با همکار قلدر چگونه باید رفتار کرد؟!

تقریبا تمام افرادی که کار می کنند به نحوی با قلدری روسای خود رو به رو شده اند اما درصد توهین و آزار به اقلیت ها، زنان و افرادی که حقوق کمتری می گیرند بیشتر است.

ماهنامه مطب - رقیه بهشتی: مطابق با تحقیقات گسترده انجام شده در این رابطه، افراد زیادی در محیط کار مورد اذیت و آزار قرار می گیرند، به آنها توهین می شود و به حق و حقوق خود نمی رسند. تقریبا تمام افرادی که کار می کنند به نحوی با قلدری روسای خود رو به رو شده اند اما درصد توهین و آزار به اقلیت ها، زنان و افرادی که حقوق کمتری می گیرند بیشتر است. افراد زیادی هم هستند که به اندازه کافی در این زمینه آگاهی ندارند و نمی دانند که به آنها توهین می شود و برخی جمله ها جز تحقیر آنها چیز دیگری نیست.

بیشتر افراد می فهمند که در محیط کار ناعادلانه با آنها رفتار می شود، اما همه شکایت نمی کنند و همه قادر به بیان این قلدری ها نیستند. برخی خود را مقصر می دانند و احساس گناه می کنند.

تعریف قلدری در محل کار

قلدری در محل کار رفتاری است که نمی توان با کد خاص رفتاری آن را تعریف و مشخص کرد. در بیشتر موارد، قلدری در محل کار شامل مجموعه ای از تهدیدها، تحقیرها، محدودیت ها و آسیب های جسمی و روحی چون از دست دادن اموال، شهرت، عزت نفس و توانایی انجام دادن وظایف کاری است.

قلدری در محل کار درباره اختلافات جزئی شغلی، درگیری های کوچک یا رفتارهای خشن نیست. هر فردی ممکن است با افزایش استرس کاری عصبی شود، صدایش را بلند کند یا حرف ناراحت کننده ای بزند. هر فردی گرفتار چنین رفتارهایی می شود. برخلاف افراد قلدر در محل کار، این آدم ها متوجه اشتباه خود می شوند و عذرخواهی می کنند زیرا آنها می فهمند که کنترل رفتار خود را از دست داده اند.

قلدری شامل الگوی منظم و تکراری رفتار در یک دوره زمانی است. قلدری سوءاستفاده عمدی از مقام، جایگاه و قدرت است. قلدری شامل رفتارهایی برای تحقیر، تهدید و کوچک کردن افراد است. این رفتار در هر حرفه و شغلی رخ می دهد. این فرهنگ اشتباه ریشه در تاریخ و روال سازمانی دارد. علاوه بر این، این رفتار زننده آنقدر شایع است که در نگاه اکثر افراد «عادی و طبیعی» است.

قلدری و رفتارهای بد

افراد قلدر چه کسانی هستند؟ براساس تحقیقات زیادی که در این زمینه انجام شده، تقریبا نیمی از کارگران، رییس را قلدر معرفی کرده اند. او را فردی نامیدند که زیردستان خود را تحقیر کرده و آزار می دهد. تقریبا یک چهارم پرسش شوندگان هم معتقد بودند فرد قلدر معمولا کسی بوده که مقام بالاتری از آنها داشته و رده شغلی اش از آنها بالاتر بوده است. البته افراد دیگری هم به عنوان قدر معرفی شده اند: همکاران، افرادی که سنی از آنها گذشته است و حتی جوان ترها. درواقع می توان گفت همه در هر رده شغلی و سنی به نحوی با این قضیه درگیر هستند.

مدل های قلدری بستگی به جایگاه شغلی شما و فردی که شما را تحقیر می کند دارد. اما در مجموع هفت مورد اصلی قلدری در محل کار عبارتند از:

•    بستن اتهام دروغ به کارگر یا کارمندی که اشتباهی مرتکب نشده است.

