از «اولادی» تا «قاتل ستایش»؛ اینجا هیچکس حریم ندارد!

روزنامه هفت صبح - فرید عطارزاده: دیگر هیچ چیز در امان نیست. چه دنیای زنده ها و چه دنیای مرده ها. چه حریم عمومی و چه حریم خصوصی. هیچ چیز سر جای خودش نیست و هر از چندگاهی سویه های دلهره آوری از سوی بخشی از جامعه ناگهان بیرون می زند و خود را نشان می دهد. تفاوتی هم ندارد چهره سیاسی باشید، اجتماعی و یا فرهنگی. همه چیز مهیاست تا به جای گفتمان به یکدیگر هجوم بیاورند. فرقی ندارد دنیای زنده ها باشد یا آنهایی که از میان ما رفته اند، دنیای مجازی باشد یا دنیای واقعی، اینجا همه چیز در هم است و هیچ کسی هم در امان نیست.

در چند روز گذشته باز هم موج های بسیاری به راه افتاده که برای رمزگشایی از آنها شاید ماه ها و سال ها باید تلاش کرد. فرد متهم به قتل «ستایش قریشی»، انتشار تصاویر جسد کالبدشکافی شده مهرداد اولادی و پاسخ های عجیب و غریب اینستاگرامی یک نماینده مجلس.

شاید کنار یکدیگر گذاشتن این موارد برای شما هم عجیب باشد اما وقتی به هر کدام از این رخدادها به صورت جداگانه نگاه کنیم، درخواهیم یافت از همه آنها نمونه های بی شماری در گذشته وجود داشته و به نظر نمی رسید این معضلات قرار است به این زودی ها حل شود. البته مسلما نمی خواهیم چشمان خود را بر سویه های مثبت شبکه های اجتماعی ببندیم. افزایش آگاهی های عمومی و تخصصی مردم، بالا رفتن مشارکت عمومی در سطوح سیاسی و اجتماعی، گردش حیرت انگیز اطلاعات، وادار کردن مسئولان به پاسخگویی و ... اما در اینجا با یک نوع دوگانگی روبرو هستیم. نقطه صفر مرزی یا یک خلأ.


از یک سو موارد مثبت فوق را می بینیم و از سوی دیگر باید با حیرت نظاره گر انتشار یک نوشته توسط نماینده ای باشیم که فاقد هیچگونه زمینه و سویه سیاسی است. نوشته ای که حتی کاربران عادی را هم به صف می کند تا در مقام پاسخگویی بربیایند و جالب تر آنکه صفحه منتسب به آن نماینده شروع به پاسخ دادن تک تک جواب کاربران می کند. اتفاق مشابهی که تا به حال برای بسیاری از چهره های سرشناس رخ داده است.

ماجراها به همین جا ختم نمی شود. پرونده قتل «ستایش قریشی» هر روز ابعاد جدیدی را نشان می دهد. پس از کش و قوس های فراوان خبرهای اولیه این پرونده و دست به دست شدن انواع شایعات، حالا چند روزی است که کاربران شبکه های مجازی، صفحه اینستاگرام فرد متهم به قتل را پیدا کرده و به آن هجوم آورده اند.

ماجراهایی شبیه پورشه زرد، ب ام و و ... (البته در ماهیت حادثه تفاوت های فراوانی وجود دارد اما واکنش ها یکسان است.) آخرین مورد هم که به مرداد اولادی مربوط است. از روز گذشته تصاویر جسد کالبدشکافی شده این مرحوم دست به دست میان کاربران می چرخد. مشابه این اتفاق را هم که در یک سال گذشته دیده و شنیده ایم. این مطلب مروری دارد بر همه این اتفاقات.

مورد مهرداد اولادی

در چند روز گذشته تصاویری از جسد کالبدشکافی شده ای منتشر شده که گفته می شد مربوط به پیکر مرحوم اولادی بوده است. برخی در ابتدا این موضوع را کتمان کردند اما در نهایت، روز گذشته مشخص شد که این تصاویر واقعی بوده و پزشکی قانونی هم در این مورد اطلاعیه ای صادر کرد.

با توجه به این که کالبدشکافی در پزشکی قانونی صورت می گیرد، انگشت اتهامات به سوی این سازمان نشانه رفت. این سازمان اما با صدور اطلاعیه ای خود را از همه ماجراها مبرا دانسته است. متن اطلاعیه به این شرح است: «متاسفانه تصاویری از جسد کالبدگشایی شده مرحوم مهرداد اولادی در فضای مجازی پخش شده که با توجه به اینکه پزشکی قانونی مراقبت ها و حفاظت های لازم را در کلیه جهات می کند، درباره این موضوع نیز بررسی های لازم انجام و مشخص شد که تهیه و پخش تصاویر خارج از این مجموعه بوده است.»


