چگونه خانه دوستدار طبیعت داشته باشیم؟

مجله منزل - فرحناز همدانی زاده:  بسیاری از زیبایی‌های مورد مصرف و مهم در زندگی ما حاصل دست طبیعت است كه در زمان ما رو به فروپاشی گذاشته است. واقعیت این است كه در جهان امروز، نجات طبیعت به امری مهم و حیاتی تبدیل شده و امكان ندارد كه طراحی و تزیین خانه‌های‌مان را به دور از چنین دغدغه‌هایی انجام دهیم و سبك زندگی امروزی را فارغ از هماهنگی و انطباق هرچه بیشتر و بهتر با طبیعت انتخاب كنیم.


«طبیعت آگاهی» یا «محیط زیست آگاهی» (eco-conscious) امروزه به امری سیاسی، اخلاقی و عملی تبدیل شده است. اگر زمانی را برای تغییر در روش و برخورد با طبیعت قائل باشیم، آن زمان، همین حالاست. برای حل چنین معضلی باید از خانه‌های‌مان شروع كنیم.

مقدار زیادی از گاز co2 كه جهان و محیط زیست را به خطر انداخته حاصل زندگی و كارهای روزمره خودمان است. به همین دلیل آگاهی و دانش انطباق بهتر و موثرتر با طبیعت، بازیافت مواد یا انتخاب عناصر و عوامل قابل تحمل برای محیط زیست و منابع محدود آن قدم حیاتی و ضروری برای آغاز حركت به سمت داشتن خانه‌ای طبیعی‌تر و دوستدار طبیعت است.

خوشبختانه می‌توان مواد و مصالحی یافت كه بر پایه دوستی با محیط زیست ساخته شده‌اند، از صدمه زدن به طبیعت می‌كاهند، در مصرف انرژی و در نتیجه گرمایش بیشتر زمین صرفه‌جویی می‌كنند و در عین حال زیبایی و دوام مناسبی دارند به خصوص كه حس خوبی هم به ساكنان خانه و كاربران ساختمان‌ها می‌بخشند.

 برنامه‌ریزی برای داشتن یك خانه‌ دوستدار طبیعت

هر صاحبخانه‌ای به تجربه می‌داند كه برنامه‌ریزی تا حد امكان بی‌عیب و نقص، كلید داشتن خانه‌ای زیبا و در عین حال كاربردی است. تنها تغییر در نحوه آرایش فضا حلال مشكل نیست بلكه باید در نگرش و ذهنیت هم دگرگونی به وجود آورد.  موضوع مهم و حیاتی در اینجا پیدا كردن عواملی است كه خانه‌ای با حداكثر مصرف بهینه انرژی را در اختیار ما می‌گذارد. دانستن اینكه چه مواد و مصالحی در رسیدن به این هدف مفید هستند و نیز چگونگی برنامه‌ریزی برای آینده و بازیافت هرچه بیشتر مواد از چالش‌های این راه است.

قدم اول: دوستی با محیط زیست

نمی‌شود منكر گران‌تر بودن مواد، مصالح و وسایل كاملا طبیعی و دوستدار زمین بود و حتی شاید زندگی به سبك ساده طبیعت‌مدارانه به جای داشتن زندگی لوكس چندان رغبتی در ما ایجاد نكند ولی همیشه باید دنبال یافتن راه‌حل‌های موافق با شرایط محیط زیست بود؛ اینكه از چراغ‌های پرنور، پارچه‌های مصنوعی و وسایلی كه از خود مواد زائدی به صورت بخار متصاعد می‌كنند مانند برخی كفپوش‌ها یا رنگ‌های ساختمانی باوجود راحتی یا زیبایی‌شان صرف نظر كنیم.

پاسخی كه به پرسش‌های محیط زیستی می‌دهیم، فلسفه ما را در مسیر زندگی طبیعت‌مدارانه روشن می‌كند. یادآوری این نكته بسیار مهم است كه شاید نتوان چرخشی اساسی در نحوه زندگی ایجاد كرد ولی هر تغییر كوچك و مختصری می‌تواند به سبزتر زندگی كردن كمك كند.