•    نادیده گرفتن، رد کردن یا نپذیرفتن نظرات آن کارگر یا کارمند

•    تعیین و اجرای مجموعه متفاوتی از سیاست ها یا استانداردهای شغلی برای آن کارگر یا کارمند.

•    گسترش شایعات درباره آن کارگر یا کارمند.

•    انتقاد ادامه دار از آن کارگر یا کارمند توسط رییس یا همکاران.

•    بیان نظرات تحقیرآمیز درباره آن کارگر یا کارمند در جلسات شغلی و در حضور او.

•    فریادکشیدن رییس بر سر کارگر یا کارمند در حضور همکارانش.

رفتار قلدرمآبانه نصیب چه کسانی می شود؟

•    افرادی که در زمان اشتباه در مکان اشتباه بودند.

•    افرادی که در شغل خود موفق هستند و با فکر و خلاقیت خود رشد کرده و در نتیجه حس حسادت دیگران را بیدار می کنند.

•    افرادی که بین همکاران و مردم از شهرت و محبوبیت برخوردارند.

•    افرادی که شخصیت قدرتمندی دارند و با درستکاری به سمت پیشرفت شغلی خود و سازمان حرکت می کنند.

•    افرادی که شخصیت ضعیفی دارند و آسیب پذیر هستند.

برای افرادی که قربانی این قلدری ها می شوند، چه اتفاقی می افتد؟

یک گروه از آنها کنار گذاشته می شوند و دیگر مورد توجه قرار نمی گیرند:

•    به خاطر اتفاقی که افتاده است مورد بی توجهی قرار گرفته و کنار گذاشته می شوند.

•    مدیر به آنها توجهی نمی کند و از خلاء مدیریتی رنج می برند.

•    مسئولیت آنها زیاد شده اما اختیار خاصی نصیب شان نمی شود.

•    فرد قلدر تا حد امکان با این فرد صحبت نمی کند و معمولا از تماس چشمی یا چند جمله برای ارتباط با او استفاده می کند.

•    آنقدر کار به او می دهند تا نتواند مسئولیتش را به خوبی انجام دهد.

   گروه دوم تحت کنترل قرار می گیرند.

•    به طور پیوسته از آنها انتقاد می شود و با بررسی کارهایشان مورد تحقیر و انتقاد مخرب قرار می گیرند.

•    آنها را مجبور می کنند ساعت های بیشتری کار کنند و حتی کارهای دیگران را هم انجام بدهند.

•    با زیر نظر گرفتن رفتارهای آنها، شکایاتی را علیه شان تنظیم می کنند و به مقامات بالاتر آن سازمان ارائه می دهند.

گروه سوم حذف می شوند:

•    هشدارهای کلامی و نوشتاری برایش ارسال می کنند تا آسایشش سلب شده و از کار استعفا دهد یا اخراج شود.

•    با اتهام های ساختگی و بهانه های واهی، مسیر اخراج آنها را هموار می کنند.

•    به آنها اجازه حضور در جلسات شغلی داده نشده و به نظرات شان توجه نمی شود.

•    با پاپوش ساختن بر علیه آنها، این افراد را مجبور به استعفا یا بازنشستگی زودتر از موعد می کنند.

•    با نوشتن توصیه نامه های سرشار از دروغ، آنها را از به دست آوردن شغل دیگری محروم می کنند.

در برابر قلدری چه کنیم؟

راهنمای حفاظت از خود

در این تحقیقات مشخص شد نیمی از افرادی که با سطحی از رفتارهای قلدرمابانه در محل کار موجه شده اند، به نحوی به مقابله با آنها برخواسته اند. نیمی از آنها گفته اند که چنین رفتارهایی بر علیه آنها متوقف شده است؛ در حالیکه بقیه اظهار داشته اند که شرایط شان یا تغییر نکرده و یا بدتر شده است.

