك بودن نوروز، پوزش فرماندار را كه سر به نافرمانی برداشته بود پذیرفت، او را بخشید و عنوان «سكان شاه» داد و سپس برای تنبیه فرماندار كابل رهسپار این منطقه شد.
    
فرماندار سیستان در سال 276 میلادی پس از شنیدن خبر قتل بهرام یکم (پدر بهرام دوم) و آشفتگی اوضاع پایتخت (تیسفون) دست به نافرمانی زده بود و فرماندار منطقه كابل را هم تشویق به این كار كرده بود.

    
پس از رسیدن بهرام دوم به کابل، نیروهای فرماندار حاضر به جنگ با سربازان شاه و برادر كشی نشدند و برای فرماندار راهی جز تسلیم شدن و عذرخواهی نمانده بود. بهرام دوم در كابل بود كه شنید رومیان از دوری او از پایتخت سوء استفاده و در صدد عبور از رود فرات برآمده اند كه باشتاب به غرب كشور بازگشت و رومیان پس از شنیدن این خبر دست به عقب نشینی زدند.

1079 - رسمیت یافتن تاریخ هجری خورشیدی

از 16 مارس سال 1079 میلادی به دستور شاه وقت ــ ملكشاه سلجوقی ــ مقرر شد كه در ایران، تاریخ اسناد به هر دو تقویم هجری قمری و هجری شمسی نوشته شود. این روال از چهار قرن بعد به تدریج فراموش شد كه در دوران معاصر ازسرگرفته شده است. تقویم هجری شمسی را عمر خیام نیشابوری تنظیم كرده بود.

1536 - ابراهیم پاشا بزرگ وزیر عثمانی در 45 سالگی توسط سلطان سلیمان یکم به قتل رسید.


1912 - سروان البرت بری نخستین فردی است كه باچتر نجات از هواپیما فرود امد.

1929 - آزمایش موفقیت ‏آمیز نخستین موشك با سوخت مایع در امریكا

در شانزدهم مارس 1929م، اولین موشك، كه عامل اصلی نفوذ بشر در فضا برای تحقیق درباره سیارات بود، توسط دكتر رابرت گدارد، فیزیك‏دان بزرگ امریكایى باموفقیت آزمایش شد. این موشك با سوخت مایع كار می‏كرد. در این موشك، سوخت، قبل از رفتن به اتاق احتراق، به حالت مایع است و در این اتاق با یك‏دیگر مخلوط و محترق می‏شوند. دكتر رابرت گدارد پس از این آزمایش، به عنوان پدر موشك لقب گرفت. وی در راه تكمیل این وسیله سریع‏السیر برای تسخیر فضا، زحمات زیادی متحمل شده است.


1354 - تبدیل روز شمار تاریخ ایران از هجری شمسی به تاریخ شاهنشاهی

محمدرضا پهلوی در جریان افتتاح مجلس دوره بیست‏وچهارم، یكباره كینه‏توزی خود را نسبت به اسلام و ملت مسلمان ایران بر زبان آورد و خواهان از میان بردن آثار و مظاهر ناپسند دوران‏های انحطاط اجتماعی و اخلاقی گردید. به این ترتیب، شاه، تلویحاً كلیه ضعف‏ها و عقب‏ماندگی‏ها و فساد و زبونی‏های گذشته را به آثار و مظاهر بازمانده از غلبه فرهنگی و معنوی مهاجمین و بیگانگان اشغالگر نسبت داد. بی‏شك منظور وی از اشغالگران بیگانه، اربابانش انگلیس و آمریكا نبود. او اسلام را هدف قرار داده بود و می‏خواست اسلام زدایی را تنها راه رسیدن به ترقی و تمدن قلمداد نماید و مظاهر فرهنگ اسلامی را ناسازگار با فرهنگ شاهنشاهی معرفی كند. از این رو، در پایان سال 1354 ش دو مجلس شورای ملی و سنا در یك اجلاس مشترك تصویب كردند كه مبدأ تاریخ ایران از هجری شمسی به شاهنشاهی تغییر یابد و مردم و سازمان‏های دولتی، موظف شدند تا تاریخ جدید را به كار برند و تاریخ هجری كه تاریخی اسلامی و بر اساس هجرت پیامبر اسلام به مدینه است، مورد استفاده قرار نگیرد. از این پس مقرر شد كه تاج‏گذاری كوروش هخامنشی در سال 599 قبل از میلاد، مبدأ سال خورشیدی و سرآغاز تاریخ سیاسی و اجتماعی ایران قرار گیرد. به همین مناسبت، اول سال 1355 هجری خورشیدی، آغاز سال 2535 شاهنشاهی، سال رسمی كشور شاهنشاهی ایران اعلام شد. این عمل با مخالفت علما و تحریم حضرت امام خمینی(ره) مواجه شد. در نهایت مبدأ تاریخ شاهنشاهی دوام چندانی نیافت و سرانجام در سال 1357 ش به دستور دولت جعفر شریف امامی برچیده شد.

