پاسخ به یكی از شایع‌ترین مشكلات زنانه

 صبح بخیر:  «سرم گیج می‌رود، حتما كم‌خون هستم»، «فكر می‌كنم بی‌حالی من از كم خونیمه.» و... این حرف‌ها را چندبار تا به‌حال از خانم‌ها و دختران اطراف خود شنیده‌اید؟ واقعیت این است كه بسیاری از خانم‌ها و دختران جوان باور دارند كه كم‌خون هستند اما اطلاعات كاملی در مورد مسئله كم‌خونی ندارند. اصلا كم‌خونی یعنی چه؟ چه افرادی مستعد ابتلا به كم‌خونی هستند؟ كم‌خونی را چگونه می‌شود تشخیص داد؟  

---

كم‌خونی زمانی رخ می‌دهد كه شما فاقد تعداد كافی سلول‌های قرمز خون باشید. وظیفه سلول‌های قرمز رساندن اكسیژن به سلول‌های بدن است. سلول‌های قرمز خون ممكن است دچار كاهش هموگلوبین باشند كه پروتئینی است كه رنگ قرمز سلول‌ها ناشی از آن است. هموگلوبین نقش مهمی در انتقال اكسیژن توسط سلول‌های قرمز دارد و هرگونه اختلال در آن می‌تواند بدن را با مشكل روبه‌رو كند. به‌طور كلی حدود 10درصد از زنان و دختران از مشكل كم‌خونی (یا آنمی) رنج می‌برند. این میزان در آقایان كمتر است.

---

دركل حدود 15درصد از كودكان در 2سالگی دچار كم‌خونی می‌شوند. علت اصلی هم كمبود آهن در بدن آن‌هاست. افرادی كه دچار كم‌خونی از نوع فقرآهن می‌شوند ممكن است میل  به همه ‌چیز داشته باشند، برای مثال ممكن است خاك‌خواری یا تمایل به خوردن یخ در آن‌ها دیده شود. این حالت در بچه‌ها هم دیده می‌شود. نكته مهم این است كه اگر كم‌خونی در كودكان درمان نشود می‌تواند باعث مشكلات مغزی و تفكری شود.

---

اگر به اندازه كافی می‌خوابید اما همیشه خسته هستید یا اگر برای انجام كارهای معمول و روزانه انرژی ندارید، ممكن است به كم‌خونی مبتلا باشید. كم‌خونی حتی ممكن است روی خلق‌و‌خو، حافظه و عملكرد ذهنی شما هم تاثیر بگذارد. دركل می‌توان گفت كه علائم كم‌خونی از مسائل خفیف و جزئی تا مسائلی كه می‌توانند زندگی را به خطر بیندازند متغیر است. علائم اصلی كم‌خونی عبارتند از:

• ضعف و بی‌حالی
• سرگیجه
• پوست رنگ‌پریده
• سردرد
• احساس سرما، گزگز یا بی‌حسی در اندام‌ها
• دمای پایین بدن

افرادی كه كم‌خونی دارند با كمبود اكسیژن در خون و اندام‌های بدن خود روبه‌رو هستند و درنتیجه قلب آن‌ها بیشتر فعالیت می‌كند تا اكسیژن بیشتری به اعضا برساند. كم‌خونی مزمن می‌تواند باعث آریتمی (نامنظمی ضربان قلب) تنگی نفس و درد در قفسه سینه شود.

---

نوجوانان بیشتر در معرض خطر كم‌خونی از نوع فقرآهن هستند. رشد سریع آن‌ها می‌تواند علت كمبود آهن در بدن آن‌ها باشد. در دختران جوان هم شروع دوره‌های ماهانه می‌تواند علت كم‌خونی باشد. رژیم غذایی نامناسب كه در آن میزان آهن كم باشد می‌تواند كم‌خونی از نوع فقرآهن را رقم بزند. یادتان باشد آهن موجود در سبزی‌ها و حتی مكمل‌ها به اندازه آهن موجود در گوشت قرمز خوب جذب نمی‌شود. مشكلات دستگاه گوارش از جمله بیماری‌های كرون و سلیاك هم می‌تواند مانع از جذب مناسب آهن و درنتیجه كم‌خونی شود. كسانی كه تحت عمل جراحی لاغری توسط بای‌پس یا گذاشتن بالون در معده می‌شوند هم مستعد ابتلا به كم‌خونی از نوع فقر آهن هستند.

