خیزش ملی علیه سرطان

روزنامه هفت صبح: شاید کمتر کسی فکرش را می کرد موج درگذشت مرتضی پاشایی در آخر به نفع بیماران سرطانی ختم شود. این روزها راهروهای بیمارستان شریعتی مملو از جمعیت افرادی شده که برای کمک به بیماران سرطانی سلول های بنیادی خود را اهدا کنند.

در چند هفته گذشته خبر ابتلای حسین معززی نیا منتقدا سینما و سردبیران مجلات سینمایی به بیماری سرطان خون، توجه بسیاری از مخاطبان را برای کمک هر چه بیشتر به بیماران سرطانی جلب کرد.


کمپین اهدای سلول های بنیادی در موج جدیدش توسط یکیاز روزنامه نگاران و نویسندگان کشورمان به نام مهدی افشار راه اندازی شد و با پیوستن هنرمندانی مثل امیر مهدی ژوله، رامبد جوان و حبیب رضایی به آن، در شبکه های اجتماعی همه گیرتر شد. حالا اوضاع برای کمک به بیماران سرطانی بسیار بهتر شده و گفته می شود تعداد متقاضیان اهدای سلول های بنیادی از میزان امکانات بیمارستان ها فراتر رفته است!

در روزهای اخیر ماجرا در چند شاخه گسترده و بحث ها حسابی داغ شده است. سازمان انتقال خون، پژوهشکده رویان و مرکز تحقیقات سلول های بنیادی هر کدام یک ضلع مهم از این پروسه را تشکیل داده اند و البته حرف های ضد و نقیض از فعالیت و تداخل کاری شان هم شنیده می شود.

از طرف دیگر برخی مسئولان می گویند برای واردات کیت های مخصوص نگاهداری سلول های بنیادی با مشکل روبرو هستیم و سلول های بنیادی اهدا شده از طرف مردم پس از مدتی امکان استفاده نخواهد داشت. با این وجود، رییس شبکه پزشکی مولکولی کشور در گفتگویی به همه اهدا کنندگان اطمینان می دهد که همه این خون ها فریز می شود و به محض وارد شدن کیت جدید از آنها استفاده خواهد شد. او همچنین به مردم توصیه کرد بدون توجه به شایعه ها همین روند اهدای خود را ادامه دهند تا بانک خون کشور گسترده تر و تکمیل تر شود. گزارش هفت را بخوانید!

بانک سلول های بنیادی کجاست؟

اولیناطلاع رسانی ها در این زمینه با نقص همراه بود. حتی نام گذاری اشتباه در این مورد، باعث شده بود خیلی ها با جستجوی اهدای پلاسما در اینترنت، به نشانی ها و مراکز دیگری بروند. حتی کسانی که به درستی به بیمارستان شریعتی رسیدند، در پیدا کردن محل نمونه گیری سردرگم شدند چون این مکان چند بار در داخل خود بیمارستان جابجا شده است.


در حال حاضر اما مکان آن در کنار چند ساختمان نیمه ساز و در جایی پرت قرار دارد. یک زیرزمین در ضلع جنوبی بیمارستان شریعتی؛ جایی که چشم های امید زیادی برای زنده ماندن به آن دوخته شده است. خیلی سخت نیست. به اندازه پنج دقیقه و درد یک آمپول.

قبل از شروع باید فرم پر کنید. همه چیز داوطلبانه است. در فرم اطلاعات پزشکی شما را می گیرند و اطلاعات قومیتی. قومیت شما از آنجا اهمیت دارد که به احتمال بیشتر شما می توانید به افرادی از قوم خود کمک کنید. در واقع نقشه ژنتیکی بدن شما با شانس بیشتری به هم نژادی هایتان شبیه است.

