چگونه به فرد مبتلا به تشنج کمک کنیم؟

مجله دنیای سلامت - دکتر امید حسامی،  متخصص مغز و اعصاب: صرع یکی از شایعترین بیماری های مغز و اعصاب است. در صورتی که یک فرد، حداقل دو حمله تشنج (بدون علت مشخص مانند پایین بودن قند خون) داشته باشد، مبتلا به صرع شناخته می شود. افراد مبتلا به صرع، به جز در زمان تشنج خود مانند سایر اشخاص رفتار می کنند.

تشنج، ناشی از فعالیت بیش از حد و گذاری سلول های خاکستری مغز است که به انواع مختلفی تقسیم بندی می شود. دو نوع از انواع تشنج ها به نام های تونیک کلونیک (همراه با عدم هوشیاری فرد و حرکات انقباضی و سپس ریتمیک اندام ها) و کمپلکس پارشیل (همراه باعدم هوشیاری فرد ولی بدون حرکات پرشی اندام ها) در زمان وقوع، نیازمند کمک های اولیه خاصی هستند که در ادامه به آنها خواهیم پرداخت. اساسا کمک های اولیه برای تشنج ساده هستند. هدف از این اقدامات، ایمن نگه داشتن فرد است تا زمانی که تشنج به طور طبیعی و خود به خود متوقف شود.


علایم تشنج تونیک- کلونیک

-    ناله کردن یا افتادن ناگهانی فرد، سفت شدن و سپس حرکات ریتمیک اندام ها

-    تنفس غیرطبیعی (خرخر کردن با قطع گذاری تنفس)

-    تغییر رنگ پوست (کبود شدن)

-    از دست دادن کنترل ادرار یا مدفوع

-    همراه با شل شدن بدن، تنفس طبیعی مجددا از سر گرفته می شود

-    وجود درجاتی از گیجی و منگی و خستگی در فرد، به دنبال حمله

-    در نهایت به دست آوردن هوشیاری کامل به طور تدریجی

-    این تشنج می تواند از 30 ثانیه تا چند دقیقه طول بکشد.

بایدها و نبایدهای زمان حمله تشنج تونیک- کلونیک

-    خونسردی خود را حفظ کنید و سایر افراد (در محل حادثه) را به آرامش دعوت کنید.

-    اطراف بیمار را به سرعت از وسایل خطرناک و تیز پاک کنید.

-    مدت تشنج را اندازه گیری کنید.

-    یقه لباس (یا هر چیز دور گردن) وی را شل کنید. زیرا ممکن است تنفس وی را سخت تر کند.
-    عینک وی را بردارید.

-    مانع حرکات بیمار نشده و اندام وی را نگیرید.

-    یک جسم نرم و هموار (مثل ژاکت تا خورده) زیر سر وی قرار دهید.

-    سعی نکنید برای جلوگیری از گازگرفتگی زبان به زور دهان وی را با اشیای سخت و یا انگشتان خود باز کنید. زیرا بیمار هرگز زبان خود را نمی بلعد و یا به آن آسیب جدی وارد نمی کند. ممکن است با این کار به دندان های بیمار و یا انگشتان خود آسیب جدی وارد می کنید.

-    سعی نکنید در حین و یا بلافاصله پس از تشنج به وی آب (و یا سایر مایعات) و دارو دهید. زیرا ممکن است فرد مبتلا به تشنج در وضعیت عدم هوشیاری کامل، آب را آسپیره - ورود آب به داخل راه های هوایی- کند که این امر باعث عفونت ریه خواهدشد.

-    فرد را به یک طرف چرخانده و روی یک شانه بخوابانید. این کار را زمانی انجام دهید که حرکات شدید اندام ها تمام شده باشد و قابلیت اجرا داشته باشد. با این کار مانع ورود ترشحات و کف دهان به نای بیمار خواهید شد.

