پوست زنان باردار مراقبت بیشتری می خواهد

تلاش‌های رسانه‌های مختلف در سال‌های اخیر باعث شده امروز بیشتر خانم‌های باردار بدانند که در دوران بارداری چه خوراکی‌هایی را باید بخورند و از کدام‌ها پرهیز کنند. زنان باردار همچنین می‌دانند که کدام فعالیت‌ها برای‌شان مفید است و باید از چه فعالیت‌هایی چشم بپوشند اما شاید بیشتر خانم‌های باردار تا به حال با خود فکر نکرده باشند که استفاده از محصولات مراقبت از پوست هم در دوران بارداری بایدها و  نبایدهایی دارد چرا که محصولات موضعی می‌توانند وارد لایه‌های زیری شده و در ‌‌نهایت جذب خون شوند.

در ماههای بارداری چطور باید از پوست مراقبت کرد؟

در اینجا سوالی مطرح می‌شود:«با تغییرات پوستی دوران بارداری چه کنیم؟» دکتر بهروز باریک‌بین متخصص پوست‌و‌مو و دانشیار دانشگاه علوم پزشکی شهیدبهشتی به ما می‌گوید که بارداری چه تاثیری بر پوست دارد و در این ۹ ماه چطور باید از پوست مراقبت کرد؟  طی دوران بارداری بدن مادر با تغییرات هورمونی و متابولیک زیادی روبه‌روست. بدن ابتدا این تغییرات را تحمل می‌کند اما بعد از مدتی اثرات برهم خوردن تعادل هورمونی به صورت بثورات و تغییرات پوستی نمایان می‌شوند. به علت شرایط خاص روحی و روانی زنان باردار، این تغییرات می‌توانند سبب بروز نگرانی‌هایی شوند که ممکن است مربوط به زیبایی ظاهری، امکان عود در بارداری‌های بعدی، اثرات بالقوه برجنین یا مجموعه‌ای از آن‌ها باشد.

تیرگی پوست

با شروع بارداری رنگدانه‌های پوست بیشتر و درنتیجه پوست تیره‌تر می‌شود. این حالت در ۹۰ درصد زنان باردار بین هفته‌های اول تا چهاردهم بارداری رخ می‌دهد. اگر پوست و موی خانمی تیره باشد تیرگی ناشی از بارداری هم در او بیشتر است. به علاوه آن قسمت‌هایی از پوست که به طور طبیعی تیره‌تر هستند تیرگی بیشتری پیدا می‌کنند، مثلا خط میانی شکم.

خال‌ها

در طول بارداری خال‌های تیره ممکن است بزرگ‌تر یا تیره‌تر شده و خال‌هایی که قبلا مورد توجه قرار نگرفته‌اند، مشخص شوند. خال‌ها همگی با هم تغییر می‌کنند اما اگر تنها یک یا چند خال دچار تغییرات واضح در اندازه یا رنگ، خارش، سوزش یا خونریزی شود، حتما باید توسط متخصص پوست بررسی شود.

ترشحات عروقی، عرقی و غددی

عروق پوست: طی بارداری ساختمان و کارکرد عروق پوست دچار تغییرات متعددی می‌شود. از آنجا که این تغییرات منحصر به بارداری نبوده و ممکن است به دنبال مشکلات بدن هم بروز کند مشورت با پزشک معالج ضروری است.

غدد چربی: ترشح غدد چربی پوست حین بارداری افزایش یافته و پس از زایمان به حالت طبیعی برمی‌گردد.

غدد عرق: غدد عرق منتشر در تمام بدن و مخصوصا کف دست‌ها و پا‌ها به طور طبیعی در اثر افزایش درجه حرارت محیط یا فعالیت فیزیکی فعال‌تر می‌شوند. زیر بغل و کشاله‌های ران نوعی دیگر از غدد عرق را دارند که ترشحات‌شان بوی بد تولید می‌کند. طی بارداری فعالیت و میزان ترشح غدد عرق منتشر به طور قابل ملاحظه در تمام بدن به جز کف دست و پا افزایش می‌یابد و منجر به افزایش جوش‌های عرق سوز می‌شود. در مقابل، فعالیت غدد متمرکز کاهش می‌یابد و عرق و جوش‌های آن نواحی کمتر می‌شوند.