1357 - کیفرخواست اعدام برای امیر عباس هویدا

نیمه شب 24 اسفند 1357 محاكمه امیر عباس هویدا كه 13 سال نخست وزیر ایران بود در دادگاه اسلامی انقلاب كه در زندان قصر به ریاست صادق خلخالی تشكیل جلسه می داد آغاز شد و پس از چهار ساعت، ادامه آن به بعد موكول گردید. این جلسه دو روز پس از اعدام 12 نفر از جمله سپهبد نادر جهانبانی، سرلشكر ولی زند، محمود جعفریان (دبیركل سابق حزب رستاخیز، معاون پیشین سازمان رادیو ـ تلویزیون در امور اخبار، و مدیر عامل خبرگزاری پارس) و پرویز نیكخواه مشاور سیاسی سابق مدیر عامل سازمان رادیو ـ تلویزیون انجام شد.

    
در جلسه محاكمه، كیفر خواست دادستان انقلاب قرائت شد كه در آن با ذكر 16 مورد اتهام از جمله مفسد فی الارض و محارب با خدا، برای هویدا تقاضای مجازات اعدام شده بود.
    
در بند 4 كیفر خواست، هویدا متهم به اقدام بر ضد حاكمیت ملی با حفظ سلطان دست نشانده آمریكا شده بود. در بند 5 هویدا به واگذاری هرچه بیشتر منابع زیرزمینی كشور به بیگانگان متهم گردیده بود. در بند 6 نوشته شده بود كه هویدا باعث بسط نفوذ آمریكا در ایران شده بود و در این بند آمریكا به عنوان «امپریالیسم آمریكا» ذكر شده بود. در بند 7 چنین آمده بود: هویدا كشور را زیر شرایط اسارت بار آمریكا قرار داده بود. در بند 10، هویدا عضو و حامی فراماسیون خوانده شده بود و بالاخره در بند 16 هویدا متهم شده بود كه به منظور دادن گزارش خلاف واقع، اشاعه اكاذیب و جعلیات و سانسور جهت به استثمار كشیدن ملت، در روزنامه های دست نشانده سردبیران جیره خوار گمارده بود. هویدا همچنین متهم شده بود که با تجزیه کشور و جدا شدن بحرین (قانونا استان چهاردهم) و استقلال آن (که خواست آمریکا بود) موافقت کرده و پیشنهاد آن را شخصا در مجلس مطرح ساخته بود.
  
 پس از این كه نوبت به هویدا رسید که از خود دفاع کند، وی همه این اتهامات را رد كرد.

1366 - بمباران شیمیایی شهر حلبچه توسط رژیم بعث عراق

با پیروزی رزمندگان اسلام در عملیات والفجر 10 و آزادسازی بسیاری از مناطق كردنشین از جمله شهر استراتژیك حلبچه، و استقبال مردم شهرها و روستاها از طلیعه سپاهیان نور و آزادی، رژیم بعثی عراق در یك اقدام غیرانسانی، به قصد انتقام‏گیری از این شكست فاحش و دشمنی با مردم، شهر حلبچه و اطراف آن را هدف بمب‏های شیمیایی قرارداد. آن رژیم با ارتكاب به این عمل ضد بشری، هیروشیمای دیگری آفرید و برگ سیاه دیگری بر پرونده سراسر ننگ خود افزود. در این فاجعه بزرگ، حدود پنج هزار كرد عراقی به شهادت رسیده و هفت هزار تن دیگر مصدوم شدند. فاجعه حلبچه علاوه بر جنبه‏های انسانی و اخلاقی، زیان‏هایی در روابط خارجی رژیم بعثی عراق در پی داشت و حتی بسیاری از حامیان آن را برآشفته كرد. انعكاس صحنه‏های دلخراش قربانیان گازهای سمّی حلبچه در سراسر جهان، موقعیت بین‏المللی رژیم عراق و حامیان وی را بسیار تضعیف نمود. اعزام خبرنگاران خارجی به ایران و بازدید از منطقه، تدریجاً ابعاد این جنایت دهشتناك را افشا كرد و واكنش‏های متعددی را برانگیخت. به كارگیری سلاح‏های شیمیایی از سوی عراق در حالی صورت می‏گرفت كه این كشور جزو 120 كشور امضا كننده پروتكل ژنو راجع به منع استفاده از سلاح‏های سمی و خفه كننده قرار داشت. تا حدود پس از یك ماه از بمباران حلبچه، بازتاب آن در رسانه‏های خبری خارجی مشاهده می‏شد. لیكن با اتمام حملات عراق به شهرهای ایران و نیز اعزام نمایندگان ایران وعراق به سازمان ملل و مذاكره با دبیركل سازمان ملل، تدریجاً از جنایات عراق در حلبچه همه چیز به فراموشی سپرده شد.


