همه علـت‌های ناباروری مـردانه و زنانـه

مجله سیب سبز: دکتر محمدرضا نوروزی، متخصص جراحی کلیه و مجاری ادرار و فلوشیپ سرطان‌های دستگاه ادراری، استاد دانشگاه تهران و رئیس مرکز تحقیقات سرطان‌های دستگاه ادراری و تناسلی است و جدا از این  سابقه کارهای اجرایی هم داشته و در سازمان نظام پزشکی و وزارت بهداشت مسئولیت‌هایی دارد. وی همچنین در زمینه ناباروری به‌خصوص ناباروری مردان هم سابقه کار زیادی دارد و سال‌ها در انجمن باروری و ناباروری ایران هم عضویت داشته است.

مصاحبه با دکتر نوروزی در اتاق عمل بیمارستان پارسیان تهران در یک روز تعطیل انجام شد. آن هم پس از یک جراحی طولانی 6 ساعته و خارج کردن مثانه خانمی‌ 65 ساله مبتلا به سرطان مثانه و ساختن یک مثانه مصنوعی برای او. وی با رویی خوش مقابل ما نشست و به سؤالات ما پاسخ داد.

3 تا 4 میلیون زوج نابارور در ایران

براساس آمار شیوع ناباروری زیاد است.در حال حاضر در جهان شیوع ناباروری را 15درصد می‌دانند و طبق آمارهای ایران بین 13درصد تا 17درصد ناباروری در زوج‌های جوان داریم یعنی حدود  3 تا 4 میلیون زوج نابارور در گروه زوج‌های جوان داریم.با توجه به اینکه یکی از اهداف زوج‌های جوان بچه دار شدن است این موضوع اهمیت زیادی پیدا می‌کند و باید گفت یکی از 5 علت اصلی طلاق در ایران ناباروری یکی یا هر دو نفر زوجین است. در مورد ناباروری سن مهم است.در کشور ما سن متوسط ازدواج در حال بالا رفتن است. در حال حاضر متوسط سن ازدواج خانم‌ها  حدود 24 تا 26 و سن متوسط ازدواج آقایان  حدود 30 سال است که نشانگر بالا رفتن چند ساله سن متوسط ازدواج است. در قدیم معمولا یک سال تا 2 سال بعد از ازدواج زوجین می‌خواستند بچه‌دار شوند اما حالا زوجین به طور متوسط 5 سال بعد از ازدواج قصد بچه‌دار شدن می‌کنند که همه این مسائل احتمال ناباروری را بالا می‌برد.


معاینه توسط پزشک متخصص شرط درمان

از ما سؤال می‌کنند اندازه بیضه طبیعی چقدر است؟ بیضه قبل از بلوغ معمولا کوچک است و معمولا زیر 10 سی سی است که برای مقایسه می‌توانید یک تخم مرغ را در نظر بگیرید که حجم آن 30 سی‌سی است.پس از بلوغ اندازه بیضه‌ها بزرگ‌تر می‌شود و به حدود 15 تا 30 سی‌سی می‌رسد.اندازه بیضه نشانگر میزان سلول‌های نطفه ساز است.بیضه دو نقش مشخص دارد؛یکی ترشح هورمون مردانه که باعث صدای کلفت و افزایش حجم عضلات و ایجاد میل جنسی در مردان  می‌شود و دیگری هم نطفه‌سازی است. اکثر حجم بیضه را سلول‌های نطفه ساز تشکیل می‌دهد پس اگر بیضه کوچک باشد یعنی سلول‌های نطفه ساز کم است و این احتمال باروری را کمتر می‌کند.

معاینه توسط پزشک متبحر شرط مهم کارهای درمان ناباروری است.حتما اگر ناباروری دیده شد باید به پزشک متخصص مراجعه کنید. حتی به افراد در خطر مثلا کسانی که عمل جراحی روی بیضه داشته‌اند یا واریکوسل داشته‌اند و ... پیشنهاد می‌شود قبل از ازدواج با پزشک متخصص مشورت کنند.

واریکوسل چیست؟

شایع‌ترین علت ناباروری مردانه بیماری واریکوسل است که با ظهور یک طناب کرمی‌شکل روی طناب آویزان کننده بیضه مشخص می‌شود. واریکوسل در پسران جوان دیده می‌شود.از هر 5 پسر جوان یکی واریکوسل دارد و از هر 5 نفری که واریکوسل دارند یکی نابارور می‌شود. واریکوسل باید در همان سنین نوجوانی و جوانی تشخیص داده شود و درمان شود چرا که درمان در این مراحل موثر است.

