بوق در ایران یعنی ناسزا؟

همشهری آنلاین - اصغر اصغری: موضوع امروز این صفحه «بوق زدن» است! بله همین بوقی که خیلی از ما فرهنگ استفاده از آن را نداریم و البته برخی هم نمی‌دانیم که نحوه درست استفاده کردن از آن چگونه است.


برای اثبات این ادعا هم كافی است سری به یكی از خیابان‌های پررفت‌وآمد شهرمان بزنیم، چند دقیقه‌ای را پشت یك چهارراه یا دور میدان بایستیم و یا گوش‌هایمان را نسبت به شنیدن بوق‌ها حساس‌تر كنیم. آن موقع متوجه می‌شویم كه خواسته و ناخواسته به یك رفتار نادرست ترافیكی عادت كرده‌ایم. بوق‌زدن همانقدر كه می‌تواند ثمربخش باشد، می‌تواند به افزایش آلودگی صوتی محیط پیرامونمان بینجامد؛ آلودگی‌ای كه به چشم نمی‌آید اما آثارش در روح و روانمان تأثیرات مخربی ایجاد خواهد كرد. باید اعتراف كنیم كه بیشتر ما در طول روز سهمی در افزایش این آلودگی داریم. شاید كمی سخت باشد اما با افزایش آگاهی‌مان و توجه به حقوق دیگران می‌توانیم كمتر بوق بزنیم و شهری سالم‌تر داشته باشیم. در این گزارش با باید‌ها و نبایدهای بوق زدن بیشتر آشنا می‌شویم، شاید همین بهانه‌ای باشد تا این رفتار نادرست را اصلاح كنیم.

سؤال اول

بوق باید چقدر صدا تولید كند؟

بوق وسیله‌ای است هشداردهنده كه رسیدن یا حضور وسیله نقلیه را به دیگران خبر می‌دهد. همه اتومبیل‌ها، كامیون‌ها، كشتی‌ها، قطار‌ها و در برخی مواقع دوچرخه‌ها ملزم به داشتن بوق هستند. الیور لوكاس، دانشمندی از شهر بیرمنگام انگلیس برای نخستین‌بار این وسیله را در سال ۱۹۱۰ میلادی اختراع و به جهان معرفی كرد تا تردد خودرو‌ها را به عابران پیاده هشدار دهد. بعد‌ها بیشتر خودرو‌ها به بوق‌های الكتریكی مجهز شدند تا در مواقع اضطراری مورد استفاده قرار گیرند. بوق استاندارد از طریق قطع و وصل الكترومغناطیسی كار می‌كند. طبق مقررات راهنمایی و رانندگی، صدای بوق خودروهای معمولی باید بین 1/8تا 3/5كیلوهرتز یا ۱۱۲ دسیبل باشد. چنین صدایی در سروصدای عبور و مرور دیگر اتومبیل‌ها و سرعت‌های بالا هم به خوبی قابل شنیدن است. برخی از بوق‌ها به‌صورت دوقلو تولید می‌شوند كه صدای گوشنوازتری دارند و می‌توانند نقش علامت هشدار را هم داشته باشند. امروزه در بسیاری از شهرهای اروپایی استفاده از این نوع بوق‌ها متداول شده است.

سؤال دوم

چه موقع در رانندگی بوق بزنیم؟

ظاهرا جواب این سوال ساده است. به‌طور كلی، بوق وسیله‌ای است كه راننده یك خودرو برای اعلام هشدار به دیگر خودرو‌ها یا عابران پیاده از آن استفاده می‌كند. مثلا اگر یك خودوری در حال حركت دچار نقص فنی شده، می‌تواند با بوق‌زدن به دیگران وضعیت خود را به‌سرعت اطلاع دهد و مانع از بروز حادثه شود، یا اگر هنگام رانندگی، یك خودرو به‌صورت غیرمنتظره و خطرناك نزدیك وسیله نقلیه شما شد، می‌توانید با بوق‌زدن به او هشدار دهید تا در مسیر خودش حركت كند و به شما نزدیك نشود. مثال خوب دیگر اینكه برخی از عابران هنگام عبور از خیابان متوجه خودرو‌ها نیستند و بوق‌زدن می‌تواند حضور و تردد خودرو‌ها را به آنها هشدار دهد. اینها ازجمله مواردی هستند كه استفاده از بوق را برای راننده‌ها ملزم می‌سازند. بوق‌زدن بجا و درست می‌تواند از بروز یك تصادف یا حادثه ناگوار جلوگیری كند. یادتان باشد كه بوق، یك وسیله هشدار‌دهنده است نه یك وسیله خبركننده یا اعتراضی! یعنی مثلا وقتی كه چراغ راهنمایی سبز شده، نباید به‌وسلیه بوق راننده خودروی جلویی را از این اتفاق خبردار كنیم. یكی از موارد اشتباه و فراگیر استفاده از بوق همین تك بوق‌های كوتاه پشت چراغ قرمز است.

