کمردرد ریشه‌های روانی دارد!

سلامت ایران - محبوبه ریاستی: آدم‌های زیادی را در سنین مختلف دیده‌ایم که دائم از کمردرد شکایت می‌کنند و از درد آن به ستوه آمده‌اند. این افراد گاهی به غیر از دردهای شدید، از افسردگی و اضطراب هم رنج می‌برند. این هفته، در آستانه روز جهانی کمردرد، در حالی که به تازگی هفته بهداشت روان را پشت سر گذاشته‌ایم، در گفت‌وگو با دکتر حامد محمدی‌کنگرانی، عضو کمیته رسانه انجمن روانپزشکان ایران، به ارتباط بین بیماری افسردگی و کمردرد پرداخته‌ایم.


افسردگی و کمردرد رابطه دارند؟

بله، انسان 3 بعد بیولوژیک دارد؛ یکی مربوط به جسم او است که شامل دستگاه گوارش، قلب، ادراری و... می‌شود، دیگری به وضعیت اجتماعی او برمی‌گردد و اینکه چه نوع روابطی با دیگران دارد و بعد آخر به روان او مربوط است. به این معنی که از نظر احساسی چه واکنش‌هایی دارد. طبیعی است که هر 3 این موارد روی یکدیگر اثر دارند. مثلا کسی که مضطرب است یا زود عصبانی می‌شود، ممکن است دچار فشار خون شود یا نتواند با دیگران ارتباط خوبی برقرار کند. از طرفی، انتقال درد از طریق اعصاب انجام می‌شود و فرایند پیچیده‌ای دارد و سلول‌های عصبی بدن پیام‌دهنده این کار هستند.

چرا آدم‌های عصبی بیشتر در ناحیه کمر احساس درد می‌کنند؟

اضطراب و نگرانی احساس درد را بیشتر می‌کند. مثلا فردی که می‌گوید قبلا این همه درد نداشتم و یکباره دردم زیاد شده، احتمالا وضعیتش تغییر کرده و سخت‌تر شده است و سردرد و کمردرد از شایع‌ترین دردهایی است که این افراد از آن شکایت می‌کنند. البته باید قبل از اینکه بگوییم فرد به‌دلیل افسردگی دچار این درد شده، کمردرد را با گرفتن عکس از کمر بررسی کنیم چون همیشه این مشکل به‌دلیل اضطراب پیش نمی‌آید و مسائل روان‌پزشکی باعث تشدید این مشکل می‌شود.

تلقین در تشدید این بیماری چقدر موثر است؟

افراد افسرده، افراد ملول و ناراحتی هستند که نمی‌توانند افکار خود را کنترل کنند و در واقع می‌توان گفت افکارآنها بر آنها مسلط شده و به ‌شدت آزارشان می‌دهد. در مواردی که بیماری نیز بر افراد افسرده عارض می‌شود، فکر خود را عمیقا متوجه بیماری می‌کنند و به نوعی با تلقین شدید بیماری، خود را در معرض درد‌های شدیدتری قرار می‌دهند. با مثالی ساده شاید بتوان بهتر این مساله را توضیح داد. فرض کنیم فرد افسرده‌ای دچار سر‌درد شده است. او به محض دچار شدن به این بیماری موقت، فکر خود را به آن معطوف و به ‌خود تلقین می‌کند که دچار درد بسیار شدیدی شده است. این تلقینات باعث می‌شود درد را با شدت بسیار بیشتری از آنچه است، حس کند.

چه نوع افرادی بیشتر در معرض این بیماری هستند؟

افراد دچار بیماری‌های جسمانی مزمن که همواره درد می‌کشند، 3 برابر افراد معمولی در معرض خطر ابتلا به بیماری‌های روانی، از جمله تغییر حالت و اضطراب هستند. این افراد اگر دچار افسردگی شوند، احتمال اینکه افسردگی در آنها به یک بیماری مزمن تبدیل شود، 3 برابر افراد عادی است. کمردرد باعث می‌شود روند بهبود افسردگی به تاخیر بیفتد و از سوی دیگر افسردگی باعث دیرتر بهبود یافتن کمردرد می‌شود. مثلا این امکان وجود دارد که بیمار هیچ‌گونه تمایلی به شرکت در برنامه‌های توانبخشی نشان ندهد. ضمنا افسردگی باعث می‌شود شخص از اجتماع دوری کند و این انزوا باعث بدتر شدن بیماری او می‌شود.

خیلی از افراد با اینکه کمردرد دارند اما آن را جدی نمی‌گیرند.

بله. حتی متاسفانه اطلاعات بیماران از کمردرد در بسیاری از موارد ناقص و گمراه‌کننده است و توضیح درستی از بیماری خود ارائه نمی‌کنند. بسیاری از بیماران مبتلا به کمردرد از فلج شدن می‌ترسند. اگرچه درمان نادرست کمردرد می‌تواند به نخاع آسیب بزند و باعث فلج بیمار شود، اما این موارد بسیار نادر است و اکثرا به علت سهل‌انگاری بیمار در درمان چنین عوارض وخیمی به وقوع می‌پیوندد. همچنین بسیاری از بیماران مبتلا به کمردرد بسیار نگران هستند که مبادا هرگز خوب نشوند در حالی که با درمان مناسب، بسیاری از آنها کاملا درمان خواهند شد.

دکتر مهدی مقدسی، متخصصص مغز و اعصاب دانشیار دانشگاه علوم پزشکی تهران

ریشه‌های جسمی کمردرد: مهره‌ها و دیسک‌های بین مهره‌ای به‌دلایل مختلفی ممکن است تخریب شوند. رایج‌ترین عاملی که باعث تشدید و بروز این مشکل می‌شود، بد نشستن و ورزش نکردن است. کسی که در محیط کارش دائم نشسته و تحرکی ندارد، طبیعی است که پس از مدتی در ناحیه کمر و گردن احساس درد ‌کند. این بیماری با افسردگی ارتباط مستقیم ندارد اما چون آدم‌های افسرده تحرک کمتری دارند، معمولا از اسپاسم بیشتری در این ناحیه برخوردارند. برای پیشگیری از بروز این مشکل حتما ورزش کنید و نوع نشستن خود را تغییر دهید. بعد از هر نیم ساعت نشستن، حتما راه بروید و تغذیه مناسبی داشته باشید چون چاقی هم به شدت روی بروز این بیماری و تشدید آن اثر می‌گذارد.