قرمزی کف دست

این حالت در ۴۰ درصد زنان سفید پوست و ۳۰ درصد زنان تیره پوست باردار دیده می‌شود که ممکن است به صورت نقاط منتشر در تمام کف دست یا فقط در برجستگی‌های کف دست باشد.

ماسک حاملگی

حدود ۷۰ درصد زنان باردار مخصوصا سبزه‌ها در نیمه دوم بارداری دچار این نوع تغییر رنگ می‌شوند. این تیرگی عموما لب بالا، گونه‌ها، پیشانی و چانه را درگیر می‌کند و در اثر تماس پوست با آفتاب نیز تشدید می‌شود. این نواحی تیره عموما قهوه‌ای و در دو طرف قرینه هستند. ماسک حاملگی ممکن است بعد از زایمان از بین برود یا به درجاتی پایدار باقی بماند.

خارش بارداری

حدود ۲۰ درصد زنان باردار به درجاتی دچار خارش می‌شوند که در اکثر موارد ناشی از یک بیماری شناخته شده مانند کهیر، اگزما، حساسیت‌های دارویی یا ابتلا به عفونت‌های انگلی مانند گال است. اما گروه کوچکی از خانم‌های باردار تنها مبتلا به یک خارش شدید هستند که ضایعه پوستی مشخصی ندارند. این حالت‌‌ همان خارش بارداری است که در 3 ماهه سوم بارداری شروع شده و اغلب محدود به شکم است (اگرچه ممکن است کاملا منتشر باشد) که ناشی از اختلال در ترشح صفرا در کبد است. این خارش معمولا بعد از زایمان از بین می‌رود ولی در بارداری‌های بعدی یا هنگام مصرف قرص‌های ضدبارداری عود می‌کند. این حالت عموما تاثیری بر سرنوشت بارداری یا سلامت جنین نداشته و تنها خطر بالقوه آن افزایش احتمال بروز سنگ‌های صفراوی در زنان مبتلا به این عارضه است.

خطوط کشش یا استریا

این خطوط در ۹۰ درصد زنان باردار طی ماه‌های ششم و هفتم بارداری ابتدا در دیواره شکم ظاهر شده سپس به میزان کمتری در سینه‌ها نیز نمایان می‌شوند این خطوط ممکن است با شیوع و شدت کمتری در سایر نواحی بدن هم دیده شوند.

علت پیدایش این خطوط:

تغییرات هورمونی

کشش بیش از اندازه پوست

پارگی برخی الیاف بافت نگهدارنده آن قسمت

ویژگی‌های این خطوط: طول این خطوط چند سانتی‌متر بوده و پهنای آن‌ها از یک تا ۱۰ میلی‌متر متغیر و به رنگ صورتی تا ارغوانی و گاهی همراه با خارش مختصر ظاهر می‌شوند. این خطوط معمولا کمی بعد از زایمان به رنگ پوست در می‌آیند، مختصری فرورفته و سرانجام چروکیده می‌شوند.

بثورات کهیری دوران بارداری

0/5 درصد زنان طی 3 ماهه سوم بادراری دچار ضایعات کهیری می‌شوند. این بیماری عموما در بارداری اول شکل می‌گیرد و به ندرت در بارداری‌های بعدی تکرار می‌شود و چنانچه عود داشته باشد شدت آن کمتر است. علت بیماری دقیقا معلوم نیست و به افزایش غیرطبیعی وزن در مادر و جنین نسبت داده می‌شود.

از نشانه‌های این بیماری می‌توان به پیدایش بثورات کهیری به شدت خارش‌دار و سلب خواب شبانه اشاره کرد. این بثورات معمولا از ناحیه شکم شروع شده و بیشتر محدود به خطوط استریا هستند اما گاهی قسمت فوقانی بازو‌ها و ران‌ها نیز ممکن است گرفتار شود. در اغلب موارد ضایعات در عرض ۲ تا ۳ هفته پس از زایمان از بین می‌روند. اما ممکن است تشدید قابل توجهی بلافاصله پس از زایمان مشاهده شود.

آویزهای پوستی

ضایعاتی هستند که در ماه‌های آخر بارداری ظاهر و به طور نسبی یا کامل پس از زایمان ناپدید می‌شوند. اندازه آن‌ها از سر یک سوزن تا یک نخود متفاوت بوده و به صورت زواید برجسته به رنگ پوست یا کمی‌تیره‌تر در طرفین صورت، گردن و سینه‌ها بروز می‌کنند. این زواید شبیه زگیلند و ممکن است مادر را بترسانند.

