آداب و رسوم خانواده‌های ایرانی در ماه رمضان

توجه انسان‌شناسان، جامعه‌شناسان و فلاسفه به فرهنگ و فرهنگ‌شناسى سبب ارایه تعاریف گوناگونى از این مقوله‌ مهم انسانى شده است؛ به ‌نحوى که تاکنون بیش از ۲۵۰ تعریف از فرهنگ ذکر شده است.مفهوم فرهنگ در ایران پیشینه‌ای طولانى داد و این امر را مى‌توان در بررسى و مطالعه‌ آثار نویسندگان و پژوهشگران این سرزمین به ‌دست آورد.

روزنامه شهروند: توجه انسان‌شناسان، جامعه‌شناسان و فلاسفه به فرهنگ و فرهنگ‌شناسى سبب ارایه تعاریف گوناگونى از این مقوله‌ مهم انسانى شده است؛ به ‌نحوى که تاکنون بیش از ۲۵۰ تعریف از فرهنگ ذکر شده است.

مفهوم فرهنگ در ایران پیشینه‌ای طولانى داد و این امر را مى‌توان در بررسى و مطالعه‌ آثار نویسندگان و پژوهشگران این سرزمین به ‌دست آورد.

واژه‌ فرهنگ از دو جزء «فر» و «هنگ» تشکیل شده است. «فر» به معنی نیروی معنوی، شکوه، عظمت، جلال و درخشندگی است. «هنگ» از ریشه‌ اوستایی، به معنی کشیدن، سنگینی، وزن، گروه و وقار است. معنی ترکیبی این دو واژه، بیرون‌کشیدن و بالاکشیدن است که منظور از آن، بیرون‌کشیدن مجموعه‌ دانستنی‌ها، نیروها و استعدادهای نهفته‌ افراد یک ملت برای پربارکردن پدیده‌ها و خلاقیت‌های ناشناخته‌ آدمی است.

 هر فرد معرف جزیى از فرهنگ و شاخه‌اى از درخت فرهنگ گروهى است که به آن تعلق دارد. در پاسخ به این سوال که فرهنگ از کجا تغذیه می‌شود، خاستگاه فرهنگ کجاست، چگونه ارزش‌ها، سنت‌ها و باورها شکل می‌گیرد، جامعه‌شناسان معتقدند که پنج عامل زبان و ادب، دین و آیین معیشت و اقتصاد، تاریخ و جغرافیا درخصوص سوالات ذکرشده موثر هستند.

استاد محمدتقی جعفری اعتقاد داشتند که فرهنگ از مختصات انسان است و او آن را از شرایط محیطی، پدیده‌های تاریخی، آرمان‌های مطلق و نسبی برداشت و به اصطلاح، تابعی از جهان‌بینی خویش می‌کند. یکی از ویژگی‌های بارز مردم ایران‌زمین پایبندی و توجه به برگزاری آیین‌ها و آداب و رسوم خاص هر منطقه است. هر چند گاه عناصر فرهنگ ایرانی فراتر از مرزهای شهری، استانی و ملی است. در این میان ماه‌رمضان در برخی استان‌ها و شهر‌ها همراه با آدابی است که خانواده‌های ایرانی طی سالیان طولانی آن آداب و رسوم را حفظ کرده‌اند.

 آشنایی با این فرهنگ بومی می‌تواند گام‌موثری در ایجاد سبک زندگی مطابق با آموزه‌های ملی، بومی و مذهبی داشته باشد. رمضان از سال‌های دور تاکنون، در فرهنگ مردم از جایگاهی ممتاز برخوردار بوده و همواره آیین‌های ویژه‌ای در ارتباط با این ماه، در میان مردم کشورهای اسلامی‌ به اجرا درآمده است. آداب و رسوم ماه مبارک رمضان یکی از مباحث مهم فرهنگ مردم است که به واسطه قدمت خود، از قداست ویژه‌ای برخوردار است. متاسفانه در زندگی شهری و ماشینی، بسیاری از این سنت‌های زیبا به بوته فراموشی سپرده شده‌اند و بسیاری دیگر نیز کمرنگ‌تر شده‌اند و از آن‌جا که این رسوم زمینه‌ساز همبستگی در جامعه به‌ویژه در میان آحاد خانواده‌هاست، اهمیت فراوانی نیز دارد.