در فرم ثبت نام نوشته شده که پس از نمونه برداری از خون شما، اطلاعات شما ذخیره می شود تا در صورت نیاز از شما دعوت کنند برای اهدا. در زمان اهدا به شما آمپولی می زنندتا تولید سلول های بنیادی در بدن سالم شما بیشتر شود و این سلول ها از مغز استخوان وارد خون شوند. سپس آنها را از خون شما استخراج می کنند. در طی دو سه روز بدن شما این سلول ها را بازسازی می کند. خوشحال باشید. شما جان یک نفر را نجات دادید، به همین سادگی.

بازار داغ عکس های سلفی!

در مرکز نمونه برداری رفت و آمد زیاد است. همه در نوبت می نشینند و از این انتظار لذت می برند. از چند نفر پرسیدم که چرا آمده اند اینجا. همه از اینترنت و شبکه های اجتماعی خبردار شده بودند و با دعوت چهره های سرشناس احساس مسئولیت کردند. چندین گروه از جوانان و افراد جا افتاده با هم آمده بودند و شاد و خندان نمونه می دادند و می رفتند. حتی از سلفی گرفتن های بعضی از افراد هم حس بدی نداشتم. بروید نمونه بدهید و سلفی بگیرید. این سلفی یکی از افتخارا زندگی هر کدام از ما خواهد بود.

اهدای پلاسمایا اهدای سلول های بنیادی؟

این کمپین با نام اهدای پلاسما شناخته شده اما در حقیقت برای مقابله با سرطان به سلول های بنیادی نیاز است. پلاسما بخشی از خون است که در صورت لزوم در اهدای خون معمولی در مراکز انتقال خون هم قابل جداسازی است و برای درمان بیماری هایی مثل سرطان کاربرد ندارد.


سلول های بنیادی اما تفاوت دارند. توسلیان، مدیر روابط عمومی موسسه رویان، در این باره به هفت صبح می گوید: «بسیاری از پزشکان حوزه سرطان، این روش را هنوز قبول ندارند و از روش های سنتی مانند شیمی درمانی استفاده می کنند اماس لول های بنیادی در آزمایشگاه ها و بعضی مراکز برای درمان بیماری های خاص و صعب العلاج به کار می رود.

دکتر صنمبر صدیقی به عنوان یک سرطان شناس نیز در همین راستا گفت: «سلول های بنیادی در سطح آزمایشگاهی مورد مطالعه است. در تحقیقات جدیدتر حتی سلول های بنیادی را با روش های سنتی ترکیب می کنند و نتایج قابل قبولی هم ارائه شده است.»

این سلول ها در بند ناف نوزادان وجود دارند؛ همان بند نافی که در گذشته هنگام تولد دور انداخته می شدو مدتی است که در بانک بند ناف ذخیره می شود.

در بزرگسالان اما این سلول ها فقط در مغز استخوان یافت می شود. در هنگام سرطان تولید سلول های بنیادی بسیار افت می کند و نیاز به پیوند استخوان یا تزریق سلول های بنیادی به وجود می آید. برای این کار باید نقشه ژنتیکی دو طرف به هم بخورد؛ این همانجایی است که به کمک همه مردم ایران نیاز است تا بانک سلول های بنیادی را آنقدر پر کنند که شانس پیدا شدن پیونددهنده سازگار برای بیماران بالا برود.

در ایران مراکز متفاوتی درباره سلول های بنیادی کار می کنند. مراکزی برای تحقیقات در زمینه سلول ها بنیادی، مراکزی برای نگهداری با نام بانک سلول ها و مراکزی برای ارائه خدماتی مانند پیوند. برای مثال مرکز تحقیقاتی رویان که بانک بند ناف نیز دارد، در بانک بند ناف مرکز رویان در حدود 4000 نمونه بند ناف وجود دارد. مسئله دیگ ردر این زمینه، تهیه نقشه ژنتیکی از نمونه های موجود یا HI.A typ-ing است. این مرحله پرهزینه ای است. به گفته روابط عمومی موسسه رویان: «هر نقشه ژنتیکی 250 تا 350 هزار تومان هزینه دارد. برای مثال از 4000 نمونه موجود در موسسه رویان، تنها 1700 مورد نقشه برداری ژنتیکی شده اند.»