محصولات مجاز زیبایی در دوران بارداری کدامند؟

1. رتینوئید‌ها

این مواد قوی در محصولات ضدپیری پوست وجود دارند و سبب کاهش چروک‌ها و اصلاح رنگ پوست می‌شوند. رتینوئید‌ها در اصل نوعی ویتامینa  هستند که سرعت تقسیم سلولی را افزایش می‌دهند و از شکستگی رشته‌های کلاژنی پوست جلوگیری می‌کنند. مطالعات نشان داده‌اند میزان بالای ویتامین a در دوران بارداری می‌تواند سلامت جنین را به‌خطر بیندازد، بنابراین مصرف رتینوئیدهای خوراکی در دوران بارداری مثل ایزوترتینوئین (آکوتان) سبب نقص مادرزادی می‌شوند. البته اگر شما باردار هستید و محصولات موضعی حاوی رتینوئید را مصرف می‌کنید لازم نیست بترسید زیرا این نوع محصولات حاوی مقدار خیلی زیاد رتینوئید نیستند.

2. سالسیلیک‌اسید

این اسید ضعیف برای درمان برخی اختلالات پوستی از جمله آکنه تجویز می‌شود و تولیدکنندگان از آن در تهیه پاک‌کننده‌ها (کلینرز) و تونر استفاده می‌کنند. این ماده ضمن عبور از لایه چربی پوست به منافذ آن نفوذ می‌کند و سبب پاکسازی آن‌ها می‌شود. سالسیلیک اسید همچنین التهاب و قرمزی پوست را کاهش می‌دهد. خوب است بدانید بتاهیدروکسی اسید –bha- هم یک نوع سالسیلیک است که در لایه‌بردار‌ها استفاده می‌شود. بعد از این اوصاف باید گفت سالسیلیک اسید هم یکی از مواد مضر برای خانم‌های باردار است و تحقیقات در مورد انواع خوراکی این ماده نشان داده سالسیلیک اسید می‌تواند سبب نقایص مادرزادی در فرزند شما شود، اما به هر حال انواع محصولات موضعی حاوی این ماده خطرناک برای مادر و جنین ندارند اما اگر خانم بارداری انواع قوی محصولات حاوی سالسیلیک اسید را استفاده کند باید منتظر عواقب خطرناک آن هم باشد. در ضمن باید یادآور شوم که آلفا هیدروکسی اسید- aha- ماده خطرناکی نیست.

3. محصولات حاوی عصاره سویا

برخی خانم‌ها تصور می‌کنند مواد گیاهی فقط فایده دارند و هیچ ضرری را برای بدن به بار نمی‌آورند. اگرچه از دیدگاه کلی محصولات مراقبت پوست حاوی عصاره سویا برای بدن خطری ندارند اما مصرف این مواد در دوران بارداری سبب تشدید ماسک بارداری (لکه‌های تیره روی پوست صورت) می‌شود. اتفاقا استفاده از روغن ترنج هم در دوران بارداری دقیقا همین اثر را دارد. دلیل این ویژگی را باید از اثر استروژنی سویا دانست. بنابراین توصیه می‌شود اگر دچار لک‌های بارداری یا ملاسما شده‌اید بهتر است برای پیشگیری از تشدید رنگ این لکه‌ها از مصرف محصولات حاوی سویا خودداری کنید.

4.  محصولات ضد آکنه

بسیاری از خانم‌ها در ابتدای 3 ماهه اول بارداری از مشکل آکنه رنج می‌برند حتی اگر در تمام طول عمرشان، وجود یک جوش را هم بر پوست‌شان تجربه نکرده باشند. اگر شما هم در دوران بارداری‌تان میزبان آکنه شده‌اید سری به پزشک متخصص پوست‌ بزنید. در این موارد متخصص پوست برای‌تان آنتی‌بیوتیک موضعی مخصوص دوران بارداری تجویز می‌کند. اگر به هر دلیلی نمی‌توانید به متخصص پوست مراجعه کنید پیشنهاد می‌شود از محلول شوینده پوستی با حداکثر ۲ درصد سااسیلیک‌اسید کمک بگیرید. اگر هم نگران سلامت‌تان هستید و مرددید که این محصولات را استفاده کنید یا خیر بهتر است مشورتی هم با متخصص زنان معالج‌تان داشته باشید اما یادتان باشد آکنه‌تان هرچقدر هم شدید است به هیچ وجه در دوران بارداری نباید از درصدهای بالای سالسیلیک‌اسید، انواع لایه‌بردارو رتینوئیدهای خوراکی-آکوتان- استفاده کنید.