بعد از افطار مراسم شروع می‌شود. بچه‌ها دست خواهر و برادر و دوستان خود را می‌گیرند و کیسه‌هایی که معمولا از پارچه است و از قبل آماده کرده‌اند را برمی‌دارند و به خانه بستگان خود می‌روند. والدین در هر خانه در این شب انواع آجیل، پسته، شکلات و امروزه نیز پفک، یخمک و کیک آماده می‌کنند تا به بچه‌ها بدهند.

---

آداب ویژه ماه مبارک رمضان در استان یزد

مردم یزد مایحتاج ماه‌مبارك رمضان را قبل از فرارسیدن این ماه تهیه مى‏كنند. از این میان برنج غذاى اصلى در ماه مبارك است. در میان حبوبات عدس بیشترین مصرف را دارد و در بین یزدى‏ها معروف است: «در ماه رمضان هركس باید هفت‌من عدس بخورد.»

در ایام ماه رمضان، در اغلب مساجد، تكایا و بسیارى از خانه ‏ها ختم‌قرآن برگزار مى‏شود. محل برگزارى ختم‌قرآن مردها اغلب در مساجد است. معمولا بعد از نماز صبح یا ظهر یا عشا اغلب آنهایى كه در نماز جماعت شركت مى‏كنند دور تا دور مسجد مى‏نشینند و ختم‌قرآن را آغاز مى‏كنند. محل برگزارى ختم‌قرآن زنانه در خانه زنان مومنه یا به نوبت در خانه شركت‏كنندگان است و اغلب مجالس صبح‏ها كه زنان فراغت بیشترى دارند، برگزار مى‏شود.

افطارى‌دادن یكى از رسوم پسندیده این ایام است، آنهایى‌كه در مسجد نماز جماعت مى‏خوانند، اغلب در همان مسجد بین دو نماز روزه خود را باز مى‏كنند و هر شب از طرف كسانى كه نذر دارند یا قصد افطارى دادن، دارند خرما و شیرینى بین نمازگزاران تقسیم مى‏كنند. از طرف دیگر بسیارى از مردم یزد آرزو مى‏كنند براى افطار، میهمان داشته باشند تا اجر بیشترى ببرند. برخى از مساجد یزد نیز داراى موقوفاتى است كه باید براى افطارى دادن مصرف شود.

شب‏هاى نوزدهم، بیست‌ویكم و بیست‌وسوم ماه مبارك رمضان را شب‏هاى احیا مى‏گویند. در این شب‏ها شیعیان تا سحر به عبادت و خواندن قرآن و دعا مشغولند. در استان یزد به‌جا آوردن غسل در شب‏هاى احیا از كارهاى حتمى است.

آنهایى كه قصد برگزارى مراسم احیا را دارند قبل از غروب آفتاب به حمام مى‏روند و غسل مى‏كنند. شب بیست‌وسوم بسیارى از افراد علاوه‌بر غسل اول شب، یك‌مرتبه نیز آخر شب غسل به جا مى‏آورند و عقیده دارند این غسل ثواب بسیار دارد. شب‏هاى احیا روزه‌داران پس از خواندن نماز مغرب و عشا چون شب‏هاى دیگر افطار مى‏كنند. در این شب‏ها غذاهاى مخصوصى مى‏خورند تا از نظر عاطفى آمادگى پیدا كنند.

یكى از چیزهایى كه خوردنش در شب‏هاى احیا مستحب است، عدس است و عقیده دارند كه عدس رقت قلب مى‏آورد و اشك چشم را زیاد مى‏كند. همچنین معتقدند خوردن عدس باعث زیادشدن دوستى على علیه‏السلام مى‏شود.

پس از صرف افطار و كمى استراحت آنهایى كه قصد شب‌زنده‏دارى و راز و نیاز با خداوند دارند براى احیا به مسجد مى‏روند. دعاهایى كه در شب احیا مى‏خوانند عبارتند از دعاى افتتاح، دعاى توسل، جوشن‌كبیر و جوشن‌صغیر.

از میان این ادعیه، دعاى جوشن‌كبیر مشهورتر و متداول‏تر است. آخرین عمل در شب‏هاى احیا قرآن به سرگرفتن است كه با تشریفات خاصى برگزار مى‏شود. چراغ مسجد خاموش مى‏شود و پس از سخنرانى واعظ مراسم احیا قرآن به سرگرفتن آغاز مى‏شود و حاضران در حالى كه از گناهان خود استغفار مى‏كنند، قرآن‏ها را بر سر مى‏گیرند.

