وقتی گوش سکته می کند...

کاهش شنوایی، از بیماری های شایع گوش است که محدودیت هایی را برای انسان ها ایجاد می کند. کاهش شنوایی در هر سنی ممکن است دیده شود.

هفته نامه سلامت - دکتر بابک ساعدی، متخصص گوش، حلق و بینی: کاهش شنوایی، از بیماری های شایع گوش است که محدودیت هایی را برای انسان ها ایجاد می کند. کاهش شنوایی در هر سنی ممکن است دیده شود؛ از یک نوزاد تازه متولد شده گرفته تا یک فرد میانسال اما علم پیشرفته پزشکی امروز این امید را در بیماران زنده کرده که می توانند شنوایی از دست رفته خود را بازیابند.

با توجه به فیزیولوژی گوش، روند شنیدن شامل دو بخش بزرگ انتقال صدا و درک صوت است. اگر در هر یک از این قسمت های مشکلی پیش بیاید، احتمال کاهش حس شنوایی وجود دارد. گوش خارجی و گوش میانی وظیفه انتقال و افزایش شدت صوت را برعهده دارند. در گوش داخلی انسان نیز عصب شنوایی وجود دارد که با مغز در ارتباط است و صدا را تحلیل می کند.

پیرگوشی: شایع ترین بیماری ای که گوش داخلی را درگیر و کاهش شنوایی حسی- عصبی ایجاد می کند، پیرگوشی است. افراد بعد از 60 سال درجاتی از کاهش شنوایی پیدا می کنند. درمان آنها تجویز سمعک است.

نقص شنوایی هدایتی: اگر مشکل در قسمت خارجی و میانی گوش باشد، بیمار دچار نقص شنوایی از نوع هدایتی است. کاهش شنوایی هدایتی از این جهت اهمیت دارد که قابل درمان است. یکی از شایع ترین علل کاهش شنوایی هدایتی، تجمع موم در گوش خارجی است که با خارج کردن موم به وسیله متخصص به راحتی برطرف می شود. اگر کاهش شنوایی مربوط به اختلالی در گوش میانی باشد، درمان کمی دشوارتر است. در بخش میانی گوش پرده صماغ و استخوانچه ها وجود دارند. پارگی پرده گوش، عفونت ها، چسبندگی استخوانچه ها در اثر عفونت، جراحی و... باعث کاهش شنوایی می شود و درمان معمولا دارویی و جراحی است.

نقص شنوایی حسی- عصبی: وقتی کاهش شنوایی مربوط به گوش داخلی باشد، درمان خیلی دشوارتر می شود. به این نوع از کاهش شنوایی اصطلاحا کاهش شنوایی حسی- عصبی گفته می شود. همان طور که می دانیم، سلول های عصبی آسیب دیده قابلیت ترمیم ندارند. پس انتظار می رود در این مورد نیز ترمیم عصب گوش امکان پذیر نباشد. بیماری های بخش داخلی گوش با توجه به وسعتشان بیشتر قابل پیشگیری هستند تا قابل درمان.

نقص شنوایی ناشی از سروصدا: صداهایی که باعث کاهش شنوایی می شوند، به دو دسته تقسیم می شوند؛ صداهای انفجاری که در مراسم چهارشنبه سوری بیشتر شنیده می شود و صداهای بلند مزمن در کسانی که هدفون استفاده می کنند، باعث کاهش شنوایی می شوند. این نوع از کاهش شنوایی قابل پیشگیری است ولی به هیچ وجه قابل درمان نیست و باید از قرار گرفتن در معرض صداهای بلند اجتناب کنیم.

نقص شنوایی ناشی از عارضه دارو: بعضی از داروها نیز ممکن است مشکلات غیرقابل برگشت در گوش داخلی ایجاد کنند. داروهای شیمی درمانی و بعضی از آنتی بیوتیک ها از این نوع هستند. منع داروهای شیمی درمانی تقریبا غیرممکن است ولی برای آنتی بیوتیک ها می توان داروی جایگزین دیگری انتخاب کرد.

نقص شنوایی ناشی از اختلال ژنتیکی: تعداد زیادی از بیماران دچار کاهش شنوایی به طور ژنتیکی و مادرزادی دچار آسیب یا تکامل نیافتن گوش داخلی اند. متاسفانه این گروه بزرگ کودکان ناشنوا هستند. اگر فردی از نظر شنوایی مشکل نداشته باشد ولی بعد دچار کاهش شنوایی شود با استفاده از وسایل کمک شنوایی می تواند با دیگران ارتباط برقرار کند ولی در کودکانی که از بدو تولد مشکل شنوایی دارند، تکامل رشد زبان، گفتار و ضریب هوشی اتفاق نمی افتد. پس تشخیص به موقع و درمان اهمیت زیادی دارد. استفاده از وسایل کمک شنوایی قوی یا کاشت حلزون، درمانی است که برای این کودکان در نظر گرفته می شود.

