همه آنچه باید درباره لنزها بدانید

مجله دنیای سلامت - فرهاد صحرایی، اپتومتریست:

انواع لنزهای تماسی

لنزهای تماسی به طرق مختلفی تقسیم بندی می شوند:

براساس نوع ماده ای که لنز از آن ساخته شده است به دو نوع تقسیم می شوند:

-    لنزهای تماسی نرم

-    لنزهای تماسی سخت نافذ اکسیژن

براساس اصلاح نوع عیوب انکساری به سه گروه تقسیم می شوند:

-    کروی (برای اصلاح دوربینی و یا نزدیک بینی)

-    توریک (برای اصلاح آستیگماتیسم)

-    دوکانونی (برای اصلاح پیرچشمی)


براساس برنامه زمانی استفاده از آنها، به دو گروه تقسیم می شوند:

-    لنزهای روزانه

-    لنزهای طولانی مدت یکبار مصرف

تقسیم بندی لنزهای نرم از نظر رنگ:

لنزهای نرم از نظر رنگ به دو گروه لنزهای رنگی و لنزهای غیررنگی تقسیم بندی می شوند و لنزهای رنگی هم به صورت نمره دار و هم به صورت بدون نمره با رنگ های متنوع تولید می شوند.

لنزهای رنگی بدون نمره خودشان انواع مختلفی دارند نوع معمول آنها لنزهایی هستند که صرفا جنبه زیبایی دارند و افرادی که دارای بینایی طبیعی هستند جهت زیبایی از این لنزها استفاده می کنند.

نوع دیگر این لنزها لنزهای زیبایی هستند اما افرادی از این لنزها استفاده می کنند که ممکن است چشمشان بدلیل کدورت های وسیع قرنیه ای بینایی نداشته باشد و از این لنزها جهت زیبایی و پوشاندن لک یا کدورت قرنیه خود جهت همرنگ شدن با چشم دیگرشان استفاده نمایند. اصطلاحا به این نوع لنزها بلک پوپیل گفته می شود.

نوع دیگر اینها لنزهایی هستند که یک دست تک رنگ هستند با مردمک شفاف که در افراد کوررنگ استفاده می شود.

لنزهای تماسی نرم

این نوع لنزها که اغلب لنزهای هیدروفیل (آب دوست) نیز نامیده می شوند، شامل طیف وسیعی از لنزهای تماسی موجود می باشند. لنزهای تماسی نرم قادر به اصلاح نزدیک بینی، دوربینی و آستیگماتیسم می باشند. این لنزها بسیار نازک بوده و سطح قرنیه را بطور کامل می پوشانند. جنس آنها از پلاستیک قابل انعطاف است و آب بیشتری را جذب می کنند و در نتیجه اکسیژن بیشتری به قرنیه می رسد.

لنزهای نرم روزانه: این لنزها ارزان ترین نوع هستند. این لنزها شب، هنگام خواب برداشته می شوند و صبح روز بعد مجددا در چشم گذاشته می شوند. این لنزها را نباید طولانی مدت (حداکثر 18 ساعت در روز) استفاده کرد.

لنزهای طولانی مدت: این لنزها را می توان شب ها موقع خوابیدن نیز استفاده کرد اما باید حداقل هفته ای یک بار آنها را از چشم در آورد و کاملا تمیز و ضدعفونی کرد. بدلیل احتمال بیشتر عفونت قرنیه (با هر شب خوابیدن بیشتر با لنز)، این لنزها کمتر پیشنهاد می شوند.

لنزهای یک بار مصرف: این لنزها گرانتر بوده ولی مناسب تر و راحت تر هستند. این لنزها شب هنگام درآورده و دور انداخته می شوند و صبح روز بعد لنز دیگری در چشم گذاشته می شوند. این لنزها گاهی برای افرادی که آلرژی دارند و یا در کسانی که زود لنزشان رسوب می گیرد، پیشنهاد می شوند. لنزهای رنگی و توریک نیز می توانند از نوع یک بار مصرف باشند.