سلامتی خود را در اولویت قرار دهید: حتی اگر از لحاظ روحی فرد قدرتمندی هستید، باید بدانید که فروخوردن خشم و ترس می تواند منجر به افسردگی شود. تلاش کنید که سطح اضطراب شما از حد نرمال فراتر نرود، زیرا موجب بیماری های جسمی هم می شود. تا حدی که می توانید از فرد قلدر فاصله بگیرد و با او رو در رو نشوید.

همه اتفاقات را ثبت کنید: تمام حرف هایی که می زنید یا می شنوید را بنویسید تا بتوانید منطقی تصمیم بگیرید. تمام رفتارهای تحقیرآمیز فرد قلدر را زیر نظر بگیرید و ایمیل ها و تهدیدهای او را نگه داشته و از بین نبرید.

فکر کنید و با برنامه جلو بروید: به یاد داشته باشید که برخی اتفاقات را می توان کنترل کرد، برخی را می توان تحت تاثیر قرار داد و برخی هم اصلاحات تحت کنترل شما نیستند. سعی کنید کمتر اشتباه کنید و به قول معروف سوژه در دست فرد قلدر ندهید.

سعی کنید وارد گروهی شوید تا تحت حمایت آنها باشید: رسیدن به هدف با گروه بسیار راحت تر از تنهایی رسیدن است و احتمال موفقیت آن هم بیشتر است.

چگونه با بچه های قلدر رفتار کنیم؟

اگر فرزند شما به شما بگوید که کسی در مدرسه او را آزار می دهد، کتک می زند، تهدید می کند، یا گروهی از بچه ها برای او اسم گذاشته اند و مسخره اش می کنند! چه می کنید؟ ممکن است فکر کنید که این هم بخشی از روند رشد کودک است و باید این مراحل را پشت سر بگذارد.
 
اگر فرزند شما به شما بگوید که کسی در مدرسه او را آزار می دهد، کتک می زند، تهدید می کند، یا گروهی از بچه ها برای او اسم گذاشته اند و مسخره اش می کنند! چه می کنید؟
 
ممکن است فکر کنید که این هم بخشی از روند رشد کودک است و باید این مراحل را پشت سر بگذارد. اما متخصصان معتقدند به هیچ وجه نباید از کنار قلدری کودکان و قربانیانش سرسری گذشت.
 
بلکه نیاز است که والدین و اولیای مدرسه مداخله کنند تا جلوی این کار گرفته شود. لابد می پرسید برای کودکتان که قربانی قلدری شده است چه باید بکنید. مقاله این هفته در همین مورد نوشته شده است:
 
اگر کودک تان به شما گفت که قربانی قلدری شده است، هر چقدر هم که ناراحت شدید، آرامش خود را حفظ کنید و حمایت از او را فراموش نکنید.
 
کودکان بیشتر وقت ها تمایلی ندارند که درباره قلدری با والدین شان صحبت کنند. آن ها از اتفاقاتی که روی داده است، احساس شرمندگی می کنند و نگران هستند که مبادا والدین شان از آن ها نا امید شوند.
 
گاهی کودکان تصور می کنند این مشکل به خاطر اشتباه آن ها روی داده است و اگر به گونه دیگری رفتار می کردند، این اتفاق نمی افتاد.
 
گاهی از این مسئله نگران اند که اگر کودک قلدر دریابد که آن ها مشکل را با فرد دیگری در میان گذاشته اند، اوضاع بدتر از پیش شود. عده ای دیگر نگران هستند که مبادا والدین شان حرف آن ها را باور نکنند و اقدامی برای رفع مشکل انجام ندهند یا آن ها را وادارند به مقابله و مبارزه با کودک قلدر بپردازند، در حالی که به شدت از او می ترسند.
 
کودک تان را به خاطر آن که آنقدر شجاعت داشته است که مسئله را با شما در میان بگذارد، تحسین و تشویق کنید. به او گوشزد کنید که تنها نیست و بسیاری از کودکان در این سن قربانی قلدری بوده اند.
 