1384 - کشتار مسافران عبوری جاده زابل - زاهدان در منطقه تاسوکی توسط گروه تروریستی جندالله.


مناسبتها

    روز شهر و شهرداری در ایران.

    روز بزرگداشت پروین اعتصامی.

زادروزها

    1634 - كنتسا ماری مادلین داستان نویس فرانسوی
    1868 - ماكسیم گوركی داستان نویس شهیر روس


    1751 - تولد جِیمز مدیسون چهارمین رئیس جمهور امریكا
    ۱۲۸۵ - رخشندهٔ اعتصامی، مشهور به پروین اِعتِصامی, شاعر ایرانی


    ۱۳۰۷ - فرخ لقاح پوررسول، مشهور به فرخ‌لقا هوشمند، بازیگر ایرانی
    ۱۳۱۶ - هوشنگ گلشیری، داستان‌نویس ایرانی
    ۱۳۴۱ - محمدحسین لطیفی، کارگردان ایرانی.

   
مرگ‌ها

    ۱۳۷۷ - سیروس طاهباز، نویسنده و مترجم ایرانی
    ۱۳۷۳ - سید احمد خمینی، دومین فرزند پسر امام خمینی (ره)


    ۱۳۹۰ - سید ابوالقاسم حسینی، تهیه‌کنندهٔ سینمای ایرانی
    1940 - درگذشت بانو سلما لاگرلوف نویسنده سوئدی


*****
منابع:

-پایگاه نوشیروان کیهانی زاده
-ویکی پدیای فارسی
-صفحه امروز در تاریخ در توئیتر
-راسخون

 

 

 

 

  صبح بخیر: امروز 16 اسفند برابر با 6 مارس تقویم میلادی است. روزی که در تاریخ آبستن وقایع و اتفاقات زیادی در ایران و جهان بوده است. به مرور برخی از این وقایع می‌پردازیم.

321 - كنستانتین امپراتور روم تعطیل بودن «یكشنبه ها» را در غرب برقراركرد

كنستانتین یكم امپراتور معروف روم [متولد 27 فوریه 272 و متوفی در 22 می 337 که از سال 306 میلادی تا 337 حکومت کرد و قسطنطنیه را ساخت تا به امپراتوری ایران نزدیک باشد] هفتم مارس سال 321 میلادی، زمانی كه هنوز مسیحیت در قلمرو روم رسمیت نیافته بود فرمانی صادركرد كه در آن یكشنبه ها (روز خدای خورشید ـ خورشید غیر قابل فتح شدن Solis Invicti = Sol invictus ـ روز خورشید = Sun - Day = Sunday) روز استراحت و تعطیل عمومی اعلام شد. این تعطیلی هفتگی به تدریج تعمیم یافته و رنگ مذهبی هم به خود گرفته است زیرا كه در جهان مسیحیت معمولا در این روز مردم برای دعا و شنیدن موعظه به كلیساها می روند.


1765 - نخستین عكاس جهان


ژوزف نایپس Joseph niepce نخستین عكاس جهان هفتم مارس 1765 در فرانسه به دنیا آمد. توجه وی به گرفتن عکس و ساختن دوربین و داروی مربوط از دهه دوم قرن نوزدهم آغاز شده بود. نایپس که به خاصیت سیاه شده سیلور کلوراید (ملح نقره) در برابر نور و به نسبت تابش آن پی برده بود پس از انجام همین تجربه روی ماده شیمیایی «بیتومن»، به ساخت دوربین همت گماشت و جعبه ای تهیه کرد كه یك روزنه برای ورود نور در آن تعبیه شده بود. این روزنه دریچه ای متحرك داشت. نایپس در ضلع دیگر جعبه، مقابل این دریچه و به فاصله معیّن یك قطعه فلز بشقاب مانند قرار می داد كه رویش را لعابی از ماده شیمیایی «بیتومن» پوشانده بود. این ماده كه نسبت به نور حساس بود، متناسب با نور وارده از روزنه، فلز را سیاه می كرد كه پس از شستن فلز اثر نور به صورت سیاهی در آن باقی ماند كه همانا عكس اشیاء بود، ولی دوام چنین عکسی طولانی نبود.
    