نكته: این موارد می‌توانند مانع از جذب مناسب آهن موادغذایی شود.
لبنیات و سایر غذاهای حاوی كلسیم
مكمل‌های كلسیم
شربت‌ها و قرص‌های ضداسیدمعده

خونریزی: كم‌خونی

بدن برای ساختن سلول‌های قرمز خون به ویتامین 12B و فولات نیاز دارد. اگر رژیم غذایی كه در آن ویتامین‌ها كم باشد باعث بروز كم‌خونی می‌شود. برخی حالت‌های اتوایمون (كه در آن بخشی از بدن علیه بخش‌های دیگر وارد عمل می‌شود) مانع از جذب ویتامین 12B توسط دستگاه گوارش شده و در نتیجه باعث بروز كم‌خونی می‌شود. گوشت، غلات صبحانه، سبزی‌های سبز، میوه‌ها و بسیاری از موادغذایی كه امروز با این ویتامین غنی می‌شوند (مثل پسته‌ها و نان‌ها) منابع این ویتامین هستند. بیماری‌های مزمن با وجود عفونت در بدن هم می‌تواند باعث كمتر شدن تولید سلول‌های قرمز در بدن شود. درعین حال از دست دادن خون به صورت مزمن (از جمله به دلیل زخم‌های گوارشی یا مشكلات ادراری و...) هم می‌تواند باعث كم‌خونی از نوع فقرآهن شود. دختران جوان كه دوره‌های ماهانه با خونریزی شدید دارند و كسانی كه زخم دستگاه گوارش دارند در معرض این كم‌خونی قرار دارند.

---

با داشتن یك رژیم غذایی مناسب می‌توانید از بسیاری از كم‌خونی‌ها جلوگیری كنید. غذاهای حاوی آهن عبارتند از گوشت قرمز، جگر، ماهی، توفو و مغزها، سبزی‌ها با رنگ سبز تیره و میوه‌ها، تخم‌مرغ‌ها، لبنیات، اسفناج و موز كه غنی از ویتامین 12B و اسیدفولیك هستند.

ویتامین C هم كه در میوه‌ها به‌خصوص مركبات و سبزی‌ها پیدا می‌شود، برای جذب بهتر آهن به بدن كمك می‌كند. همچنین باید گفت، آهن زیاد در بدن می‌تواند مشكلات زیادی را موجب شود، برای مثال تزریق خون‌ مكرر (مثلا در بیماران تالاسمی) گاهی هم مصرف زیاده از حد قرص‌ها و مكمل‌های آهن می‌تواند باعث تجمع بیش از حد آهن در بدن شود تجمع آهن در بافت‌هایی مثل كبد، قلب و پانكراس می‌تواند آن‌ها را با مشكل روبه‌رو كند و این ارگان‌ها را از كار بیندازد. با خارج كردن كمی خون از بدن (مثلا با حجامت) یا برخی داروها می‌توان آهن زیادی موجود در خون را برداشت.

---

پس از شك كردن به كم‌خون بودن باید یك آزمایش خون ساده انجام شود، اگر این آزمایش خون وجود كم‌خونی را تایید كرد آن‌گاه باید آزمایش‌های تخصصی‌تر برای مشخص شدن نوع كم‌خونی انجام شود. اندازه‌گیری آهن موجود در خون و پروتئینی كه به آهن در خون متصل می‌شود؛ میزان رتیكولوسیت‌های خون- كه نشان می‌دهد مغز استخوان چقدر سلول‌های قرمز می‌سازد- و آزمایش تجزیه هموگلوبین بخشی از این آزمایش‌ها هستند. برای درمان كم‌خونی از نوع فقرآهن قرص‌های آهن تجویز می‌شود. آهن از نوع فروس بهتر از آهن از نوع فریك جذب می‌شود، بهتر است كه این قرص‌ها همراه غذا، به‌خصوص آب پرتقال و سایر موادغنی از ویتامین C مصرف شوند اما یادتان باشد كه قرص‌های آهن را با قرص كلسیم، قهوه یا چای كه می‌تواند مانع از جذب آهن شوند، مصرف نكنید. درضمن هرگز قرص آهن را بدون تجویز پزشك مصرف نكنید زیرا جمع شدن زیاد از حد آهن در بدن می‌تواند بسیار خطرناك باشد. كسانی كه دچار مشكل كمبود ویتامین 12B هستند باید مكمل‌ ویتامین 12B  مصرف كنند.

---

حدود نیمی از زنان باردار طی دوران بارداری خود كم‌خونی از نوع فقرآهن را تجربه می‌كنند. برای همین تمام زنان باردار باید حداقل 27 میلی‌گرم آهن در روز مصرف كنند، البته مكمل‌ها هم ممكن است حاوی آهن باشند. تمام زنان باردار باید به‌طور مرتب آزمایش خون بدهند تا مشخص شود به كم‌خونی مبتلا هستند یا خیر.