---

آداب ویژه ماه مبارک رمضان در استان مرکزی

از قدیم‌الایام براى بیدار شدن در سحرهاى ماه مبارك رمضان و انجام اعمال مخصوص سحر از وسایل و روش‌هاى گوناگونى استفاده مى‏كردند. بعضى از این روش‌ها امروزه نیز متداول و برخى منسوخ شده است.

با فرارسیدن ماه مبارك‌رمضان مردم استان مركزى بیش از گذشته به سوى قرآن روى آورده و با برگزارى مراسم ختم‌قرآن شكوه خاصى به این ماه مبارك مى‏بخشند.

ختم‌قرآن در اغلب مساجد و تكایا یا در بسیارى از خانه‏ ها صورت مى‏پذیرد. محل برگزارى ختم‌قرآن مردها اغلب در مساجد است و اكثرا بعد از افطار یا قبل از نماز مغرب و عشا انجام مى‏پذیرد.

مجلس زنانه ختم‌قرآن نیز معمولا در خانه‏ها برپا مى‏شود. اغلب این مجالس صبح‌ها كه زنان فراغت بیشترى دارند، برگزار مى‏شود. در این استان در طول ماه مبارك رمضان، مساجد پررونق بوده و از صفاى خاصى برخوردار است. نمازهاى جماعت در سه نوبت باشكوه تمام و با شركت نمازگزاران برپا مى‏شود.

در تمام شب‌ها پس از افطار و اقامه نماز مغرب و عشا، مراسم ویژه شب‌هاى ماه‌رمضان كه شامل قرائت دعاى افتتاح، منبر و مداحى است برقرار است.

در بسیارى از مساجد بعد از اقامه نماز صبح، مراسم ختم‌قرآن، زیارت عاشورا و دعاى‌ندبه (در روز جمعه) مرسوم است. در برخى از مساجد نیز مراسم منبر و مداحى بعد از نماز ظهر برقرار است.

در روزهاى تیغ یا ایام شهادت حضرت على علیه‏السلام كه مصادف با روزهاى نوزدهم، بیستم و بیست‌ویكم ماه مبارك رمضان است مردم استان مركزى مانند مردم سایر نقاط ایران در حزن و اندوه فرو مى‏روند و همه‌جا یكپارچه سیاهپوش مى‏شود.

كسب و كار و بازار یكسره تعطیل، تعزیه، عزادارى، سینه‌زنى و نوحه‌خوانى بر پا مى‏شود.

این ایام كه با شب‌هاى‌قدر مصادف است مردم سرتاسر استان شب هنگام تا سحر به دعا و نیایش پروردگار مشغول مى‏شوند. مردم با جمع‌شدن در مساجد و تكایا و به‌خصوص مصلاى شهر به نوحه‌خوانى و سینه‌زنى پرداخته و در سوگ امام خود اشك مى‏ریزند.

در مساجد و تكایا علماى روحانى و در مصلاى منطقه، امام‌جمعه یا عالمان برجسته شهر به وعظ مردم مى‏پردازند. در طول ایام شهادت على‌علیه‏السلام هر روزه دسته‏جات نوحه‏خوانى و سینه‏زنى در شهرها و روستاهاى استان برقرار است.

لازم به ذكر است كه دعاى جوشن‌كبیر و بر سر گرفتن قرآن در شب‌هاى قدر از مهم‌ترین و رایج‏ترین اعمال است. مردم معتقدند كه تقدیر و سرنوشت انسان در شب قدر معلوم مى‏شود، بنابراین تا سحر به عبادت، خواندن قرآن، نمازهاى قضا، مستحبى و... مى‏پردازند.

---

آداب ویژه ماه مبارک رمضان درایلام

یکی از آیین‌های ویژه مردم در این استان، دادن افطاری به اقوام و خویشاوندان است. در این آیین که از شب اول ماه رمضان آغاز می‌شود و برحسب بزرگی فامیل، تا نیمه یا حتی پایان ماه نیز به‌طول می‌انجامد، اعضای یک فامیل در منزل بزرگ آن خاندان جمع شده و در کنار هم روزه خود را افطار می‌کنند. این عمل تا پایان ماه مبارک رمضان، هرشب در منزل یکی از بستگان ادامه پیدا می‌کند و البته در این بین، بزرگترهای فامیل، اولویت دارند و به‌طور معمول، به‌ترتیب ارشدیت، میزبان سایر اعضای فامیل می‌شوند. معمولا پس از برگزاری مراسم افطار در این جمع‌ها، مردان به خواندن قرآن و ادعیه درکنار هم پرداخته و به‌نوعی یک‌مجلس مذهبی خانوادگی برگزار می‌کنند. زنان نیز در آماده‌سازی وسایل سحر خانواده میزبان و البته در برخی موارد افطار روز بعد، زنان صاحب‌مجلس را یاری می‌کنند.