لنزهای توریک: این لنزها می توانند آستیگماتیسم را اصلاح کنند اگرچه گاهی اوقات بخوبی لنز سخت نافذ اکسیژن قادر نخواهند بود که آستیگماتیسم را اصلاح کنند. قیمت این لنزها معمولا گرانتر از سایر انواع لنزهای نرم است.


لنزهای تماسی سخت

لنزهای سخت فعلی از نوع نفوذپذیر به گاز RGP هستند و لنزهای سخت قدیمی که از جنس RMMA و غیرقابل نفوذ به اکسیژن بودند امروزه دیگر کاربردی ندارند. لنزهای RGP بدلیل قابلیت خوب عبوردهی اکسیژن و توانایی اصلاح آستیگماتیسم تا چهار دیوپتر و کیفیت برتر بینایی انتخاب ارجح برای اغلب افرادی است که نمی توانند از لنزهای نرم استفاده نمایند. کنتاکت لنزها را نباید به طور اشتراکی استفاده کرد. این کار می تواند خطر ابتلا به عفونت های خطرناک را در پی داشته باشد. این نوع لنزها همانند سایر کنتاکت لنزها باید در هر استفاده تمیز شده و در محلول مناسب نگهداری شوند.

تهیه این لنزها حتی در صورتی که چشم شخص فاقد هرگونه عیب انکساری باشد باید بعد از انجام معاینه و بررسی انحنا و سلامت قرنیه و اطمینان یافتن از کافی بودن میزان و کیفیت اشک چشم صورت گیرد.

استفاده از لنزهای تماسی

-    قوز قرنیه

-    افرادی که دچار نامنظمی سطح قرنیه هستند.

-    افرادی که تحت عمل جراحی آب مروارید قرار گرفته اند و به هر علتی از لنز داخل چشمی در آنها استفاده نشده است.

-    اصلاح عیوب انکساری چشم مانند: نزدیک بینی، دوربینی، آستیگمات، پیرچشمی

-    استفاده درمانی در بیماریهای قرنیه چشم مانند: افرادی که دار زخم های طول کشیده قرنیه هستند طبق نظر پزشک متخصص ممکن است جهت تسریع ترمیم زخم از لنز تماسی نرم استفاده نمود.

محدودیت استفاده از لنز

-    افرادی که مبتلا به چشم خشک هستند.

-    بیماران مبتلا به بیماریهای لبه پلک مانند بلفاریت.

-    افرادی که مکررا دچار عفونت چشمی از جمله تب خال چشم می شوند.

-    افرادی که در آب و هوای خیلی خشک زندگی می کنند.

برخی از بیماریهای غیرچشمی که استفاده از لنز را دچار مشکل می کنند عبارتند:

-    بیماری قند، پرکاری غده تیروئید، بیماریهای دست و دهان مانند تب خال به علت تماس دائم دست و چشم، افرادی که دارای زمینه حساسیت و آلرژی هستند و بالاخره افرادی که مبتلا به بیماری آکنه روزاسه هستند از این جمله می باشند.

روش تمیزنمودن لنز

وقتی لنز از روی چشم برداشته می شود، قبل از هرچیز لازم است تمیز گردد. لنزهای تماسی نرم بسیار ظریف هستند و باید با احتیاط و دقت دستکاری شوند وگرنه ممکن است آسیب ببینند.

-    دستهایتان را کاملا بشویید تا کثیفی و جرم های آلوده را به چشمانتان وارد نکنید. از صابون های مرطوب کننده استفاده نکنید چون برای لنز شما خوب نیستند. دستهایتان را با حوله ای خشک کنید که پرز نداشته باشد.

-    ابتدا لنز یک چشم را خارج کنید با محلول مخصوص تمیز کنید تا مواد آرایشی شسته شود. بعضی محلول ها نیاز به سائیدن لنز دارند ولی بعضی دیگر فقط با ریختن محلول روی لنز تمام رسوبات را پاک می کنند. به هنگام به کارگیری محلول پاک کننده روی لنزهای تماسی نرم، لنز را به طور خطی (عقب و جلو) و نه دایره ای شکل بمالید.