سؤال سوم

كجا و چه وقت نباید بوق بزنیم؟

بسیاری از رانندگان با مكان‌هایی كه بوق‌‌زدن مقابل آنجا خلاف مقررات است آشنا هستند. معمولا در این مكان‌ها تابلوی ویژه «بوق زدن ممنوع» نصب می‌شود تا راننده‌ها را نسبت به موقعیت جدید آشنا كند. اگر به كتاب قانون راهنمایی و رانندگی كشورمان مراجعه كنید در آن اشاره شده كه بوق زدن مقابل بیمارستان‌ها، آسایشگاه‌ها و برخی از مراكز شهری همچون سازمان‌های اداری ممنوع است. همچنین بوق‌زدن ممتد و دسته‌جمعی خودرو‌ها خلاف قانون است و پلیس راهنمایی و رانندگی در این شرایط می‌تواند متخلفان را با جریمه مواجه كند. این نوع بوق‌زدن معمولا در كارناوال‌های عروسی مورد استفاده رانندگان قرار می‌گیرد كه طبق قانون، می‌تواند جریمه در پی داشته باشد؛ هرچند كه این قانون زیاد اجرا نمی‌شود. بوق‌زدن‌هایی كه باعث آزار مردم شود هم خلاف قانون است و به‌نوعی اختلال در نظم عمومی به‌شمار می‌رود و پلیس می‌تواند در چنین شرایطی از ابزار قانونی بهره ببرد. بوق‌زدن در برخی از ساعت‌های شبانه‌روز نیز به‌صورت قانونی یا عرفی یك عمل ناپسند محسوب می‌شود.

سؤال چهارم

بوق‌زدن نادرست چقدر جریمه دارد؟

قانون به صراحت وضعیت آنهایی را كه از بوق درست استفاده نمی‌كنند روشن كرده است. سرهنگ محمد مومنی، یكی از كار‌شناسان راهنمایی و رانندگی در این‌باره می‌گوید: «تولید صدای ناهنجار یا نامتعارف به‌دلیل استفاده از بوق‌های شیپوری و ... در كلانشهر‌ها، مراكز استان‌ها و جاده‌های بین شهری جریمه ۴۰هزارتومانی به همراه خواهد داشت. این عمل با كد جریمه ۲۱۲۵ ، در شهرهای كوچك و روستا‌ها به‌ترتیب ۳۰هزار و ۲۰هزارتومان جریمه دارد. بوق‌زدن مقابل محل‌های ممنوعه همچون مقابل بیمارستان‌ها با كد تخلف ۲۱۲۴، در كلانشهر‌ها جریمه ۳۰ هزار تومانی و در شهرهای كوچك ۲۰هزار تومان جریمه دارد.» سرهنگ مومنی به نكته جالب‌تری اشاره می‌كند و می‌گوید: «اینها مبلغ جریمه اشخاصی هستند كه با بوق‌زدن مزاحمت‌هایی را برای دیگران به‌وجود می‌آورند. البته اگر خودروی یك شخص، فاقد بوق هم باشد با جریمه پلیس مواجه می‌شود. این تخلف با كد ۲۱۷۰، برگه جریمه ۵ هزارتومانی را برای راننده خودرو به همراه خواهد داشت».