شب‌های هریسه‌ای

سنت حسنه افطاری‌‏دادن درمیان مردم شهرها و روستاهای مختلف ایلام از همان روزهای آغازین ماه مبارک رمضان آغاز می‌شود. ‏پخت غذاهای محلی و افطاری‌دادن به دوستان و آشنایان، یکی از آداب و رسوم این ماه است که با ‏پخت غذاهای خوشمزه از قبیل حلیم، شله، آش، بژی برساق، کله‌کنجی، شله‌زرد، ‌آش گندم و شیره ‏خرما و روغن محلی به‌یادماندنی‌تر می‌شود. ‏اگر در رمضان، ایلام به شهر حلیم یا به لهجه محلی، هریسه ایران لقب داده شود، سخنی به‌گزاف نیست. هرچند حلیم، نذری اصلی ایام محرم مردم مناطق مختلف ایلام است، اما مردم این منطقه به‌حدی به هریسه ‏علاقه‌مندند که غذای اصلی ایشان در افطارهای ماه مبارک نیز محسوب می‌شود. 

در ماه ‏مبارک، آنچنان بساط حلیم‌فروشی در ایلام رونق می‌گیرد که بیشتر اغذیه‌فروشی‌های شهر، هنگام ‏افطاری، پاتیل‌های بزرگ حلیم را درمقابل مغازه جا انداخته و حلیم، این غذای خوش‌طعم و عطر را ‏به روزه‌داران می‌فروشند. ‏ایلامی‌ها که در پختن حلیم بسیار تبحر و مهارت دارند، در ماه مبارک رمضان، سفره‌های افطاری ‏خود را با این غذای خوشمزه در کنار دیگر غذاهای ساده، رنگین می‌کنند. ‏ مردم ایلام بر پایه باوری قدیمی و ریشه‌دار به حلیم یا همان هریسه از منظر تبرک می‌نگرند و ‏معتقدند که خوردن حلیم در افطاری، هم باعث ثواب و پاداش بیشتر روزه‌دار نزد خدای متعال می‌‌شود و هم این‌که در تقویت بنیه و جلوگیری از کاهش قوای روحی و جسمی تا پایان ماه مبارک ‏رمضان بسیار مفید و موثر است. ‏

نذری نیمه‌رمضان

یکی دیگر از رسوم کهن اهالی ایلام در ماه مبارک رمضان، توزیع افطاری در شب نیمه‌رمضان است. بسیاری از مردم استان، در این شب که تنها عید ماه رمضان و شب تولد سبط اکبر حضرت‌امام‌حسن مجتبی(ع) است، اقدام به توزیع افطاری دربین مردم ساکن مناطق فقیرنشین شهر می‌کنند و این‌گونه، شادی خود را از تولد دومین امام شیعیان با دیگران تقسیم می‌کنند.

البته در این بین، افراد متمول‌تر، معمولا نذر افطاری خود را به‌گونه‌ای قرار می‌دهند که خانواده استفاده‌کننده از آن بتواند علاوه‌بر افطار، سحر نیز از آن استفاده کند. برهمین‌ اساس در بسته‌های نذری‌های ارایه‌شده، علاوه‌بر غذاهای مرسوم افطار چون آش، شله‌زرد، حلیم و شیره خرما، اغلب دارای وعده‌ای غذای برنجی همچون چلوکباب یا قیمه‌پلو نیز هست. نکته مهم دیگر این‌که برخی افراد نیکوکار، علاوه‌بر این‌شب، در شب‌های قدر نیز اقدام به توزیع غذای گرم و البته در برخی موارد، مواد غذایی خام در میان محله‌های فقیرنشین مناطق مختلف ایلام می‌کنند تا هم به‌نوعی از حضرت امیرالمؤمنین علی(ع) پیروی کرده باشند و هم توشه‌ای برای آخرت خود ذخیره کنند. ‏