تاکید کنید که کودک قلدر است که رفتاری نادرست انجام می دهد، نه او. به کودک تان اطمینان کامل بدهید که مشکل را با هم فکری خودش حل خواهید کرد.
 
قلدری از نوع جدید
 امروزه با پیشرفت تکنولوژی مدلهای جدیدی از قلدری هم اضافه شده که لازم است شما در مورد آنها هشیار باشید تا خدای نکرده فرزندتان از این روشها مورد مزاحمت و قلدری قرار نگیرد.
 
یکی از این مدلها دریافت پیامک های ناجور وگاهی تهدیدآمیز از طرف افراد ناشناس است و اگر فرزند شما گوشی تلفن همراه داشته باشد ممکن است از این طریق قربانی شود.
 
روش دیگر از طریق شبکه جهانی است. ممکن است افرادی با فرستادن تصاویر ناشایست و یا نامه های الکترونیکی تهدید آمیز، فرزند شما را آزار دهند.
 
اگر متوجه شدید فرزندتان از چنین چیزهایی رنج می برد، لازم است حتماً با او صحبت کرده و او را راهنمایی کنید و در ضمن می توانید از چنین افرادی شکایت کرده و مسیر ارتباطی آنها را مسدود کنید.
 
از فرزندتان بخواهید که تنها پیامک ها و ایمیل هایی که از افراد شناخته شده به او می رسد را باز کند و هرگز به افراد سود جو پاسخ نداده و نامه های آنها را بی جواب بگذارد.
 
گاهی هم ممکن است این فرد سود جو از کسانی باشد که فرزند شما او را می شناسد، در این حالت هم لازم است به فرزندتان یاد بدهید که او را از لیست دوستانش حذف کرده و راه ورود نامه های او را به صندوق الکترونیکی فرزندتان سد کنید.
 
یادتان باشد به خاطر این مشکل کودکتان را از دسترسی به رایانه کلا محروم نکنید، بلکه سعی کنید با نظارت صحیح مشکل پیش آمده را حل کرده و از تکرار آن پیشگیری کنید.
 
قلدری جسمی
 یکی از شناخته شده ترین روشهای قلدری، قلدری جسمی است. در فیلم ها زمانی که می خواهند بچه قلدری را در مدرسه نشان دهند، قلدری فیزیکی را نمایش می دهند؛ کودکی که به زور از همکلاسی های خود پول می گیرد.
 
باید توجه داشت که این نوع قلدری موارد دیگری را نیز شامل می شود، از جمله: به زورگرفتن و تصاحب وسایل همکلاسی ها یا کتک زدن شان. البته منظور از کتک زدن این نیست که کودک قربانی لزوماً با صورتی کبود به خانه می رود.
 
گاه کبودی های جزیی بر اثر نیشگون گرفتن یا سرخی هایی در پشت کودک، می تواند تنها نشانه های این ماجرای ناراحت کننده باشد. البته بعضی وقت ها مثل زمانی که دختری موی همکلاسی خود را می کشد تا او را وادار به انجام کاری کند، این نشانه های جسمی غیرقابل رؤیت هستند.
 
بهتر است بدانید معمولا پسران قلدری را به شکل فیزیکی و کلامی نشان می دهند ولی دختران به صورت مسخره کردن، توهین کردن، غیبت و درگوشی صحبت کردن در مورد دیگری و مانع فعالیت او شدن، نشان می دهند.
 
مقابله به مثل نکند
 ممکن است فکر کنید در این شرایط دعوت کردن کودک به تلافی و مبارزه با کودک قلدر، روش مناسبی است. جدای از این، به یقین شما از عذاب کشیدن کودک تان عصبانی هستید و ممکن است او را را تشویق کرده باشید که در مقابل کودک قلدر بایستد. یا ممکن است نگران باشید که کودک قلدر باز هم فرزندتان را آزار دهد.
 