5. ضد آفتاب

خانم‌های باردار اشکالی ندارد در معرض آفتاب قرار بگیرند اما قبل از خروج از منزل باید حتما قسمت‌هایی را که در معرض آفتاب قرار می‌گیرد، با ضدآفتاب مناسب بپوشانند. از بابت نفوذ ضدآفتاب به پوست هم نگران نباشید زیرا ماده خطرناکی برای شما و فرزندتان ندارد اما توصیه می‌شود کارهای خارج منزلتان را در ساعاتی خارج از بازه زمانی ۱۰ صبح تا ۴ بعدازظهر انجام دهید که از شدت تابش آفتاب کاسته شده باشد و در ضمن ضد آفتاب‌تان را هر ۲ ساعت یک‌بار تجدید کنید.

6. موبر‌ها

تحقیقات اثر سوئی را از مصرف موبر‌ها در دوران بارداری نشان نداده‌اند چرا که این کرم‌ها یا محلول‌ها جذب پوست نمی‌شوند تنها مشکل این محصولات حساسیت‌زایی آن‌هاست. پس اگر سابقه حساسیت دارید بهتر است از روش دیگری برای برداشتن مو‌های‌تان استفاده کنید. در ضمن یادتان باشد پوست بعضی از خانم‌ها در دوران بارداری به مراتب حساس‌تر از حالت عادی می‌شود پس بهتر است قبل از استعمال موبر ابتدا روی بخش کوچکی از پوست پشت ساعدتان تست حساسیت انجام دهید. اگر بعد از ۲۴ ساعت واکنش حساسیت نشان ندادید برای زدودن موهای زایدتان از موبر استفاده کنید.

7. عطر و اسپری

استفاده از عطر و اسپری در دوران بارداری خطری جدی‌ به بار نمی‌آورد تنها مشکل بارداری با مواد معطر این است که به دلیل حساسیت بیشتر خانم‌ها به بو‌ها در این دوران ممکن است به آن‌ها حالت تهوع، سرگیجه و سردرد دست بدهد. بنابراین اگر می‌خواهید در این دوران چنین دردسرهایی نداشته باشید بهتر است عطر و اسپری نزنید و برای رفع بوی بد قسمت‌هایی از بدنتان که زیاد عرق می‌کنند را هر چند ساعت یک‌بار بشویید.

 

منبع:shahrzadpress.com

ویدیو مرتبط :
مراقبت از پوست و جلوگیری از اثرات منفی موارد مختلف روی پوست

---

خواندن این مطلب را به شما پیشنهاد میکنیم :

ضرورت مراقبت‌های دندانپزشکی در زنان باردار

جنین، دشمن دندان مادر

ضرورت مراقبت‌های دندانپزشکی در زنان باردار

بارداری از جمله معدود شرایطی است که وقتی برای یک خانم پیش می‌آید تقریباً تمامی زمینه‌های زندگی او را برای مدت 9 ماه تحت تأثیر قرار می‌دهد. یک خانم باردار خواسته یا ناخواسته از برخی شرایط عادی و روزمره اجتناب می‌کند و بالعکس شرایطی را برای حفظ سلامت جنین خود مراعات می کند که شاید در حالت عادی به آنها بی‌توجه باشد.توجه به این نکته ضروری است که بارداری بیماری نیست اما با یک خانم باردار به واسطه شرایط خاص فیزیولوژیک بارداری به شکل یک بیمار رفتار می‌شود. بنابراین مثل یک بیمار پای بایدها و نبایدهایی وسط می‌آید که تا قبل از بارداری از آنها خبری نبود و مراقبت‌های دندانپزشکی از آن جمله‌اند...

کسی در مورد لزوم درمان‌های دندانپزشکی برای تمام اقشار و گروه‌ها در جامعه کوچک‌ترین شکی ندارد اما در مورد خانم‌های باردار قضیه کمی متفاوت است.