هدیه روزه ‌اولی‌ها

یکی دیگر از سنن قابل توجه مردم ایلام که البته در بسیاری دیگر از نقاط کشور نیز به روش‌های مختلف انجام می‌شود، تجلیل از روزه ‌اولی‌های خانواده است. این امر، معمولا در همان شب نخست ماه رمضان که فرد، نخستین‌روزه خود را پس از رسیدن به سن‌تکلیف گرفته، در جمع بزرگ خانواده شرکت‌کننده در افطار این شب صورت می‌گیرد. پول، چادر نماز، لباس، قرآن و... ازجمله هدایایی است که در این شب به فرد روزه‌اولی داده می‌شود.

اجتماع بزرگ شب‌های قدر

اهالی مناطق مختلف استان ایلام، آیین‌های ویژه‌ای برای شب‌های قدر دارند. اوج لحظات عرفانی مردم ایلام در شب‌های قدسی قدر رخ می‌نمایاند. آنان در این شب‌ها پس از شرکت در افطاری خانوادگی که پیش از این بدان اشاره شد، به‌صورت دسته‌جمعی در مسجد محل حاضر شده و به شب‌زنده‌داری و مناجات می‌پردازند.

روضه‌خوانی زنان

برگزاری مراسم روضه‌خوانی، دیگر آیین ویژه در ماه مبارک رمضان است که توسط بانوان در منازل انجام می‌شود. برخی بانوان در این استان، در شب‌های قدر و در ساعات پایانی قبل از افطار، این‌ آیین را برگزار می‌کنند. این آیین با هدف ترویج فرهنگ مذهبی و آشنایی بیشتر بانوان با مسائل مذهبی برگزار می‌شود.

برگزاری دعاهای توسل، کمیل و ندبه به‌ترتیب در شب‌های چهارشنبه و جمعه و صبح‌های جمعه ماه مبارک اغلب به‌صورت خانوادگی، قرائت٠٣جزء قرآن به‌صورت هرشب یک‌جزء در جلسات منظم برپا شده در مساجد و تکایا، فاتحه‌خوانی در مزار درگذشتگان در پنجشنبه‌های ماه مبارک به‌صورت حضور منظم در آرامستان‌ها، معطرکردن روزانه خانه‌ها به بوی گلاب در دقایق قبل از افطار، خواندن قرآن و برپایی سفره صلوات از دیگر آداب و رسوم ‏مردم ایلام در ماه مبارک رمضان است.

آداب و رسوم ماه رمضان در استان گیلان

چهره‌ شهرها و روستاهای گیلان از نیمه‌ ماه مبارک شعبان دگرون می ‌شود و ‌ مردم به جنب و جوش و تکاپو افتاده و خود را برای استقبال از ماه مبارک رمضان؛ ماه عبادت، ماه پرهیز از گناه، ماه پالوده شدن از دوگانگی و ماه نزدیک شدن به پروردگار آماده می کنند.

چند روز قبل از آغاز ماه رمضان، مردم به نظافت و پاکسازی خانه‌ ها، محله ‌ها، تیمچه ‌ها، بازارها، دکانها، تکیه ‌ها، مساجد و حسینیه ‌ها می ‌پردازند، خانه ‌تکانی، تمیز کردن و تهیه مایحتاج ماه رمضان از دل‌ مشغولیهای این روزهای مردم است.

در برخی شهرهای گیلان از جمله رشت، رودسر  ،بندرانزلی و سایر مناطق به پیشواز رفتن ماه رمضان را " پیشاشو" گویند و اکثر مردم پیشواز ماه رمضان را مستحب می ‌دانند و بر انجام این امر مصر هستند.

مردم گیلان با رویت هلال ماه مبارک رمضان روزه گرفتن را آغاز می‌ کنند، در برخی از مناطق گیلان معتقدان چند روز قبل از ماه رمضان علاوه بر تمیز کردن مساجد،‌ منازل و شستشوی لباسها و طهارت خود یک شب مانده به ماه رمضان به پیشواز می ‌روند و آخرین روز ماه شعبان‌ المعظم را روزه می‌ گیرند که در اصطلاح محلی "پیشاشو" می ‌گویند.

در ماه مبارک رمضان رسم پسندیده و شایسته ای در بخشهای کوهستانی استان گیلان رواج دارد بدین شکل که بچه های نوجوان خانواده که برای نخستین بار روزه می گیرند از سوی پدر بزرگ یا پدر خانواده مورد تشویق قرار می گیرند.