-    این کار باعث به حداقل رساندن احتمال پارگی و پریدگی لبه های نازک لنز می شود. از پاک کردن لبه های خارجی یعنی جایی که مواد زائد تجمع پیدا می کنند، اطمینان حاصل نمایید. به هنگام مالش جلو و عقب لنز انگشت شما باید از لبه لنز خارج شود و به کف دست برسد تا مطمئن شوید لنز کاملا پاک شده است. سپس لنز را برگردانید و این کار را روی سطح دیگر لنز تکرار نمایید. پس از تمیز کردن لنز آن را کاملا شستشو دهید.

-    بلافاصله پس از پاک کردن لنزها هرکدام را به طور کامل با محلول ضدعفونی کننه بشوئید تا مواد زائد نرم شده برداشته شوند. سپس هرکدام را در فرورفتگی مناسب خود در محفظه قرار دهید. هنگامی که هر دو لنز را در محفظه نگهداری قرار دادید هرکدام از فرورفتگی ها را به اندازه کافی با محلول ضدعفونی کننده پرکنید به نحوی که سطح لنزها را بپوشاند. پوشیده شدن کامل لنزها با محلول را کنترل کنید.

-    تمام این مراحل را برای لنز چشم مقابل انجام دهید.

-    هرگز به نوک ظرف محلولتان دست نزنید و آن را با هیچ سطحی مثل دست یا صورت تماس ندهید.

-    هرگز لنزتان را زیر شیر آب نشوئید زیرا ممکن است آلوده شود.

-    وسایل لنز تماسیتان را تمیز کنید خصوصا جای لنزتان را حتما با آب گرم تمیز بشوئید و در معرض هوا خشک کنید.

-    جای لنزتان را هر ماه 1 مرتبه دور بیاندازید و از جالنزی جدید استفاده کنید تا ریسک عفونت کاهش یابد.

-    لنزتان را یک بار در روز تمیز کرده و ضدعفونی کنید تا هم چشمتان سالمتر باشد و هم با لنز راحتتر باشید.

-    هرگز لنز خود را به دیگران جهت استفاده قرض ندهید زیرا از این طریق علاوه بر خطر آلودگی لنز احتمال انتقال بیماریهای عفونی جدی مانند هپاتیت و ایدز وجود دارد.


آلودگی، تحریک و خشکی

«آلودگی» از سه منبع اصلی به دست می آید:

-    رسوبات اشکی (چربی ها، روغن ها، پروتئین ها، نمک ها، مایعات چشمی دیگر)

-    رسوبات انگشت (روغن، باکتری ها، نیکوتین)

-    رسوبات اتفاقی (دود، آلودگی ها، ریمل، اسپری مو، سایه چشم)

-    تحریک غالبا در نتیجه تراکم مواد زائد ایجاد می شود. این تراکم روزنه های لنز تماسی نرم را می بندد و می تواند به موارد زیر منجر شود: (ناراحتی، بینایی ضعیف، تحریک چشمی)

-    خشکی هنگامی رخ می دهد که اشک طبیعی و مایعات چشمی دیگر از لنز تبخیر شوند: لنز، نرمی و انعطاف خود را از دست می دهد و درعوض شکننده و ناراحت کننده می شود. بینایی تار و ضعیف می شود.

نکات مهم در استفاده از لنز

-    محل سکونت فرد و دسترسی وی به تجویزکننده لنز در مواقعی که مشکل حادی برای فرد ایجاد شده باشد.

-    توانایی فرد در نگهداری لنز مهم است. مثلا افراد مسن، توانایی گذاشتن و برداشتن لنز را ندارند.

-    شغل فرد و محیط زندگی فرد در استفاده از لنز تماسی اهمیت ندارد.

زندگی در محیط هایی که گرد و خاک وجود دارد، وجود دود، هوای بسیار سرد یا بسیار گرم و نیز کمی تراکم اکسیژن مثلا در مناطق کوهستانی را باید درنظر داشت.

اصولا نگهداری لنزهای تماسی نرم به خوبی وضعیت اول آنها یعنی محافظت آنها در برابر آلودگی، تحریک، خشکی می باشد.