-    به وی تنفس مصنوعی ندهید. مگر اینکه پس از قطع حرکات بدن، تنفس وی به حالت عادی باز نگردد و یا اینکه تشنج در آب رخ داده باشد و فرد آب را وارد ریه های خود کرده باشد.

-    تا زمانی که فرد هوشیاری کامل خود را بازیابد، در کنار وی بمانید.

-    رفتار صمیمانه و اطمینان بخش با وی داشته باشید.

-    به آرامی با وی صحبت کنید و او را از اینکه کجاست آگاه کنید و به وی اطمینان دهید که ایمن است و اینکه شما تا زمانی که او کاملا بهبود یابد، نزد وی خواهید ماند.

-    در صورتی که احساس می کنید فرد همچنان گیج و منگ است و نمی تواند به تنهایی به خانه برود، به وی پیشنهاد بدهید که به آژانس، دوست یا فامیل او برای کمک به بردن او به منزل، زنگ بزنید.


باید ها و نبایدهای زمان حمله تشنج کمپلکس پارشیل

-    خونسرد باشید و به سایر افراد ناظر نیز آرامش دهید.

-    با بیمار تماس فیزیکی برقرار نکنید و وی را نگیرید. مگر اینکه در معرض یک خطر قریب الوقوع باشد (مثل نزدیک شدن یک ماشی یا رسیدن به لبه بالکن). در این صورت فرد را به آرامی و ملایمت از موقعیت خطرناک دور کنید.

-    در صورتی که فرد به نظر عصبانی و یا تهاجمی می رسد، از او فاصله بگیرید.

-    مدت تشنج را زمان گیری کنید.

-    فریاد نزنید.

-    موانع آسیب رسان را از مسیر فرد بردارید.

-    انتظار نداشته باشید که وی دستورات شما را بفهمد یا اجرا کند.

-    سعی نکنید تا زمانی که کاملا هوشیار شود، به وی آب، قرص یا غذا بدهید.

-    با آرامش با وی صحبت کنید و تا زمانی که هوشیاری کامل را به دست آورد، نزد وی بمانید.

-    ممکن است این نوع به تشنج تونیک- کلونیک تبدیل شود، ولی بهتر است محیط اطراف بیمار را مناسب کنیم.

-    با توجه به گذار و کوتاه بودن علایم تشنج، ضرورتی ندارد که برای هر حمله تشنجی با اورژانس تماس گرفته شود.

علایم تشنج کمپلکس پارشیل

انتظار دیدن چه صحنه ای را داشته باشید:

-    داشتن حالت خیرگی و گیجی و منگی در بیمار و عدم آگاهی از اطراف خود

-    ناتوان در پاسخ دادن به سوال ها

-    انجام حرکات غیرارادی و اتفاقی ثل جویدن یا مکیدن لب، ور رفتن با لباس، زمزمه کردن، آب دهان را قورت دادن، دست ها را به هم مالیدن و سعی برای درآوردن لباس

-    این تشنج کمتر از پنج دقیقه طول می کشد.

با اورژانس تماس بگیرید اگر:

-    اولین تشنج فرد باشد (یا اینکه اطلاعی از حملات قبلی در دست نباشد).

-    فرد تنفس طبیعی خود را پس از تشنج به دست نیاورد.

-    تشنج بیش از پنج دقیقه طول بکشد و یا اگر یک تشنج به دنبال تشنج دیگر اتفاق بیفتد، بدون اینکه فرد هوشیاری خود را بین دو حمله به دست آورد (Status Epilepticus).

-    فرد به دنبال تشنج آسیب دیده باشد یا اینکه باردار، مبتلا به دیابت و یا دارای تب بالا و عفونت باشد.

-    تشنج در آب رخ داده باشد.

-    اگر هوشیاری فرد پس از قطع حرکات بدن باز نگردد.

-    و در انتها تا زمانی که کمک برسد، کنار فرد مبتلا به تشنج بمانید.