داستان‌های ترسناکی از تأثیر منفی درمان‌های دندانپزشکی روی جنین در جامعه رواج دارد و شاید به واسطه همین قصه‌ها بسیاری از خانم‌های باردار در دوران بارداری از مراجعه به دندانپزشک هراسانند. شاید خیلی هم نتوان به آنها خرده گرفت؛ درمان‌های دندانپزشکی اصولا استرس‌زا و لوازم مورد استفاده در آن کمابیش ترسناک هستند.

از سوی دیگر درد و بی‌حسی با آن سرنگ خوفناک هم وجود دارد. به داروهای بی‌حسی و سایر مواد مورد استفاده در دندانپزشکی هم با شک و تردید نگریسته می‌شود که مبادا برای جنین مضر باشند. اما از همه مهم‌تر رادیوگرافی و اشعه‌ای است که همه از اثرات وحشتناک آن سخن می‌گویند. مطالبی که در بالا آمد اصلی‌ترین موارد نگرانی است که خانم‌های باردار در مطب دندانپزشکی عنوان می‌کنند اما باید گفت عمده آنها بی‌پایه و اساس است.

برای روشن شدن موضوع توضیح برخی مسائل علمی ضروری به‌نظر می‌رسد. دوره بارداری به 3 دوره سه ماهه تقسیم می‌شود که 3 ماهه نخست حیاتی‌ترین و مهم‌ترین آنها محسوب می‌شود. در این سه ماهه مخصوصا ماه نخست بارداری اندام‌زایی جنین آغاز می‌شود و وجود برخی عوامل مضر که به آنها «تراتوژن» می‌گویند ممکن است باعث بروز اختلالات جدی در جنین شود؛ اختلالاتی که به شکل انواع و اقسام بیماری‌ها و سندرم‌های مادرزادی بروز می‌کند که حاصل آن نوزادی معلول، عقب‌مانده و یا حتی مرده است.

این عوامل تراتوژن شامل بسیاری از داروها، برخی بیماری‌ها نظیر سرخجه و موادی نظیر سیگار، الکل و مواد مخدر هستند. پس دوری گزیدن مادر از این عوامل که حتماً توسط پزشک تبیین می‌شود ضروری است.

سه ماهه سوم نیز از جهت خطر زایمان زودرس قابل اهمیت است. در این بین سه ماهه دوم بی‌خطرترین دوره بارداری به حساب می‌آید. باید گفت درمان‌های دندانپزشکی و داروهای مورد استفاده در آن به‌جز چند داروی خاص تقریباً هیچ منع تجویزی در دوران بارداری ندارند و خانم‌های باردار می‌توانند بدون مشکل تحت درمان قرار گیرند.

اما در مورد رادیوگرافی‌های درمانی ذکر چند نکته ضروری است؛ نخست این‌که بر طبق محاسبات صورت گرفته میزان اشعه لازم برای تهیه رادیوگرافی از تمام دندان‌ها بسیار بسیار کمتر از مقدار اشعه‌ای است که ممکن است به جنین آسیب وارد کند که دور بودن محل تابش اشعه از رحم هم باعث کاهش اشعه جذب شده می‌شود.

اما در عین حال قانونی در علم رادیولوژی وجود دارد که به موجب آن تابش اشعه به بیمار باید تا حد امکان محدود و فقط در موارد ضروری صورت گیرد. یعنی دندانپزشک با انجام یک معاینه بالینی دقیق می‌تواند تعداد رادیوگرافی‌های مورد نیاز را به حداقل ممکن کاهش دهد.

در عین حال استفاده از پیش‌بندهای سربی که سایر نواحی بدن را از معرض اشعه دور نگه می‌دارد نگرانی در مورد خطرات جذب اشعه را از بین می‌برد اما به ‌هر حال قاعده بر این است که تا حد امکان از تهیه رادیوگرافی از خانم‌های باردار اجتناب شود که دلیل آن بیشتر ایجاد یک اطمینان روانی در بیمار است.