نایپس نخستین عكس ماندنی را در سال 1827 میلادی از پشت پنجره اطاق خود درپاریس كه در طبقه دوم ساختمان قرار داشت برداشت كه در كتابهای «تاریخچه عكاسی» عنوان آن را «منظره ای از پنجره» نوشته اند. این، نخستین عكس ثابت و بادوامی است كه در جهان برداشته شده است. ژوزف نایپس برای برداشتن این عكس هشت ساعت وقت صرف كرده بود. نایپس در سال 1833 درگذشت و «لوئی داگر» فرانسوی و تالبوت و هرشل انگلیسی به تكمیل فن عكاسی همت گماشتند و موفق شدند. «ماتیو بریدی» آمریکایی اوایل دهه 1860 و درجریان جنگ داخلی آمریکا فتو ژورنالیسم (عکس خبری) را ابتکار کرد. از زمان ایجاد دوره آموزش روزنامه نگاری در دانشگاهها، یکی از تکالیف دانشجویان این رشته ساختن دوربینی شبیه دوربین نایپس (جعبه چوبی) و گرفتن عکس با این دوربین و به همان صورت و چاپ کردن این عکس در تاریکخانه دپارتمان (گروه آموزش روزنامه نگاری) است.

1912 - آغاز استعمار "مراكش" توسط استعمارگران فرانسوی

كشور افریقایى مراكش از نیمه دوم قرن 19م به طور پراكنده مورد تجاوز دول اروپایى قرار می‏گرفت و به ویژه اسپانیا توانست به امتیازاتی در این منطقه دست یابد. با آغاز قرن بیستم دولت‏های انگلستان، فرانسه، آلمان و اسپانیا به صورت رسمی‏تر و آشكاری وارد صحنه جغرافیایى این كشور شدند. این امر در حالی صورت می‏گرفت كه بر سر تسلط كامل بر كشور مراكش میان دول اروپایى اختلافاتی برپا شده بود. در نهایت در 7 مارس 1912م میان سلطان وقت مراكش و دولت فرانسه توافقنامه‏ای امضا شد كه به موجب آن، تحت الحمایگی مراكش توسط فرانسه رسمیت می‏یافت و فرانسه نیز متعهد می‏شد منافع اسپانیا در این منطقه را تامین نماید و متصرفات اسپانیا در مراكش را محترم بشمارد. در این میان، با وجود اینكه دولت‏های سرسپرده استعمار، در مراكش به حكومت رسیدند، اما مبارزات مردم و از جمله قیام عبدالكریم ریفی و حوادث پس از جنگ جهانی دوم باعث شد تا كشور مراكش (مغرب) پس از حدود نیم قرن از سلطه فرانسه آزاد شده و در سال 1956م اعلام استقلال نماید.


1951 - روزی که رزم آرا درپی مخالفت با ملی شدن نفت ترور شد

16اسفند 1329 [و در آن سال برابر با هفتم مارس 1951] سپهبد حاجعلی رزم آرا نخست وزیر وقت كه برای شركت در یك مجلس ترحیم به مسجد شاه [واقع در بازار تهران] رفته بود با گلوله خلیل طهماسبی، از اعضای جمعیت فدائیان اسلام كشته شد و دو روز بعد حسین علاء برجای وی نشست و نخست وزیر شد و از یكم فروردین 1330در تهران حكومت نظامی برقرار كرد. [حاجعلی نامی است که پدرش براو نهاده و در شناسنامه اش قید شده بود].

طهماسبی در بازجویی گفته بود كه چون رزم آرا خائن به ملت بود او را كشتم. چهار روز پیش از این رویداد، جمعیت فدائیان اسلام در همان مسجد اجتماعی برپا كرده بود و از رزم آرا كه با ملی شدن نفت وطن مخالفت می كرد شدیدا انتقاد كرده بود.