اما یادتان باشداز فرزندتان بخواهید به مبارزه یا تلافی با کودک قلدر نپردازد. این رفتار می تواند به سرعت به خشونت، بروز مشکل و حتی جراحات جدی بیانجامد. بهترین راه آن است که او را ترغیب کنید از مشکل دوری کند، از دیگران کمک بخواهد و مسئله را با یک بزرگسال مطرح کند.
 
رفتار را بشناسد
 به کودکتان حتی قبل از این که قربانی قلدری شود یاد بدهید که این مساله را جدی بگیرد و از در میان گذاشتن آن با شما نترسد، به او بگویید که این مشکل را می فهمید و به او کمک خواهید کرد در چنین شرایطی مساله اش را حل کند. فرزندتان باید بداند که شما او را سرزنش نخواهید کرد.
 
با اجرای نمایش ها و بازی به او یاد بدهید که با این گونه افراد قلدر چگونه باید برخورد کند. در این بازیها می توانید با خنده و شوخی وضعیت های ناراحت کننده ای را که ممکن است برایش پیش بیاید با هم بررسی کرده و پاسخ‌های متفاوتی را که می تواند به فرد زورگو بدهد با هم تمرین کنید.
 
اعتماد به نفس بدهید
 اگر فرزندتان قربانی تمسخر دیگران شده و از گروه های بچه ها کنار گذاشته می شود، ممکن است در این شرایط اعتماد به نفس او جریحه دار شده باشد.
 
با قرار دادن کودکتان در شرایط مناسب به او کمک کنید که در محیط های دیگردوستان خوبی پیدا کند که به او اهمیت می دهند و مسخره اش نمی کنند.
 
با پیدا کردن دوستهای تازه او نه تنها اعتماد به نفسش را دوباره به دست می آورد بلکه متوجه می شود که اشتباه از مسخره کننده ها بوده است.
 
گاهی حتی ممکن است لازم باشد فرزندتان را از کلاس یا فضایی که مورد قلدری قرار گرفته خارج کنید و یا فعالیتی که باعث شده او آزار ببیند را تعطیل کنید.
 
البته دقت کنید که خیلی از کودکان برای اینکه از فضای مورد نظر خارج نشوند، رنج هایشان را از والدین پنهان می کنند بنابر این دراین باره بهتر است نظر خود کودک را هم بپرسید و با اولیای مدرسه در میان بگذارید.
 
همیشه کنار کودک باشید
 حتی اگر کاملاً نمی توانید مشکل فرزندتان را حل کنید، به او نشان دهید که در کنار او هستید و در همه حال از او حمایت خواهید کرد. یادتان باشد فرزندتان از شما انتظار دارد حرفهای او را بشنوید و با او همدردی کنید.
 
پس اگر از وضع پیش آمده عصبانی هستید، برای عکس العمل نشان دادن عجله نکنید و بگذارید فرزندتان تمام ماجرا را برایتان تعریف کند و آنوقت به فکر چاره باشید.
 
یادتان باشد ممکن است عکس العمل های هیجانی شما باعث شود فرزندتان از گفتن ادامه حقیقت خودداری کند و یا از درمیان گذاشتن مشکل با شما پشیمان شود. پس حساب شده عمل کنید.
 
از کودک راه حل بخواهید
 برای اینکه مطمئن شوید فرزندتان در برابر مساله آمادگی دارد می توانید از او بپرسید که اگر این مشکل دوباره تکرار شد، او دفعه آینده چه خواهد کرد و به فرد قلدر چه خواهد گفت؟
 
پاسخ کودک را رد نکنید، بلکه به او کمک کنید تا بتواند پایان ماجرا را با آن روش پیش بینی کند و خودش متوجه شود که این راه حل مناسبی هست یا خیر.
 