سؤال پنجم

تخلف‌های رایج استفاده از بوق چیست؟

بسیاری از ما هنوز با زمان و روش صحیح استفاده از بوق به عنوان یك وسیله پرفایده آشنا نشده‌ایم. به محض اینكه در ترافیك گیر می‌كنیم از بوق استفاده می‌كنیم، به این تصور كه صدای آن می‌تواند معجزه كند و راه را برایمان هموار سازد یا مثلا وقتی یك اتومبیل به دلیل مشكل فنی در خیابان متوقف شده دستمان را روی بوق می‌گذاریم تا آن ماشین با صدای بوق تعمیر شود. هنگامی كه از دست راننده‌های دیگر عصبانی هستیم به‌خودمان اجازه می‌دهیم تا اعتراضمان را به‌صورت بوق ممتد بیان كنیم و البته وقتی خیلی خوشحال هستیم هم از بوق‌زدن‌های ممتد استفاده می‌كنیم و دیگر توجه نداریم كه همین نزدیكی‌ها ممكن است بیماری در بستر باشد و آرامش برایش حكم دارو را داشته باشد. جالب اینجاست كه بعضی‌ها بوق را معادل ناسزا می‌دانند. برای همین اگر كسی برایشان بوق بزند تا هشداری بدهد خود را ملزم می‌دانند كه با چند بوق جواب دندانشكنی به او بدهند. بعضی‌ها هم هستند كه وقتی یك راننده تازه‌كار یا‌ گاه راننده خانم را می‌بینند، با بوق ممتد از كنارش رد می‌شوند تا او را دستپاچه كنند. یك وقت‌هایی هم حال نداریم از خودرو پیاده شویم و زنگ خانه‌ای را بزنیم، 6-5 تا بوق می‌زنیم تا دیگران را خبردار كنیم. گاهی وقت‌ها هم روی خودرویمان یك بوق خفن با صدای خیلی وحشتناك یا بوقی كه صدای هزار جانور را دربیاورد نصب می‌كنیم.

روز بدون بوق در در هندوستان

بسیاری از كار‌شناسان فرهنگی معتقدند كه تغییر رفتارهای نادرست در رانندگی با فرهنگسازی‌ و معرفی الگوهای مناسب امكان‌پذیر است. اینگونه رفتارسازی‌ها در كنار به كارگیری جرایم رانندگی می‌تواند در درازمدت تأثیر خوشایندی داشته باشد. یكی از اینگونه رفتارسازی‌ها، اعلام یكی از روزهای سال به نام «روز بدون بوق» است. این پیشنهاد در شهرهایی كه با مشكل اصلی بوق زدن روبه‌رو هستند می‌تواند اجرایی شود. شهر بمبئی در كشور هند، ازجمله كلانشهرهایی است كه چنین پیشنهادی را عملی كرده و توانسته در راننده‌ها تغییراتی ایجاد كند. در این شهر بزرگ بیش از 1/5میلیون خودرو تردد می‌كنند و بسیاری از راننده‌ها حتی در شرایط عادی هم عادت دارند مقابل مكان‌هایی مثل بیمارستان‌ها بوق بزنند. هدف از معرفی روز بدون بوق در بمبئی، افزایش آگاهی عمومی درخصوص تأثیر منفی اجتماعی و بهداشتی بوق‌زدن خودرو‌ها و آلودگی صوتی است. هرچند پلیس این شهر طی ۴ ساعت بیش از ۳ هزار خودرو را به‌دلیل بوق زدن جریمه كرد اما پس از گذشت یك سال از این روز، رفتار راننده‌های شهر بمبئی نسبت به گذشته تغییراتی را نشان می‌دهد. شاید معرفی یك روز از سال به همین نام بتواند تمرین جدی برای راننده‌هایی باشد كه عادت دارند برای رساندن هر پیامی از بوق خودرویشان استفاده كنند.

بوق زدن در این شهر ممنوع است

حالا كه صحبت از فرهنگسازی شد، خوب است از یكی از مناطق كشورمان كه در این زمینه می‌تواند الگوی مناسبی باشد صحبت كنیم. جزیره زیبای كیش تنها به‌خاطر اماكن زیبا، ساحل رویایی و معابر خلوتش معروف نیست. فرهنگ شهرنشینی حاكم بر این جزیره هم توانسته آن را از سایر مناطق پرجمعیت كشورمان متمایز سازد. در این جزیره با پدیده‌ای به نام ترافیك مواجه نمی‌شوید، همه به قوانین راهنمایی و رانندگی و حقوق عابران پیاده به‌شدت پایبندند و از آن تخطی نمی‌كنند. نكته جالب اینكه طبق یك قانون نانوشته، بوق‌زدن در همه جای شهر ممنوع است، به‌طوری كه همه رانندگان ساكن كیش سعی می‌كنند به هیچ‌وجه از بوق خودرویشان استفاده نكنند. اگر خودرویی در كیش بوق بزند، همه بلافاصله متوجه می‌شوند كه سرنشین‌های آن اهل كیش نیستند و جزو توریست‌هایی‌ هستند كه برای چند روزی مقیم جزیره شده‌اند!