قدم دوم: استفاده درست از انرژی

در سراسر جهان، مصرف انرژی و بهینه‌سازی آن به امری مهم تبدیل شده است. تولید كمتر گاز دی‌اكسیدكربن و جلوگیری از گرمایش بیشتر كره زمین، امروزه چالشی عظیم برای محیط زیست انسانی است. خوشبختانه در این زمینه هم می‌توانیم قدم‌های مثبتی ‌برداریم. انتخاب وسایلی كه مصرف برق آن رده A را شامل می‌شود، راهکار مناسبی است.

گرچه مصرف برق آلودگی ندارد ولی تولید برق معمولا در نیروگاه‌هایی انجام می‌شود كه با سوخت‌های فسیلی یا رآكتورهای هسته‌ای كار می‌كنند. در نتیجه مصرف برق كمتر، به‌طور غیرمستقیم بر میزان تولید گازهای سمی و مضر برای محیط زیست تاثیر می‌گذارد. خاموش كردن چراغ‌هایی كه واقعا نیازی به روشنایی‌شان نداریم و استفاده كمتر از ماشین‌های لباسشویی، ظرفشویی و مایكروفر هم قدم‌های كوچك ولی موثری در «سبزتر» زندگی كردن هستند. 

هدر نرفتن گرما از درزهای پنجره و در نیز مهم است. اگر در فضای شما چنین اتفاقی می‌افتد به فكر چاره‌ كار باشید تا هم در هزینه انرژی شما صرفه‌جویی شود و هم از هجوم دوده و آلودگی هوا در زمستان به دامن فضای‌ خانه‌تان جلوگیری كنید. امروزه بسیاری از خانه‌ها یا فضاهای بسته با پنجره‌های دولایه ساخته می‌شوند. اگر بتوان این انتخاب درست را برای خانه‌ها و فضاهای فاقد چنین امكانی نیز انجام داد، هم از آلودگی صدا و هم از آلودگی هوا در فضای بسته تا حد زیادی جلوگیری شده و هم به كاهش مصرف انرژی سرمایشی/ گرمایشی كمك زیادی می‌شود.

قدم سوم: تنظیم مصرف آب

كمتر كردن شست‌و‌شوهای نه چندان واجب از قبیل پرده‌ها یا فر‌ش‌ها، استفاده از آب شست‌و‌شوی میوه و سبزی برای آبیاری گلدان‌ها، باغچه‌ها و باغچه‌های كوچك، تنظیم آب وارده به مخزن توالت‌ها، نحوه شستن ظروف و درنهایت رعایت پاكیزگی همگی به حفظ منابع محدود و كمیاب آب یاری می‌رساند.

قدم چهارم: تنظیم روشنایی

در یك خانه سبز و طبیعت‌مدار نیاز دسترسی به روشنایی منطبق بر این هدف، نكته مهم دیگری است كه باید به آن توجه داشت. روشنایی شدید و بیش از اندازه مورد نیاز، بر فرآیند طبیعی چشم‌ تاثیر منفی دارد در حالی كه گرمای حاصل از روشنایی زیاد نیز آزاردهنده خواهد بود. اغلب چراغ‌های روشنایی بیش از روشنایی، گرما تولید می‌كنند. لامپ‌هایی كه اصطلاحا «CFLs» نامیده می‌شوند (compact fluazescent lamps) حداقل 12برابر بیش از لامپ‌های معمولی عمر می‌كنند و مصرف شان یک‌پنجم لامپ‌های 60 واتی  است.

این نوع لامپ‌ها شبیه لامپ‌های فلورسنت عمل می‌كنند. نور زیادی تولید می‌کنند ولی خود حباب داغ نمی‌شود. این لامپ‌ها گرچه به لحاظ كیفیت، نور سردتری دارند و قیمت آنها هنوز كمی گران است ولی هرگز نباید نور طبیعی ورودی از پنجره‌ها و نورگیرها را از دست داد. بهترین صرفه‌جویی استفاده حداكثری از نور طبیعی است. اگر نور طبیعی در فضای شما (به‌خصوص نشیمن، غذاخوری و اتاق مطالعه) كم است، می‌توانید از آینه مناسبی برای تشدید نورپردازی طبیعی استفاده کنید.