در مناطق کوهستانی که مردم بیشتر دامدار هستند و زندگی آنها وابسته به پرورش دام است نوجوان بعد از خوردن سحری و خواندن نماز صبح اولین روزه زندگی خود را می گیرد.
پدر بزرگ یا پدر خانواده در نزدیکیهای اذان مغرب از مادر خانواده می پرسد که آیا روزه را کامل گرفته است یا نه؟ اگر جواب مثبت شد پدر بزرگ یا پدر خانواده نصف سهم گاو و گوساله را به نام نوجوان روزه دار می کند و قبل از افطار دست او را می گیرد و به طرف طویله می برد گاوی که با او شریک شده را به نوجوان نشان می دهد، پاداش نوجوان روزه دار قبل از افطار به او داده می شود.

با شنیدن بانگ "سحر شده خواب نمانید" می توان تشخیص داد که اینجا گیلان است. به وقت سحر هنوز هم این بانگ از گلدسته‌ مساجد و بام برخی خانه ‌ها، هنگام سحر و بیداری را اعلام می ‌شود تا کسی خواب نماند.
مردم گیلان در سالیان گذشته هنگام سحر " گوش به بانگ خروس سفید " می ‌دادند
در برخی نقاط گیلان هم مردم در سالیان گذشته هنگام سحر گوش به بانگ خروس سفید می ‌دادند و با نخستین آواز خروس از جا برمی‌ خاستند و با آواز دوم خروس غذایشان را روی آتش می‌ گذاشتند و با آواز سوم غذا می‌ خوردند. در گذشته‌ های دور آواز خروس سفید را در گیلان خوش یمن می ‌دانستند و در مرغدانیهای اغلب خانه‌ های روستایی حداقل یک خروس سفید پیدا می ‌شد.

از دیگر رسوم منسوخ شده گیلان در ماه رمضان تنظیم وقت سحر با ستاره میزان است. برخی از کوه نشینان گیلان چشم بر ستاره میزان یا ششه داشتند که مجموعه شش ستاره است که وقتی از شرق آسمان طلوع می‌ کند زمان بیداری است و چون یک سوم آسمان را طی کند غذا بر آتش می ‌نهند و وقتی در افق مغرب غروب کرد دیگر باید دست از طعام خوردن بکشند که در هر دو مورد تقسیم سه گانه زمان قابل توجه است.

از آنجا که در گذشته وسایل ارتباط جمعی مانند رادیو، تلویزیون و حتی ساعت وجود نداشت مردم گیلان با استفاده از روشهای مختلف از جمله "ستاره شب " که به ستاره شام معروف است صدای شلیک تیر، صدای زنگ، آواز خروس که در اصطلاح محلی به آن سوکله‌ سوم (خروس ‌خوان)‌ می ‌گویند‌ از خواب بیدار می ‌شدند. اما امروز با استفاده از وسایل ارتباط جمعی زمان سحر را تشخیص می‌ دهند و در زمانی که از خواب برمی‌ خیزند،‌ صدای مناجات از مساجد به گوش می ‌رسد.

طنز گیلانی ها در سحر ماه مبارک رمضان: " پلا دکون تی خیکه "
تا چند سال پیش، قبل از اذان صبح از بالای مناره‌ها و ایوان خانه ‌ها فریاد می ‌زدند: ‌" سحر نزدیکه یعنی ای مومنان بخورید و بیاشامید که وقت سحر نزدیک و فرصتی باقی نمانده است و بعضی ‌ها به طنز ادامه می ‌دادند:‌ " پلا دکون تی خیکه " یعنی پلو در خیک (معده) ات بکن!

در همه جا امروزه گردش عقربه‌ های ساعت جای بانگ خروس و حساب گردش ستاره را گرفته و جعبه جادویی رادیو و تلویزیون نیز آوای مناجات را هنگام سحر به در خانه ‌ها می ‌برد‌.

به هر حال غذاهایی که معمولا در هنگام سحر گیلانیها می ‌خورند بیشتر کته و انواع خورش‌های محلی مثل باقالی ‌قاتوق،‌ ترش ‌تره و فسنجان است.