نام‌ها و نشانه‌ها

آیا تمام درمان‌های دندانپزشکی برای خانم‌های باردار قابل انجام است؟ برای پاسخ دادن به این پرسش باید گفت اصولاً درمان‌ها یا اختیاری هستند یا اجباری؛ درمان‌های اختیاری ضرورت حاد و فوری ندارند و تهدید کننده سلامت فرد نیستند، بنابراین می‌توانند به تعویق افتاده یا اصلاً انجام نشوند مثل درمان‌های ارتودنسی، درمان‌های زیبایی و برخی درمان‌های ترمیمی و جراحی‌های زیبایی فک و ایمپلنت.

انجام این درمان‌ها در دوران بارداری اصلاً توصیه نمی‌شود، چون به‌راحتی می‌توان انجام آنها را به بعد از زایمان موکول کرد. واقعاً چه نیازی است که برای یک درمان زیبایی مادر و جنین را تحت استرس بی‌موردی قرار داد؟ در عین حال انجام برخی درمان‌های پیچیده هم بهتر است به بعد از زایمان موکول شود، مثل جراحی‌های لثه که گرچه برای تأمین سلامت لثه ضروری هستند اما بهتر است تا بعد از وضع حمل به تعویق انداخته شوند.

اما دسته دیگر درمان‌های اجباری هستند که انجام آنها ضروری است. درمان دندان درد، آبسه و عفونت پیش‌رونده دندانی، ترمیم پوسیدگی‌های مهاجم و جرم‌گیری در صورت مشاهده علایم بیماری پیش‌رونده لثه از جمله این درمان‌ها هستند.

مثلاً اگر یک خانم باردار با دندان درد از مراجعه به دندانپزشک امتناع کند عفونت و استرس ناشی از درد خطرات بیشتری برای او و جنین به همراه خواهند داشت تا این‌که دندانپزشک بخواهد برای او درمان ریشه انجام دهد. در چنین مواردی دندانپزشک با در نظر داشتن وضعیت خاص بیمار قادر به انجام درمان‌های اورژانس خواهد بود و مادر باردار در صورت بروز چنین مشکلاتی نباید در مورد درمان فوری آنها کمترین تردیدی به‌خود راه دهد.

معمولاً برای انجام درمان‌های دندانپزشکی برای خانم‌های باردار دندانپزشک از پزشک متخصص زنان در مورد بی‌خطر بودن درمان نظرخواهی خواهد کرد. اگر متخصص زنان احتمال بروز خطر را برای بیمار خود گوشزد نماید اغلب دندانپزشکان متخصص با مشورت جراح دهان و فک و صورت درمان را بر عهده می‌گیرند. البته روندی که ذکر شد همیشگی و قطعی نیست.

وقتی که زود دیر می‌شود

رعایت بهداشت دهان و دندان برای خانم‌های باردار به مراتب واجب‌تر و مهم‌تر از افراد عادی است. در دوران بارداری با تغییر تعادل هورمونی بافت‌های لثه به عوامل بیماری‌زا به‌شدت حساس می‌شوند به نحوی که با حضور کمترین مقدار جرم و پلاک باکتریایی، لثه ملتهب شده و تمایل به خونریزی دارد.

برخی از خانم‌های باردار برای پرهیز از خونریزی لثه از مسواک زدن و مصرف نخ دندان خودداری می‌کنند که ناگفته پیداست باعث وخیم‌تر شدن وضعیت لثه می‌شود؛ در نتیجه عفونت لثه پیشرفت کرده و در صورت بی‌توجهی نسبت به درمان استخوان و سایر بافت‌های نگهدارنده دندان هم درگیر می‌شوند که می‌تواند منجر به لقی و از دست رفتن دندان شود.

در عین حال محققان گزارش کرده‌اند که عفونت‌های لثه می‌تواند منجر به تولد نوزاد با وزن کم شود که عوارض خاص خود را به‌دنبال دارد. برخی از خانم‌های باردار نیز به‌دلیل بروز حالت تهوع قادر به مسواک زدن نیستند. این مشکل را با مصرف کم خمیر دندان و شستن دهان قبل از مسواک با آب سرد می‌توان تا حدود زیادی برطرف کرد.

توصیه می‌شود خانم‌هایی که قصد بچه‌دار شدن دارند قبل از بارداری حتماً به دندانپزشک مراجعه کرده تا پیش از آغاز دوران پر استرس بارداری و بروز مشکلات اورژانس درمان‌های لازم دندانپزشکی انجام گیرد.

 

منبع:hamshahrionline.ir