قدم پنجم: ایجاد فضای سبز در خانه

یكی از راه‌های جذاب زندگی طبیعت‌مدارانه، (به‌خصوص اگر در طبقه آخر ساختمان ساكن باشید یا حداقل تراس كوچكی داشته باشید) به وجود آوردن فضای سبز است. می‌توان از گیاهان مقاوم به آفتاب یا سایه‌دوست مطابق با نور طبیعی فضا در گلدان‌های متنوع استفاده كرد؛ گیاهان و درختچه‌هایی كه هم فضا را زیبا می‌كنند و هم به نوعی به تصفیه و تلطیف هوا یاری می‌رسانند.


امروزه اصطلاح  روف گاردن به اصطلاحی آشنا در معماری شهرها تبدیل شده است. به فكر كردن درباره امكان ایجاد چنین فضای دلنشینی روی بام‌ها و تراس‌ها ادامه می‌دهیم! گرچه عملی كردن آن راه دشوار و پرهزینه‌ای نیست.

قدم ششم: پرهیز از مواد سمی

همه ما خواهان زندگی در فضایی سالم و به دور از آلودگی‌ها هستیم درنتیجه وقت گذاشتن برای جست‌وجو در این زمینه هرگز وقت تلف كردن نخواهد بود. تصمیمات ما عموما در پهنه داخلی بنا می‌تواند اتفاق بیفتد چراكه در ساخت بناها متاسفانه ما چندان نقشی نداریم. انتخاب رنگ‌ها و موادی كه دوستدار طبیعت باشند گرچه شاید وقت و هزینه بیشتری بطلبد ولی درنهایت سود آن عاید خود، خانواده‌ها و عزیزان‌مان خواهد شد.

صنعت رنگ‌سازی با سرعت زیادی به سمت «سبزتر» شدن گام برمی‌دارد. پیش از این هنگامی كه فضایی را نقاشی می‌كردند، بوی رنگ همان‌طور كه از نو شدن در و دیوار خبر می‌داد، نشان از آزاد شدن گازهای سمی موجود در تركیب رنگ مورد استفاده بود ولی امروزه رنگ‌هایی موجودند كه گرچه به طول كامل خالی از مواد سمی نیستند اما میزان آن به حداقل رسانده شده است. رنگ‌هایی كه بر پایه آب تركیب و رقیق می‌شوند، مواد سمی كمتری دارند. 

مواد به كار رفته در آشپزخانه‌ها یا میز، صندلی و تختخواب‌ها نیز می‌توانند مواد سمی از خود متصاعد كنند؛ مثلا در «MDF»ها به منظور چسباندن ورقه‌های فیبری به یكدیگر از رزین استفاده می‌شود كه از خود ماده سمی «فورمالدئید» منتشر می‌كند. راه گریز از استفاده از MDFها، بازیافت چوب‌های قدیمی است. می‌توان MDFهایی نیز ساخت كه از بازیافت تخته‌های نازك چوب بازیافتی درست شده باشند. این MDFها گران‌تر درمی‌آیند ولی سالم‌ترند و سلامتی بسیار مهم است.

قدم هفتم: بازیافت

دستی به روی لوازم قدیمی و مرغوب كشیدن و آنها را نونوار كردن حداقل برای طبیعت، بهتر از خریدن وسایل نوست؛ البته لوازم نو، درخشان و به روز لذت فراوانی دارد ولی ضرر آنها برای طبیعت كم نیست. با این تصمیم منابع طبیعی كمتر آسیب می‌بینند درحالی كه لوازم قدیمی حسی از اصالت و خاطره با خود دارند و با این كار محیط زیست نیز پاكیزه‌تر می‌شود. استفاده از مواد و مصالح ساختمان‌های قدیمی در ساخت بناهای جدید نیز همین فایده را دارد. 


می‌توان با تركیب كردن یا حذف و اضافه كردن بخش‌هایی از یك وسیله قدیمی، یك وسیله كارآمد و ابتكاری داشت و آن را در فضاهای داخلی بناها مورد استفاده قرار داد؛ مثلا از یك تخته در قدیمی به عنوان پارتیشن و جداكننده دو فضا بهره برد یا آن را به قطعات كوچك‌تر برش زد و به جای كتابخانه یا قفسه استفاده كرد.