نقص شنوایی ناشی از عفونت: عفونت ها نیز گوش داخلی را درگیر می کنند. عفونت به خصوص اگر در دوران جنینی باشد، بسیار خطرناک است. عفونت هایی که گوش را درگیر می کنند، به مغز گسترش می یابند و بیماری مننژیت ایجاد می کنند نیز باعث کاهش شنوایی عصبی می شوند.

سکته گوش: کاهش شنوایی که به طور مزمن اتفاق می افتد، به بیمار فرصت می دهد در پی چاره باشد ولی نوع دیگری از کاهش شنوایی وجود دارد که جزو اورژانس های گوش محسوب می شود. این بیماری به «سکته گوش» معروف است. علت آن هم ناشناخته است. البته نقش سیستم ایمنی و ویروس ها را تا حدودی در بروز آن دخیل می دانند. گرچه این نوع از کاهش شنوایی ناگهانی است ولی سرعت عمل پزشک در شناسایی و درمان آن، 60 درصد باعث بهبود کامل خواهدشد.

اگر سکته گوش به موقع شناسایی نشود، شنوایی تا حدود 30 درصد کاهش می یابد. درمان این بیماران استفاده از داروهای ضدالتهابی و ضدویروسی است. باید کورتیکو استروئید به داخل گوش افرادی که به درمان پاسخ نمی دهند یا منع مصرف چنین داروهایی را دارند تزریق شود.

گاهی گوش هم سکته می‌کند

سکته گوش اصطلاحی است که چندان برای ما آشنا نیست و اطلاعات چندانی هم از آن نداریم. پزشکان می‌گویند از هر 5000 نفر یک نفر به این بیماری گرفتار می‌شود، اما سکته گوش چگونه بیماری‌ای است؟ آیا واقعا اتفاقی که در سکته‌های قلبی یا مغزی برای عضو رخ می‌دهد، اینجا هم بــــا همان شکل و مـــکانیسم است؟ دکتر ابراهیم رزم پا، فوق‌تخصص جراحی سر و گردن و دانشیار دانشگاه علوم پزشکی تهران در‌این‌باره توضیح می‌دهد.

آیا این اصطلاح یعنی سکته گوش درست است و واقعا قسمتی از گوش دچار سکته می‌شود؟
سکته گوش یک آسیب ناگهانی است که فرد به طور ناگهانی شنوایی خود را به طور کامل یا ناقص از دست می‌دهد. این مکانیسم، مانند سکته قلبی یا مغزی است و خونرسانی به دلایل نامشخصی قطع شده و اکسیژن به بافت نمی‌رسد و در نتیجه بافت نابودشده و عملکرد خود را ازدست می‌دهد. در این بیماری به گوش داخلی آسیب وارد شده و سلول‌های مژکدار داخل حلزون گوش به سبب کمبود اکسیژن تخریب می‌شوند.

یعنی کمبود اکسیژن عامل اصلی سکته گوش است؟
نه چنین نیست. سکته گوش انواع گوناگون دارد و عوامل متعددی در آن دخیلند. به طور کلی کاهش شنوایی یا از دست دادن کامل آن فقط به علت کاهش اکسیژن نیست و اگر از نظر آسیب‌شناسی بخواهیم موضوع را بررسی کنیم، بحث گسترده‌تری لازم است.

عوامل ویروسی مانند اوریون، ضربه به گوش، شکسته‌شدن دیوار صوتی، مصرف برخی دارو‌ها بخصوص خانواده آمینوگلیکوزیدها، عفونت‌های مزمن گوش، تومور‌ها و اختلالات متابولیک و هورمونی در بروز بیماری نقش بسزایی دارند. وقتی چنین اتفاقی برای بیمار رخ می‌دهد، یافتن علت اصلی چندان آسان نیست، اما مطالعات نشان داده یک عامل، اشکالاتی را در سیستم ایمنی بدن ایجاد می‌کند؛ یعنی شرایط داخلی بدن به هم می‌خورد و با یک محرک مانند استرس، کری ناگهانی پدید می‌آید.

شما به شکسته‌شدن دیوار صوتی یا ضربه به گوش اشاره کردید. مگر در این موارد پرده گوش آسیب نمی‌بیند؟
نه در بسیاری از ضربات و کری‌های ناشی از آن ما هیچ پارگی و تغییری را در گوش مشاهده نمی‌کنیم و آسیب وارده به همان مژک‌های داخل حلزون است.

آیا علامتی وجود دارد که بیمار متوجه تغییر در گوش خود شده و بسرعت به پزشک مراجعه کند؟
مهم‌ترین نشانه، وز وز گوش و سنگین‌شدن آن است. این نشانه برای همه بیماران باید هشداردهنده باشد و هر چه سریع‌تر به پزشک مراجعه کنند. سرگیجه و نبود تعادل هم ممکن است وجود داشته باشد ولی همیشه این علامت‌ها نیستند و گاهی فرد در سلامت کامل بوده و به طور اتفاقی شنوایی‌اش کاهش می‌یابد یا از بین می‌رود. البته روند تدریجی این بیماری اغلب سه روز طول می‌کشد، بخصوص در کسانی که دچار ترومای گوش شده باشند.