پیچ خوردن بیضه یک اورژانس واقعی است. معمولا پسر نوجوان در خواب با درد شدید بیدار می‌شود که باید حتما تا شش ساعت بعد تحت درمان قرار بگیرد و اگر این طور نباشد بیضه از بین می‌رود و فرد نابارور می‌شود. بسیاری از ما سؤال می‌کنند که آیا با یک بیضه سالم می‌توان باروری داشت؟ بله، حتی با یک بیضه هم می‌توان باروری داشت اما گاه بیضه آسیب دیده باعث ترشح موادی می‌شود که به بیضه سالم آسیب می‌رساند. مثلا بیضه پیچ خورده موادی ترشح می‌کند که باعث نابودی بیضه دیگر می‌شود.

بیماری‌هایی که علت ناباروری هستند

وقتی زوج مراجعه می‌کنند از آنها شرح حال گرفته می‌شود.از خانم پرسیده می‌شود که دوره ماهانه منظم دارد؟ آیا پرمویی بدن دارد یا از سینه شیر خارج می‌شود؟ در این موارد مشکل در هورمون‌های زنانه است و متخصصان زنان و زایمان به آن رسیدگی می‌کنند.

در مورد مردان هم شرح حال گرفته می‌شود که مشخص شود آیا قدرت جنسی مرد طبیعی است یا نه، می‌گویند از هر دو مرد یکی در طول دوره زندگی خود یك مشكل پیدا می‌کند، مثلا زودانزالی در صورتی که فرد نتواند ارتباط جنسی کامل برقرار کند، یا عدم انزال یا برگشت انزال به داخل بدن، عدم توانایی در ارکشن و ...جدا از اینها اختلالات عروقی و عصبی هم می‌توانند باعث ناباروری شود. در مورد اطفال باید به والدین هشدار بدهیم که پسربچه‌ها را امتحان کنند ببینند بیضه‌ها در داخل کیسه هست یا نه و اگر بیضه نهفته در شکم باشد می‌تواند بعدا باعث ناباروری شود.سرطان‌های بیضه که معمولا در افراد بین 15 تا 35 سال رخ می‌دهد هم می‌تواند باعث ناباروری شود.

احتمال باروری در یک سال چقدر است؟

باروری بر اساس تعریف معمول یعنی اینكه نطفه مرد به نطفه زن برسد و جنین تشکیل شود. آیا هرباری که نزدیکی صورت می‌گیرد باروری صورت می‌گیرد؟ نه، این یک شانس است. آمار نشان می‌دهد که 51درصد  زوج‌های سالم اگر یک روز در میان رابطه داشته باشند و پیشگیری نکنند باروری در آنها اتفاق می‌افتد. آمار نشانگر این است که 60درصد زوج‌های سالم در شش ماه اول و 90درصد آنها در یک سال اول باروری را تجربه می‌کنند و این یعنی 10درصد زوج‌های کاملا سالم هم در سال دومی‌که قصد می‌کنند تا صاحب فرزند شوند این اتفاق را تجربه می‌کنند. اگر زوجی یک سال پیشگیری نکند و صاحب بچه نشود باید مورد بررسی قرار بگیرد.


روش‌های کمکی باروری

در مورد افرادی که با ناباروری مراجعه می‌کنند آزمایش شمارش اسپرم انجام می‌شود که نمونه‌گیری باید دقیق باشد و در دو نوبت مختلف انجام شود .بهتر است افرادی که تازه نزدیکی کرده‌اند یا افرادی که مدت‌هاست نزدیکی نداشته‌اند آزمایش را آن موقع انجام ندهند.در مورد افرادی که نطفه دارند این امید وجود دارد که شانس باروری باشد اما در کسی که اصلا اسپرم نداشته باشد شانس باروری طبیعی وجود ندارد و باید از روش‌های دیگر باروری استفاده کرد. البته ممکن است فرد در مایع آمیزشی خود اسپرم نداشته باشد اما در بیضه خود اسپرم داشته باشد که این افراد هم شانس باروری طبیعی دارند. در مورد روش‌های باروری جدید برای افراد نابارور و روش‌های کمکی در مصاحبه بعدی صحبت خواهیم کرد.

 مشکل از کیست؟

در مورد ناباروری باید گفت که حدود 50 درصد موارد ناباروری ناشی از مشکل هم مرد و هم زن است و 25درصد موارد مشکل از زن و 25درصد مشکل از مرد است، برای همین در مراکز ناباروری زن و مرد با هم ویزیت می‌شوند.

در بعضی موارد ناباروری، ما اختلال را می‌بینیم اما علت را پیدا نمی‌کنیم که به این می‌گوییم ناباروری با علت نامشخص،گاهی هم مرد و زن سالم هستند اما از هم بچه‌دار نمی‌شوند اما اگر جدا شوند و با افراد دیگر ازدواج کنند می‌توانند صاحب بچه شوند که به این ناباروری می‌گوییم ناباروری با علت غیرقابل توضیح. همه زوج‌های نابارور می‌توانند برای درمان اقدام کنند، یعنی امکانات و پیشرفت‌های جدید باعث شده که تقریبا همه زوج‌ها اگر همه شیوه‌های درمان را قبول کنند صاحب فرزند  شوند.