 روز پس از رویداد، آیة الله كاشانی اقدام خلیل طهماسبی را در كشتن رزم آرا «امری واجب» اعلام داشت و از طهماسبی به عنوان نجات دهنده ملت یادكرد.

یك روز پس از كشنه شدن رزم آرا، كمیسیون ویژه مجلس [کمیسیون فوق العاده بررسی مسئله نفت و طرح ملی شدن آن] به ریاست دكتر محمد مصدق، طرح ملی شدن نفت را كه رزم آرا با آن مخالفت می كرد به تصویب رساند. برغم اعتراض دولت انگلستان، مجلس شورای ملی 24 اسفند و سنا چهار روز بعد بر این مصوبه صحه گذاردند كه 29 اسفند به صورت قانون در آمد. 29 اسفند یک روز ملی اعلام شده است و تعطیل عمومی است. گزارش های آن زمان روزنامه های تهران نشان می دهد كه از 17 اسفند (روز تصویب طرح ملی شدن نفت در کمیسیون ویژه مجلس) تا پایان سال 1329 تظاهرات و شادمانی ایرانیان یك لحظه قطع نشده بود. پیش از تصویب طرح ملی شدن نفت، اجتماعات تهران و شهرهای دیگر با هدف درخواست لغو قرارداد نفت با انگلستان و ملی كردن صنعت نفت از 12 اسفند 1329 (سوم مارس 1951 و چهار روز پیش از ترور رزم آرا) وسعت و شدت یافته بود. در این اجتماعات از هرگروهی ـ ملی گرا، كمونیست و مذهبیون ـ دیده می شدند؛ درست بمانند انقلاب سال 1357 (1978 ـ 1979میلادی).

اعضای این كمیسیون ویژه كه تشكیل آن محصول سالها تلاش ملت ایران برای ملی كردن صنعت نفت خود بود یكم تیرماه آن سال (سال 1329) انتخاب شده بودند كه شاه چهار روز پس از آن به طور غیر منتظره (و بدون استعلام قبلی تمایل مجلس) سپهبد حاجعلی رزم آرا رئیس ستاد ارتش را به نخست وزیری منصوب كرد. روز بعد از این انتصاب، هنگام ورود رزم آرا به مجلس برای معرفی خود و وزیرانش، دكتر مصدق آن چنان با خشم به دیكتاتوری شاه اعتراض كرد كه ازحال رفت و بیهوش بر زمین افتاد. شاه پس از حادثه 15 بهمن 1327 كه در دانشگاه تهران به سوی او تیراندازی شده بود و با استفاده از این فرصت، اشاره به تجدید نظر در قانون اساسی کرده بود، اختیارات خودرا افزایش و راه دیكتاتوری پیشه ساخته بود. به این ترتیب، دوران نخست وزیری هفت ماه و بیست روزه رزم آرا درگیری لاینقطع او و مجلس بود. در آن مدت مخالفت مردم با رزم آرا كه اورا مامور جلوگیری از استیفای حقوق خود می دانستند و نیز درگیری پاره ای ازنمایندگان مجلس و مطبوعات با وی ادامه داشت.

ماهها پس از ترور رزم آرا، مجلس ضمن تصویب طرحی خلیل طهماسبی را از مجازات معاف كرد و از زندان آزاد شد که پس از براندازی 28 امرداد 1332، این قانون لغو و وی، نواب صفوی رئیس و تنی چند از اعضای جمعیت فدائیان اسلام در یک روز و در کنار هم تیرباران شدند.


1296 ش - بروز قحطی در ایران در جریان جنگ جهانی اول

به دلیل وقوع جنگ جهانی اول و هجوم ارتش‏های بیگانه به ایران و از سوی دیگر در نتیجه بی‏تدبیری و عدم كفایت سران حكومت ایران قحطی هولناكی كشور را فرا گرفت. در آن تاریخ، كشور در نهایت فقر و تشنج به سر می‏برد و قسمت اعظم كشور در اشغال نیروهای متجاوز بود. در این روزگار، كمبود مواد غذایی به حدی بود كه روزانه گروهی از مردم از گرسنگی تلف می‏شدند.


1989 - بر سر ماجرای «سلمان رشدی»، روابط جمهوری اسلامی ایران با انگلستان تیره شد و به حالت تعلیق درآمد.


*****
منابع:

-پایگاه نوشیروان کیهانی زاده
-ویکی پدیای فارسی
-صفحه امروز در تاریخ در توئیتر
-راسخون