با این کار کودک نه تنها خواهد توانست خودش مشکلش را حل کند بلکه اعتماد به نفسش هم بیشتر خواهد شد. زیرا این خودش بوده که توانسته راه حل مناسب را پیدا کند، نه شما! و این مهارتی است که تا پایان عمر با او خواهد بود.
 
اگر کودک حرفی درباره مشکلی که برایش پیش آمده نمی زند و شما خودتان شک کرده و سپس متوجه شده اید که او قربانی قلدری شده است، باز هم او را دعوا نکنید.
 
می توانید از کسی که فرزندتان با او راحت تر است مثلا برادر و خواهر بزرگترش و یا حتی مشاور و معلمش کمک بگیرید. یادتان باشد تا او احساس امنیت و آرامش نکند نمی تواند این مشکل و مشکلات دیگرش را با شما در میان بگذارد بنابر این تنها کاری که باید بکنید این است که به او اطمینان دهید که درامان است و شما اجازه نخواهید داد هیچ کس به او آسیبی برساند.
 
اشتباهی که خیلی از والدین می کنند این است که فکر می کنند معلم و اولیای مدرسه از اینکه فرزندشان مورد آزار قرار گرفته باخبرند. در حالی که اغلب اوقات افراد قلدر می دانند کی و چگونه این کار را انجام دهند که معلم و ناظم متوجه نشوند.
 
بنابر این اگر فرزندتان قربانی قلدری قرار گرفت حتماً مسأله را با معلم و مدرسه درمیان بگذارید تا آنها هم بتوانند وظیفه خود را در برابر فرزند شما و دیگر کودکان انجام دهند و بر فرد قلدر بیشتر نظارت کنند تا نتواند خطایش را دوباره تکرار کند.
 
از قلدر دوری کند
 به فرزندتان یاد بدهید بدون اینکه با قلدر درگیر شود از او دوری کند به این صورت که قاطعانه در چشمان او نگاه کرده و از قلدر بخواهد که به رفتار خود پایان دهد و سپس صحنه رابدون این که بدود، با آرامش ترک کند.
 
فرار کودک قلدر را جری تر می کند. با فرزندتان روش هایی را تمرین کنید که به کمک آن ها رفتارهای ناپسند فرد قلدر را نادیده بگیرد، واکنشی نشان ندهد ولی به بزرگترها گزارش بدهد.
 
به او بفهمانید که با بی توجهی به قلدر، نشان می دهد که وجود او برایش مهم نیست. در نهایت، قلدر به احتمال زیاد از ایجاد مزاحمت برای او خسته خواهد شد.
 
از فرزندتان بخواهید اگر کودک قلدر، نزدیک دستشویی است از دستشویی دیگری استفاده کند یا هنگامی که تنهاست به حیاط نرود. همیشه همراه دوستانش باشد تا با کودک قلدر تنها نماند. در سرویس مدرسه، راهرو یا زنگ تفریح (هر جا که کودک قلدر حضور دارد) همراه یکی از دوستانش باشد.
 
خشمش را کنترل کند
 خشمگین شدن از کودک قلدر طبیعی است، اما این مسئله، هدف کودکان قلدر است. این رفتار، سبب می شود کودک قلدر احساس قدرت بیشتری بکند.
 
به فرزندتان یاد بدهید که از گریه کردن، سرخ شدن یا ناراحت شدن در مقابل فرد قلدر خودداری کند. این کار نیاز به تمرین فراوان دارد، اما مهارتی کارآمد است که کودک قلدر را پس می راند.
 
گاهی اوقات، تمرین روش های کنترل عصبانیت مانند شمردن از یک تا ده، نفس عمیق کشیدن یا ترک محل، مفید است. گاهی بهترین راه حل آن است که به کودک یاد بدهید چهره ای سرد و بی احساس به خود بگیرد تا هنگامی که خطر رفع شود (لبخند زدن یا خندیدن می تواند کودک قلدر را خشمگین تر کند).

منبع:روزنامه اطلاعات