برای یافتن راه‌های خلاقانه در این زمینه می‌توان به سایت‌های اینترنتی مراجعه كرد؛ سایت‌هایی كه مشخصه همه آنها كلمه «eco» است.  عمل بازیافت در مورد اشیا، لوازم فلزی و شیشه‌ای به‌صرفه‌تر است؛ البته كار خانم‌های خانه‌دار نیست!‍ ولی می‌توان در بازار از این نوع مصالح و مواد با قیمت مناسب‌تری پیدا كرد.

مجله منزل - فرحناز همدانی‌زاده: امروزه انتخاب شیوه چیدمانی که در عین شیکی و همگامی با نیازهای زندگی مدرن با رعایت حقوق محیطی طبیعی ، به دغدغه‌ طراحان و دکوراتورهای خوشفکر و خلاق تبدیل شده است. کلید دست یافتن به چنین شیوه طراحی و چیدمانی به استفاده از لوازم و اثاثیه با منشا طبیعی بازمی‌گردد. پیش از هر اقدامی البته در نظر داشتن سبکی است که مطابق با نیازها و سلیقه ما باشد. در این صورت انتخاب نوع و شکل لوازم و اثاثیه و رنگ‌های فضا کار مشکلی نخواهد بود.

نوع اشکال و قالب‌های شکلی آنها

شکل و خطوط محیطی مبلمان و اثاثیه و حتی شکل پنجره‌ها نقش مهمی را در چیدمان سبک طبیعت‌گرایانه مدرن بازی می‌کنند. برای ایجاد فضایی مدرن می‌توانید از مبل‌ها و اثاثیه‌هایی به شکل چهارگوش و ساده که خطوط برش‌خورده دقیقی دارند استفاده کنید. از این ترکیب در هر فضای دیگری مانند آشپزخانه با برش‌های دقیق و شکل‌های زاویه‌دار بهره ببرید. البته تاکید بیشتر روی خطوط  کشیده افقی است.


نورپردازی با شدت کمتر، هدف دیگر این نوع سبک است؛ یعنی داشتن نوری ملایم در فضا. به کاربردن قطعات بزرگ سنگ،‌ چوب یا سرامیک بهتر از قطعات کوچک و برش‌های زیاد است. همین امر در مورد پوشش فضای سرویس‌های بهداشتی هم (دیوار، کف) صادق است. خطوط منعطف و منحنی‌وار اشکال اشیا مورد استفاده، هماهنگی بیشتری با طبیعت دارند. انتخاب یکی‌، ‌دو مبل یا اثاثیه با خطوط منحنی در کنار خطوط مستقیم و دقیق وسایل دیگر تضاد زیبایی می‌آفریند و به فضا آرامش بصری می‌بخشد.

بافت


از آنجایی که سبک مدرن با سادگی و خطوط واضح اشیا و برش‌های مستقیم یا منحنی بدون جزییات اضافی شناخته می‌شود و انتخاب درست و مناسب بافت‌های حاضر در فضا را بااهمیت می‌کند باید تعادلی بین بافت‌های جذاب اتفاقی و بی‌قاعده و بافت‌هایی با الگو یا نقش‌مایه منظم و باقاعده برقرار باشد. الگوی تصویری هر دو نوع بافت معمولا برگرفته از نقوش و تزیینات طبیعی و بافت‌های موجود در طبیعت است. رنگ‌ها نیز از الگوی طبیعی تبعیت می‌کنند. بافت انواع چوب‌ها و سنگ‌ها مدل‌های خوبی برای استفاده هستند.