کری موقت است یا دائم؟
نمی‌توان براحتی قضاوت کرد. بیمارانی که سریع و در همان مراحل اولیه به ما مراجعه می‌کنند شانس بهبودشان بالاتر است و تقریبا می‌توان گفت نیمی از بیماران به طور نسبی درمان می‌شوند. ولی در یک چهارم بیماران درمان موثر واقع نمی‌شود و کری تا آخر عمر باقی می‌ماند.

درمان کری جراحی است یا دارویی؟
درمان به صورت دارویی و درمان رایج، کورتون با دوز بالاست. همان‌طور که گفته شد مهم‌ترین عامل اتوایمون است و به دلیل نامشخصی سیستم ایمنی ضعیف و دستخوش تغییرات شده است. کورتون بیماری را کنترل می‌کند یا بهبود می‌بخشد، اما شرایط استرس‌زا مانند استرس ناشی از جراحی، استرس‌های ناشی از تغییر مکان، فشار‌های سنگین و مصرف بعضی دارو‌ها باید برطرف شود.

ثابت‌شده که استرس سیستم ایمنی را تضعیف می‌کند. با برداشتن عامل استرس‌زا، شرایط تا حدود زیادی بهتر می‌شود. عامل بسیار مهم دیگر، مصرف برخی دارو‌ها یا بیماری‌های کنترل نشده است. گاهی در برخی از بیماران که مبتلا به کم‌کاری تیروئید هستند نیز کری ناگهانی پدید می‌آید؛ ولی با مصرف دارو و اصلاح بیماری کم‌کاری تیروئید، شنوایی به حالت اول خود برمی‌گردد.

اگر فرض کنیم علت ناشناخته است و بیمار ناشنوایی خود را کاملا یا به مقدار زیادی از دست داده و دارو درمانی هم جوابگو نبوده است. تجویز سمعک می‌تواند موثر واقع شود؟
دو نوع کری وجود دارد؛ کری انتقالی ـ هدایتی و کری حسی‌ ـ عصبی. برای آن بیمارانی که دچار ناشنوایی انتقالی شده‌اند، سمعک تجویز می‌شود که صدا را تقویت می‌کند. در سکته گوش، کری از نوع حسی ـ عصبی است و مژک‌های داخل حلزون آسیب دیده‌اند. بنابراین تجویز سمعک برای این بیماران بیهوده است و مشکل را برطرف نمی‌کند. برای بیمارانی که کاهش شنوایی نوع حسی ـ عصبی دارند درمان مناسب، کاشت حلزون است.

لطفا درباره کاشت حلزون بیشتر توضیح دهید؟
کاشت حلزون توسط هر متخصص گوش، حلق و بینی انجام نمی‌شود. این جراحی در مکان‌های خاص و توسط متخصصان دوره دیده در این زمینه و به همراه تیم پزشکی مجرب صورت می‌گیرد. کاشت حلزون، جاگذاری الکترود داخل حلزون گوش است.

دستگاه به طور مستقیم عصب شنوایی را تحریک می‌کند و به فرد ناشنوا این امکان را می‌دهد تا اصوات را دریافت کند. اصوات دریافت شده به سیگنال‌های الکتریکی تبدیل شده و امواج به عصب شنوایی فرستاده می‌شود. مرحله اصلی بعد از عمل جراحی است یعنی یک دوره طولانی‌مدت بازتوانی و تمرینات بعد از جراحی، تا بتوان شنوایی را به بیمار باز گرداند.

درصد موفقیت چقدر است و چه کسانی گزینه خوبی برای عمل جراحی کاشت حلزون هستند؟
هر چه جلوتر می‌رویم، موفقیت بیشتری از لحاظ علمی و تکنیکی کسب می‌کنیم. موفقیت فقط به جراح وابسته نیست و مراحل توانبخشی نیز نقش زیادی در بهبود بیماران دارد. ولی گزینه‌‌های مناسب کسانی هستند که از قبل شنوایی داشته و با اصوات آشنا هستند. بیماران و کودکانی که کر مادرزادند، به مراتب مشکلات بیشتری دارند و کار کردن با این بیماران بسیار دشوار است.

هزینه جراحی کاشت حلزون چقدر است؟ آیا برای همه مقدور است از این روش درمانی استفاده کنند؟
متاسفانه هزینه الکترودها بسیار بالاست و بیشتر بیمارانی که دچار این مشکل هستند، افراد بی‌بضاعت جامعه‌اند و با مراجعه به مراکز درمانی و اطلاع از هزینه هنگفت از ادامه درمان منصرف می‌شوند.

منبع:jamejamonline.ir