سوال بی پاسخ این است پس این تصاویر از چه مجاری منتشر شده است؟ موضوعی که تا به حال پیش از این نیز مشابه آن رخ داده و سازمان های مرتبط همگی مجموعه خود را از آن مبرا دانسته اند. چند مورد از آنها را مرور می کنیم.

موارد مشابه

1- فیلم اتاق عمل

در مهر ماه سال 1392 تصاویری از یک عمل جراحی میان کاربران دست به دست چرخید و سروصدای زیادی به پا کرد. پس از آن بود که وزیر بهداشت اعلام کرد: «این چنین فیلم هایی مربوط به مراکز درمانی ما نیست. البته همه نوع فیلمیم را می توان ساخت، در اینترنت قرار داد و بعد هم کنار آن حاشیه ایجاد کرد و به نوعی باعث آزار مردم شد اما مطمئن باشید آنچه اخیرا مطرح شده هیچ ارتباطی به مجموعه بیمارستان های ما ندارد. در بیمارستان های ما صرفا فیلم های آموزشی تهیه می شود. به عنوان مثال در حوزه چشم می توانم بگویم که روی میکروسکوپ های اتاق عمل که من خودم جراحی می کنم حدود 25 تا 26 سال است که دوربین نصب است و تمام اعمال ما ضبط می شود؛ البته از فیلد عمل و چشم بیمار فیلم گرفته می شود. مباحثی هم که اخیرا مطرح شده مشابه دیگر جوسازی هایی است که در فضای مجازی صورت می گیرد. مطمئن باشید که ساحت حوزه پزشکی از این آلودگی ها بری است.»

در این موضوع هم مشخص نشد پس فیلم از چه طریقی منتشر شده است؟

2- کلیپ لحظات مرگ مرتضی پاشایی

آبان ماه همان سال و پس از درگذشت مرتضی پاشایی، فیلمی شوک کننده از لحظات مرگ این خواننده منتشر و میان کاربران دست به دست شد. البته پس از چند ساعت، به دلیل اعتراضات مردمی، سایت ها فیلم را از روی خروجی خود حذف کردند.

در این مورد هم معاون وزیر بهداشت گفته بود: «انتشار تصاویر مرحوم پاشایی در بیمارستان از سوی کادر پرستاری نبوده است. مستندات کافی در این زمینه جمع آوری شده و از مجازی مسئول پیگیری خواهد شد. تصاویر منتشر شده مربوط به لحظات احتضار مرتضی پاشایی نیست. چطور ممکن است در شرایط احتضار، پرستاران و کادر درمانی بیمار را در چنین شرایطی رها کنند. در چنین شرایطی کد احیا اعلام می شود و چندین پزشک متخصص و پرستار بر بالین بیمار حاضر می شوند. تیم پرستاری و پزشکی در آن شرایط اقداماتی مانند CPR (احیا) انجام می دهند و تمام تلاش خود را انجام می دهند تا بیمار را نجات دهند.» در این مورد هم مشخص نشد چه کسی تصاویر را منتشر کرده است.


3- سلفی با جسد

در مرداد ماه سال گذشته بود که تصاویر سلفی دانشجویان رشته پزشکی با جسدهای مخصوص آموزش، منتشر و عصبانیت کاربران را برانگیخت. پس از آن بود که معاون آموزشی وزارت بهداشت اعلام کرد: «هرگونه عکس برداری و فیلم برداری ا اجساد اعم از اجسادی که در این درس ها استفاده می شوند و نیز اجساد بیماران فوت شده توسط دانشجویان، کارکنان و اساتید در محیط های آموزشی بالینی و غیربالینی (پایه) مطلقا ممنوع است.

همچنین در همان زمان رییس سازمان پزشکی قانونی از برخورد شدید انضباطی با دانشجویانی که با اجساد سلفی می گیرند خبر داد. احمد شجاعی گفته بود: «اگر این اتفاق در سالن های تشریح پزشکی قانونی رخ داده باشد، قطعا با این افراد برخورد می شود. این افراد قطعا به کمیته انضباطی معرفی می شوند و با آنها برخورد خواهد شد.» در پایان نیز مشخص نشد عکس ها به چه طریق منتشر شده و سرنوشت دانشجویان چه شد؟

مورد ستایش قریشی

این اتفاق نیز به تازگی فضای مجازی را ملتهب ساخته است. کاربران با هجوم به صفحه فرد متهم به قتل، انواع و اقسام الفاظ نامناسب را در کامنت ها به کار برده اند. مسلما هیچ کس منکر رفتار غیرانسانی و غیراخلاقی فرد محکوم به این جرم نیست و احساسات هر فردی را جریحه دار می کند اما آیا چنین رفتاری از سوی کاربران مورد تایید است؟