تحریم ها و کمبود کیت؛ مردم نگران نباشند

با این وجود در روزهای گذشته خبرهای مختلف منتشر شده که برای نگهداری این نمونه ها به اندازه کافی کیت پیش بینی نشده است. تاکنون چهار هزار نمونه گرفته شده اما بقیه نمونه ها بدون کیت فریز می شوند و این مدت دوام آنها را تا 6 ماه پایین می آورد. پس از این 6 ماه باید نمونه ها دور ریخته شوند. کشور ما در زمینه تولید کیت دستاوری نداشته، پس باید کیت ها را وارد کنیم، از آلمان یا آمریکا. این جایی است که تحریم ها و کمبود بودجه خودش را نشان می دهد.


قیمت هر کیت براساس شنیده ها حدود سه میلیون تومان است. راه دیگر اما خریدن مستقیم سلول های بنیادی از کشورهای دیگر است. کشورهایی که به بانک جهانی سلول های بنیادی وصل هستند و اطلاعات آنها در این بانک ذخیره می شود.

دکتر سیروس زینلی رییس شبه پزشکی مولکولی کشور در گفتگویی در مورد این ماجراها گفت: «سلول های بنیادی از سه منبع تامین می شود. سلول های بنیادی که در بافت ها وجود دارد و پس از کشت و تکثیر برای هر فرد به صورت شخصی استفاده می شود. سلول های خون بند ناف و سلول های بنیادی مغز استخوان.»

دکتر زینلی ضمن ناعاقلانه خواندن نگهداری از سلول های بند ناف، این کار را در حال حاضر فعالیتی تجاری نامید که در دنیا متوقف شده است. دکتر زینلی اما در مورد روش سلول های بنیادی مغز استخوان گفت: «این روش از نظر علمی تایید شده است و برای بسیاری بیماری ها مانند تالاسمی تنها درمان قطعی محسوب می شود.»

دکتر زینلی با ابراز خوشحالی از استقبال عمومی از کمپین اهدای سلول های بنیادی گفت: «در آمریکا حدود 6 میلیون نفر عضو این بانک هستند. این عدد در ایران تاکنون حدود 40 هزار نفر است که آمار بسیار اندکی است. بیمارستان شریعتی تنها مرکز تاییده شده بین المللی برای انجام این کار است به بانک جهانی هم متصل است. پس از نمونه گیری از خون افراد، این نمونه فریز می شود و در اولین فرصت با ریدن کیت های لازم، نقشه برداری از این نمونه ها انجام می شودتا در بانک جهانی ثبت شود. در صورت لزوم با فرد مورد نظر تماس گرفته می شود تا برای اهدای حجم بیشتر به مرکز مراجعه کند.»

او افزود: «با خرید از کشورهای خارجی ما هزینه کیت، تست های متفاوتی که برای تایید سلامتی انجام شده است، نیروی انسانی گران آن کشورها، حمل و نقل و ... را پرداخت می کنیم که در حدود 20 تا 40 هزار دلار (60 تا 120 میلیون تومان) است؛ اما در استفاده از نمونه های داخلی، تنها هزینه کیت که حدود سه میلیون تومان است باید پرداخت شود و بقیه هزینه ها مانند نیروی کار نیز بسیار کمتر از کشورهای دیگر تمام می شود. دولت هم در این راه کمک می کند و اکثر تست های سلامت برای نمونه ها رایگان است.»

او در ادامه توضیح می دهد که تا زمان وارد شدن کیت های جدید، خون ها فریز خواهند شد و هیچ مشکلی وجود ندارد.

دکتر زینلی به طور ضمنی از در دست ساخت بودن کیت توسط متخصصان داخلی خبر داد و گفت: «کیت ها در شرایط تحریم وارد می شوند اما از طریق کشورهای اروپایی یا حتی آسیایی تهیه آنها آسان تر است.»

هزینه های تمام شده برای پیوند، به گفته دکتر زینلی، کاملا توسط دولت پرداخت می شود و برای بیمار رایگان خواهد بود.