" عشرخوانی "‌ در روزهای ماه رمضان گیلان مرسوم است
بعد از مناجات دعای سحر می ‌خوانند و اذان می ‌گویند و اغلب برای نماز صبح به مساجد می ‌روند. بعد از نماز صبح به خانه برمی ‌گردند و تا ساعت 10 صبح می‌ خوابند. سپس مردها به دنبال کار روزانه می ‌روند و زنهای محله در خانه‌ ای جمع می‌ شوند و "عشرخوانی"‌ (قرآن خوانی)‌ می ‌کنند. مردم بعد از انجام فرایض نماز ظهر و عصر را بدون وقفه می ‌خوانند و به خانه برمی ‌گردند و می ‌خوابند. یکی دو ساعت مانده به افطار بیدار می‌ شوند و به مسجد می‌ روند و بعد از نماز مغرب و عشا افطار می ‌کنند.

در گذشته روزه ‌داران با تاریک شدن هوا یا به قول محلی ها با گرگ و میش شدن هوا یعنی زمانی که تشخیص گرگ از میش مشکل می‌ شد یا اولین بانگ خروس (سوکله اول)‌ افطار می ‌کردند و در شهر رشت و توابع آن با صدای توپی که هر روز موقع افطار شلیک می‌ شد افطار می ‌کردند.

امروز مردم گیلان نخست با نمک یا چای یا آب داغ روزه خود را باز می‌ کنند و غذاهای مرسوم افطار آنها نان، پنیر و سبزی خوردن، لوبیا پخته،‌ کباب، آش کشک، شامی، فرنی و حلوا است.

برای افطار نیز در گیلان رسمهای وجود دارد. افطاری دادن به عنوان نذری و دعوت از خویشاوندان عروس یا داماد به ویژه در دوران نامزدی تقریبا در تمام نقاط استان گیلان در ماه مبارک رمضان معمول است. در برخی مناطق و روستاهای استان گیلان مانند نومندان برای خیرات به اصطلاح "احسان آش" می ‌پزند و "افطار آشی" می ‌دهند.

بعد از افطار بچه‌ های کوچک و عده ای از زنان و مردان می ‌خوابند،‌ گروهی به حمام می ‌روند ولی در حدود 50 درصد مردم شهر اعم از مردان، نوجوانان و پیران به خیابان می ‌آیند یا در چایخانه ‌ها، مغازه دوستان و آشنایان می ‌نشینند.

جنب و جوش و گردش مردم در شب‌های ماه رمضان گیلان بیش از روزهاست
شاید گیلان تنها منطقه ایران باشد که جنب و جوش و گردش مردم در شبهای ماه رمضان بیش از روزهای آن است. آلبالو، اخته، آلو و انجیر خیس‌ کرده به مقدار زیاد عرضه و خورده می ‌شود، تقریبا کمتر کسی است که بعد از افطار به خیابان و بازار بیاید و انجیر و آلبالوی خیس کرده نخورد.

نیم ساعت بعد از افطار بچه ‌های بزرگتر زولبیا، بامیه و رشته خشکار را در سینی می ‌چینند و برای فروش در کوچه‌ ها به راه می ‌افتند و عده ‌ای نیز پس از صرف افطاری به مسجد می ‌روند و به سخنان واعظ یا امام جماعت گوش می ‌دهند.

یکی از مراسم رمضان دعوت از آشنایان و فامیل به هنگام افطاری است که در برخی از مناطق اهالی از یکدیگر در مسجد برای افطار پذیرایی می ‌کنند و در روز میلاد امام حسن (ع) در پانزدهم ماه رمضان کسانی که نذری دارند، ‌آش و رشته ‌خشکار بین مردم پخش می‌ کنند.

همچنین آش نذری حضرت فاطمه زهرا (س) کوکو، خرما،‌ رشته ‌خشکار، شیر،‌ فرنی و آبگوشت نیز از غذاهای افطاری گیلانی هاست.

یکی از آداب ماه رمضان دعوت از یک روحانی از سوی هیئت امنای مساجد روستاها از شهرهای بزرگ است، اهالی از قبل برای روحانی خانه‌ ای در روستا یا شهر اجاره می ‌کنند و اجاره خانه و غذای او را هیئت امنا تهیه می‌ کند، بین دو نماز ظهر و عصر یک نفر از زنان و مردان از تمام نمازگزاران پولی به عنوان " مال امام " برای ساخت و تعمیرات مساجد و تامین مخارج روحانی جمع می‌ کنند

منبع:mehrnews.com