موارد مشابه

1- پورشه زرد

ساعت 4:30 بامداد 31 فروردین 1394 اتومبیل پورشه زرد رنگ مدل 2015 با دو سرنشین، از شمال به جنوب خیابان دکتر شریعتی تهران در حرکت بود که پس از عبور از پل صدر، دختر جوان کنترل خودرو را از دست می دهد و پورشه زرد رنگ با یک درخت برخورد می کند. راننده در دم جان می بازد و سرنشین دیگر نیز ساعتی بعدتر. در همان روز نیز یک بنز تصادف کرده بود.

ماجرا زمانی برای کاربران به یک موضوع داغ تبدیل شد که گمان بردند راننده و صاحب پورشه زرد، نوه آیت الله ربانی است و همین موضوع سبب بروز واکنش های تندی در صفحه اینستاگرام راننده مرحوم شد. سرانجام مدتی بعد مشخص شد که نه راننده و نا صاحب خودرو، نوه آیت الله ربانی نبوده است.


2- ب ام و در نیایش

در اسفند ماه سال گذشته برخورد یک دستگاه خودروی سواری با پل عابر پیاده در بزرگراه نیایش باعث کشته شدن سه نفر شد. در این حادثه، خودرو سواری BMW که با سه سرنشین در مسیر غرب به شرق بزرگراه نیایش در حرکت بود، نرسیده به ورودی اشرفی اصفهانی به نیایش، با پایه های پل عابر پیاده برخورد کرده و در اثر شدت برخورد، آتش گرفت و بلافاصله باک آن منفجر شد.

در اثر انفجار باک، قطعاتی از خودرو به اطراف پرتاب شده بود. در این حادثه، سرنشینان خودرو که سه جون بودند در اتاقک متلاشی شده خودرو جان باختند. پس از این حادثه نیز، کاربران با هجوم به صفحه اینستاگرام این افراد، در کامنت ها آنها را مورد هجوم قرار دادند.

3- فورد در جاده رشت - انزلی

سه جوان نخبه دانشجوی گیلان به دلیل سرعت زیاد، کنترل خود را از دست دادند و دو نفر از سرنشینان، جان سپردند. کاربران باز هم به صفحه راننده جوان این خودرو حمله بردند، فقط به جرم آنکه راننده، پسر یکی از مشهورترین جراحان قلب رشت بود و ثروتمند.

مورد کوچک زاده

پس از قرار دادن کامنتی در زیر یکی از پست های اینستاگرامی عباس عراقچی (معاون امور حقوقی و بین المللی وزارت امور خارجه) توسط حساب کاربری منتسب به مهدی کوچک زاده، کاربرها هر یک جوابی زیر این نظر قرار دادند. در حالی که این پست عباس عراقچی برای تقریبا یک ماه پیش است اما به نظر می رسد به تازگی مورد توجه نماینده مجلس و جمع کثیری از کاربران قرار گرفته است.


ماجرا از این قرار است که عباس عراقچی با انتشار تصویری از خود و نوه اش، نوشت: «نوه عزیز، علی آقا». در زیر این پست، صفحه منتسب به مهدی کوچک زاده، نماینده فعلی مجلس که البته در دوره بعدی حضور ندارد و نفر 64 شده نوشته است: «شهدای حرم هم فرزندان زیبایی دارند، بسیار دوست داشتنی تر از فرزندان بزرگ شده با دلارهای وزارت خارجه!»

ماجرا زمانی هیجان انگیزتر می شود که کاربران پاسخ کامنت مهدی کوچک زاده را داده اند و او نیز جواب تک تک آنها را داده است. آرام آرام، پاسخ و سوال ها تندتر و تندتر شد تا اینکه هجوم ها به صفحه شخصی منتسب به خود او آغاز شد. در نهایت نیز فضا آنقدر تند شد که ادمین صفحه منتسب به کوچک زاده ترجیح داده این صفحه را ببندد.

موارد مشابه

ذهن من پر است از موارد بی شماری که کاربران به صفحه افراد و شخصیت های مشهور هجوم برده اند. البته در این جا قصد مقایسه این چهره ها با نماینده فوق را نداریم و فقط تشابه عملکرد کاربران مورد مقایسه است. از هجوم به صفحه های آیت الله رفسنجانی و سید حسن خمینی گرفته تا بهرام رادان، هانیه توسلی، بهاره رهنما، مهران مدیری، سهراب قاسمخانی و ...