 گزینش رنگ


آب و هوا و میزان نورپردازی و سمت جغرافیایی فضا (شمالی یا جنوبی بودن پنجره‌ها) در گزینش رنگ مناسب نقش دارد. همچنین بزرگی یا کوچکی فضا نیز مهم است. رنگ‌هایی که از الگوی طبیعت استخراج می‌شوند می‌توانند کمرنگ باشند (کرم‌های روشن‌، خاکستری‌های روشن، زردهای بسیار روشن، سبزهایی که با مقادیر زیادی سفید ترکیب شده‌اند و...) یا می‌توانند پررنگ و پرمایه باشند (سبزهای زیتونی، قهوه‌ای قرمزها، رنگ انواع چرم‌ها یا چوب‌ها و...)؛ باتوجه به وجود نور جنوبی، رنگ‌های ملایم‌تر و خنثی‌تر (آبی خاکستری‌های روشن، سفیدهایی با ته‌مایه‌ یاسی یا آبی) و در فضاهایی با نور شمالی که فاقد آفتاب مستقیم هستند، رنگ‌های گرم‌تر و پرمایه‌تر (رنگ‌هایی از قبیل کرم‌های پررنگ‌تر یا رنگ عسلی و تافی و کلا رنگ‌هایی با ته‌مایه زرد یا اندکی نارنجی قهوه‌ای).

جذابیت بصری


استفاده از مجموعه رنگ‌های ترکیبی با سفید و رنگ‌های ملایم خنثی از قبیل انواع بژ‌های روشن یا خاکستری‌های خیلی روشن مشخصه سبک مدرن طبیعت‌گراست. برای ایجاد جذابیت بصری می‌توان از رنگ‌های مختلف مشکی (سیاه+ رنگ) یا اصطلاحا «سیاه‌بور» برای برخی از اکسسوری‌ها و قاب تصاویر و تابلوها استفاده کرد. این رنگ‌های خنک و نرم وقتی در کنار رنگ‌های پرمایه و جان‌دار اثاثیه ساخته شده از انواع چوب‌ با رنگ‌های متفاوت و دیگر رنگ‌های برگرفته از طبیعت قرار می‌گیرند، بسیار دلنشین می‌شوند و فضای صمیمانه‌ای می‌آفرینند.

به نمایش درآوردن جلوه طبیعت


به وجود آوردن یک دکوراسیون طبیعت‌گرا، فقط در انتخاب وسایل و اثاثیه برگرفته از طبیعت یا نقوش و الگوهای تزیینی طبیعت‌گرایانه خلاصه نمی‌شود بلکه در نحوه چیدمان عناصر تزیینی و اثاثیه نیز متجلی است. برخی از عناصر تزیینی که بافت طبیعی دارند اگر به صورتی چیدمان شوند که بتوان آنها را در دست گرفت و احساس‌شان کرد یا در فاصله مناسبی از چشم‌ بینندگان قرار داد یا در مورد آثاری مانند حجم‌ها یا مجسمه‌های چوبی بشود آنها را در جایی گذاشت که بتوان در کنار آنها نشست یا در جوارشان حرکت کرد، تاثیر عناصر طبیعی در ساکنان بیشتر و موثرتر خواهد بود.  

 توجه به جزییات


جزییات ریزی وجود دارند که به اندازه بخش‌های بزرگ و اساسی معرف سبک مدرن طبیعت‌مدار هستند؛ مثلا دستگیره‌های درها و کابینت‌ها. انتخاب مناسب برای این سبک، استفاده از دستگیره‌هایی به اشکال خطی و ساده را می‌طلبد. استفاده از نورهای غیرسقفی مانند آباژورها با پایه‌هایی از جنس سرامیک یا فلز و کلاهک‌هایی از جنس طبیعی مانند کاغذهای مخصوص این کار یا پارچه با طرح‌های زیبای برگرفته از طبیعت و فرم‌های ساده شده آنها به فضا هم زیبایی می‌بخشد و هم تنوع.  

تزیینات برگرفته از طبیعت


الگوی نقش‌مایه‌های تزیینی عامل نهایی و اساسی دکوراسیون طبیعت‌مدار است به‌خصوص با اندازه‌های درشت و اجرای قوی نقوش موجود در طبیعت (نقوش ارگانیک) یا نقوش ساده شده گیاهی ولی نباید فضا و اشیا را پر از این نقوش کرد و انبوهی از آنها را در جلوی چشم قرار داد. این نقوش که عمدتا حالتی نرم و منحنی‌وار دارند در چشم بیننده نیز نرم می‌نشینند و می‌توان آنها را به صورت تابلوهایی تکی و بزرگ یا مجموعه‌ای از تابلوهای کوچک مطابق با فضای رنگی محیط یا کاملا متضاد با آن استفاده کرد و جلوه زیبایی به فضا بخشید.